GOTOWANIE, NACZYNIA KUCHENNE

W hebrajskim domu gotowanie i pieczenie na ogół uważano za obowiązek kobiet, chociaż przy pewnych okazjach posiłki przyrządzali również mężczyźni (Rdz 18:6-8; 27:3-9, 14, 30, 31; 1Sm 8:13; 2Sm 13:8). Gdy Izraelici mieszkali w namiotach, zapewne najczęściej gotowali na zewnątrz. W Kanaanie mieli domy z kamienia, w których mogli gotować, zwłaszcza podczas złej pogody (Sdz 6:19; 2Sm 13:7-11). Najbardziej pracochłonna była wieczerza, główny posiłek dnia (Łk 14:12; Obj 3:20). A w dniu sabatu nie można było nic ugotować, gdyż Prawo zabraniało nawet rozpalania ognia (Wj 35:3).

Przyrządzając posiłki, Hebrajczycy korzystali z rozmaitych naczyń, urządzeń i przyborów. Jednym z nich były żarna, obsługiwane przez kobiety (Pwt 24:6; Mt 24:41; zob. ŻARNA). Przyprawy lub mniejsze ilości ziarna można było rozdrobnić przy użyciu moździerza i tłuczka (Lb 11:8; zob. MOŹDZIERZ). Ciasto na chleb ugniatano w dzieży (Wj 12:34), a potem pieczono na palenisku lub w piecu (Wj 8:3; 1Kn 9:31).

W przybytku, a następnie w świątyni posługiwano się widełkami (Wj 27:3; 2Kn 4:16). Biblia wspomina też o trójzębnych widełkach używanych przez kapłanów (1Sm 2:12-14). Być może w domach wyjmowano mięso z garnka podobnymi widełkami. Izraelici mieli też różne noże do krojenia mięsa. Natomiast Biblia nic nie wspomina o tym, by posługiwali się nożem i widelcem w czasie samego posiłku.

Gotowano na ogół w naczyniach glinianych, chociaż niekiedy także w miedzianych, jak to było np. w przybytku (Kpł 6:28). W domu używano okrągłych garnków o bardzo różnych rozmiarach. Na malowidłach w grobowcach egipskich widać wykonane z brązu kociołki stojące na nogach; być może właśnie takie naczynia mieli na myśli narzekający na pustkowiu Izraelici, gdy wspominali, jak w Egipcie siedzieli „przy garnkach mięsa” (Wj 16:3). Hebrajskie słowo przetłumaczone tu na „garnki” odnosi się do szerokich, dość płytkich naczyń, których używano do mycia (Ps 60:8) lub gotowania (2Kl 4:38-41; Eze 24:3-5). Różniły się one wielkością, przeciętnie miały ok. 30 cm średnicy, choć mogły też być znacznie większe. Początkowo były bez uchwytów, ale w okresie podzielonego królestwa pojawiły się w Izraelu egzemplarze z dwoma uchwytami.

Znaleziono też wąskie garnki z jednym lub dwoma uchwytami. Miały bardziej kulisty kształt i średnicę od ok. 10 do 36 cm.

Poza tym Izraelici używali głębokich rondli i patelni. W takich naczyniach często przygotowywano ofiary zbożowe (Kpł 2:5, 7; 7:9; 1Kn 23:29). W miejscowości Gezer odnaleziono patelnie gliniane. Miały one małe wgłębienia, niczym dzisiejsze gofrownice. W użyciu były też patelnie wykonane z żelaza (Eze 4:1-3).

Pismo Święte wspomina czasem o naczyniach do gotowania w sensie przenośnym. Jerozolimę, która miała zostać zniszczona w r. 607 p.n.e., przyrównano do szerokiego kotła, a jej mieszkańców — do umieszczonego w nim mięsa (Eze 11:1-12; 24:6-14; zob. NACZYNIA).