PRZEKLEŃSTWO

Różne słowa hebrajskie i greckie tłumaczone w Biblii na „przekleństwo” itp. zawierają myśl o życzeniu bądź zapowiadaniu komuś albo czemuś czegoś złego. Może też chodzić o surowe, dobitne napiętnowanie kogoś uważanego za godnego potępienia lub czegoś uznanego za wstrętne.

Pierwsze przekleństwo wyrzekł Bóg po buncie, do którego doszło w Edenie. Skierował je do inicjatora tej rebelii, który jako swym narzędziem posłużył się wężem (Rdz 3:14, 15). Przekleństwo to zapowiadało jego zgładzenie. Wtedy też z powodu Adama przeklęta została ziemia — nie chodziło o to, że miała zostać zniszczona, lecz że miała rodzić ciernie i osty (Rdz 3:17, 18; 5:29). Przeklinając Kaina, Jehowa skazał go na tułaczkę (Rdz 4:11, 12).

Z kolei po potopie pierwszym człowiekiem, który wypowiedział przekleństwo, był Noe. Rzucił je na Kanaana, syna Chama, skazując go na niewolniczą służbę dla Sema i Jafeta. Główne spełnienie tego przekleństwa nastąpiło jakieś osiem stuleci później, gdy wywodzący się od Sema Izraelici podbili Kanaan (Rdz 9:25-27). Jozue powiedział Gibeonitom, potomkom Kanaana: „Jesteście przeklęci” i uczynił ich niewolnikami (Joz 9:23).

Przykład Gibeonitów ukazuje, że takiego przekleństwa nie należy mylić z wulgarną mową i wcale nie musi mu towarzyszyć gwałtowny gniew. W podanych powyżej wersetach występuje hebrajskie słowo ʼarár. Pojawia się ono 18 razy w oficjalnych oświadczeniach z Powtórzonego Prawa 27:15-26 i 28:16-19, a także w uroczystych obwieszczeniach, np. w Wyjścia 22:28 oraz Jeremiasza 11:3; 17:5 i 48:10. Pokrewny rzeczownik meʼeráh występuje w Piśmie Świętym pięć razy (Pwt 28:20; Prz 3:33; 28:27; Mal 2:2; 3:9). Sposób użycia tych słów wskazuje, że oznaczają one podniosłą zapowiedź czegoś złego, która — jeśli pochodzi od Boga lub Jego przedstawiciela — ma znaczenie prorocze. Przekleństwo rzucone przez Jozuego na człowieka, który by w przyszłości odbudował zburzone Jerycho, spełniło się setki lat później (Joz 6:26; 1Kl 16:34). Kiedy jednak król Balak prosił Balaama, by przeklął Izraelitów, nie spodobało się to Jehowie, toteż sprawił, że prorok zamiast przekleństw wypowiedział błogosławieństwa (Lb 22:6 do 24:25). W relacji tej występuje hebrajski czasownik kawáw („przeklinać”) (Lb 22:11, 17; 23:11, 13, 25, 27; 24:10). Może on wskazywać na zaklinanie Boga, żeby sprowadził na kogoś coś złego. Podobny sens kryje w sobie czasownik kalál („złorzeczyć”) i rzeczownik kelaláh („przekleństwo; złorzeczenie”) — słowa omówione w haśle ZŁORZECZENIE, PRZEKLINANIE.

Inne hebrajskie słowo, ʼaláh, tłumaczone na „przekleństwo”, bywa też oddawane przez „przysięga”; zawiera w sobie myśl o tym, że jeśli ktoś złamie przysięgę, to spadnie na niego zapowiedziane przekleństwo (Lb 5:21, 23, 27; Rdz 24:41, przyp. w NW; Pwt 29:19-21; 1Kl 8:31, 32; 2Kn 34:24; zob. PRZYSIĘGA).

W Pismach Greckich „przekleństwo” jest odpowiednikiem głównie dwóch słów: ará i anáthema, a także wyrazów pokrewnych, jak: katára, epikatáratos, kataráomai, katáthema i katathematízo.

Słowo ará oznacza przekleństwo lub modlitwę do Boga o zesłanie czegoś złego. Jan użył pokrewnego określenia epáratos, pisząc, że faryzeusze uważali prostych ludzi, którzy słuchali Jezusa, za „przeklętych”, nieznających Prawa (Jn 7:49). Paweł zaś wykazał, iż wszyscy Żydzi potrzebowali uwolnienia od przekleństwa przymierza Prawa — było to możliwe dzięki temu, że Chrystus ‛za nich stał się przekleństwem’, ponosząc śmierć na palu męki (Gal 3:10, 13). W Galatów 3:10 Paweł użył terminu epikatáratos jako tłumaczenia hebrajskiego ʼarár (pierwsze słowo omówione w tym haśle), występującego w Powtórzonego Prawa 27:26. W wersecie 13 tym samym greckim wyrazem oddał hebrajskie słowo kelaláh („przekleństwo; coś przeklętego; złorzeczenie”) z Powtórzonego Prawa 21:23 (zob. ZŁORZECZENIE, PRZEKLINANIE).

Forma słowa kataráomai pojawia się w wypowiedzi Jezusa o przeklęciu klasy „kóz” (Mt 25:41) oraz w zachęcie, by jego naśladowcy ‛błogosławili tych, którzy ich przeklinają’ (Łk 6:28). Paweł i Jakub, udzielając podobnych rad w Rzymian 12:14 i w Jakuba 3:9, również posłużyli się formami wspomnianego słowa. Paweł użył określenia katára, gdy chrześcijan, którzy stali się uczestnikami ducha świętego, ale potem odpadli, porównał do „ziemi”, która pomimo deszczu wydaje tylko ciernie i osty (Heb 6:7, 8). Tym samym słowem posłużył się Piotr, pisząc o „przeklętych” pożądliwych ludziach, którzy „oczy mają pełne cudzołóstwa” i zwabiają dusze niestałe (2Pt 2:14).

Wyraz anáthema (funkcjonujący w polszczyźnie w formie „anatema”) dosłownie oznacza to, co „odłożone”, i pierwotnie odnosił się do ślubowanych darów ofiarnych, odłożonych czy oddzielonych w świątyni jako coś świętego (zob. Łk 21:5, gdzie użyto pokrewnego słowa). W Pismach Greckich anáthema dotyczy rzeczy przeklętych lub takich, które staną się przeklęte i z tego powodu są oddzielone jako złe lub obłożone klątwą. Dlatego Paweł napisał do Galatów (1:8), że mają uważać za „przeklętego” każdego (nawet anioła), kto by im głosił jako dobrą nowinę coś innego niż orędzie, które im oznajmiono. Na to samo zasługuje każdy, kto „nie kocha Pana” (1Ko 16:22). Ubolewając nad swymi rodakami, którzy nie przyjęli Chrystusa, Paweł powiedział, że dla ich dobra wolałby sam zostać „jako przeklęty oddzielony od Chrystusa” (Rz 9:3). W innych miejscach słowo anáthema najwyraźniej odnosi się do składania przysięgi, która jeśli okaże się fałszywa lub niespełniona, sprowadzi klątwę. Tak było w wypadku 40 mężczyzn, którzy uknuli sprzysiężenie, by zabić Pawła (Dz 23:12-15, 21). Wyrazów katathematízo i anathematízo użyto w relacji o tym, jak Piotr zaparł się Chrystusa (Mt 26:74; Mk 14:71). Piotr niejako mówił, że jeśli zna tego człowieka, to niech będzie przeklęty albo potępiony.

W Objawieniu 22:3 znajduje się obietnica, iż w Nowej Jerozolimie już nie będzie „żadnego przekleństwa [katáthema]”. Wydaje się, że ma to podkreślić kontrast z ziemską Jerozolimą, którą dotknęło przekleństwo Boże. Sytuacja Nowej Jerozolimy wyraźnie się też różni od stanu Babilonu Wielkiego — symbolicznej przeklętej metropolii, na której ciąży wyrok Boży. Z rozkazu zanotowanego w Objawieniu 18:4-8 wynika, jaką klątwę na nią rzucono (zob. też 2Ko 6:17).

W greckiej Septuagincie słowo anáthema jest na ogół tłumaczeniem hebrajskiego chérem (zob. RZECZ POŚWIĘCONA).