Chuya espirituwanmi tukuy imapas unanchakun

“Diospa rimarisqanwanmi cielokunaqa sumaqllaña unanchasqa karqa. Tayta Diospa samaynillanwanmi [otaq espiritunwanmi] cielokunapi kaqkunapas unanchasqa karqa.” (SAL. 33:6.)

1, 2. a) ¿Imaynatam astawan yachakurqa cielopiwan kay Pachapi tukuy ima kasqanmanta? b) ¿Imatam tapukunanchik?

YAQA pachak wata qepatam, achka yachaysapa runakuna piensarqaku rikusqanchik lucerokunalla otaq chullalla galaxia kasqanta, chaypa sutinmi Vía Láctea. Ichaqa manamá chayllachu karqa. Kunanqa ninkum pachak waranqa millon masnin galaxiakuna kasqanta, sapakamapis kan wara-waranqa millonnintin lucerokuna. Sapa kuti aswan allin telescopio nisqawan qawaspankum musyakunku galaxiakunaqa hinalla yapakusqanta.

² Yaqa 1900 watakunapiqa manam allintaraqchu yachakurqa cielopi nitaq kay pachapi tukuy imakuna kasqanmantaqa. Ñawpaqpi hinaspa chay tiempopi yachaysapa runakunamantaqa, kunanmi astawanraq entiendenchik tukuy ima sumaqllaña hinaspa admirakuypaq kasqanta chaynataq kay pachapi vida kananpaq imayna kasqantapas. Hamuq tiempopim astawanraq cielomantawan kay Pachamanta yachasun. Ichaqa tapukunanchikmi: ¿imaynatam rikurirqa tukuy imakunapas?, nispa. Chaytaqa Unanchawaqnillanchikmi Palabrantakama willawanchik.

Admirakuypaq unanchasqa kaqkuna

3, 4. ¿Imaynam cielokunawan kay pachapas unanchasqa karqa, hinaspa imaynatam Diosta hatunchan?

³ Bibliapa qallariynin versiculom qawachin tukuy imapas imayna rikurimusqanmanta, ninmi: ‘Qallariyninpim cielokunata hinaspa kay pachata Dios unancharqa’, nispa (Gen. 1:1). Arí, Jehová Diosmi atiyninta servichikurqa “cielokunata hinaspa kay pachata” unanchananpaq. Imaynam runakunapas sumaqta imatapas rurananpaq makintawan llamkananpaq kaqkunata servichikun, chaynam Diospas chuya espiritunta servichikurqa admirakuypaq kaqkunata rurananpaq.

⁴ Bibliaqa chuya espiritutam tupachin “Diospa dedonwan” (Exo. 31:18; 2 Cor. 3:3). Chay espiritunwan tukuy ima rurasqanmi Diosta hatunchan. Salmos qellqaqmi nirqa: “Diospa atiynillanmantam cielokuna willawanchik. Rurallasqanmantam chaypi kaqkunapas rimawanchik”, nispa (Sal. 19:1). Qawasqanchikman hinaqa tukuy unanchasqankunam qawachiwanchik Diospa chuya espiritun ancha atiyniyoq kasqanta (Rom. 1:20). Wakin ejemplokunata qawasun.

Diospa mana tukuq atiynin

 5. Huk ejemplowan willamuy atiyninwan Jehová Dios unanchasqanmanta.

⁵ Cielopi hinaspa kay Pachapi lliw kaqkunaqa qawachinmi Diospa atiynin mana tukuq kasqanta (leey Isaias 40:26). Piensasun Intipi. Intiqa kay Pachamantaqa llumpay karu-karupim kachan otaq 150 millon kilometropi hinaspa mana aguantay atinatam llumpa-llumpayta rupakun (15 millones grados Celsius). Chayna kaptinpas, kay Allpaqa mana kañakurunanpaq hinam may kasqallanpi churasqa kachkan, chaynapi kawsaq kaqkuna hinalla kanankupaq. Chaynaqa mayna atiynintachá hinaspa mayna kallpantachá servichikurqa Intitawan millo-millonnintin lucerokunata unanchananpaqqa. Jehová Diosqa ancha-ancha atiyniyoqmi chaykunata rurananpaq.

6, 7. a) ¿Imam qawachin espiritunwan tukuyta Dios unanchasqanmanta? b) ¿Imaynatam yachanchik tukuy imapas qonqayllamanta mana rikurimusqanmanta?

⁶ Diospa lliw unanchasqankuna ordenninpi kasqanmi qawachin chuya espiritunta servichikusqanta. Kaypi piensariy, huk wayqachapim imaymana colorniyoq pelotachakunata churaruwaq, chaymantañataq taspipaspa pampaman taqtaykuwaq. ¿Yaqachu huk qawaqllapi qellupura, pukapura otaq yanapura huñunakurunmanku? Manamá ¿aw? Qonqayllamanta imakunatapas taqtaruptinchikqa llapa imam chaqrukurun. Chaytaqa runakunaqa yachankum.

⁷ Ichaqa, ¿imamantam runakuna cuentata qokurunku telescopio nisqawan cielota qawaspanku? Qawarqakum millonnintin lucerukunawan planetakuna ordenninpi muyusqankuta. ¿Qonqayllamantachu kanman chayna ordenninpi kasqankuqa? Manamá. Hinaptinqa, ¿imataq chayna ordenninpi kananpaq yanaparqa? Yachaysapa runakunaqa manam chaytaqa yachankuchu. Bibliam ichaqa niwanchik Diospa chuya espiritun otaq kallpan kasqanta. Chaymi Salmos qellqaq nirqa: “Diospa rimarisqanwanmi cielokunaqa sumaqllaña unanchasqa karqa. Tayta Diospa samaynillanwanmi [otaq espiritunwanmi] cielokunapi kaqkunapas unanchasqa karqa”, nispa (Sal. 33:6). Tutapi cielota qawaspam rikunchik tropakuna hina chay achkallaña lucerokunamanta wakintaqa.

Chuya espiritu hinaspa kay Pacha

 8. ¿Haykatam yachanchik Jehová Diospa unanchasqankunamanta?

⁸ Lliw unanchasqa kaqkunamanta yachasqanchikqa pisillam imayna cheqappuni kasqanmantaqa. Diospa serviqnin Jobmi nirqa Diospa ‘rurasqankunamanta wakillanta’ reqsisqanchikta. Nirqataqmi: “Uyarisqanchikqariki upallalla rimarisqapa aschallanmi”, nispa (Job 26:14). Pachak watakuna pasaytam rey Salomonpas Jehová Diosmanta nirqa: “Diosqa tukuy imatam tiempollanpi sumaqllataña rurarqa hinaspam runakunaman qorqa wiña-wiñaypaq kaqkunamanta piensanankupaq. Chaywanpas runaqa manam entiendeyta atinmanchu qallariyninmanta tukuyninkama Diospa rurasqantaqa”, nispa (Ecl. 3:11; 8:17).

9, 10. ¿Imatam Diosqa servichikurqa kay Allpa pachata unanchananpaq, hinaspa imakunam qallariynin kimsa punchawkunapi unanchasqa karqa?

⁹ Chaywanpas Diosqa willawarqanchikmi wakin rurasqankunata imayna unanchasqanmanta. Ejemplopaq, Bibliam niwanchik kay pacha chayllaraq unanchakuchkaptin Diospa espiritun chaypi muyusqanta (leey Genesis 1:2). Chay tiempopiqa manam karqachu chaki allpaqa, achkipas nitaq wayrapas.

¹⁰ Bibliaqa niwanchikmi unanchasqan punchawkunapi imakunata Jehová Dios rurasqanta, chay punchawkunaqa manam iskay chunka tawayoq horaschu aswanqa unay watakunam. Punta kaq punchawpim Diosqa achkita rikurichirqa. Chaymantañataqmi Intipa chaynataq Killapa achkiynin kay Pachamanta rikukuyta atikurqa (Gen. 1:3, 14). Iskay kaq punchawpiñataq kay Pachata harkaq wayrata unancharqa (Gen. 1:6). Chaymi kay pachapi karqaña yaku, achki hinaspa wayrapas. Ichaqa manaraqmi karqaraqchu chaki allpaqa. Kimsa kaq punchawpa qallariyninpim, Jehová Diosqa chuya espiritunta servichikurqa yakukunapa hawanpi chaki allpa rikurinanpaq (Gen. 1:9). Chay punchawpi hinaspa qatiqnin punchawkunapim admirakuypaq kaqkunaraq unanchasqa kanan karqa.

Chuya espiritu hinaspa kay Pachapi kawsaqkuna

11. ¿Imatam qawachin animalkunapa hinaspa plantakunapa imayna unanchasqa kasqan?

¹¹ Diosqa chuya espiritunwantaqmi kay Pachapi admirakuypaq kawsaqkunatapas unancharqa. Kimsa kaq punchawmanta soqta kaq punchawkamam Diosqa espiritunta servichikurqa imaymana animalkunatawan plantakunata rurananpaq (Gen. 1:11, 20-25). Chay unanchasqankunam qawachin mana tupachiy atina suma-sumaqllaña unanchasqa kasqanta.

12. a) ¿Imanasqam kay Pachapi kawsaq kaqkuna mana hina kaqllachu kanchik? b) ¿Imatam chayqa yachachiwanchik?

¹² Kay Pachapi imaymana kawsaq kaqkunapi piensarisun. Ejemplopaq: mana rikuy atina kaqkunapi, imaymana qorakunapi, runakunapi, elefantekunapi hinaspa hatun ballenakunapipas. Llapanku mana rikchakuptinkupas, sapakama imayna kanankupaq celulankupi kamachiqqaa manam cambianchu. Chaymi watakuna pasaptinpas kunankama imapas castankuman hina kachkan. Chaynapim Diospa munasqanman hina plantakunapas, animalkunapas chaynataq runakunapas vida kananpaq sapakama rurayniyoq kanchik (Sal. 139:16). Kayna admirakuypaq kasqanmi qawachin tukuy imapas Diospa espiritunwan rurasqa kasqanta.

Kay Pachapi aswan allin unanchasqan

13. ¿Imaynatam Diosqa runata unancharqa?

¹³ Jehová Diosqa waranqantin watakunapim unancharqa kay Pachapi kawsaqkunata hinaspa mana kawsaqkunatapas. Chayraykum kay Pachaqa manaña ‘mana formayoq hinaspa mana imayoqqa’ karqachu. Ichaqa Diosqa manaraqmi espiritunwan tukurqaraqchu unanchaytaqa. Unanchananraqmi karqa kay Pachapi aswan allin kaqta. Soqta kaq punchawpa tukuyninpim espiritunta servichikurqa ñutu allpamanta runata unanchananpaq (Gen. 2:7).

14. ¿Imanasqam runakunaqa mana chaynallachu kanchik animalkunawanqa?

¹⁴ Genesis 1:27 nin: “Diosmi runata unancharqa. Kikinman rikchakuqtam rurarqa. Qaritawan warmitam unancharqa”, nispa. Diospa rikchayninman unanchasqa kasqanchikraykum kuyakuyniyoq kanchik, imatapas tanteanapaq libre kanchik hinaspa Dioswan amistadtapas rurayta atinchik. Chaychá cerebronchikqa animalkunapawanqa mana chaynallachu. Rurasqam kachkan Jehová Diosmantawan unanchasqankunamanta wiñaypaq yachananchikpaq.

15. ¿Imaynatam Adanwan Evaqa kawsakunmanku karqa?

¹⁵ Qallariypim Diosqa Adanmanwan Evaman kay Pachata munaychakunankupaq hinaspa tukuy imawan kusikunankupaq qorqa (Gen. 1:28). Mikuyninkupas achkam karqa hinaspapas sumaq huertapim churaykurqa. Diosqa munarqataqmi wiñaypaq kawsanankuta hinaspa millonnintin mana huchayoq mirayninkuwan kusisqa kawsanankutapas. Ichaqa manamá chaynachu karqa.

Chuya espiritupa rurasqanta reqsikusun

16. ¿Ima suyakuyniyoqmi kanchik punta tayta-mamanchik Diospa contranpi churakuruptinkupas?

¹⁶ Mana agradecekuspa chaynataq kikillankupi piensaspankum Adanwan Evaqa Unanchaqninpa contranpi churakururqaku. Chaymi lliw mirayninkuna nacenchik huchayoq hinaspa sasachakuykunawan ñakarinapaq. Bibliam ichaqa niwanchik punta tayta-mamanchikpa mana allin rurasqankunata Dios allichananta hinaspa qallariypi munayninta cumplinantapas. Kay Pachatam sumaq paraisoman tikranqa hinaspam runakunaqa mana onqospa kusisqallaña wiñaypaq kawsanqaku (Gen. 3:15). Llapallanchikmi chay sumaq suyakuypi hapipakunanchik, chaypaqmi necesitanchik Diospa chuya espiritunta.

17. ¿Ima yachachikuykunatam qepanchananchik?

¹⁷ Chuya espirituta chaskinapaqqa Diostam mañakunanchik (Luc. 11:13). Chaynapim iñiyninchik aswan takyasqa kanqa, hinaspam astawan cuentata qokusun kay Pachapi hinaspa hanaq pachapi tukuy imapas Diospa unanchasqan kasqanta. Kay tiempopiqa astawanmi yapakuchkan Diospi mana iñiq runakuna hinaspa yachachinkutaqmi qonqayllamanta tukuy imapas rikurimusqanta. Chay yanqa yachachikuykunawanqa manamá engañachikunanchikchu. Llapallanchikmi preparasqa kananchik chay yachachikuykunata atipanapaq chaynataq mana hikutachikunapaqpas (leey Colosenses 2:8).

18. ¿Imaraykum ninchik cielopi kaqkunawan kay Pachapi kaqkunapas Diospa unanchasqan kasqanta?

¹⁸ Diospi hinaspa Bibliapi iñisqanchikmi astawan yapakunqa tukuy ima unanchasqa kaqkunamanta imam kaqta estudiaptinchikqa. Tukuy imakuna imayna rikurimusqanmanta allinta estudiaspankupas, wakin runakunaqa ninkum Dios mana unanchasqanta. Chayqa qawachinmi kikinkupa piensayninkuman hapipakusqankuta. Manamá cuentata qokunkuchu tukuy imapas ordenninpi rurasqa kasqanmanta hinaspa imarayku rurasqa kasqanmantapas (Job 9:10; Sal. 104:25). Cristianokunam ichaqa creenchik tukuy imapas Jehová Diospa chuya espiritunwan rurakusqanta.

Chuya espiritu hinaspa Diospi iñiyninchik

19. ¿Imanasqam seguro kanki Dios kasqanmanta hinaspa espiritunta hinalla servichikusqanmantapas?

¹⁹ Diospi iñinapaqqa chaynataq kuyaspa respetanapaqqa, manamá lliw unanchasqankuna imayna rurasqa kasqanmantaraqchu yachananchik. Arí, iñinapaqqa manamá creeyllachu-creena. Imaynam iskay runakunapa amistadninkupas astawan wiñan reqsinakuptinku, chaynam iñiyninchikpas yapakunqa Diosmanta astawan yachaptinchik. Diospi iñiyninchikqa yapakunqataqmi mañakuyninchikta imayna uyariwasqanchikta qawaspa chaynataq yachachikuyninkuna allinninchikpaq kasqanmanta cuentata qokuspapas. Dioswan amistadninchikpas astawanmi yapakun sapa punchaw imayna yanapawasqanchikpi, amparawasqanchikpi, necesitasqanchikta qowasqanchikpi hinaspa servinapaq kallpanchakusqanchikta bendecisqanpi yuyaymanaspaqa. Tukuy kaykunam qawachiwanchik Pay kasqanta hinaspa espiritunta hinalla servichikusqantapas.

20. a) ¿Imanasqam runakunatawan tukuy imatapas Dios unancharqa? b) ¿Imaraykum Diospa espiritunwan sapa punchaw yanapachikuna?

²⁰ Jehová Diosqa espirituntapas servichikurqam Bibliata rurachinanpaq, qellqaqkunam ‘chuya espiritupa guiasqanman hina Diosmanta rimarqaku’ (2 Ped. 1:21). Ganaswan estudiaspanchikqa, astawanmi creesun Dios tukuyta unanchasqanmanta (Apo. 4:11). Kuyakuyninmi astawanqa tanqarqa unanchananpaqqa (1 Juan 4:8). Chaynaqa tukuyta rurasun kuyakuq Taytanchikta runakuna reqsinankupaq. Hinallayá espiritunwan yanapachikusun, chaynapim Diosmanta wiñaypaq yachananchikpaq favorecesqa kasun (Gal. 5:16, 25). Sapa punchaw kallpanchakusun Diosmantawan admirakuypaq rurasqankunamanta astawan yachanapaq, chaynataq espiritunwan tukuy imata unanchaspan kuyakuyninta qatipakunapaqpas.

[Willakuy]

¿Explicayta atiwaqchu?

• Lliw unanchasqa kaqkuna, ¿imatam yachachiwanchik espiritunta Dios imayna servichikusqanta?

• ¿Imakunatam rurayta atichwan Diospa rikchayninman unanchasqa kasqanchikrayku?

• ¿Imanasqam tukuy unanchasqa kaqkunamanta imam kaqta estudiananchik?

• ¿Imatam rurananchik Dioswan amistadninchik aswan allin kananpaq?

[7 kaq paginapi dibujo]

¿Imatam yachachiwanchik unanchasqa kaqkuna ordenninpi kasqan?

[Reqsikunchikmi]

Lucerokuna: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[8 kaq paginapi dibujokuna]

¿Imataq kamachin sapakama kayna kanankupaq?

[10 kaq paginapi dibujo]

¿Preparasqachu kachkanchik iñiyninchikta defiendenapaq?