Traktuj innych tak, jak życzy sobie Bóg

 1-3. (a) Z czym często kojarzy się starożytny Tyr? (b) Co wiemy o stosunkach króla Chirama z Izraelem? (c) Jaką naukę można wyciągnąć z dziejów Tyru?

Z CZYM ci się kojarzy starożytny Tyr? Wielu chrześcijan może pomyśli o proroctwie, które spełniło się za czasów Aleksandra Wielkiego. Wódz ten z gruzów Tyru usytuowanego na stałym lądzie usypał groblę na wyspę, gdzie mieściła się nowsza część miasta, i zrównał ten gród z ziemią (Ezechiela 26:4, 12; Zachariasza 9:3, 4). Ale czy pomyślałbyś, że na przykładzie Tyru możemy się dowiedzieć, jak należy i jak nie należy traktować współwyznawców oraz innych ludzi?

² Dlaczego Tyr został zniszczony? „Z powodu trzech buntów (...) — dlatego że [jego mieszkańcy] wydali Edomowi wszystkich wygnańców, a także dlatego, iż nie pamiętali o przymierzu braci. I na mur Tyru ześlę ogień” (Amosa 1:9, 10). Wcześniejszy król Tyru, Chiram, odnosił się przyjaźnie do Dawida. Potem zaopatrywał Salomona w materiały potrzebne do budowy świątyni, tak iż ten zawarł z nim przymierze i ofiarował mu pewne miasta galilejskie. Chiram nazwał nawet Salomona swoim „bratem” (1 Królów 5:1-18; 9:10-13, 26-28; 2 Samuela 5:11). Gdy Tyryjczycy przestali ‛pamiętać o przymierzu braci’ i zaczęli sprzedawać sług Bożych w niewolę, Jehowa nie zamierzał puścić tego płazem.

³ Czego możemy się nauczyć z faktu, że kananejski Tyr został pociągnięty do odpowiedzialności za bezwzględność wobec ludu Bożego? Tego, jak ważne jest należyte odnoszenie się do duchowych braci. W poprzednich rozdziałach tej książki omówiono już pewne rady 12 proroków dotyczące kontaktów międzyludzkich — na przykład sprawiedliwości w pracy zawodowej czy moralnego trybu życia. Jednak księgi „proroków mniejszych” zawierają jeszcze więcej wskazówek na temat właściwego traktowania bliźnich.

 4. W jakim sensie Edomici byli braćmi Izraelitów i jak mimo to się do nich odnosili?

⁴ Wiele można się też nauczyć z nagany skierowanej przez Boga do Edomu, kraju sąsiadującego z Izraelem: „Nie powinieneś się sycić tym widokiem w dniu swego brata, w dniu jego niedoli; i nie powinieneś się radować z powodu synów judzkich w dniu ich zguby” (Abdiasza 12). Tyryjczycy mogli być ich ‛braćmi’ jako partnerzy handlowi, ale Edomici — potomkowie Ezawa, bliźniaczego brata Jakuba — naprawdę byli spokrewnieni z Izraelitami. Sam Jehowa nazwał ich braćmi Izraela (Powtórzonego Prawa 2:1-4). Tymczasem Edomici, pełni nienawiści, cieszyli się, gdy Babilończycy zadali Żydom klęskę (Ezechiela 25:12-14).

 5. Kiedy moglibyśmy przypominać Edomitów?

⁵ Bóg wyraźnie nie aprobował takiego postępowania Edomitów. Warto więc zadać sobie pytanie: Jak Bóg oceniłby mój sposób traktowania braci? Zastanówmy się, jak odnosimy się do współchrześcijan, gdy nie wszystko układa się pomyślnie. Załóżmy, że współwyznawca uraził ciebie albo kogoś z twojej rodziny. Nawet jeśli faktycznie masz „powód do uskarżania się”, czy będziesz chował w sercu żal, rozpamiętując sprawę i nie próbując jej załatwić? (Kolosan 3:13; Jozuego 22:9-30; Mateusza 5:23, 24). Taka postawa odbiłaby się na twoich stosunkach z danym bratem — na przykład mógłbyś zacząć traktować go chłodno, unikać jego towarzystwa lub negatywnie się o nim wypowiadać. Ale to nie wszystko. Wyobraź sobie, że po jakimś czasie brat ten by zbłądził, być może nawet zostałby skarcony przez starszych zboru (Galatów 6:1). Czy tak jak Edomici cieszyłbyś się z kłopotów brata? Czego oczekiwałby od ciebie Bóg?

 6. Przed czym ostrzega Księga Zachariasza 7:10 i jaka zachęta kryje się w Micheasza 7:18?

⁶ Jak napisał Zachariasz, Jehowa życzy sobie, byśmy ‛w swych sercach nie knuli nic złego jedni przeciwko drugim’ (Zachariasza 7:9, 10; 8:17). Słowa te mogą nam się przydać, gdy poczujemy się — my sami albo ktoś z naszej rodziny — zranieni czy skrzywdzeni. Łatwo jest wtedy zacząć ‛knuć w sercu coś złego’ i potem dawać temu wyraz w czynach. Tymczasem Bóg pragnie, byśmy szli za Jego przykładem. A On — w myśl słów Micheasza — ‛przebacza przewinienie i przechodzi do porządku nad występkiem’ (Micheasza 7:18).a Jak można zastosować to w praktyce?

 7. Co pomoże nam puszczać w niepamięć cudze uchybienia?

⁷ Niewykluczone, że mocno przeżywasz coś, co spotkało ciebie samego lub twojego krewnego. Ale zastanów się: Czy naprawdę jest to tak poważna sprawa? Biblia wyjaśnia, w jaki sposób należy załatwiać nieporozumienia, nawet gdy w grę wchodzi grzech jednego brata przeciw drugiemu. Często jednak najlepiej jest po prostu przymknąć oczy na czyjś błąd lub nietakt — ‛przejść do porządku nad występkiem’. Zadaj sobie pytania: „Czy nie mógłbym uznać tego za jedno z 77 przewinień, które powinienem przebaczyć? Czemu nie puścić tego w niepamięć?” (Mateusza 18:15-17, 21, 22). Choćby jakaś przykrość wydawała się dotkliwa, co będziesz o niej myślał za tysiąc lat? Zobaczmy, czego można się nauczyć z Księgi Kaznodziei 5:20. O kimś, kto po wykonaniu pracy cieszy się jedzeniem i piciem, powiedziano tam: „Nieczęsto (...) będzie wspominał dni swego życia, gdyż prawdziwy Bóg zajmuje go tym, co raduje jego serce”. Kiedy człowiek rozkoszuje się przyjemnymi chwilami, łatwiej zapomina o codziennych troskach. Czy nie moglibyśmy rozwijać podobnego nastawienia? Koncentrujmy się na radościach związanych z przebywaniem w towarzystwie chrześcijańskich braci. Zapewne uda nam się wtedy zapomnieć o kwestiach, które nie mają trwałego znaczenia — o których w nowym świecie w ogóle nie będzie się pamiętać. To coś znacznie lepszego niż cieszenie się z cudzych kłopotów czy rozpamiętywanie krzywd.

 8. Kiedy może nam być trudno mówić prawdę?

⁸ Dwunastu proroków podkreślało też, że Bóg życzy sobie, abyśmy byli prawdomówni. Oczywiście staramy się głosić ludziom „prawdę tej dobrej nowiny” (Kolosan 1:5; 2 Koryntian 4:2; 1 Tymoteusza 2:4, 7). Ale trudniejsze może być mówienie prawdy w codziennych rozmowach z członkami rodziny i duchowymi braćmi, rozmowach dotyczących najróżniejszych spraw i sytuacji. Dlaczego?

 9. Kiedy może nas brać pokusa, by nie powiedzieć całej prawdy, i nad czym powinniśmy się zastanowić?

⁹ Chyba wszyscy pamiętamy, jak się poczuliśmy, gdy ktoś zwrócił nam uwagę z powodu naszych niezbyt życzliwych słów bądź zachowania. Na pewno byliśmy zażenowani i mieliśmy wyrzuty sumienia. Pod wpływem takich uczuć człowiek może zacząć się wypierać, wykrętnie tłumaczyć albo nawet przekonywać, że postąpił słusznie. W kłopotliwej sytuacji niektórzy ulegają też pokusie podkolorowania faktów i w tym celu wyjawiają tylko wybrane szczegóły. Mówią coś, co formalnie jest prawdą, lecz w umyśle słuchacza tworzy obraz zupełnie odbiegający od rzeczywistości. Nie uciekają się do rażących kłamstw, jakie są na porządku dziennym w dzisiejszym świecie, ale czy o kimś takim można powiedzieć, że ‛mówi prawdę ze swym bliźnim’, między innymi z duchowym bratem? (Efezjan 4:15, 25; 1 Tymoteusza 4:1, 2). Co sądzi o tym Bóg, gdy chrześcijanin świadomie tak formułuje zdania, żeby bracia wyciągnęli mylne wnioski — żeby uwierzyli w coś, co jest nieścisłe albo wręcz nieprawdziwe?

10. Jak prorocy opisali praktyki rozpowszechnione w starożytnym Izraelu i Judzie?

¹⁰ Prorocy dostrzegali, że nawet słudzy Jehowy niekiedy nie zważają na to, czego On sobie życzy. Ozeasz wyjawił, jak za jego czasów Bóg zapatrywał się na takich ludzi: „Złupienie im, bo dopuścili się występku przeciwko mnie! Ja ich wykupiłem, lecz oni mówili kłamstwa przeciwko mnie”. W żywe oczy wypowiadali ‛kłamstwa przeciwko Jehowie’, a niektórzy też ‛przeklinali i zwodzili’, być może przeinaczając fakty, by zwieść słuchaczy (Ozeasza 4:1, 2; 7:1-3, 13; 10:4; 12:1). Ozeasz pisał te słowa w Samarii, w królestwie północnym. Czy w królestwie judzkim było lepiej? Micheasz oznajmił: „Jego bogacze są pełni przemocy, jego mieszkańcy mówią fałsz, a język w ich ustach jest zwodniczy” (Micheasza 6:12). Pamiętajmy więc, że prorocy wyraźnie potępili „zwodzenie” oraz tych, którzy mieli ‛zwodniczy język’. Dlatego nawet chrześcijanin, który na pewno nie kłamie rozmyślnie, powinien rozważyć: Czy nie próbuję czasem ‛zwodzić’ innych albo czy nie mam ‛zwodniczego języka’? Czego Bóg wymaga ode mnie pod tym względem?

11. Co mówili prorocy o korzystaniu z języka zgodnie z wolą Bożą?

¹¹ Z drugiej strony Bóg wyjaśnił przez proroków, jakiego dobrego postępowania od nas wymaga. W Księdze Zachariasza 8:16 czytamy: „Oto, co winniście czynić: Mówcie prawdę jeden do drugiego. Sądźcie w swych bramach zgodnie z prawdą i sądem pokoju”. Za dni Zachariasza bramy były miejscem publicznym, w którym starsi rozpatrywali sprawy sądowe (Rut 4:1; Nehemiasza 8:1). Ale Zachariasz nie twierdził, że należy być prawdomównym tylko w takich okolicznościach. Oczywiście musimy być uczciwi podczas załatwiania różnych rzeczy na płaszczyźnie oficjalnej, ale jesteśmy też usilnie zachęcani do ‛mówienia prawdy jeden do drugiego’. W grę wchodzą więc także rozmowy prowadzone w zaciszu domowym ze współmałżonkiem lub krewnymi, jak również codzienne rozmowy z duchowymi braćmi i siostrami — osobiste, telefoniczne czy jeszcze inne. Wszyscy mają prawo oczekiwać, że to, co mówimy, jest prawdą. Chrześcijańscy rodzice powinni wpajać dzieciom, jak ważne jest stronienie od fałszu. Dzięki temu będą one dorastać ze świadomością, że Bóg każe wystrzegać się „języka oszukańczego” i że zawsze trzeba mówić prawdę (Sofoniasza 3:13).

12. Czego ważnego możemy się nauczyć z omawianych tu proroczych ksiąg biblijnych?

¹² Dzieci i dorośli, którzy podążają ścieżką prawdomówności, są posłuszni wezwaniu zapisanemu przez Zachariasza: „Miłujcie (...) prawdę i pokój” (Zachariasza 8:19). Zwróćmy też uwagę na Księgę Malachiasza i zawarty tam opis wzorowego postępowania Syna Bożego, o którym Jehowa rzekł: „Na jego ustach było prawo prawdy, a na jego wargach nie znaleziono żadnej nieprawości. Chodził ze mną w pokoju i prostolinijności” (Malachiasza 2:6). Czyż od nas Jehowa nie oczekuje tego samego? Pamiętajmy o korzystaniu z całego Jego Słowa, również z niezwykle pouczających ksiąg 12 proroków.

13. Na jaki inny problem zwraca uwagę Księga Micheasza 6:12?

¹³ Z Księgi Micheasza 6:12 dowiedzieliśmy się już, że członkowie starożytnego ludu Bożego niewłaściwie traktowali drugich — ‛mówili fałsz, a język w ich ustach był zwodniczy’. Ale werset ten wspomina o jeszcze innych poważnych występkach. Wskazuje, że ‛bogacze byli pełni przemocy’. Jak to rozumieć i jaką naukę możemy z tego wyciągnąć?

14, 15. Jaką opinię miały narody sąsiadujące z ludem Bożym, jeśli chodzi o stosowanie przemocy?

¹⁴ Przypomnijmy sobie, jaką opinię miały narody sąsiadujące z ludem Bożym. Na północnym wschodzie leżała Asyria. O jej stolicy, Niniwie, Nahum napisał: „Biada miastu rozlewu krwi. Całe jest pełne podstępu i rozboju. Zdobycz się nie oddala!” (Nahuma 3:1). Asyryjczycy byli znani z zaciętych wojen oraz z okrucieństwa wobec jeńców. Niektórych żywcem palili lub obdzierali ze skóry. Innych oślepiali albo obcinali im nosy, uszy czy palce. W książce Bogowie, groby i uczeni C. W. Ceram zauważył: „Niniwa zapisała się w pamięci ludzkiej bodaj że głównie przez mordy i grabież, ucisk i pohańbienie słabszych, wojny i nieszczęścia wszelkiego rodzaju” (tłum. J. Nowacki). Księga Jonasza zawiera wypowiedź kogoś, kto był naocznym świadkiem tej przemocy (a przypuszczalnie także sam ją stosował). Chodzi o króla Niniwy, który wysłuchawszy orędzia Jonasza, rzekł o swych poddanych: „Niech się okryją worami, człowiek i zwierzę domowe; i niech z całej siły wołają do Boga i odwrócą się — każdy od swej złej drogi i od przemocy, która była w ich rękach” (Jonasza 3:6-8).b

¹⁵ Rażąca przemoc nie była domeną jedynie Asyrii. Edom, leżący na południowy wschód od Judy, również zasłużył na karę. Dlaczego? „Edom stanie się pustynią, bezludnym pustkowiem, z powodu przemocy wobec synów judzkich, w których ziemi przelewali niewinną krew” (Joela 3:19). Czy Edomici wzięli sobie to ostrzeżenie do serca i zaprzestali swych zbrodniczych czynów? Około dwóch stuleci później Abdiasz napisał: „Przerażą się twoi mocarze, Temanie [miasto edomskie] (...). Z powodu przemocy wobec twego brata Jakuba (...) zostaniesz zgładzony po czas niezmierzony” (Abdiasza 9, 10). A co można powiedzieć o postępowaniu samego ludu Bożego?

16. Jak Amos i Habakuk opisali bolączki ich czasów?

¹⁶ O sytuacji w Samarii, stolicy królestwa północnego, tak czytamy w proroctwie Amosa: „Zobaczcie liczne niepokoje pośrodku niej i oszustwa w niej. I nie umieją czynić tego, co prostolinijne — brzmi wypowiedź Jehowy — ci, którzy gromadzą gwałt i łupiestwo” (Amosa 3:9, 10). Można by sądzić, że inaczej było w Judzie, gdzie stała świątynia Jehowy. Ale Habakuk, który był mieszkańcem Judy, pytał Boga: „Jak długo będę wołać do ciebie o wsparcie wobec przemocy, a ty nie wybawiasz? Czemuż to ukazujesz mi krzywdę i patrzysz na niedolę? I dlaczego jest przede mną złupienie oraz przemoc?” (Habakuka 1:2, 3; 2:12).

17. Jak wśród ludu Bożego mogła się rozwinąć skłonność do stosowania przemocy?

¹⁷ Czyżby członkowie ludu Bożego przesiąknęli okrucieństwem Asyryjczyków, Edomitów oraz innych ludów i w rezultacie sami zaczęli stosować przemoc? Salomon słusznie ostrzegał: „Nie zazdrość mężowi dopuszczającemu się gwałtu ani nie obieraj żadnej z jego dróg” (Przysłów 3:31; 24:1). Jednoznacznie wyraził się też później Jeremiasz: „Oto, co rzekł Jehowa: ‚Wcale się nie uczcie drogi narodów’” (Jeremiasza 10:2; Powtórzonego Prawa 18:9).

18, 19. (a) Co Habakuk sądziłby o dzisiejszych formach przemocy, gdyby żył w naszych czasach? (b) Jak ty zapatrujesz się na wszechobecną dziś przemoc?

¹⁸ A gdyby Habakuk żył w naszych czasach, czy nie byłby zszokowany wszechobecną przemocą? Ludzie często są wystawiani na jej wpływ od najmłodszych lat. Dzieci, zafascynowane brutalnymi kreskówkami, przyglądają się, jak jeden bohater filmu usiłuje pozbyć się drugiego, miażdżąc go, wysadzając w powietrze i tak dalej. Niejeden malec szybko wyrasta z kreskówek i przerzuca się na gry wideo, w których już sam zmaga się z przeciwnikami, i żeby zwyciężyć, musi ich zastrzelić, rozerwać na strzępy albo zniszczyć w jeszcze inny sposób. „To tylko gry” — ktoś mógłby zaprotestować. Mimo to bliski kontakt z przemocą, czy to przy komputerze w domu, czy w salonie gier wideo, kształtuje skłonności i reakcje dziecka. Jakże trafnie mówi Biblia: „Człowiek dopuszczający się gwałtu zwiedzie swego bliźniego i sprawia, że idzie on drogą niedobrą” (Przysłów 16:29).

¹⁹ Habakuk wprawdzie był zmuszony patrzeć na krzywdy i przemoc, lecz czuł się z tego powodu nieszczęśliwy. Mógłbyś zadać sobie pytanie: Czy Habakuk z przyjemnością oglądałby ze mną moje ulubione programy telewizyjne? Albo czy rezerwowałby czas na imprezy sportowe, które już w założeniu są tak brutalne, że uczestnicy wkładają nawet odzież ochronną niczym starożytni gladiatorzy? Wielu lubi niektóre dyscypliny tylko ze względu na bójki między zawodnikami czy między rozszalałymi kibicami. W pewnych kręgach kulturowych popularne jest również oglądanie filmów, których akcja — pełna krwawych scen — koncentruje się na wojnie lub na sztukach walki. Usprawiedliwia się to poznawaniem historii albo dziejów kultury narodowej. Czy jednak przez to przemoc staje się mniej odrażająca? (Przysłów 4:17).

20. O jakim rodzaju przemocy wypowiedział się Jehowa za pośrednictwem Malachiasza?

²⁰ O pewnym aspekcie przemocy wspomniał też Malachiasz, gdy wyjawił, co Jehowa sądzi o zdradzieckim postępowaniu niektórych Izraelitów wobec żon. „‚On bowiem znienawidził rozwody’ — rzekł Jehowa, Bóg Izraela; ‚i tego, kto swą szatę pokrył przemocą’” (Malachiasza 2:16). Hebrajskie słowa przetłumaczone tu na „swą szatę pokrył przemocą” bywają różnie rozumiane. Niektórzy bibliści uważają, że chodzi o zaplamienie odzieży krwią ofiary. Tak czy inaczej, Malachiasz niewątpliwie napiętnował złe traktowanie współmałżonków. Nawiązał więc do przemocy domowej i wykazał, że Bóg ją potępia.

21. Jakich sytuacji może dotyczyć zakaz stosowania przemocy?

²¹ Gdyby chrześcijanin dopuszczał się agresji fizycznej czy słownej we własnym domu, a nie publicznie, jego występki nie stałyby się przez to mniej haniebne. Bóg widzi go w każdej z tych sytuacji (Kaznodziei 5:8). Chociaż Malachiasz mówił o przemocy wobec żon, to oczywiście Biblia nigdzie nie sugeruje, iż mniej naganna jest przemoc wobec dzieci czy sędziwych rodziców. Podobnie nic nie usprawiedliwia kobiety, która jest agresywna wobec męża, dzieci lub rodziców. To prawda, że skoro rodzina składa się z niedoskonałych ludzi, mogą wyniknąć nieporozumienia wywołujące podenerwowanie albo nawet gniew. Niemniej Biblia radzi: „Bądźcie srodze zagniewani, a jednak nie grzeszcie; niech słońce nie zachodzi nad waszym rozdrażnieniem” (Efezjan 4:26; 6:4; Psalm 4:4; Kolosan 3:19).

22. Skąd wiemy, że można odciąć się od przemocy, nawet jeśli ludzie wokół nas postępują inaczej?

²² Niektórzy mogą się tłumaczyć: „Taki już jestem, bo wychowałem się w agresywnej rodzinie” albo „W moich stronach i w moim środowisku ludzie są po prostu bardziej pobudliwi i wybuchowi”. Ale gdy Micheasz potępił ‛bogaczy pełnych przemocy’, nie uznał, że nie mogli nic na to poradzić, bo dorastali w takiej atmosferze (Micheasza 6:12). Noe żył i wychowywał synów w czasach, gdy „ziemia została napełniona przemocą”. Czy udzieliła im się bezwzględność otoczenia? Wcale nie! „Noe znalazł łaskę w oczach Jehowy”, a synowie poszli w jego ślady i dzięki temu ocaleli z potopu (Rodzaju 6:8, 11-13; Psalm 11:5).

23, 24. (a) Dzięki czemu jesteśmy znani z tego, że nie stosujemy przemocy? (b) Co Jehowa sądzi o tych, którzy traktują innych tak, jak On sobie życzy?

²³ Wszędzie na świecie Świadkowie Jehowy są znani z tego, że nie używają przemocy, lecz są usposobieni pokojowo. Szanują i stosują prawa władz świeckich zabraniające agresywnych zachowań (Rzymian 13:1-4). ‛Przekuli swe miecze na lemiesze’ i usilnie zabiegają o pokój (Izajasza 2:4). ‛Przyoblekli się w nową osobowość’, co pomaga im wystrzegać się przemocy (Efezjan 4:22-26). Dobry przykład dają im chrześcijańscy starsi, którzy nie mogą być ‛skorzy do bicia’ — ani dosłownie, ani w przenośni (1 Tymoteusza 3:3; Tytusa 1:7).

²⁴ Naprawdę możemy — a nawet musimy — traktować innych tak, jak życzy sobie Bóg. Ozeasz oświadczył: „Kto jest mądry, żeby zrozumieć te rzeczy? Roztropny, żeby je poznać? Bo drogi Jehowy są prostolinijne i prawi będą nimi chodzić” (Ozeasza 14:9).