HEBRAJCZYKÓW, LIST DO

Natchniony list zaliczany do Chrześcijańskich Pism Greckich. Dowody wskazują, że napisał go apostoł Paweł ok. 61 r. n.e. do chrześcijan pochodzenia hebrajskiego mieszkających w Judei. List ten powstał w nader odpowiednim momencie. Minęło jakieś 28 lat od śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Krótko po tamtych wydarzeniach żydowscy przywódcy religijni zaczęli okrutnie prześladować chrześcijan w Jerozolimie i Judei, wskutek czego niektórzy z nich ponieśli śmierć, a niemalże cała reszta uciekła z Jerozolimy (Dz 8:1). Ci rozproszeni dalej gorliwie rozgłaszali dobrą nowinę wszędzie, gdzie dotarli (Dz 8:4). Dzięki staraniom apostołów, którzy pozostali w Jerozolimie, zbór przetrwał, a nawet — mimo ostrego sprzeciwu — jeszcze się rozrósł (Dz 8:14). Potem na pewien czas wszedł w okres pokoju (Dz 9:31). Następnie Herod Agryppa I zgładził apostoła Jakuba, brata Jana, i gnębił innych członków zboru (Dz 12:1-5). Niedługo później chrześcijanie w Judei znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej, a bracia z Achai i Macedonii mieli okazję potwierdzić swą miłość i jedność, udzielając im wsparcia (ok. r. 55) (1Ko 16:1-3; 2Ko 9:1-5). Tak więc zbór jerozolimski przeżył wiele trudności.

Cel listu. Zbór w Jerozolimie składał się niemal wyłącznie z Żydów i prozelitów, tj. ludzi, którzy najpierw przeszli na religię żydowską. Wielu z nich poznało prawdę po okresie najsroższych prześladowań. W czasie powstawania Listu do Hebrajczyków zbór cieszył się względnym spokojem, gdyż Paweł napisał: „Jeszcze nie stawialiście oporu aż do krwi” (Heb 12:4). Ale choć życie chrześcijan nie było bezpośrednio, fizycznie zagrożone, nie oznaczało to kresu ostrego sprzeciwu żydowskich przywódców religijnych. Nowsi członkowie zboru musieli się z nim liczyć, tak samo jak pozostali. Poza tym niektórym brakowało dojrzałości — nie zrobili takich postępów, jakie powinni, jeśli brać pod uwagę upływ czasu (5:12). Napastliwość Żydów, z którą spotykali się na co dzień, wystawiała ich wiarę na próbę. Musieli wypielęgnować u siebie wytrwałość (12:1, 2).

Jerozolimie pozostawało coraz mniej czasu. Ani apostoł Paweł, ani członkowie miejscowego zboru nie wiedzieli, kiedy nadejdzie zapowiedziane spustoszenie, ale Bóg to wiedział (Dn 9:24, 27; Łk 21:20-24). Tamtejsi chrześcijanie mieli się znaleźć w sytuacji wymagającej od nich czujności i wiary; mieli przecież uciec z tego miasta po otoczeniu go przez obozujące wojska. Wszyscy w zborze musieli nabrać sił przed tymi doniosłymi wydarzeniami. Według tradycji zaledwie pięć lat po powstaniu omawianego listu armia Cestiusza Gallusa przystąpiła do oblężenia, po czym się wycofała. Cztery lata później wojska rzymskie pod wodzą Tytusa zrównały z ziemią Jerozolimę wraz ze świątynią. Ale zanim te wydarzenia się rozegrały, Jehowa dostarczył swym sługom potrzebnych im natchnionych rad.

Zarzuty Żydów. Żydowscy przywódcy religijni, posługując się kłamliwą propagandą, za wszelką cenę próbowali wzniecić nienawiść do naśladowców Chrystusa. Determinację, z jaką na różne sposoby zwalczali chrystianizm, ukazują ich poczynania opisane w Dziejach 22:22; 23:12-15, 23, 24; 24:1-4; 25:1-3. Razem ze swymi zwolennikami wciąż nękali chrześcijan, najwyraźniej usiłując złamać ich lojalność wobec Chrystusa. Atakowali chrystianizm argumentami, które Żydowi mogły się wydawać nie do odparcia.

W tamtym okresie judaizm miał wiele do zaoferowania w postaci namacalnych, materialnych rzeczy, dostrzegalnych gołym okiem. Żydzi mogli twierdzić, iż z tego względu góruje on nad chrystianizmem, uważanym przez nich za głupstwo. Powiedzieli przecież Jezusowi, że ich naród miał za ojca Abrahama, któremu dano obietnice (Jn 8:33, 39). Mojżesz, z którym Bóg rozmawiał „usta w usta”, był znamienitym sługą Bożym i prorokiem (Lb 12:7, 8). Żydzi od samego początku mieli Prawo i wypowiedzi proroków. Mogli zatem pytać: Czyż te starożytne korzenie judaizmu nie dowodzą, że jest to religia prawdziwa? Podczas zawierania przymierza Prawa Bóg przemawiał przez aniołów; samo Prawo zostało przekazane przez aniołów ręką Mojżesza jako pośrednika (Dz 7:53; Gal 3:19). Bóg w sposób budzący lęk pokazał wtedy swą potęgę, trzęsąc górą Synaj; tej manifestacji chwały towarzyszyły grzmoty, błyskawice, dym i donośny głos rogu (Wj 19:16-19; 20:18; Heb 12:18-21).

Oprócz całej wielowiekowej tradycji Żydzi mieli wspaniałą świątynię oraz kapłaństwo ustanowione przez Jehowę. Kapłani pełniący służbę w sanktuarium każdego dnia składali wiele ofiar. Do tego dochodziły kosztowne szaty kapłańskie i wspaniałe obrzędy celebrowane w świątyni. Żydzi mogli argumentować: Czy to nie Jehowa nakazał przynosić do sanktuarium ofiary za grzech i czy w Dniu Przebłagania arcykapłan, potomek Aarona, brata samego Mojżesza, nie wchodzi do Miejsca Najświętszego z ofiarą za grzechy całego narodu? Czyż w sensie symbolicznym nie staje wtedy przed obliczem Boga? (Kpł 16). Co więcej, czyż królestwo nie należy do Żydów, z których jeden (Mesjasz, nadal przez nich oczekiwany) ma panować, zasiadając na tronie w Jerozolimie?

Jeżeli List do Hebrajczyków został napisany po to, by wyposażyć chrześcijan do obrony przed konkretnymi zarzutami Żydów, to owi przeciwnicy zapewne stawiali takie pytania: Jakie dowody mogą przedstawić zwolennicy tej nowej „herezji”, że głoszą prawdę i cieszą się uznaniem Bożym? Gdzie mają swoją świątynię i kapłanów? I gdzie jest ich przywódca? Czy za życia odgrywał jakąkolwiek rolę wśród przywódców narodu — ten Jezus, syn cieśli, Galilejczyk, który nie ukończył żadnej szkoły rabinicznej? I czyż nie zginął haniebną śmiercią? Gdzie jest jego królestwo? A kim są jego apostołowie i naśladowcy? Zwykłymi rybakami i poborcami podatkowymi. Poza tym kogo przede wszystkim pociąga chrystianizm? Biedny, prosty lud ziemi; co gorsza, do społeczności przyjmuje się nawet nieobrzezanych pogan, którzy nie są potomstwem Abrahama. Dlaczego ktokolwiek miałby pokładać ufność w tym Jezusie, który został stracony za bluźnierstwo i działalność wywrotową? Dlaczego miałby słuchać jego uczniów, ludzi niewykształconych i prostych? (Dz 4:13).

Wyższość chrystianizmu. Niektórzy niedojrzali chrześcijanie być może bagatelizowali wybawienie udostępnione im poprzez Chrystusa (Heb 2:1-4). Albo zaczęli się poddawać wpływowi Żydów spoza zboru. Apostoł przychodzi im z pomocą — na podstawie Pism Hebrajskich, na których Żydzi jakoby się opierali, po mistrzowsku niezbicie wykazuje wyższość chrystianizmu oraz kapłaństwa i władzy królewskiej Jezusa Chrystusa. Posługując się Pismami, udowadnia, iż Jezus Chrystus jest Synem Bożym, większym od aniołów (1:4-6), Abrahama (7:1-7), Mojżesza (3:1-6) i proroków (1:1, 2). W gruncie rzeczy Chrystus został wyznaczony na dziedzica wszystkiego, ukoronowany chwałą i szacunkiem oraz ustanowiony nad całością dzieł Jehowy (1:2; 2:7-9).

Jeżeli chodzi o kapłaństwo, to urząd piastowany przez Chrystusa dalece przewyższa ten, który przypadł potomkom Aarona z plemienia Lewiego. Nie dziedziczy się go po grzesznych rodzicach, lecz otrzymuje na mocy przysięgi Bożej (6:13-20; 7:5-17, 20-28). A dlaczego Chrystus znosił takie udręki i zmarł śmiercią męczeńską? Zgodnie z zapowiedzią było to konieczne, żeby mógł wybawić ludzkość i żeby się nadawał na Arcykapłana, jak również na tego, komu Bóg wszystko podporządkuje (2:8-10; 9:27, 28; por. Iz 53:12). Musiał stać się „krwią i ciałem” oraz umrzeć, by oswobodzić tych, którzy wskutek strachu przed śmiercią podlegali niewoli. Dzięki swej śmierci może unicestwić Diabła, czego nie mógł uczynić żaden kapłan spośród ludzi (2:14-16). A ponieważ tyle wycierpiał, jest Arcykapłanem, który potrafi wczuć się w nasze słabości i przyjść nam z pomocą, gdyż został wypróbowany pod każdym względem (2:17, 18; 4:15).

Poza tym — dowodzi apostoł — ten Arcykapłan „przeszedł przez niebiosa” i stawił się przed obliczem samego Boga, a nie jedynie w ziemskim namiocie czy budynku, będącym zaledwie obrazem rzeczy niebiańskich (4:14; 8:1; 9:9, 10, 24). Wystarczyło, by wszedł tam ze swą doskonałą, bezgrzeszną ofiarą jeden raz; nie potrzebuje tego czynić wciąż na nowo (7:26-28; 9:25-28). Nie ma następców, jak kapłani wywodzący się od Aarona, lecz żyje bez końca, by całkowicie wybawić tych, na rzecz których pełni służbę (7:15-17, 23-25). Chrystus jest Pośrednikiem lepszego przymierza, zapowiedzianego poprzez Jeremiasza, a umożliwiającego prawdziwe przebaczenie grzechów i oczyszczenie sumienia, czego nie można było osiągnąć na mocy Prawa Mojżeszowego. Dziesięć Słów, podstawowe przykazania przymierza Prawa, zapisano na kamieniu; prawo nowego przymierza — na sercach. W myśl tego proroctwa Jehowy, wypowiedzianego za pośrednictwem Jeremiasza, przymierze Prawa miało się zdezaktualizować i zaniknąć (Heb 8:6-13; Pwt 4:13; 10:4; Jer 31:31-34).

To prawda — kontynuuje pisarz Listu do Hebrajczyków — że Bóg przy górze Synaj w sposób napawający lękiem zademonstrował swą potęgę i potwierdził przymierze Prawa. Ale wprowadzając nowe przymierze, złożył jeszcze dobitniejsze świadectwo znakami, proroczymi cudami, potężnymi dziełami i udzieleniem ducha świętego wszystkim członkom zgromadzonego zboru (Heb 2:2-4; por. Dz 2:1-4). A jeśli chodzi o władzę królewską Chrystusa, jego tron jest w samym niebie, znacznie wyżej niż tron królów z linii Dawida, którzy panowali w ziemskiej Jerozolimie (Heb 1:9). Bóg jest fundamentem tronu Chrystusa, więc jego Królestwem nic nie zdoła wstrząsnąć, jak to się stało w 607 r. p.n.e. z królestwem w Jerozolimie (1:8; 12:28). Ponadto Bóg zebrał swój lud przed czymś o wiele bardziej imponującym niż cudowne znaki ukazane przy górze Synaj. Sprawił, że chrześcijanie namaszczeni duchem przystąpili do niebiańskiej góry Syjon, a w przyszłości ‛wstrząśnie nie tylko ziemią, ale nawet niebem’ (12:18-27).

List do Hebrajczyków ma dla chrześcijan nieocenioną wartość. Bez niego trudno byłoby zrozumieć wiele szczegółów dotyczących Chrystusa, a mających swe pierwowzory w Prawie. Na przykład Żydzi doskonale wiedzieli z Pism Hebrajskich, że gdy arcykapłan wchodził w ich imieniu do Miejsca Najświętszego w sanktuarium, reprezentował ich przed Jehową. Jednakże nigdy nie uprzytomnili sobie realnego odpowiednika tego symbolu: że pewnego dnia prawdziwy Arcykapłan stawi się w samym niebie przed osobą Jehowy! A czy podczas czytania Pism Hebrajskich pojęlibyśmy doniosłe znaczenie relacji o spotkaniu Abrahama z Melchizedekiem albo czy tak wyraźnie zrozumielibyśmy, kogo zobrazował ów król-kapłan? To zaledwie dwa przykłady z wielu „rzeczy realnych”, które sobie uświadamiamy, czytając ten list.

Wiara, jaką tchnie omawiany list — stanowiąca „oczywisty przejaw rzeczy realnych, choć nie widzianych” — pomaga chrześcijanom trzymać się nadziei (Heb 11:1). W czasach, gdy wiele osób opiera się na odwiecznych tradycjach, polega na dobrach materialnych i silnych organizacjach, stawia na wspaniałe rytuały i ceremonie albo zwraca się do mądrości ludzkiej zamiast do Boga, spisany pod natchnieniem List do Hebrajczyków wybitnie przyczynia się do tego, żeby człowiek Boży był „w pełni umiejętny, całkowicie wyposażony do wszelkiego dobrego dzieła” (2Tm 3:16, 17).

Przez kogo, kiedy i gdzie napisany. Powszechnie przyjmuje się, że List do Hebrajczyków napisał apostoł Paweł. Pogląd taki głosili już autorzy wczesnochrześcijańscy. List ten znajduje się wśród dziewięciu listów Pawła na papirusie Chester Beatty 2 (P⁴⁶), powstałym ok. 200 r. n.e., a także został zaliczony do „czternastu listów Pawła apostoła” w kanonie Atanazego z IV w.

Pisarz Listu do Hebrajczyków nie podaje swego imienia. Choć we wszystkich pozostałych listach Paweł przedstawia się z imienia, brak takiej identyfikacji oczywiście nie oznacza, iż nie napisał tego listu. Jego treść mocno przemawia za tym, że pisał go Paweł w Italii, zapewne w Rzymie (Heb 13:24). Właśnie w Rzymie był on po raz pierwszy uwięziony prawdopodobnie w latach 59-61 n.e. Razem z nim przebywał tam Tymoteusz, którego apostoł wspomina w listach do Filipian, Kolosan i Filemona, wysłanych z Rzymu podczas tego uwięzienia (Flp 1:1; 2:19; Kol 1:1, 2; Flm 1). Okoliczności te pasują do wzmianki z Hebrajczyków 13:23, że Tymoteusz został uwolniony z więzów, a pisarz listu pragnie przybyć wkrótce do Jerozolimy.

List powstał przed zburzeniem Jerozolimy w 70 r. n.e., gdyż jak to wynika z przedstawionej w nim argumentacji, wciąż jeszcze istniała tamtejsza świątynia i była w niej pełniona służba. A ze wzmianki Pawła o uwolnieniu Tymoteusza można wyciągnąć wniosek, że ów list został napisany ponad dziewięć lat przed tą klęską, czyli w r. 61, kiedy to najwyraźniej zakończyło się też pierwsze uwięzienie samego Pawła (Heb 13:23).

[Ramka na stronie 789]

GŁÓWNE MYŚLI LISTU DO HEBRAJCZYKÓW

Zawierająca ważkie argumenty rozprawa, która umocniła chrześcijan pochodzenia hebrajskiego i wyposażyła ich do niesienia pomocy szczerym rodakom w ostatnich latach żydowskiego systemu rzeczy

List ten najwyraźniej napisał apostoł Paweł niespełna dziesięć lat przed zburzeniem Jerozolimy w 70 r. n.e.

Nadrzędna pozycja Syna Bożego (1:1 do 3:6)

Jest on wyjątkowym Synem, pełnoprawnym dziedzicem; daje dokładne wyobrażenie o samej istocie Ojca; przez niego wszystko zostało uczynione i przez niego jest ‛podtrzymywane’

W porównaniu z Synem aniołowie są jedynie sługami. Tylko do niego Ojciec rzekł: „jesteś moim synem”; jest on Pierworodnym, któremu mieli składać hołd nawet aniołowie; nie o aniołach, lecz o nim można powiedzieć, iż jego władza królewska ma oparcie w Bogu jako jego tronie; Syn ów istnieje dłużej niż niebiosa i ziemia, które powstały za jego pośrednictwem; zajmuje miejsce po prawicy Ojca

Skoro już zlekceważenie Prawa przekazanego przez aniołów pociągało za sobą karę, to słowa wypowiedziane przez Boga za pośrednictwem Syna, który jest przecież wyższy od aniołów, trzeba darzyć nadzwyczajną uwagą

Chociaż jako człowiek Jezus Chrystus był niższy od aniołów, to później został ponad nich wywyższony i otrzymał władzę nad przyszłą zamieszkaną ziemią

Mojżesz tylko usługiwał w domu Bożym, ale Jezus Chrystus jest ustanowiony nad całym domem

Wejście do odpoczynku Bożego wciąż możliwe (3:7 do 4:13)

Z powodu nieposłuszeństwa i braku wiary Izraelici, którzy opuścili Egipt, nie weszli do odpoczynku Bożego

Chrześcijanie mają wstęp do odpoczynku Bożego pod warunkiem wystrzegania się nieposłuszeństwa, jakie okazywali Izraelici, oraz wytężania sił na drodze wierności

Żywe słowo, obiecujące wejście do odpoczynku Bożego, jest ostrzejsze niż miecz i (na podstawie czyjejś reakcji) pozwala odróżnić to, na kogo dany człowiek wygląda jako dusza (osoba), od tego, kim jest naprawdę w swym duchu

Wyższość służby kapłańskiej Chrystusa oraz nowego przymierza (4:14 do 10:31)

Ponieważ Jezus Chrystus został wypróbowany pod każdym względem — zachowując przy tym bezgrzeszność — potrafi jako Arcykapłan wczuwać się w położenie grzesznych ludzi i obchodzić się z nimi miłosiernie

Jest kapłanem powołanym przez Boga na sposób Melchizedeka, którego urząd przewyższał kapłaństwo lewickie

Jezus Chrystus, w przeciwieństwie do lewickich kapłanów z rodziny Aarona, cieszy się życiem niezniszczalnym i dlatego nie potrzebuje następców, którzy by kontynuowali jego zbawcze dzieło; jest bez grzechu i nie musi składać ofiar za siebie; ofiarował własne ciało, a nie zwierzęta, i wstąpił nie do ziemskiego sanktuarium, lecz do samego nieba, gdzie przedstawił wartość swej przelanej krwi, uprawomocniając tym nowe przymierze

Nowe przymierze, którego Pośrednikiem jest Jezus, przewyższa przymierze Prawa, gdyż jego uczestnicy mają prawa Boże zapisane na sercach i korzystają z rzeczywistego przebaczenia grzechów

Pobudzani wdzięcznością za te dobrodziejstwa, chrześcijanie publicznie oznajmiają swą nadzieję i regularnie uczestniczą w zebraniach

Wiara niezbędnym warunkiem uznania Bożego (10:32 do 12:29)

Jehowa nie ma upodobania w tych, którzy odsuwają się od Niego wskutek braku wiary, zamiast okazywać wytrwałość i dostąpić spełnienia obietnic

Przykładna wiara niezłomnych sług Bożych, począwszy od Abla, stanowi zachętę, by trwać w chrześcijańskim biegu, zważając bacznie na Jezusa Chrystusa i jego nieskazitelną postawę w cierpieniach

Cierpienia wiernych chrześcijan, które Bóg dopuszcza, można uznać za formę karcenia od Niego, rodzącą pokojowy owoc — prawość

Zachęty do trwania w wierności (13:1-25)

Przejawiajcie miłość braterską, bądźcie gościnni, pamiętajcie o cierpiących współwyznawcach, miejcie w poszanowaniu małżeństwo; zadowalajcie się tym, co macie obecnie, przeświadczeni o wsparciu Jehowy

Naśladujcie wiarę tych, którzy przewodzą, nie ulegajcie obcym naukom

Bądźcie gotowi znieść hańbę, tak jak Chrystus; przez niego zawsze składajcie Bogu ofiarę wysławiania

Okazujcie posłuszeństwo tym, którzy sprawują przewodnictwo