JĘCZMIEŃ

(hebr. seʽoráh; gr. krithé).

Zboże z rodzaju Hordeum, powszechnie uprawiane od starożytności po dziś dzień. Było jednym z ważnych produktów, które Izraelici mieli zastać w Ziemi Obiecanej; region ten w dalszym ciągu uchodzi za „ziemię pszenicy i jęczmienia” (Pwt 8:8).

Hebrajska nazwa jęczmienia (seʽoráh) jest spokrewniona z wyrazem oznaczającym „włosy” (seʽár) i trafnie nawiązuje do długich, wąskich ości tworzących charakterystyczne wąsy kłosa. Jęczmień to bardzo odporna roślina, która lepiej niż inne gatunki zbóż znosi suszę i przystosowuje się do różnych warunków klimatycznych. Dojrzały ma mniej więcej metr wysokości i liście nieco szersze niż pszenica.

O żniwach jęczmienia wspomniano w kontekście wydarzeń opisanych w Księdze Rut. W Izraelu jęczmień siano w miesiącu Bul (październik/listopad), gdy po pierwszych deszczach można było orać glebę (Iz 28:24, 25). Jęczmień dojrzewa szybciej niż pszenica (Wj 9:31, 32). Jego zbiory rozpoczynały się wczesną wiosną w miesiącu Nisan (marzec/kwiecień) — najpierw przeprowadzano je w gorącej dolinie Jordanu, potem na wyższych terenach o bardziej umiarkowanym klimacie, a w miesiącu Ziw (kwiecień/maj) w wyżynnym rejonie na wsch. od Jordanu. Żniwa jęczmienne stanowiły więc wyznacznik określonej pory roku (Rut 1:22; 2Sm 21:9); zaczynały się w okolicy Paschy, gdyż 16 Nisan kapłan kołysał już snopem ich pierwocin (Kpł 23:10, 11).

Jęczmień był mniej ceniony od pszenicy — w wizji Jana opisanej w Objawieniu 6:6 miał tylko jedną trzecią jej wartości. Było go tak dużo, że służył za paszę dla koni Salomona (1Kl 4:28); podobnie jest w dobie obecnej. Mielono go na mąkę i robiono z niej chleb, często w postaci okrągłego placka (2Kl 4:42; Eze 4:12; Jn 6:9, 13), niekiedy z dodatkiem innych ziaren (Eze 4:9).

Chociaż ze względu na niższą cenę jęczmień niewątpliwie częściej pojawiał się na stołach ludzi ubogich, nic nie wskazuje na to, żeby Izraelici nim gardzili — nawet ci, którzy mogli sobie pozwolić na pszenicę. Na przykład wraz z innymi produktami dostarczono go Dawidowi i jego ludziom, gdy w trakcie buntu Absaloma przybyli do Gileadu (2Sm 17:27-29). Salomon wysłał królowi Tyru Chiramowi 20 000 kor (4 400 000 l) jęczmienia i tyleż samo pszenicy oraz sporą ilość oliwy i wina na wyżywienie dla jego sług przygotowujących budulec na świątynię (2Kn 2:10, 15). Król judzki Jotam zmusił władcę ammonickiego do płacenia daniny składającej się m.in. z 10 000 kor (2 200 000 l) jęczmienia (2Kn 27:5). Po upadku Jerozolimy pewni mężczyźni, chcąc uniknąć śmierci z rąk skrytobójcy Ismaela, wyjawili mu, że mają „ukryte w polu skarby: pszenicę i jęczmień oraz oliwę i miód” (Jer 41:8).

Niemniej jęczmień był codziennym i niewyszukanym pożywieniem; zdaniem części komentatorów właśnie te cechy wyobrażał „okrągły placek jęczmiennego chleba”, który się przyśnił jednemu z Midianitów i symbolizował skromną armię Gedeona (Sdz 7:13, 14).

Ozeasz wykupił swą cudzołożną żonę Gomer za 15 srebrników (ok. 33 dolarów, jeśli chodziło o sykle) i półtora chomera jęczmienia (330 l) (Oz 1:3; 3:1, 2), czyli zdaniem niektórych biblistów za cenę niewolnika, wynoszącą 30 srebrnych sykli (66 dolarów) (Wj 21:32). ‛Ofiara dotycząca zazdrości’, którą według Prawa Mojżeszowego musiał złożyć mężczyzna podejrzewający swą żonę o niewierność, składała się z dziesiątej części efy (2,2 l) mąki jęczmiennej (Lb 5:14, 15). Za pomocą jęczmienia ustalano też wartość pola — obliczano ją na podstawie ilości ziarna jęczmiennego potrzebnej do jego obsiania (Kpł 27:16).