LAMPA

Urządzenie służące do wytwarzania sztucznego światła. Starożytne lampy były naczyniami z palną cieczą i zanurzonym w niej knotem, który nasiąkał nią i mógł dzięki temu płonąć. Knoty wykonywano z lnu (Iz 42:3; 43:17), sitowia lub konopi. Jako paliwa na ogół używano oliwy z oliwek (Wj 27:20), choć niekiedy stosowano też olejek z terebintów (drzew terpentynowych).

Pięć roztropnych dziewic z przykładu Jezusa wzięło ze sobą lampy i pojemniki z oliwą (Mt 25:1-4). Ludzie, którzy przyszli aresztować Jezusa, mieli lampy i pochodnie (Jn 18:3).

Do użytku domowego zazwyczaj używano lamp ceramicznych, choć na terenie Palestyny znaleziono też lampy z brązu. Typowa lampa kananejska przypominała miseczkę z pionowymi ściankami (ILUSTRACJE, t. 2, s. 952). Z jednej strony znajdowały się wgniecenia tworzące dziobek na knot. Takich dziobków mogło być cztery lub więcej. Z czasem zaczęto wytwarzać lampy o nieco innym kształcie, były to naczynia zamknięte z dwoma otworami: ten u góry (na środku) służył do nalewania oliwy, a w drugi (w postaci dziobka) wkładano knot. Część lamp miała po przeciwnej stronie dziobka uchwyt w formie ucha, niekiedy ustawiony poziomo, ale na ogół pionowo. Lampy greckie i rzymskie często ozdabiano mitycznymi postaciami ludzi i zwierząt, natomiast żydowskie liśćmi winorośli, zwojami itp.

Najdawniejsze lampy w kształcie miseczki zazwyczaj były brązowe. Egzemplarze wykonywane w I w. n.e. miały różne kolory, m.in. jasnobrązowy, pomarańczowoczerwony i szary. W czasach rzymskich pokrywano je też czerwonym szkliwem.

W domach i innych budynkach lampy na ogół umieszczano we wnękach ściennych, na półkach i kolumnach bądź też wieszano na sznurze u sufitu. Niekiedy ustawiano je na specjalnych podstawach z gliny, drewna lub metalu, czyli świecznikach. Pozwalały one lepiej oświetlić pomieszczenie (2Kl 4:10; Mt 5:15; Mk 4:21).

Nie ma dowodów na to, by w czasach biblijnych znano świece podobne do używanych obecnie. W dzisiejszych świecach parafina czy wosk pozostaje w stanie stałym, dopóki nie znajdzie się blisko płomienia, natomiast w ówczesnych lampach używano paliwa płynnego. Dlatego tłumaczenie na „świeca” hebrajskiego słowa ner (Hi 29:3, Wk) i greckiego lýchnos (Łk 11:33, Bg) nie jest trafne. Szereg nowszych przekładów (np. Bp, NŚ) słusznie oddaje te wyrazy jako „lampa”.

Zastosowanie w sanktuarium. W przybytku znajdował się świecznik ze złota, inny niż zwykłe domowe świeczniki. Został wykonany według wskazówek Jehowy Boga (Wj 25:31). Był ozdobiony na przemian gałkami i kwiatami, po obu stronach trzonu miał po trzy ramiona, a zatem w sumie można było na nim ustawić siedem małych lamp. Używano w nich wyłącznie najlepszej oliwy z oliwek (Wj 27:20; 37:17-24). Później Salomon kazał wykonać do świątyni dziesięć złotych oraz pewną liczbę srebrnych świeczników (1Kl 7:48, 49; 1Kn 28:15; 2Kn 4:19, 20; 13:11).

Jehowa „lampą” i Źródłem światła. Jehowa jest niezrównanym Źródłem duchowego światła. Po wyzwoleniu z rąk Saula i innych wrogów Dawid oznajmił: „Ty jesteś moją lampą, Jehowo, i to Jehowa sprawia, że moja ciemność jaśnieje” (2Sm 22:29). W Psalmach wyraził tę myśl nieco inaczej: Jehowa zapali lampę, którą Dawid będzie mógł oświetlać sobie drogę (Ps 18:28).

Jezus Chrystus. Apostoł Jan ujrzał w wizji niebiańską Nową Jerozolimę, w której ‛nie będzie nocy’. „Miasto” to nie potrzebuje światła słońca ani księżyca, gdyż bezpośrednio oświetla je chwała Jehowy Boga, podobnie jak w starożytności świetlisty obłok, zwany przez Żydów szekiną, oświetlał Miejsce Najświętsze przybytku i świątyni (Kpł 16:2; por. Lb 9:15, 16). „Lampą” Nowej Jerozolimy jest Baranek, Jezus Chrystus. W jej duchowym świetle ‛będą chodzić narody’, czyli mieszkańcy „nowej ziemi” (Obj 21:22-25).

Królowie z dynastii Dawida. Dawid, ustanowiony przez Jehowę królem Izraela, dzięki kierownictwu Bożemu okazał się mądrym przywódcą narodu. Dlatego nazywano go „lampą Izraela” (2Sm 21:17). Zawierając z nim przymierze co do Królestwa, Jehowa obiecał: „Twój tron utwierdzony zostanie po czas niezmierzony” (2Sm 7:11-16). Tak więc cała dynastia władców pochodzących od Dawida przez Salomona stanowiła niejako „lampę” dla Izraela (1Kl 11:36; 15:4; 2Kl 8:19; 2Kn 21:7).

Gdy Sedekiasz został pozbawiony władzy i uprowadzony do Babilonu, gdzie zmarł, wydawało się, że ta „lampa” zgasła. Ale Jehowa nie zerwał zawartego przymierza. Poczekał z obsadzeniem tronu Dawida do czasu, „aż przyjdzie ten, do którego należy tytuł prawny” (Eze 21:27). Dziedzicem, który miał na zawsze posiąść ten tron, okazał się Jezus Chrystus, Mesjasz, „syn Dawida”. A zatem „lampa” Dawida nigdy nie zgaśnie. Będzie świecić wiecznie, gdyż Jezus odziedziczył Królestwo na zawsze (Mt 1:1; Łk 1:32).

Słowo Boże. W Biblii podano następującą zasadę: „Nie samym chlebem ma żyć człowiek, lecz każdą wypowiedzią, która przechodzi przez usta Jehowy” (Mt 4:4). Z tego względu przykazania Boga są niczym lampa oświetlająca Jego sługom drogę wśród ciemności tego świata. Psalmista oznajmił: „Słowo twoje jest lampą dla mej stopy i światłem na moim szlaku” (Ps 119:105). Król Salomon powiedział: „Albowiem przykazanie jest lampą, prawo zaś światłem, a upomnienia karności są drogą życia” (Prz 6:23).

Apostoł Piotr oglądał spełnienie wielu proroctw dotyczących Jezusa Chrystusa i był naocznym świadkiem jego przemienienia na górze. Dlatego mógł napisać: „Mamy więc słowo prorocze tym bardziej potwierdzone, a wy czynicie dobrze, gdy zwracacie na nie uwagę jak na lampę świecącą w ciemnym miejscu — aż dzień zaświta i wzejdzie jutrzenka — w waszych sercach” (2Pt 1:19). A zatem chrześcijan zachęcono, by pozwalali światłu proroczego słowa Bożego oświecać ich serca. Będzie ich ono bezpiecznie prowadziło, „aż dzień zaświta i wzejdzie jutrzenka”.

Słudzy Boży. W 29 r. n.e. Jan, syn kapłana Zachariasza, zaczął głosić: „Okazujcie skruchę, bo przybliżyło się królestwo niebios” (Mt 3:1, 2; Łk 1:5, 13). Izraelici przestali przestrzegać Prawa Mojżeszowego, więc Jan został posłany, by nawoływać ich do skruchy i kierować uwagę na Baranka Bożego. I rzeczywiście ‛zawrócił wielu synów Izraela ku Jehowie, ich Bogu’ (Łk 1:16). Dlatego Jezus powiedział o Janie: „Człowiek ten był lampą płonącą i świecącą, a wy przez krótki czas chcieliście wielce się radować w jego świetle. Ale ja mam świadectwo większe niż Janowe, bo już same dzieła, które mój Ojciec wyznaczył mi do wykonania, właśnie te dzieła, które czynię, świadczą o mnie, że wysłał mnie Ojciec” (Jn 5:35, 36).

Jezus oznajmił też uczniom: „Wy jesteście światłem świata. Nie można ukryć miasta położonego na górze. Lampę zapala się i stawia nie pod korcem, lecz na świeczniku, i świeci wszystkim, którzy są w domu. Podobnie niech wasze światło świeci przed ludźmi, żeby widzieli wasze szlachetne uczynki i wychwalali waszego Ojca, który jest w niebiosach” (Mt 5:14-16). Sługa Boży powinien rozumieć, w jakim celu otrzymał światło, oraz mieć świadomość, że gdyby nie pozwalał mu świecić niczym lampie, byłoby to nierozsądne i zgubne w skutkach.

Inne znaczenia przenośne. Lampa symbolizuje również to, czym człowiek stara się oświetlać swą drogę. Dlatego pewne przysłowie następująco ukazuje kontrast między prawymi a niegodziwcami: „Światło prawych będzie się radować, lecz lampa niegodziwych zostanie zgaszona” (Prz 13:9). Światło prawych świeci coraz jaśniej, natomiast jeśli chodzi o niegodziwych, to choćby się wydawało, że ich lampa płonie mocnym blaskiem, dzięki czemu znakomicie sobie radzą w życiu, Bóg strąci ich w ciemności, w których na pewno się potkną. Los taki czeka m.in. ludzi złorzeczących ojcu i matce (Prz 20:20).

‛Zgaszenie czyjejś lampy’ oznacza też, że taka osoba nie ma przyszłości. Inne przysłowie mówi: „Żaden zły nie będzie miał przyszłości; lampa niegodziwców zostanie zgaszona” (Prz 24:20).

Bildad, sugerując, że Hiob ukrywa jakieś niecne postępki, powiedział o człowieku niegodziwym: „Ściemnieje światło w jego namiocie i zostanie w nim zgaszona jego lampa”. Potem dodał jeszcze: „Nie będzie miał potomnych ani potomstwa wśród swego ludu”. A ponieważ Salomona nazwano lampą daną przez Boga jego ojcu, Dawidowi, zgaszenie czyjejś lampy może zawierać myśl o tym, że ktoś taki nie będzie miał dzieci, które by po nim dziedziczyły (Hi 18:6, 19; 1Kl 11:36).

W sensie przenośnym „lampą” jest również ludzkie oko. Jezus oznajmił: „Lampą ciała jest oko. Jeśli więc twoje oko jest prostolinijne [„zdrowe”, BT; „szczere”, Bg; „czyste”, Wp; por. przyp. w NW], całe twoje ciało będzie jasne, ale jeśli twoje oko jest niegodziwe, całe twoje ciało będzie ciemne” (Mt 6:22, 23). Oko przypomina lampę, gdyż dzięki niemu człowiek się nie potyka i nie wpada na przeszkody. Oczywiście, jak wynika z kontekstu, Jezus miał tu na myśli ‛oczy serca’ (Ef 1:18).

W Przysłów 31:18 o dobrej żonie powiedziano, że „jej lampa w nocy nie gaśnie”, co oznacza, iż kobieta taka pilnie pracuje w nocy, a nawet wstaje przed świtem, żeby zabrać się do swych zajęć (por. Prz 31:15).

Jak napisano w Przysłów 20:27, „tchnienie ziemskiego człowieka to lampa Jehowy, starannie badająca wszystkie najskrytsze części brzucha”. To, co człowiek mówi albo czemu daje upust — zarówno dobre, jak i złe wypowiedzi — rzuca światło na jego osobowość, pokazuje, jaki jest naprawdę (por. Dz 9:1).

[Ilustracja na stronie 1187]

Starożytna lampa ozdobiona wizerunkiem menory