JUDAS

(z hebr.; forma imienia Juda).

1. Przodek Marii, matki Jezusa; potomek Natana, syna Dawida. Judas był synem Józefa i ojcem Symeona; stanowił siódme pokolenie od Natana, a zatem żył przed niewolą babilońską (Łk 3:30, 31).

2. Judas (Juda) Galilejczyk, o którym wspomniał Gamaliel w swym wystąpieniu przed Sanhedrynem (Dz 5:37). Był przywódcą powstania żydowskiego w okresie spisu zarządzonego w 6 r. n.e. przez Kwiryniusza, namiestnika Syrii. Józef Flawiusz wspomina o nim kilkakrotnie i tak go charakteryzuje: „Nakłonił mieszkańców do buntu, przyganiając im, że godzą się na płacenie Rzymianom podatków i po Bogu słuchają jeszcze śmiertelnych panów. Człowiek ów był uczonym mężem swojej własnej sekty i zgoła nie był podobny do innych” (Wojna żydowska, II, VIII, 1 [118]). W jednym miejscu Flawiusz podaje, że ów Juda pochodził z Gaulanitis, czyli Gaulanitydy, leżącej na wsch. od Jeziora Galilejskiego. Jednakże gdzie indziej tak jak Gamaliel nazywa go Galilejczykiem (Dawne dzieje Izraela, XVIII, I, 1, 6). Powstańcy dążyli do odzyskania niepodległości, ale ponieśli porażkę. Judas „zginął, a wszyscy, którzy byli mu posłuszni, zostali rozproszeni” (Dz 5:37). Niektórzy jego potomkowie uczestniczyli w innych zrywach niepodległościowych (Wojna żydowska, II, XVII, 8 [433-440]; VII, VIII, 1 [253]).

3. Jeden z 12 apostołów, zwany też Tadeuszem oraz „Judasem, synem Jakuba”. W Mateusza 10:3 i w Marka 3:18 apostołowie Jakub, syn Alfeusza, i Tadeusz są wymienieni obok siebie. A w spisach apostołów z Łukasza 6:16 oraz Dziejów 1:13 zamiast Tadeusza występuje „Judas, syn Jakuba”, z czego by wynikało, że apostoł ten był też znany jako Judas. Imienia Tadeusz używano być może w tym celu, by nie pomylić go z innym apostołem noszącym po grecku to samo imię, a po polsku nazywanym Judaszem. W niektórych tłumaczeniach Łukasza 6:16 i Dziejów 1:13 używa się wyrażenia „Juda, brat Jakuba”, gdyż w tekście greckim nie sprecyzowano ich pokrewieństwa. W syryjskiej Peszitcie występuje jednak słowo „syn”. Dlatego w wielu współczesnych przekładach napisano „Judas [Juda], syn Jakuba” (NŚ, PE, Pop; por. BT i Bw). O samym Judasie Biblia wspomina tylko raz, w Jana 14:22. Został tam przedstawiony jako „Judas, nie Iskariot”, żeby zaznaczyć, który z apostołów o podobnym imieniu zabrał głos.

W Biblii gdańskiej w Mateusza 10:3 występuje określenie „Lebeusz, nazywany Tadeusz”. Pojawia się ono w XVI-wiecznych opracowaniach tekstu greckiego, lecz zostało pominięte przez B. Westcotta i F. Horta, gdyż nie występuje w Kodeksie synajskim i innych rękopisach.

4. Jeden z przyrodnich braci Jezusa (Mt 13:55; Mk 6:3). Najwyraźniej razem ze swymi trzema braćmi i matką, Marią, był w Kanie, gdzie Jezus na początku swej służby dokonał cudu; potem udał się z nim i jego uczniami na krótko do Kafarnaum (Jn 2:1-12). Przeszło rok później zapewne towarzyszył Marii oraz swym braciom, gdy chcieli mówić z Jezusem (Mt 12:46). Niemniej w 32 r. bracia Jezusa, a wśród nich Judas, „nie wierzyli w niego” (Jn 7:5). Na krótko przed śmiercią Jezus powierzył swą matkę (która w niego wierzyła) opiece apostoła Jana, z czego wyraźnie wynika, że w tym czasie ani Judas, ani pozostali bracia nie byli jeszcze jego uczniami (Jn 19:26, 27). Judas uwierzył jednak w Chrystusa — być może pod wpływem jego zmartwychwstania — gdyż znalazł się wśród apostołów i innych uczniów, którzy w okresie między jego wniebowstąpieniem a Pięćdziesiątnicą 33 r. spotykali się i trwali na modlitwie (Dz 1:13-15). Siłą rzeczy więc znalazł się wśród pierwszych wierzących namaszczonych duchem świętym. Najwyraźniej Judas to inaczej Juda, który ok. 65 r. napisał księgę biblijną noszącą jego imię (zob. JUDA 10).

5. Mężczyzna z Damaszku, który miał dom na ulicy Prostej. Tam właśnie zamieszkał Saul (Paweł), gdy zaraz po swym nawróceniu stracił wzrok, tam też został posłany Ananiasz, żeby włożył na niego ręce (Dz 9:11, 17). Z relacji biblijnej nie wynika, czy Judas był wówczas uczniem, a nawet jest to mało prawdopodobne, gdyż Ananiasz i inni uczniowie obawiali się pójść do Saula, znanego jako prześladowca, tymczasem Judas przyjął go do swego domu (Dz 9:13, 14, 26).

6. Judas, zwany też Barsabbasem, był jednym z dwóch uczniów, których jerozolimskie ciało kierownicze wysłało razem z Pawłem i Barnabasem, powierzając im list w sprawie obrzezania (ok. 49 n.e.). Zarówno Judasa, jak i towarzyszącego mu Sylasa uważano za „mężów przodujących wśród braci” (Dz 15:22). List był zaadresowany do „braci w Antiochii i Syrii, i Cylicji”. Judas i Sylas dotarli do Antiochii, ale nie wspomniano, żeby udali się gdzieś dalej. Mieli ustnie potwierdzić treść listu. Judas był ‛prorokiem’ i jako przyjezdny mówca wygłosił wiele zachęcających i budujących przemówień do braci w Antiochii (Dz 15:22, 23, 27, 30-32).

Z Dziejów 15:33 wynika, że gdy Judas i Sylas ‛spędzili pewien czas’ wśród chrześcijan w Antiochii, wrócili do Jerozolimy. Niektóre manuskrypty (np. kodeksy Efrema i Bezy) zawierają werset 34, który w Biblii Tysiąclecia brzmi: „Ale Sylas postanowił tam pozostać; Juda zatem sam wrócił do Jerozolimy”. Słowa te są jednak pominięte w starszych, wiarogodnych kodeksach (synajskim, aleksandryjskim i watykańskim). Być może stanowiły uwagę marginesową, która miała objaśnić werset 40, a z czasem została włączona do głównego tekstu.

Niektórzy komentatorzy sugerują, że Judas nazywany Barsabbasem był bratem „Józefa zwanego Barsabbasem” — jednego z kandydatów do objęcia urzędu apostoła po Judaszu Iskariocie (Dz 1:23). Ale poza podobieństwem imion czy nazwisk nie ma na to żadnego innego dowodu. Po powrocie do Jerozolimy Judas nie został już więcej wymieniony w Biblii.