WINO I MOCNY NAPÓJ

W językach, w których spisano Biblię, jest kilka wyrazów odnoszących się do wina (hebr. tiròsz [Rdz 27:28, 37; Oz 2:8, 9, 22] i chémer [Pwt 32:14; Iz 27:2] oraz jego aram. odpowiednik chamár [Dn 5:1, 2, 4, 23]; gr. gleúkos [Dz 2:13]). Ale najczęściej w takim znaczeniu występuje w Biblii hebrajskie słowo jájin. Po raz pierwszy użyto go w Rodzaju 9:20-24, gdzie opisano, jak po potopie Noe zasadził winnicę, a potem upił się pochodzącym z niej winem. Greckie słowo oínos (będące w zasadzie odpowiednikiem hebr. jájin) pierwszy raz pojawia się w wypowiedzi Jezusa o tym, że nowego, częściowo sfermentowanego wina nie wlewa się do starych bukłaków, gdyż ciśnienie wywołane fermentacją mogłoby je rozsadzić (Mt 9:17; Mk 2:22; Łk 5:37, 38).

Hebrajski termin szechár zazwyczaj odnosi się do różnych mocnych napojów alkoholowych otrzymywanych z granatów, daktyli, fig itp. (Lb 28:7; Pwt 14:26; Ps 69:12). Słowo ʽasís, które w Pieśni nad Pieśniami 8:2 oznacza „świeży sok” z granatów, w innych wersetach odnosi się do wina, na co wskazuje kontekst (Iz 49:26; Jl 1:5). A hebrajskie sòweʼ to prawdopodobnie piwo (Iz 1:22; Nah 1:10).

Wyrób wina. W zależności od odmiany winorośli i klimatu panującego w danym regionie Palestyny winogrona zbierano w sierpniu lub we wrześniu. Obchodzone na początku jesieni Święto Szałasów przypadało właściwie już po winobraniu (Pwt 16:13). Owoce umieszczano w wapiennych kadziach, gdzie mężczyźni deptali je, na ogół boso, śpiewając przy tym pieśni (Iz 16:10; Jer 25:30; 48:33). Ta stosunkowo delikatna metoda nie powodowała miażdżenia szypułek i pestek, toteż tanina wydostawała się tylko ze skórek owoców, dzięki czemu wino miało dobrą jakość — było łagodne dla podniebienia (PnP 7:9). Niekiedy zamiast deptać winogrona, rozgniatano je za pomocą ciężkich kamieni (zob. TŁOCZNIA).

Najlepsze wino uzyskuje się z soku otrzymanego na początku tłoczenia winogron, oddzielonego od reszty moszczu. Fermentacja zaczyna się już w kadziach jakieś sześć godzin po rozgnieceniu winogron, przebiega powoli i trwa kilka miesięcy. Zawartość alkoholu w naturalnych winach wynosi od 8 do 16 procent, ale można ją zwiększyć, dodając potem spirytusu. Jeśli winogrona zawierają mało cukru i fermentacja trwa za długo lub jeśli wino nie jest dobrze zabezpieczone przed utlenieniem, powstaje ocet (Rut 2:14).

Dojrzewające wino trzymano w dzbanach lub bukłakach (Jer 13:12). Naczynia te były prawdopodobnie wykonane w taki sposób, że pozwalały ulotnić się dwutlenkowi węgla (produkt uboczny przemiany cukrów w alkohol podczas fermentacji), nie dopuszczając do wina tlenu z powietrza (Hi 32:19). Podczas leżakowania wino stopniowo się klarowało, a osady opadały na dno, co poprawiało jego smak i bukiet (Łk 5:39). Później na ogół przelewano je do innych naczyń (Iz 25:6; Jer 48:11; zob. OSADY).

Zastosowanie. Od niepamiętnych czasów wino pito podczas posiłków (Rdz 27:25; Kzn 9:7). W Piśmie Świętym często wymienia się je obok chleba i innych produktów żywnościowych (1Sm 16:20; PnP 5:1; Iz 22:13; 55:1). Melchizedek wyniósł Abrahamowi „chleb i wino” (Rdz 14:18-20). Jezus pił wino, jeśli podawano je do posiłków (Mt 11:19; Łk 7:34). Częstowano nim na ucztach (Est 1:7; 5:6; 7:2, 7, 8), weselach (Jn 2:2, 3, 9, 10; 4:46) i przy innych uroczystych okazjach (1Kn 12:39, 40; Hi 1:13, 18). Królewskie składnice były dobrze zaopatrzone w wino (1Kn 27:27; 2Kn 11:11); zwyczajowo pijali je królowie i namiestnicy (Neh 2:1; 5:15, 18; Dn 1:5, 8, 16). Podróżni często zabierali je ze sobą w drogę (Joz 9:4, 13; Sdz 19:19).

Ponieważ wino było w powszechnym użyciu, stało się artykułem handlowym (Neh 13:15); szczególną sławą cieszyło się „wino z Chelbonu” (ulubiony napój królów Persji) oraz „wino Libanu” (Eze 27:18; Oz 14:7). Wino stanowiło część zapłaty dla robotników zatrudnionych przy dostarczaniu drewna na budowę świątyni (2Kn 2:8-10, 15). Uznawano je za stosowny dar dla przełożonych lub innych ważnych osób (1Sm 25:18; 2Sm 16:1, 2) oraz zaliczano do dziesięciny przeznaczonej na utrzymanie kapłanów i lewitów (Pwt 18:3, 4; 2Kn 31:4, 5; Neh 10:37, 39; 13:5, 12). Należało też do najlepszych produktów składanych w ofierze Jehowie (Wj 29:38, 40; Kpł 23:13; Lb 15:5, 7, 10; 28:14; 1Sm 1:24; 10:3; Oz 9:4).

Początkowo wina nie spożywano przy posiłku paschalnym, ale później, być może po powrocie z niewoli babilońskiej, pojawił się taki zwyczaj. Dlatego znajdowało się ono na stole podczas ostatniej Paschy obchodzonej przez Jezusa z apostołami i zostało przez niego wykorzystane, gdy ustanawiał Pamiątkę swej śmierci. Czerwona „krew winogron” stanowiła odpowiedni symbol krwi Jezusa przelanej w ofierze. Jezus nazwał wtedy to wino „produktem z winorośli”, a ponieważ od winobrania upłynęło już kilka miesięcy, niewątpliwie był to sfermentowany sok z winogron (Rdz 49:11; Mt 26:18, 27-29).

Jak wskazał Jezus, a zanotował lekarz Łukasz, wino stosowano jako łagodny środek odkażający (Łk 10:34). Biblia zaleca też wino na pewne dolegliwości układu pokarmowego. Paweł radził Tymoteuszowi: „Nie pij już wody, lecz używaj po trosze wina ze względu na swój żołądek i swoje częste zachorowania” (1Tm 5:23). Z medycznego punktu widzenia była to rozsądna rada. Doktor Salvatore P. Lucia, profesor na wydziale lekarskim Uniwersytetu Kalifornijskiego, napisał: „Wino należy do najstarszych napojów dietetycznych i najważniejszych środków medycznych stosowanych nieprzerwanie w historii ludzkości. (...) W gruncie rzeczy niewiele innych substancji znanych człowiekowi zalecano tak powszechnie ze względu na ich lecznicze działanie” (Wine as Food and Medicine, 1954, s. 5; zob. CHOROBY I ICH LECZENIE).

Wbrew niektórym opiniom napoje alkoholowe nie działają na umysł pobudzająco, lecz raczej odurzająco, i przytępiają ośrodkowy układ nerwowy. W Biblii powiedziano: „Dajcie odurzający napój ginącemu, a wino zgorzkniałym na duszy” — nie po to, żeby jeszcze lepiej uświadomili sobie swój opłakany stan, ale żeby mogli o nim zapomnieć (Prz 31:6, 7). Starożytni Rzymianie dawali przestępcom wino z odurzającymi domieszkami, co miało uśmierzać ból podczas egzekucji. Prawdopodobnie dlatego rzymscy żołnierze próbowali podać takie wino Jezusowi, gdy go zawieszali na palu (Mk 15:23).

Wino niewątpliwie należy do wspaniałych darów, które Jehowa dał ludzkości. „Rozwesela serce śmiertelnika”; sprawia, że serce jest „w wesołym nastroju” (Ps 104:15; Est 1:10; 2Sm 13:28; Kzn 2:3; 10:19; Za 10:7). Dlatego pogrążony w żałości Daniel wstrzymywał się od tego napoju (Dn 10:2, 3). Obfitość wina symbolizowana przez „winorośl” w często powtarzanym zwrocie ‛siedzieć pod swą winoroślą i pod swym drzewem figowym’ wskazuje na pomyślność i bezpieczeństwo pod sprawiedliwym panowaniem Jehowy (1Kl 4:25; 2Kl 18:31; Iz 36:16; Mi 4:4; Za 3:10). O winie wspomniano też w kontekście obiecanych przez Jehowę błogosławieństw związanych z odrodzeniem (Jl 3:18; Am 9:13, 14; Za 9:17).

Zachowywanie umiaru. Biblia zaleca umiar we wszystkim. Dotyczy to nawet miodu — spożywany z umiarem jest bardzo dobry, ale jego nadmiar bywa szkodliwy (Prz 25:27). Również z takich darów od Jehowy jak wino i mocny napój należy korzystać zgodnie z Jego wskazówkami. Brak powściągliwości i lekceważenie zasad biblijnych w tej dziedzinie wywołuje niezadowolenie Jehowy, prowadzi do rozwiązłości i w konsekwencji do śmierci. Biblia bardzo wyraźnie to podkreśla, podając odpowiednie zasady i przykłady (Prz 23:29-31; zob. PIJAŃSTWO).

W pewnych sytuacjach wypicie nawet niewielkiej ilości alkoholu byłoby nierozsądne lub szkodliwe dla zdrowia. Niekiedy ktoś powstrzymuje się od picia napojów odurzających, gdyż kierując się miłością i biorąc pod uwagę odczucia innych, nie chce ich gorszyć (Rz 14:21).

Gdy kapłani i lewici pełnili służbę w przybytku lub świątyni, pod groźbą śmierci nie wolno im było pić żadnego alkoholu (Kpł 10:8, 9; Eze 44:21). Po służbie mogli spożywać go z umiarem (1Kn 9:29). Ustalone przez Boga zasady zabraniały picia napojów alkoholowych także nazirejczykom w okresie obowiązywania ich ślubu (Lb 6:2-4, 13-20; Am 2:12). Ponieważ Samson miał być nazirejczykiem od urodzenia, jego matka już w czasie ciąży nie mogła pić wina ani odurzającego napoju (Sdz 13:4, 5, 7, 14). Jak mówi Biblia, w trakcie pełnienia obowiązków „nie królom pić wino ani wysokim urzędnikom mówić: ‚Gdzie jest odurzający napój?’, żeby któryś nie pił i nie zapomniał, co ustanowiono, i nie wypaczył sprawy żadnego z synów uciśnienia” (Prz 31:4, 5). Nadzorcy w zborze chrześcijańskim nie mogą ‛awanturować się po pijanemu’, a słudzy pomocniczy tak samo „winni być poważni, (...) nie oddający się piciu mnóstwa wina” (1Tm 3:3, 8).

Znaczenie symboliczne. Starożytny Babilon, występując w roli wykonawcy wyroków Jehowy, zmusił wszystkie narody do ‛picia wina’ symbolizującego srogi gniew Boży (Jer 51:7). Również inne wersety mówią o tym, że przeciwnicy Jehowy odczują Jego słuszne oburzenie przyrównane do ‛pieniącego się wina’, „wina złości” lub „wina gniewu Bożego” (Ps 75:8; Jer 25:15; Obj 14:10; 16:19). Natomiast symboliczna nierządnica „Babilon Wielki” zmusza wszystkie narody do picia innego gorzkiego napoju, „wina jej [duchowej] rozpusty”, które nie ma związku z gniewem Bożym (Obj 14:8; 17:2; 18:3, 13).