EFEZJAN, LIST DO
Jedna z ksiąg Chrześcijańskich Pism Greckich, napisana ok. r. 60—61 n.e. przez apostoła Pawła podczas uwięzienia w Rzymie (Ef 1:1; 3:1; 4:1; 6:20). List ten do zboru w Efezie dostarczył Tychik (Ef 6:21, 22), któremu Paweł powierzył też list adresowany do Kolosan (Kol 4:7-9). Ponieważ oba powstały mniej więcej w tym samym czasie, zachodzi między nimi wiele podobieństw. Jak informuje C. S. Lewis, „spośród 155 wersetów z Ef[ezjan] aż 78 w bardziej lub mniej zbliżonej formie powtarza się w Kol[osan]” (The International Standard Bible Encyclopaedia, red. J. Orr, 1960, t. II, s. 959). W Kolosach i w Efezie niewątpliwie panowała podobna sytuacja, więc Paweł uznał za słuszne, by udzielić analogicznych rad.
Dlaczego stosowny dla chrześcijan w Efezie. Jeden z papirusów Chestera Beatty’ego (P46), a także Kodeks watykański oraz Kodeks synajski pomijają w 1 wersecie 1 rozdziału tej księgi wyrażenie „w Efezie”. Niemniej występuje ono w innych manuskryptach i we wszystkich starożytnych przekładach. Co więcej, za list adresowany do Efezjan uznawali go pisarze wczesnochrześcijańscy. Niektórzy wprawdzie sądzą, że może to być list wysłany do Laodycei (Kol 4:16), ale trzeba zaznaczyć, iż żadne starożytne rękopisy Listu do Efezjan nie zawierają słów „do Laodycei” ani nie wymieniają w tym miejscu innego miasta niż Efez.
Rady dotyczące materializmu. Ponadto analiza treści tego listu potwierdza, iż Paweł pisał go z myślą o chrześcijanach efeskich; wyjątkowa trafność jego rad jest widoczna w świetle warunków panujących w Efezie, najważniejszym ośrodku rzymskiej prowincji Azja. Było to np. miasto znane z bajecznego bogactwa, a jego mieszkańcy przedkładali dobra materialne nad wszystko inne. Paweł zwraca jednak uwagę na prawdziwe bogactwa: ‛bogactwo niezasłużonej życzliwości’ Bożej, „chwalebne bogactwo”, które Bóg zachowuje jako dziedzictwo dla świętych, ‛niezrównane bogactwo jego życzliwości niezasłużonej’, „niezgłębione bogactwo Chrystusa” oraz ‛bogactwo Bożej chwały’ (Ef 1:7, 18; 2:7; 3:8, 16). Miało to pomóc tamtejszym chrześcijanom w wyrobieniu sobie właściwego poglądu na dobra materialne.
Rugowanie niemoralności. Efez słynął też z rozluźnienia obyczajów, z rozpasania, wręcz rażącego wyuzdania. Dlatego Paweł podkreślił z naciskiem, że są to cechy starej osobowości, którą chrześcijanie powinni odrzucić, zarazem przyoblekając się w „nową osobowość”. Rozwiązłość panująca w Efezie mogła skłaniać jego mieszkańców do rozprawiania o niemoralnych postępkach — bynajmniej nie w celu ich potępienia, lecz dla przyjemności. Paweł przestrzegł chrześcijan, by nie naśladowali takich ludzi i nie zabawiali się rozmowami o rozpuście ani opowiadaniem sprośnych żartów (Ef 4:20-24; 5:3-5).
Przeciwstawne świątynie. Użyty przez Pawła przykład nawiązujący do duchowej świątyni także był wyjątkowo stosowny dla chrześcijańskiego zboru działającego w cieniu imponującej świątyni pogańskiej bogini Artemidy — budowli uważanej za jeden z siedmiu cudów antycznego świata. Choć Artemidę czcił „cały okręg Azji oraz zamieszkana ziemia”, mając w wielkim poważaniu słynną świątynię efeską, to namaszczeni duchem chrześcijanie tworzą „świętą świątynię”, w której swym duchem przebywa Jehowa (Dz 19:27; Ef 2:21).
Świątynia Artemidy zapewniała prawo azylu, co stanowiło zachętę dla złoczyńców, których liczba w Efezie znacznie wzrosła. Na pewnym obszarze wokół niej nikogo nie wolno było pojmać, i to za żadne przestępstwo. W rezultacie powstało tam osiedle złodziei, morderców i tym podobnych osobników. Nie bez powodu zatem Paweł wspomniał o kradzieży, jak również o złośliwości wynikającej z rozgoryczenia, krzykach i wyrządzaniu krzywdy (Ef 4:25-32).
Demoniczne praktyki. Efez był ośrodkiem wszelkiego rodzaju praktyk demonicznych. Słynął z uprawiania rozmaitych form magii. Skutkiem tego demony były w Efezie szczególnie aktywne. Paweł niewątpliwie pragnął przeciwdziałać wpływowi magii i czarów oraz dopomóc szczerym Efezjanom uwolnić się od takich demonicznych praktyk, toteż za sprawą ducha Bożego dokonywał tam cudów — nawet wypędzał z ludzi niegodziwe duchy (Dz 19:11, 12).
O tym, jak bardzo Efez przesiąknął magią i jak stosowne były rady Pawła dotyczące walki z niegodziwymi duchami, świadczą poniższe informacje:
Na całym świecie znane były „litery efeskie”. „Wydaje się, iż chodziło o pewne kombinacje liter lub słów, które wypowiadano ze specjalną intonacją, wierząc, że to wypędzi choroby, czyli złe duchy; kiedy indziej w roli zaklęcia wypisywano je na pergaminie i noszono jako amulety, mające chronić przed złymi duchami lub przed innym niebezpieczeństwem. Jak pisze Plutarch (Sympos. 7), ‚magowie nakazują opętanym przez demona osobiście recytować litery efeskie w odpowiedniej kolejności’” (A. Barnes, Notes, Explanatory and Practical, on the Acts of the Apostles, 1858, s. 264).
Inskrypcje odkryte w ruinach Efezu ukazują, że panowała tam ogromna ciemnota umysłowa, co wyjaśnia, dlaczego apostoł Paweł napisał tamtejszym chrześcijanom, aby „już nie postępowali tak, jak i narody postępują w nieużyteczności swych umysłów, będąc pod względem umysłowym pogrążone w ciemności” (Ef 4:17, 18). Z napisów na murach i budynkach wynika, iż ludzie kierowali się w życiu przesądami i wróżbami, jak również wypatrywali znaków.
W wyniku działalności kaznodziejskiej Pawła, dokonywanych przez niego cudów oraz niepowodzenia żydowskich egzorcystów sporo mieszkańców Efezu zostało chrześcijanami. Niewątpliwie wielu z nich wcześniej brało udział w takich czy innych praktykach magicznych, gdyż w Biblii czytamy: „A niemało tych, którzy uprawiali sztuki magiczne, poznosiło swe księgi i spaliło je wobec wszystkich. I zliczywszy ich ceny, stwierdzili, że były warte pięćdziesiąt tysięcy sztuk srebra [jeśli chodziło o denary — 37 200 dolarów]” (Dz 19:19). Ze względu na takie rozpowszechnienie w Efezie magii i wszelkich form demonizmu Paweł słusznie zachęcił tamtejszych chrześcijan, by toczyli walkę z zastępami niegodziwych duchów, nałożywszy „całą zbroję od Boga”. Porzucający uprawianie magii z pewnością musieli się liczyć z nękaniem przez demony, toteż rada Pawła mogła im pomóc w odpieraniu tych niegodziwych duchów. Warto zauważyć, że jedną z pierwszych rzeczy, które zrobili owi chrześcijanie, było zniszczenie ksiąg związanych z demonizmem, co stanowi wzór dla osób pragnących obecnie uwolnić się spod wpływu demonów i od ich napaści (Ef 6:11, 12).
Rola Chrystusa. Ponieważ efescy chrześcijanie mieli chwalebną nadzieję być współdziedzicami z Chrystusem, Paweł słusznie im przypomina, że Jezus został posadzony „wysoko ponad wszelkim rządem i władzą, i mocą, i zwierzchnictwem, i wszelkim imieniem wymienianym nie tylko w tym systemie rzeczy, lecz także w przyszłym” (Ef 1:21). Wspaniale opisuje wywyższoną pozycję Jezusa Chrystusa oraz dar niezasłużonej życzliwości Boga, połączony z miłością, mądrością i miłosierdziem wobec tych, którzy są w jedności z Nimi. Obraz zjednoczenia w Chrystusie wszystkiego, co w niebiosach i co na ziemi, oraz utworzenia z Żydów i pogan „jednego nowego człowieka” jest najpełniejszym zamieszczonym w Biblii wyjaśnieniem „świętej tajemnicy” Bożej, objawionej w dobrej nowinie o Chrystusie (Ef 2:15).
[Ramka na stronie 562]
GŁÓWNE MYŚLI LISTU DO EFEZJAN
List koncentrujący się na „zarządzaniu”, którego wynikiem jest pokój i jedność z Bogiem za pośrednictwem Jezusa Chrystusa
Ten list do zboru w Efezie, portowym mieście na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej, napisał Paweł, gdy był uwięziony w Rzymie
Bóg powziął zamiar, aby poprzez Jezusa Chrystusa zaprowadzić pokój i jedność
Dając wyraz wielkiej niezasłużonej życzliwości, Bóg z góry przewidział, że niektórych ludzi usynowi poprzez Jezusa Chrystusa (1:1-7)
Bóg przygotował sposób „zarządzania” (w jaki kieruje sprawami swego domu), dzięki któremu przez Chrystusa zjednoczy ze sobą zarówno wybranych do życia w niebie, jak i tych, którzy będą żyć na ziemi (1:8-14)
Paweł modli się, aby Efezjanie w pełni zrozumieli i docenili cudowne rzeczy, które Bóg udostępnił im za pośrednictwem Chrystusa (1:15-23; 3:14-21)
Ci, którzy otrzymali wzniosłe zadania związane z Chrystusem, byli dawniej martwi w grzechach; ich wybawienie jest darem Bożym, a nie zapłatą za uczynki (2:1-10)
Dzięki Chrystusowi zostało zniesione Prawo i zaistniała podstawa, żeby Żydzi razem z poganami mogli stanowić jedno „ciało”, będąc domownikami Boga, ‛świątynią, w której Bóg zamieszka przez ducha’ (2:11 do 3:7)
Postępowanie Boga ze zborem ukazuje — nawet stworzeniom niebiańskim — różnorodne przejawy Jego mądrości (3:8-13)
Czynniki jednoczące, zgotowane przez Boga: jedno duchowe ciało stanowiące zbór, jeden duch święty, jedna nadzieja, jeden Pan, Jezus Chrystus, jedna wiara, jeden chrzest, jeden Bóg i Ojciec (4:1-6)
Udostępnione przez Chrystusa „dary w ludziach” pomagają wszystkim dojść do jedności w wierze; pod jego przewodnictwem całe „ciało” funkcjonuje harmonijnie dzięki mówieniu prawdy i przejawianiu miłości (4:7-16)
Przyobleczcie się w nową osobowość, zgodnie z naukami i przykładem Chrystusa
Wzorem do naśladowania nie są narody, lecz Chrystus; żeby go naśladować, trzeba się przyoblec w nową osobowość (4:17-32)
Naśladujcie Boga; przejawiajcie taką miłość, jaką okazywał Chrystus (5:1, 2)
Wystrzegajcie się niemoralnych słów i czynów; chodźcie jako dzieci światła (5:3-14)
Wykupujcie czas; spożytkowujcie go na wysławianie Jehowy (5:15-20)
Z głębokiego szacunku dla Chrystusa okazujcie stosowne podporządkowanie mężom, rodzicom, panom; z miłością troszczcie się o pozostających pod waszą pieczą (5:21 do 6:9)
Nałóżcie całą duchową zbroję, żeby stać niewzruszenie wobec machinacji Diabła
Zmagamy się z zastępami niegodziwych duchów; Bóg może nam pomóc przeciwstawić się tym wrogom pokoju i jedności (6:10-13)
Duchowa zbroja od Boga zapewnia pełną ochronę; dobrze z niej korzystajcie i żarliwie się módlcie, wspominając w swych błaganiach wszystkich świętych (6:14-24)