PLACEK

W starożytności Hebrajczycy i inni mieszkańcy Wschodu na ogół wypiekali chleb w postaci płaskich plackowatych krążków. Placki takie miały jednak różne kształty. Na przykład podczas wprowadzania na urząd kapłanów izraelskich użyto „okrągłych placków” (hebr. challòt; Wj 29:2, 23), a Tamar przygotowała „placki w kształcie serca” (lewiwòt; 2Sm 13:8, przyp. w NW; zob. BOCHENEK). Abraham kazał Sarze zrobić „okrągłe placki” (ʽugòt) dla zmaterializowanych aniołów, których przyjął w gościnę (Rdz 18:6; zob. też Lb 11:8; 1Kl 19:6; Eze 4:12).

Za pośrednictwem proroka Ozeasza Jehowa oznajmił: „Efraim stał się jak okrągły placek nie przewrócony na drugą stronę” (Oz 7:8). Porównanie to nawiązywało do tego, że Efraim (Izrael) utrzymywał kontakty z pogańskimi narodami, zawierał z nimi przymierza i przejmował ich zwyczaje. W tamtych czasach placki często pieczono na gorącym popiele lub rozgrzanych kamieniach. Jeśli takiego placka nie przewrócono, mógł się z jednej strony dobrze upiec, a nawet przypalić, ale z drugiej był zupełnie surowy.

Podczas Paschy i związanego z nią Święta Przaśników Izraelici mieli jeść „przaśniki” (hebr. maccòt), czyli placki chleba pieczonego bez drożdży i zakwasu (Wj 12:8, 15, 17-20; 13:3-7; 23:15; 34:18; Pwt 16:3, 8, 16). Dary ofiarne składane Jehowie Bogu przez Izraelitów obejmowały m.in. przaśne okrągłe placki z mąki nasączonej oliwą i przaśne opłatki posmarowane oliwą (Kpł 2:4-7, 11, 12). Przepisy dotyczące ofiar współuczestnictwa przewidywały też dawanie Jehowie okrągłych placków chleba na zakwasie (Kpł 7:13).

Po sprowadzeniu Arki Przymierza do Jerozolimy król Dawid „rozdał całemu ludowi, całej rzeszy Izraela — zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie — każdemu po okrągłym placku [challát] chleba i po placku daktylowym [ʼeszpár], i po placku rodzynkowym [ʼasziszáh], po czym cały lud poszedł, każdy do swego domu” (2Sm 6:19). Placek rodzynkowy robiono ze sprasowanych suszonych winogron, czyli rodzynek. Być może niektóre z tych placków wyrabiano także z dodatkiem mąki.

Za dni Jeremiasza mieszkańcy Judy i Jerozolimy praktykowali religię fałszywą — np. kobiety ‛zagniatały ciasto, by robić placki ofiarne dla królowej niebios’ (Jer 7:18). O „plackach ofiarnych” (kawwaním) dla tej bogini wspomniano również w Jeremiasza 44:19. Nie wiadomo, jakie to były placki, ale najwyraźniej składano je na ołtarzu w ofierze (zob. KRÓLOWA NIEBIOS).

Inne rodzaje placków opisane są w Biblii następującymi słowami hebrajskimi: dewelím (‛placki z prasowanych [suszonych] fig’; 1Sm 30:12; Iz 38:21), laszád (‛słodki placek’; Lb 11:8), cappichít (‛placek z miodem’; Wj 16:31), celúl („okrągły placek”; Sdz 7:13), cimmukím („placki rodzynkowe”; 1Sm 25:18) i nikkudím (‛posypane placki’; 1Kl 14:3). Greckie słowo ázymos znaczy „przaśny; niekwaszony”, a w liczbie mnogiej i w rodzaju nijakim odnosi się do „przaśników” lub „Święta Przaśników” (1Ko 5:8; Mk 14:1).