JIZREEL

(„Bóg zasieje nasienie”), JIZREELITA.

1. Potomek Judy; prawdopodobnie przodek mieszkańców Jizreel (poz. 3) lub główny założyciel tego miasta (1Kn 4:1, 3).

2. Syn, którego prorokowi Ozeaszowi urodziła żona Gomer (Oz 1:3, 4); jeśli chodzi o prorocze znaczenie imienia Jizreel — zobacz poz. 4.

3. Nieodnalezione dotąd miasto w górzystym regionie Judy, być może założone przez Jizreela z poz. 1 (Joz 15:20, 48, 56). Zapewne stamtąd pochodziła Achinoam Jizreelitka, jedna z żon Dawida (1Sm 25:43; 27:3).

4. Miasto na granicy terytorium Issachara (Joz 19:17, 18). Obecnie utożsamia się je z Zirʽin (Tel Jizreʽel), położonym ok. 11 km w kierunku pn.-pn.-wsch. od Dżaninu (En-Gannim). Niedaleko stamtąd od strony pd.-wsch. wznosi się łuk wapiennych wzgórz, tradycyjnie uważanych za górę Gilboa.

W drugiej połowie X w. p.n.e. Jizreel było siedzibą króla Achaba i jego następcy, Jehorama, choć rzeczywistą stolicą królestwa północnego pozostała Samaria (1Kl 18:45, 46; 21:1; 2Kl 8:29). W winnicy Nabota Jizreelity obok pałacu władcy prorok Eliasz ogłosił wyrok Jehowy wydany na dom Achaba (1Kl 21:17-29). Proroctwo to się spełniło. Syn Achaba, król Jehoram, zginął z ręki Jehu, który następnie kazał rzucić jego zwłoki na połać pola Nabota. Żona Achaba, Jezebel, wypchnięta z okna na polecenie Jehu, została pożarta przez jizreelskie psy. A głowy 70 synów Achaba, których zabili opiekunowie w Samarii, ułożono w dwa stosy przy bramie w Jizreel. Żaden z tamtejszych dostojników, znajomych i kapłanów Achaba nie uszedł z życiem (2Kl 9:22-37; 10:5-11).

Proroctwo Ozeasza. Wypowiedziane do Ozeasza (1:4) słowa Jehowy o „przelewaniu krwi w Jizreel” nie dotyczą zgładzenia bezbożnego domu Achaba, gdyż Jehu wykonał wtedy wyrok Jehowy. Być może jednak stał się winny rozlewu krwi pod wpływem tych samych złych pobudek, które go skłoniły do pozostawienia kultu cielca (2Kl 10:30, 31).

Prorocze imię Jizreel — które z polecenia Jehowy Ozeasz nadał swemu synowi, urodzonemu przez Gomer — zapowiadało dokonanie rozrachunku z domem Jehu. Bóg miał go rozrzucić, rozproszyć — jak gdyby ‛zasiać nasienie’. Doszło do tego, gdy po sześciu miesiącach panowania został zamordowany Zachariasz, praprawnuk Jehu, a na tronie zasiadł zamachowiec Szallum (2Kl 15:8-10). Tak wygasła dynastia założona przez Jehu. Jakieś 50 lat później — w 740 r. p.n.e., kiedy to Asyria podbiła królestwo północne i uprowadziła jego mieszkańców na wygnanie — władza królewska domu Izraela w ogóle przestała istnieć. ‛Połamano łuk Izraela’, tzn. unicestwiono jego siłę militarną. Proroctwo wskazywało, że nastąpi to na nizinie Jizreel. Być może właśnie tam Asyryjczycy odnieśli decydujące zwycięstwo (Oz 1:4, 5).

Przez proroka Ozeasza Jehowa jednak zwrócił uwagę także na pozytywne znaczenie słowa „Jizreel”. Zamierzał zgromadzić pozostałych z Izraela i Judy i przyprowadzić ich z powrotem do ojczyzny — a przez to niejako ‛zasiać nasienie’, powodując tam wzrost ich liczebności (Oz 1:11; 2:21-23; por. Za 10:8-10).

5. Nizinny rejon geograficzny w Palestynie. Często chodzi o nizinę, która rozciąga się na pd. wsch. od miasta Jizreel na terytorium Issachara po Bet-Szean na zach. krańcu doliny Jordanu. Ale obecnie mówi się też o „dolinie Jizreel”, gdy chodzi o tereny na zach. od miasta Jizreel — o równinę Ezdrelon (gr. odpowiednik hebr. „Jizreel”). Dlatego w szerszym znaczeniu określenie „dolina Jizreel” odnosi się do całej równiny biegnącej od łańcucha Karmelu do rzeki Jordan.

Nad całą wsch. częścią niziny Jizreel, mającą ok. 3 km szerokości i ciągnącą się na pd. wsch. prawie przez 20 km, góruje miasto Jizreel (Zirʽin), położone na skraju skalistego zbocza. Za czasów Jozuego rejon ten znajdował się rękach Kananejczyków, dysponujących silnymi, dobrze wyposażonymi hufcami rydwanów (Joz 17:16). Właśnie na tej nizinie Gedeon i 300 jego towarzyszy na własne oczy ujrzeli wybawienie, jakie zgotował Jehowa, gdy sprawił, że nieprzyjacielskie wojska Midianitów, Amalekitów oraz mieszkańców Wschodu w zamieszaniu zaczęły się nawzajem wybijać (Sdz 6:33; 7:12-22). Później przy źródle w Jizreel (przypuszczalnie ʽAjn Dżalud na pn.-zach. zboczu góry Gilboa lub ʽAjn al-Majita poniżej Zirʽin) obozowała armia izraelska pod wodzą króla Saula, walcząca z wrogimi Filistynami. Dlatego z Jizreel nadeszła wiadomość o śmierci Saula i jego syna Jonatana (1Sm 29:1, 11; 2Sm 4:4). Potem region Jizreel należał do terytorium, nad którym panował Isz-Boszet, syn Saula (2Sm 2:8, 9). A za rządów Salomona żyzna równina Jizreel została przydzielona pełnomocnikowi Baanie (1Kl 4:7, 12).