Miej przeobrażony umysł i oświecone serce
„To więc mówię i zaklinam na Pana, abyście już więcej nie postępowali, jak poganie postępują” (EFEZJAN 4:17).
1. Czym jest dla nas umysł i serce?
UMYSŁ i serce to dwa najcudowniejsze dary, jakie posiadają ludzie. Chociaż pełnią rozliczne funkcje, same w sobie są u każdego człowieka czymś niepowtarzalnym. Praca umysłu i serca mocno oddziałuje na naszą osobowość, mowę, zachowanie, uczucia i system wartości.
2, 3. (a) W jakim znaczeniu Biblia używa słów „serce” i „umysł”? (b) Dlaczego musimy się troszczyć zarówno o serce, jak i o umysł?
2 W Biblii „serce” odnosi się głównie do pobudek, emocji oraz uczuć, a „umysł” — do rozumu i zdolności myślenia. Ale jedno nie wyklucza drugiego. Na przykład Mojżesz usilnie zachęcał Izraelitów: „Weź to sobie do serca [„myśl w sercu swoim”, Wujek 1956], że Pan jest Bogiem” (5 Mojżeszowa [Powtórzonego Prawa] 4:39). A Jezus powiedział do spiskujących przeciw niemu uczonych w Piśmie: „Dlaczego myślicie źle w sercach swoich?” (Mateusza 9:4; Marka 2:6, 7).
3 Wynika stąd, że umysł i serce są ze sobą ściśle powiązane. Oddziałują na siebie nawzajem — czasami pobudzają się do pracy jak zgrany zespół, ale często toczą między sobą walkę o dominację (Mateusza 22:37; porównaj Rzymian 7:23). Dlatego chcąc zyskać łaskę Jehowy, należy nie tylko znać stan swego umysłu i serca, ale również uczyć je zgodnej współpracy i dążenia w tym samym kierunku. Trzeba mieć przeobrażony umysł i oświecone serce (Psalm 119:34; Przypowieści 3:1).
„Jak postępują poganie”
4. Jaki wpływ na serca i umysły ludzkie wywiera Szatan i z jakim rezultatem?
4 Szatan jest mistrzem oszustwa i zwodzenia. Wie, że w celu uzyskania władzy nad ludźmi musi dotrzeć do ich umysłów i serc. Od zarania dziejów używa rozmaitych metod, by to osiągnąć. W rezultacie „cały (...) świat leży w mocy Złego” (1 Jana 5:19, BT). Szatan tak skutecznie oddziałuje na serca i umysły ludzi ze świata, że Biblia nazywa ich ‛rodem złym i przewrotnym’ (Filipian 2:15). Żywy opis stanu serc i umysłów tego złego i przewrotnego pokolenia opisuje apostoł Paweł, a jego wypowiedź służy dzisiaj nam wszystkim jako ostrzeżenie. Przeczytajmy na przykład Efezjan 4:17-19 i porównajmy ten fragment ze słowami Pawła zapisanymi w Rzymian 1:21-24.
5. Dlaczego Paweł udzielił Efezjanom dobitnej rady?
5 Łatwiej zrozumiemy, dlaczego Paweł napisał tak dobitne słowa do chrześcijan w Efezie, jeśli przypomnimy sobie, że było to miasto znane z upadku moralnego i kultu pogańskich bóstw. Chociaż Grecy mieli słynnych myślicieli i filozofów, można odnieść wrażenie, iż grecki system edukacji dawał wielu ludziom większe możliwości popełniania zła, a kultura sprawiała jedynie, że ich występki stały się bardziej wyrafinowane. Paweł ogromnie się martwił o współchrześcijan żyjących w takim środowisku. Dobrze wiedział, że wielu z nich należało wcześniej do narodów pogańskich i ‛chodziło według modły tego świata’. Teraz jednak poznali prawdę. Ich umysły zostały przeobrażone, a serca oświecone. Paweł nade wszystko pragnął, by „postępowali, jak przystoi na powołanie” (Efezjan 2:2; 4:1).
6. Dlaczego słowa Pawła powinny nas interesować?
6 Dzisiaj sytuacja wygląda podobnie. My również żyjemy w świecie wypaczonych wartości, upadku moralnego i fałszywych praktyk religijnych. Wielu z nas postępowało kiedyś na modłę tego systemu rzeczy. Inni muszą dzień w dzień ocierać się o ludzi ze świata. Niektórzy żyją w rodzinach wręcz przesiąkniętych świeckim duchem. Koniecznie trzeba zatem zrozumieć znaczenie słów Pawła i skorzystać z jego rad.
Próżne i przyćmione umysły
7. Co Paweł miał na myśli, mówiąc o „próżności umysłu”?
7 Pragnąc podkreślić wagę swej przestrogi, żeby chrześcijanie „już więcej nie postępowali, jak poganie postępują”, Paweł wspomniał najpierw o „próżności umysłu” (Efezjan 4:17). Co to oznacza? Według pewnego komentarza słowo, które przetłumaczono tu na „próżność”, „mieści w sobie pojęcie pustki, jałowości, marności, głupoty, bezcelowości i frustracji” (The Anchor Bible). A zatem Paweł wskazał, że choć sława i chwała świata greckiego i rzymskiego mogły się wydawać imponujące, to zabieganie o nie było w rzeczywistości puste, głupie i bezcelowe. Osoby, których serca owładnęło pragnienie sławy i chwały, czekała w końcu frustracja i rozczarowanie. Ta sama reguła potwierdza się obecnie.
8. Pod jakimi względami ludzkie wysiłki są próżne?
8 Odpowiedzi na doniosłe pytania, na przykład co do pochodzenia i celu życia czy przeznaczenia ludzkości, oczekuje się od intelektualistów i osób należących do elity tego świata. Ale jakąż mądrość i kierownictwo mogą oni zaoferować? Ateizm, agnostycyzm, ewolucję i mnóstwo innych bałamutnych i sprzecznych idei oraz teorii, które nie są bardziej światłe od dawnych rytuałów i przesądów. Wiele świeckich dążeń wydaje się dostarczać pewnej miary satysfakcji i zadowolenia. Ludzie mówią o sukcesach i osiągnięciach w nauce, sztuce, muzyce, sporcie, polityce i tak dalej. Upajają się ulotnymi chwilami chwały. Jednakże kroniki historyczne i dzisiejsze księgi rekordów pełne są zapomnianych bohaterów. Wszystko to jest po prostu puste, jałowe, marne, głupie, bezcelowe i frustrujące.
9. Ku jakim próżnym dążeniom skierowało się wiele ludzi?
9 Dostrzegając próżność takich wysiłków, wiele ludzi zabiega o sprawy materialne i swym celem życiowym czyni gromadzenie pieniędzy i tego, co można za nie kupić. Są przekonani, iż źródłem szczęścia jest bogactwo, posiadanie dóbr i pogoń za przyjemnościami. Nie tylko koncentrują na tym swe umysły, ale są gotowi poświęcić wszystko — zdrowie, rodzinę, nawet sumienie. Z jakim rezultatem? Zamiast uzyskać zadowolenie, „uwikłali się sami w przeróżne cierpienia” (1 Tymoteusza 6:10). Nic więc dziwnego, że ze względu na próżność takiego sposobu myślenia Paweł zachęcał współchrześcijan, by w swym postępowaniu przestali się wzorować na narodach pogańskich.
10. W jakim sensie ludzie ze świata mają „przyćmiony umysł”?
10 Chcąc wykazać, iż w tym świecie nie ma nic godnego pozazdroszczenia ani naśladowania, Paweł powiedział potem, że ludzie z narodów są „umysłem pogrążeni w mroku” (Efezjan 4:18, BT). Oczywiście niemal w każdej dziedzinie można znaleźć wiele osób inteligentnych i wykształconych. Paweł powiedział jednak, że ich umysły są pogrążone w mroku. Jak to rozumieć? Jego spostrzeżenia nie dotyczą wrodzonych czy nabytych umiejętności. Określenie „umysł” może się też odnosić do ośrodka postrzegania, do siedliska zrozumienia, do człowieka wewnętrznego. Osoby takie tkwią w mroku, gdyż w swych poczynaniach nie mają żadnego światła przewodniego, nie wiedzą, dokąd zmierzać. Znajduje to wyraz w ich wypaczonym poczuciu dobra i zła. Ludzie mogą uważać, że dzisiejsza pobłażliwość i wystrzeganie się oceniania cudzej postawy moralnej jest światłe, tymczasem zdaniem Pawła stanowi to w rzeczywistości przejaw przyćmienia zdolności rozumowania. W sensie duchowym ktoś taki błąka się w zupełnej ciemności (Joba 12:25; 17:12; Izajasza 5:20; 59:6-10; 60:2; porównaj Efezjan 1:17, 18).
11. Co jest przyczyną ciemności duchowej panującej w świecie?
11 Dlaczego ludzie, którzy w tylu dziedzinach potrafią być inteligentni, a nawet błyskotliwi, tkwią w mroku duchowym? Paweł dał nam odpowiedź w 2 Koryntian 4:4, gdzie napisał: „Bóg świata tego zaślepił umysły niewierzących, aby im nie świeciło światło ewangelii o chwale Chrystusa, który jest obrazem Boga”. Jakże drogocennego błogosławieństwa zaznają ci, którzy dzięki przyjęciu chwalebnej dobrej nowiny mają przeobrażony umysł i oświecone serce!
Nieoświecone i nieczułe serca
12. Pod jakim względem świat jest ‛daleki od życia Bożego’?
12 Chcąc nam pomóc jeszcze lepiej zrozumieć, dlaczego musimy mieć przeobrażony umysł i oświecone serce, Paweł kieruje naszą uwagę na okoliczność, że postępowanie tego świata jest ‛dalekie od życia Bożego’ (Efezjan 4:18). Nie znaczy to, jakoby ludzie w ogóle przestali wierzyć w Boga czy stali się całkowicie bezbożni. Pewien felietonista wyraził to następująco: „Zamiast ‚bezbożny’ wymyślmy nowe słowo: ‚małobożny’. Ludzie małobożni chcą uchodzić za wierzących, ale jednocześnie trzymają Boga w jakimś schowku, wypuszczają jedynie w niedzielę rano i nigdy nie pozwalają Mu wpływać na ich polityczną wizję świata ani na prywatne życie między niedzielami. (...) Bardziej lub mniej wierzą w Boga, ale nie sądzą, by miał coś do powiedzenia o współczesnym społeczeństwie”. W Liście do Rzymian Paweł ujął to tak: „Poznawszy Boga, nie uwielbili go jako Boga i nie złożyli mu dziękczynienia” (Rzymian 1:21). Każdego dnia spotykamy ludzi, którzy idą przez życie, w ogóle nie myśląc o Bogu. Z całą pewnością nie oddają Mu czci ani nie składają dziękczynienia.
13. Czym jest „życie Boże”?
13 Znamienne jest przy tym wyrażenie „życie Boże”. Dodatkowo ukazuje ono, jak dalece mroki umysłowe i duchowe wypaczyły ludzką hierarchię wartości. „Życie” nie jest tutaj tłumaczeniem greckiego wyrazu biʹos (od którego pochodzi „biologia” czy „biografia”), oznaczającego sposób albo styl życia, lecz słowa zo·e’ (od którego wywodzi się „zoo” i „zoologia”). Według pewnego słownika oznacza ono „pierwiastek życia, życie w sensie absolutnym, życie takie, jakim się odznacza Bóg. (...) Od tego życia człowiek został odsunięty w następstwie upadku [Adama]” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words). A zatem Paweł chciał podkreślić, że wskutek ciemności umysłowej ludzie ze świata nie tylko popadli w cielesne zepsucie, ale również oddalili się od danej przez Boga nadziei na życie wieczne (Galacjan 6:8). Dlaczego? W dalszym ciągu swych wywodów Paweł wyjawił przyczyny tego stanu rzeczy.
14. Jaki jest jeden z powodów, dla których świat jest oddalony od życia Bożego?
14 Pierwszy powód wspomniany przez apostoła to „tkwiąca w nich niewiedza” (Efezjan 4:18, BT). Zwrot „tkwiąca w nich” podkreśla, że nieznajomość ta nie wynika z braku sposobności nabycia wiedzy o Bogu, lecz ze świadomego jej odrzucenia. Inne przekłady tak oddają ten fragment: „właściwa im niechęć do poznania Boga” (The Anchor Bible) lub „bez poznania, gdyż zamknęli na nie swe serca” (Jerusalem Bible). Ponieważ odrzucili dokładną wiedzę o Bogu, czyli rozmyślnie nią wzgardzili, nie mają żadnych podstaw, by dostąpić takiego życia, jakie Jehowa obiecuje przejawiającym wiarę w Jego Syna, który powiedział: „A to jest żywot wieczny, aby poznali ciebie, jedynego prawdziwego Boga i Jezusa Chrystusa, którego posłałeś” (Jana 17:3; 1 Tymoteusza 6:19).
15. Co jeszcze przyczynia się do tego, że świat jest daleki od życia Bożego?
15 Inną przyczynę tego, że świat jako całość jest daleki od życia Bożego, stanowi według Pawła „zatwardziałość serca ich” (Efezjan 4:18). Użyte tutaj słowo odnosi się do twardnienia, na przykład do pojawiania się odcisków na skórze. Wszyscy wiemy, jak one powstają. Początkowo skóra może być delikatna i wrażliwa, ale jeśli wielokrotnie narażona jest na ucisk lub tarcie, wtedy grubieje i twardnieje, tworząc odcisk. W takim miejscu przestaje reagować na podrażnienia. Podobnie ludzie nie rodzą się z zatwardziałym czy niewrażliwym sercem, a więc niejako automatycznie pozbawieni uczuć do Boga. Ale ponieważ żyjemy w tym świecie i jesteśmy narażeni na oddziaływanie panującego w nim ducha, serce łatwo może stać się zatwardziałe, jeśli go nie chronimy. Dlatego Paweł ostrzegł: „Baczcie (...), aby nikt z was nie popadł w zatwardziałość przez oszustwo grzechu” (Hebrajczyków 3:7-13; Psalm 95:8-10). Jakież to więc ważne, abyśmy mieli przeobrażony umysł i oświecone serce!
„Mając umysł przytępiony”
16. Jaki jest rezultat duchowej ciemności i oddalenia świata od życia Bożego?
16 W dalszych słowach Paweł podsumowuje skutki pozostawania w takich mrokach, z dala od Boga: „Mając umysł przytępiony, oddali się rozpuście dopuszczając się wszelkiej nieczystości [wyuzdania, NW] z chciwością” (Efezjan 4:19). Słowa „mając umysł przytępiony” dosłownie znaczą „przestać odczuwać ból” — ból moralny. Tak właśnie przejawia się zatwardziałość serca. Kiedy utraci ono wrażliwość na wyrzuty sumienia oraz poczucie odpowiedzialności przed Bogiem, człowiek odrzuca wszelkie ograniczenia. Dlatego Paweł powiedział, że tacy ludzie „oddali się” wyuzdaniu i nieczystości. Jest to rozmyślny, zamierzony krok. „Wyuzdanie” oznacza w Biblii zuchwałą, bezwstydną postawę, powiązaną z pogardą dla prawa i władzy. Podobnie „wszelka nieczystość” obejmuje nie tylko zboczenia seksualne, ale także zdeprawowane występki popełniane w imię religii, na przykład dobrze znane czytelnikom listu Pawła obrzędy i rytuały związane z kultem płodności, uprawianym w efeskiej świątyni Artemidy (Dzieje 19:27, 35).
17. Dlaczego Paweł powiedział o ludziach mających przytępiony umysł, że grzeszą „z chciwością”?
17 Paweł dodaje, że osoby takie działają „z chciwością” — jak gdyby samo nurzanie się w wyuzdaniu i wszelkiego rodzaju nieczystości już im nie wystarczało. Kiedy zgrzeszy ktoś, kto jeszcze posiada pewną miarę poczucia przyzwoitości, może przynajmniej okazać skruchę i usilnie starać się tego nie powtarzać. Ale ci, którzy mają „umysł przytępiony”, grzeszą „z chciwością” („i ciągle im mało”, The Anchor Bible). Chętnie wstępują na zgubną równię pochyłą, aż znajdą się na samym dnie zepsucia — na dodatek nie widzą w tym nic złego. Jakże trafny to opis ‛zachcianek pogańskich’! (1 Piotra 4:3, 4).
18. Jaki obraz duchowego i umysłowego stanu tego świata nakreślił zatem Paweł?
18 W Liście do Efezjan 4:17-19 Paweł zaledwie w trzech wersetach demaskuje więc rzeczywisty stan moralny i duchowy tego świata. Wskazuje, że idee i teorie propagowane przez świeckich myślicieli oraz uporczywa pogoń za bogactwem i przyjemnościami są całkowicie bezużyteczne. Wyjaśnia, iż świat tkwi w mrokach umysłowych i duchowych, toteż coraz bardziej się stacza pod względem moralnym. Poza tym wskutek dobrowolnie obranej niewiedzy i zatwardziałości świat bezpowrotnie oddalił się od życia Bożego. Faktycznie mamy istotne powody, by nie postępować tak, jak postępują pogańskie narody!
19. Jakie istotne kwestie trzeba jeszcze rozważyć?
19 Skoro ciemność panująca w umysłach i sercach oddala świat od Jehowy Boga, jak możemy się jej pozbyć ze swych serc i umysłów? Co powinniśmy robić, by stale postępować jako dzieci światła i zachować łaskę Bożą? Rozważymy to w następnym artykule.
Czy potrafisz wyjaśnić?
◻ Co skłoniło Pawła do wypowiedzenia dobitnych słów zapisanych w Efezjan 4:17-19?
◻ Dlaczego postępowanie ludzi z tego świata jest próżne i pogrążone w mroku?
◻ Co oznacza wyrażenie „dalecy od życia Bożego”?
◻ Jakie są skutki tego, że ktoś ma przyćmiony umysł i zatwardziałe serce?
[Ilustracje na stronie 9]
Efez był znany z upadku moralnego i bałwochwalstwa
1. Rzymski gladiator w Efezie
2. Ruiny świątyni Artemidy
3. Teatr w Efezie
4. Artemida Efeska, bogini płodności
[Ilustracja na stronie 10]
Jaką mądrość może zaoferować elita tego świata?
Neron
[Prawa własności]
Musei Capitolini, Rzym