Unanchasqakunawan churi-wawanchikkunata yachachisun

 1. ¿Imatam munanku Diosta serviq tayta-mamakuna?

TAYTA-MAMAKUNA, qamkunaqa munankichikmá churi-wawaykichik Jehova Diosta riqsispa kuyanankuta. Ichaqa Diostaqariki manam rikunchikchu. Chaynaqa, ¿imatam ruwawaqchik churi-wawaykichik Dios kasqanmanta mana iskayrayanankupaq hinaspa asuykunankupaq? (Sant. 4:8).

 2. ¿Imaynatam tayta-mamakunaqa warmankuman yachachinmanku Jehova Dios imayna kasqanta?

² Tayta-mamakunaqa churi-wawankutam yanapanmanku Diosman asuykunankupaq bibliata kuskanku estudiaspanku (2 Tim. 3:14-17). Bibliaqa nintaqmi Diospa unanchasqankunata qawaspapas warmakuna Jehova Diosta astawan riqsinankumanta. Proverbios qillqapim huk tayta warmanta rimapayaspa kallpanchan Jehova Diospa unanchasqankunata qawaspa Dios imayna kasqanta ama qunqananpaq (Prov. 3:19-21). Kay yachachikuypim qawasunchik tayta-mamakuna imaynata unanchasqakunawan warmankuman Jehova Dios imayna kasqanta yachachinankumanta.

 3. Tayta-mamakuna, ¿imamantam warmaykichikta yachachinaykichik unanchasqakunata rikuspaykichikqa?

³ Bibliam nin: “[Diospa] imayna kasqantaqa riqsichwan tukuy ima unanchasqankunamanta yachaspam”, nispa (Rom. 1:20). Tayta-mamakuna, kusisqam tarikunkichik warmaykichikwan kuska paseaq rispaykichikqa ¿aw? Chay paseasqaykichikpi Diospa unanchasqankunata rikuspaykichikqa warmaykichikta yachachiychik Jehova Diosqa imayna kasqanta. Chaypaqyá yachaykusun Jesuspa imayna yachachisqanta tayta-mamakuna qatipakunankumanta.

 4. ¿Imamantam Jesusqa qatiqninkunaman yachachirqa Diospa unanchasqankunawan? (Rimarimuytaq Lucas 12:24, 27-30 nisqanmantapas).

⁴ Qawaychik Jesus unanchasqakunawan imayna yachachisqanta. Huk kutipim Jesusqa qatiqninkunata nirqa alton pawaqkunatawan waytakunata qawanankupaq (leey Lucas 12:24, 27-30). Munaspanqa Jesusqa rimanmanmi karqa mana riqsisqanku animalmanta utaq waytamanta. Ichaqa qatiqninkunapa riqsisqan alton pawaqmanta hinaspa waytamantam rimarqa. Yaqapaschá chayta Jesus rimaptinqa alton pawaqkunaqa utaq waytakunaqa muyuriqninkupi kachkarqa. Chayta qawaspanchá Jesusqa rimarqa. Jesusqa manamá chayta rimaspallanchu tukururqa, aswanqa qatiqninkunatam yachachirqa Jehova Diosqa alton pawaqkunata mikuchisqanman hina hinaspa waytakunata pachachisqanman hina paykunatapas mana qunqananmanta. Chaywanmi qawachirqa Diosqa qukuykuqllaña hinaspa ancha kuyakuq kasqanta.

 5. ¿Imakunamantam warmaykiwan rimawaq Jehova Diosmanta yachachinaykipaq?

⁵ Tayta-mamakuna, ¿imaynatam Jesuspa imayna yachachisqanta qatipakuwaqchik? Chaypaqqa warmaykichikmanmi willawaqchik ima animalchapas utaq plantachapas gustasusqaykichikmanta. Ichaqa amamá qunqankichikchu chaykuna Jehova Diosmanta ima yachachisusqaykichikta willaytaqa. Chaymantañataqmi warmaykichikta tapuwaqchik ima animalcha utaq plantacha gustasqanmanta. Imapas gustasqanmanta rimaptikiqa manam amisunkichu uyariyta. Chayqa yanapasunkim Jehova Diosmanta yachachinaykipaq.

 6. ¿Imatam yachachwan Cristoferpa maman imayna yachachisqanmanta?

⁶ Kaywanqa manam nichkanchik tayta-mamakuna plantachakunamanta utaq animalchakunamanta unay tiempo estudianankutachu. Jesuspas manamá rimarqachu alton pawaqkuna imakuna mikusqanmantaqa nitaq waytakuna imayna wiñasqanmantaqa. Ichapas warmaykiqa chaykunamanta sumaq yachayta munan, ichaqa manamá tukuy chaykunamantaraqchu yachanayki Jehova Diosmanta yachachinaykipaqqa, aswanqa pisi rimayllawanpas utaq tapukuywanpas yachachiwaqmi. Iñiqmasinchik Cristofermi willakun: “Mamayqa Diospa unanchasqankuna muyuriqniykupi kaqkunamantam sapa kuti rimariq. Urqukunapa kasqanpi kaptiykuqa niwaqkum: ‘Qawaychik wak hatun sumaq urqukunata. Jehova Diosqa yachayniyuqmi ¿aw?’, nispa. Utaqmi lamar quchapi kaptiykuqa niwaqku: ‘Qawaychik wak hatun olakunata. Wakmi qawachin Diosqa ancha atiyniyuq kasqanta’”, nispa. Cristoferqa ninraqmi: “Chayna pisillata rimaspam mamayqa yuyaymanachiwaqku”, nispa.

 7. ¿Imaynatam warmaykichikta yachachiwaqchik Diospa unanchasqankunapi yuyaymananankupaq?

⁷ Warmaykikuna wiñasqanman hinam yachachiwaqchik Jehova Diospa unanchasqankunapi yuyaymananankupaq chaynataq chaykuna Dios imayna kasqanta yachachiwasqanchikpi yuyaymananankupaq. Diospa ima unanchasqanmantapas rimaspaykichikqa tapuwaqchikmi: “¿Imatam kayqa Jehova Diosmanta yachachiwanchik?”, nispa. Diosmanta ima piensasqankuta uyariruspaykichikqa admirakunkichikchá (Mat. 21:16).

 8. ¿Imamantam Israel tayta-mamakuna warmankuman yachachinmanku karqa ñanpi purispa?

⁸ Israel runakunatam Jehova Dios kamachirqa ‘ñanpi purispapas’ warmankuman Diospa kamachikuyninkunamanta yachachinankupaq (Deut. 11:19). Israel runakunapa purisqanku ñankunapim karqa tukuy rikchaq animalchakuna hinaspa plantachakuna. Chaykunamantachá Israel tayta-mamakunaqa rimaqku warmanku Jehova Diospa unanchasqankunamanta yachayta munanankupaq. Kunanpas tayta-mamakunaqa chaynatam ruwanmanku. Chaymi wakin tayta-mamakuna ima ruwasqankumanta yachaykusunchik.

 9. ¿Imatam yachachwan Punitapa hinaspa Katiapa rimasqanmanta?

⁹ India nacionpa hatun llaqtanpi yachaq iñiqmasinchik Punitam nin: “Chakrapi familiaykuta watukuspaykuqa warmaykumanmi yachachiniku Diospa sumaq unanchasqan kaqkunamanta. Chakrapiqa carrokuna hinaspa achka runakuna mana kasqanraykum warmakunaqa chaylla yachanku unanchasqakuna imata Diosmanta yachachiwasqanchikta”, nispa. Warmaykichikqa manachá qunqanqakuchu campoman lluqsispa Diospa sumaq unanchasqankunata qawachisqaykichiktaqa. Moldavia nacionpi kaq iñiqmasinchik Katiam willakun: “Manamá qunqanichu campoman tayta-mamaywan paseaq lluqsisqaykutaqa. Anchatam agradecekuni tayta-mamayta warmacha kasqaymantapacha Diospa unanchasqankunata qawanaypaq yachachiwasqanmanta hinaspa chaykuna imata Jehova Diosmanta yachachiwasqanchikpi yuyaymananaypaq yachachiwasqanmanta”, nispa.

10. Yachasqankumanta karupiraq campo kaptinqa, ¿imatam tayta-mamakuna ruwanmanku? (Qaway “Tayta-mamakunapaq yanapakuykuna” niq yachachikuytapas).

¹⁰ Yachasqaykimanta karupiraq campo kaptinqa, ¿imatam ruwawaq? Indiamanta kaq huk iñiqmasinchikmi nin: “Yachasqay hatun llaqtapiqa tayta-mamakunaqa tukuy punchawmi llamkanku. Campoman riyqa achka qullqipaqtaqmi. Ichaqa parqueman rispa utaq balconniykumantam Diospa unanchasqankunata qawaniku, hinaspam rimaniku chaykuna Jehova Dios imayna kasqanta yachachiwasqankuta”, nispa. Qamkunapas tayta-mamakuna, muyuriqnikichikpi kaqkunata qawaspaqa tarinkichikmi Diospa sumaq unanchasqan kaqkunata warmaykichikman yachachinaykichikpaq (Sal. 104:24). Ichapas rikunkichik pichinkuchakunata, uruchakunata, plantachakunata utaq imachatapas. Alemania nacionmanta Karinam willakun: “Mamayqa waytachakunatam gustan. Warmacha kaptiymi mamayqa paseaq riptiyku sumaq waytachakunata qawachiwaq”, nispa. Warmaykimanqa qawachiwaqtaqmi Diospa unanchasqankunamanta rimaq videonchikkunatawan qillqanchikkunatapas. Arí, warmaykikunawan campoman paseaq riyta mana atispaykipas atiwaqmi Diospa unanchasqankunamanta yachachiytaqa. Kunanñataq yachaykusun warmaykiwan rimaspaykiqa Jehova Diospa imayna kasqanmanta rimarinaykipaq.

11. ¿Imakunamantam tayta-mamakunaqa warmankuwan rimanmanku Diosqa anchata kuyawasqanchikta yachanankupaq?

¹¹ Tayta-mamakuna, warmaykichik Jehova Dios kuyawasqanchikta yachanankupaqqa rimawaqchikmi animalkuna uñankuta kuyakuywan cuidasqankumanta (Mat. 23:37). Rimawaqchiktaqmi Diospa tukuy rikchaq unanchasqankunamantapas. Chaykunaqa anchatam kusichiwanchik. Ñaqa rimamusqanchik Karinaqa nintaqmi: “Paseaq riptiykum mamayqa sapa waytachakunata qawachiwaspan niwaq mana chaynalla kasqankuta, hinaspam niwaq Jehova Diosqa anchata kuyawasqanchikrayku chayna sumaqta unanchasqanta. Hatunña kaspaypas hinallam sapa waytachakunata qawani mana chaynalla kasqanta yachanaypaq. Sumaq colorniyuq kasqankuta qawaspaymi yuyarini Jehova Diosqa anchata kuyawasqanchikta”, nispa.

12. ¿Imamantam tayta-mamakunaqa warmankuwan rimanmanku runamantaqa Diosqa aswan yachayniyuq kasqanta entiendenankupaq? (Rimarimuytaq Salmos 139:14 nisqanmantapas, qawaytaq dibujotapas).

¹² Warmaykichiktaqa yachachiwaqchiktaqmi Jehova Diosqa runamantaqa aswan yachayniyuq kasqanta (Rom. 11:33). Chaypaqmi willawaqchik yakuqa puyuyaspan wayra apaptin huklawman chayasqanta (Job 38:36, 37). Rimawaqchiktaqmi Diosqa cuerponchikta suma-sumaqta ruwasqanmanta (leey Salmos 139:14). Chayna ruwasqa kasqanchikmantam warmanwan Vladimir rimarqa. Paymi willakun: “Huk punchawmi warmayqa bicicletamanta wichiykuspa heridakururqa, ichaqa punchawkuna pasasqanman hinam sanoyarurqa. Warmichaypiwanmi willarqaniku Jehova Diosqa cuerponchikta kikillan sanoyaqta unanchasqanmanta. Willarqanikutaqmi: ‘Runapa ruwasqanmi ichaqa mana kikillanchu allichakun. Carroqa chocaruspanqa manamá kikillanchu allichakun’, nispa. Chaynata niptiykum warmaykuqa entienderurqa Diosqa pimantapas aswan yachayniyuq kasqanta”, nispa.

13. ¿Imamantam tayta-mamakunaqa warmankuwan rimanmanku Diosqa atiyniyuq kasqanpi yuyaymananankupaq? (Rimarimuytaq Isaias 40:26 nisqanmantapas).

¹³ Jehova Diosmi niwanchik cielota qawarinapaq, chaynapi lucerokunata maymi kananpi atiyninwan churasqanpi yuyaymananapaq (leey Isaias 40:26). Qamkunapas tayta-mamakuna, churi-wawaykichiktam niwaqchik cielota qawaspa chaypi kaqkunapi yuyaymananankupaq. Taiwan nacionmanta kaq iñiqmasinchikmi nin: “Warmacha kaspaymi huk kutipi mamaywan campota rispa chaypi puñurqaniku. Llaqtamanta karupi kasqaykuraykum cieloqa sumaq rikukurqa, lucerokunapas sumaqmi qawakurqa. Chay tiempoqa escuelapim karqani, hinaptinmi estudiaqmasiykuna hikutawaqku mana allinta ruwanaypaq, chaymi manchakurqani Dios llakichiyta. Mamaymi kallpanchawarqa Jehova Diosqa atiyninwan lucerokunata unanchasqanpi yuyaymananaypaq, hinaspanmi niwarqa Diosqa payman sunqu kanaypaq ñuqatapas atiyninwan yanapawananmanta. Chay kutipi lucerokunata qawaspaymi tantiakururqani Jehova Diosmanta astawan yachanaypaq hinaspa imaña kaptinpas payta servinaypaq”, nispa.

14. ¿Imamanta rimaspam tayta-mamakunaqa warmankuta yuyarichinmanku Jehova Diosqa kusisqalla kasqanta?

¹⁴ Jehova Diospa tukuy unanchasqankunata qawaspam yachanchik payqa kusikuq Dios kasqanta. Animalchakunata estudiaq runakunam ninku yaqa lliw animalkuna, alton pawaqkuna hinaspa challwachakuna pukllasqanta (Job 40:20). Yaqapaschá warmaykichikqa rikurqaku misicha lanawan pukllasqanta utaq allquchakuna pukllasqanta. Chayta rikuspankuqa asikurqakuchá. Animalchakuna pukllasqanta warmaykichik qawaspa kusisqa kaptinkuqa yuyarichiwaqchikmi kusisqalla kaq Diosta yupaychasqanchikta (1 Tim. 1:11).

15. ¿Imataq tayta-mamakunata yanapanman warmanku llakinkunata willananpaq? (Rimarimuytaq Proverbios 20:5 nisqanmantapas, qawaytaq fototapas).

¹⁵ Wakin tayta-mamaqa sasachakunkum warmanku llakinkuta willananpaqqa. ¿Imataq yanapasunkiman warmaykikuna ima piensasqanta willasunaykipaq? (Leey Proverbios 20:5). Achka tayta-mamakunam cuentata qukurqaku campoman riptinkuqa warmanku imayna piensasqanta willakusqankuta. ¿Imanasqataq chayna? Campopi hawkalla rimasqankuraykum. Taiwan nacionmanta iñiqmasinchik Masaikoqa nintaqmi: “Warmaykuqa campota utaq playata paseaq riptiykuqa hawkam tarikunku. Hawka tarikuptinkuqa paykunawan rimayqa manam sasachu. Ima piensasqankutapas, imayna sientekusqankutapas willasunkim”, nispa. Isqun parrafopi rimamusqanchik Katiapas ninmi: “Escuelaymanta samaruptiyqa mamaymi sumaq parqueman pusawaq. Chaypiqa hawkam tarikurqani, chaymi mamayman willakuq kani escuelapi ima pasawasqanta utaq ima llakiykunatapas”, nispa.

16. ¿Imatam ayllukuna ruwanmanku Diospa unanchasqankunawan kusisqa kanankupaq?

¹⁶ Ayllukunaqa paseaq rispankuqa Diospa unanchasqankunata qawasqankuraykum hawka hinaspa kusisqa tarikunku, chayqa yanapanmi huk sunqulla kanankupaq. Bibliam nin ‘asinapaqpas tiempo’ kasqanmanta (Ecl. 3:1, 4). Jehova Diosqa sumaq sitiokunatam unancharqa, chaykunapi gustawasqanchik kaqkunata ruwaspa kusisqa kanapaq. Wakin aylluqa anchatam kusikunku animalchakunapa kasqanman, campoman, urquman utaq playaman rispanku. Warmachakunaqa kusisqam tarikunku parquepi pukllaspankuqa, animalchakunata qawaspankuqa hinaspa mayupi, quchapi utaq lamar quchapi bañakuspankuqa. Chaynaqa, llapallanchikmi kusisqa kaytaqa atichwan Jehova Diospa unanchasqankunata qawaspa utaq chaykunawan kusikuspa.

17. ¿Imaynanpitaq tayta-mamakunaqa warmankuta kunanmanta yachachinanku Diospa unanchasqankunawan kusikunankupaq?

¹⁷ Musuq allpa pachapiqa tayta-mamakunapas, churi-wawakunapas Diospa unanchasqankunawanmi ancha kusisqa tarikunqaku. Manam animalkunataqa manchakusunñachu nitaq paykunapas manchakuwasunñachu (Is. 11:6-9). Chaypiqa tiemponchikqa kanqam Jehova Diospa unanchasqankunata qawaspa kusikunapaq (Sal. 22:26). Ichaqa tayta-mamakuna, amayá musuq allpa pacha chayamunantaraqchu suyaychikqa warmaykichikman Diospa unanchasqankunata qawachispa yachachinaykichikpaqqa. Sichu kunanmanta warmaykichikman unanchasqakunawan Jehova Dios imayna kasqanta yachachiptikichikqa David hinam admirakuspa ninqaku: “Qam hina Diosqa manam pipas kanchu. Qam hina ruwaqqa manam pipas kanchu”, nispa (Sal. 86:8).