BETSAIDA

(z aram.: „dom myśliwego [lub rybaka]”).

Miasto, z którego pochodzili Filip, Andrzej i Szymon Piotr (Jn 1:44), choć wydaje się, że podczas służby Jezusa dwaj ostatni mieszkali w Kafarnaum (Mt 8:5, 14; Mk 1:21, 29). Betsaida leżała „w Galilei” (Jn 12:21). Po śmierci Jana Chrzciciela Jezus z uczniami oddalił się do Betsaidy i gdzieś w jej okolicach, w odosobnionym miejscu porośniętym trawą, w cudowny sposób nakarmił ok. 5000 mężczyzn (a także wiele kobiet i dzieci), którzy przyszli go posłuchać (Łk 9:10-17; por. Mt 14:13-21; Jn 6:10). Później blisko Betsaidy przywrócił wzrok pewnemu niewidomemu (Mk 8:22). Ponieważ te „potężne dzieła” dokonały się w sąsiedztwie Betsaidy, jej mieszkańcy, podobnie jak ludność Chorazynu, zasługiwali na naganę, gdyż nie okazali skruchy (Łk 10:13).

Pewne kontrowersje budzi kwestia położenia „wioski” (Mk 8:22, 23) lub „miasta” (Łk 9:10) Betsaida. Wersety biblijne wskazują na miejsce na pn. brzegu Jeziora Galilejskiego. Józef Flawiusz utożsamia Betsaidę z ludną wsią leżącą niedaleko na wsch. od ujścia Jordanu do jeziora. Tetrarcha Filip rozbudował tę wioskę i nadał jej nazwę Julias na cześć córki Cezara Augusta (Dawne dzieje Izraela, XVIII, II, 1). Ruiny Julias znajdują się w At-Tall, ok. 3 km od jeziora, natomiast pozostałości mniejszej osady rybackiej położone są w Al-ʽAradż, na samym brzegu. Jeszcze do niedawna rybacy korzystali tu z naturalnego portu, a więc miejsce to pasowałoby do znaczenia nazwy Betsaida.

Sporo komentatorów biblijnych zgadza się z tym, że miejsce to odpowiada Betsaidzie wspomnianej w niektórych wersetach, lecz uważa, iż po zach. stronie Jordanu istniała jeszcze inna Betsaida. Pogląd ten opiera się na przekonaniu wynikającym z tekstów Flawiusza i innych, iż Galilea nie obejmowała terenów leżących na wsch. od Jordanu. Jak informuje Flawiusz, miejscowość Julias znajdowała się w „dolnej Gaulanitydzie”, czyli krainie na wsch. brzegu Jeziora Galilejskiego (Wojna żydowska, II, IX, 1 [168]). Tymczasem Biblia mówi, że Betsaida była „w Galilei” (Jn 12:21). Prawdopodobnie granice Galilei nie zawsze precyzyjnie definiowano; nawet Flawiusz, pisząc o pewnym Judzie z Gaulanitis, nazywa go „mężem galilejskim” (Dawne dzieje Izraela, XVIII, I, 1; Wojna żydowska, II, VIII, 1 [118]). Możliwe też, że część ludności Betsaidy mieszkała po zach. stronie Jordanu, jakieś 1,5 km od miasta.

Ponieważ w niektórych przekładach w Marka 6:45 powiedziano, że Jezus polecił apostołom płynąć „na drugi brzeg, do Betsaidy” (BT), a równoległe sprawozdanie z Jana 6:17 mówi o przeprawieniu się do Kafarnaum, niejeden uważa, iż potwierdza to istnienie drugiej Betsaidy, po zach. stronie Jordanu, niedaleko Kafarnaum. Jednak brzmienie Marka 6:45 w innych współczesnych przekładach pozwala zrozumieć ten tekst następująco: apostołowie najpierw płynęli wzdłuż brzegu „w kierunku Betsaidy” (najwyraźniej wsiedli do łodzi blisko miejsca, gdzie Jezus cudownie nakarmił 5000 mężczyzn, zapewne na pd. od Betsaidy i po przeciwnej stronie jeziora niż Kafarnaum), a potem przeprawili się przez pn. część jeziora i dotarli w okolice Kafarnaum. Dobili do brzegu w ziemi Genezaret, najwidoczniej gdzieś na pd. od Kafarnaum (Mk 6:53).

Chociaż więc snuje się różne domysły co do położenia drugiej Betsaidy, nie jest to konieczne do zrozumienia sprawozdań ewangelicznych. Warto dodać, że wszystkie te sugerowane miejsca znajdują się blisko Kafarnaum, a jest przecież mało prawdopodobne, by dwa miasta o tej samej nazwie znajdowały się zaledwie kilka kilometrów od siebie.