KRÓLOWA NIEBIOS

Tytuł bogini czczonej przez odstępczych Izraelitów w czasach Jeremiasza (Jer 44:17-19).

Chociaż kult „królowej niebios” praktykowały przede wszystkim kobiety, najwyraźniej w pewnym stopniu była weń zaangażowana cała rodzina. Kobiety piekły placki ofiarne, synowie zbierali drewno, a ojcowie rozpalali ogień (Jer 7:18). O głębokim zakorzenieniu się tego kultu wśród Żydów świadczy rozumowanie tych, którzy uciekli do Egiptu, gdy zamordowano namiestnika Gedaliasza. Przypisali swe nieszczęścia temu, że ‛przestali sprawiać, by wznosił się dym ofiarny dla „królowej niebios”, i wylewać dla niej ofiary płynne’. Ale prorok Jeremiasz dobitnie wykazał, że ich rozumowanie jest błędne (Jer 44:15-30).

Pismo Święte nie identyfikuje dokładnie „królowej niebios”. Niektórzy utożsamiają ją z sumeryjską boginią płodności Inaną, babilońską Isztar. Imię Inana dosłownie znaczy „królowa nieba”. Jej babilońska odpowiedniczka, bogini Isztar, jest w akadyjskich tekstach określana mianem „królowej niebios” oraz „królowej niebios i gwiazd”.

Wygląda na to, że kult Isztar upowszechnił się w różnych krajach. Na jednej z tabliczek z Amarny, w liście Tuszratty do Amenhotepa III, jest mowa o „Isztar, pani nieba”. Egipska inskrypcja faraona Horemheba, który przypuszczalnie panował w XIV w. p.n.e., zawiera wzmiankę o „Asztarte [Isztar], pani nieba”. Na znalezionym w Memfis fragmencie steli pochodzącej z czasów faraona Merenptaha (prawdopodobnie XIII w. p.n.e.) widnieje wizerunek podpisany „Asztarte, pani nieba”. W okresie perskim w Syene (współczesny Asuan) Asztarte była nazywana „królową niebios”.

Kult „królowej niebios” praktykowano jeszcze w IV w. n.e. Około r. 375 Epifaniusz napisał w rozprawie Panarion (79, 1, 7): „Niektóre kobiety przyozdabiają jakiś wózek lub czworokątną ławkę, rozpościerają kawałek płótna i podczas pewnego dorocznego święta kładą tam bochenek chleba, ofiarując go w imię Marii. Następnie wszystkie kobiety jedzą ten chleb”. Epifaniusz (79, 8, 1, 2) powiązał te praktyki z kultem „królowej niebios” opisanym przez Jeremiasza i zacytował Jeremiasza 7:18 oraz 44:25 (Epiphanius, red. Karl Holl, Lipsk 1933, t. 3, ss. 476, 482, 483).