Tukuy sunqunchikwanyá Jehova Diospaq llamkasun

1, 2. (1) Elifazpa hinaspa Bildadpa nisqanman hina, ¿yaqachu Diosta imallapipas yanapachwan? (2) ¿Imatam Jehova Dios nirqa?

ACHKA watakuna ñawpaqtam, kimsa runakuna Diosman sunqu Job sutiyuq runawan rimaq rirqaku. Huk kaqninmi karqa Elifaz sutiyuq runa, paymi Jobta kaynata tapurqa: ‘¿Yaqachum runa mayna yachayniyuqña kaspanpas Diosta imallapipas yanapanman? ¿Yaqachu allin ruwaq kasqayki tukuy atiyniyuq Diospa allinninpaq kanman? ¿Yaqachu allin kawsakuq kayniki imallapipas kusichinman?’, nispa (Job 22:1-3, Chuya Qellqa 2012). Elifazqa piensarqachá tukuy chaykunata runakuna mana ruway atisqankumanta. Huknin runañataqmi Bildad sutiyuq runa karqa, paymi nirqa Diosta runakuna mana kusichiy atisqanchikmanta (qaway Job 25:4).

² Elifazwan Bildadqa Jobtam piensachirqaku Diospaq imapas ruwasqanqa yanqapaq kasqanta hinaspa puyu uru hinalla Diospaq kasqanchikta (Job 4:19; 25:6). ¿Mana hatun tukuq kasqankuraykuchu paykunaqa chaynata nichkarqaku? (Job 22:29). Paykunapa nisqanman hinaqa, Jehova Dioswan tupachikuspaqa manam imapaschu kanchik. Urqupa puntanmanta utaq avionmanta runakunata qawamuspaqa chayna kasqanchiktam musyakunchik. ¿Chaynatachu Jehova Diosqa hanaq pachamanta qawamuwanchik paypa munayninta ruwaptinchik? Manam, Jehova Diosmi Elifazta, Bildadta hinaspa Zofarta nirqa llullata rimasqankumanta. Diosqa nirqam Jobpa ruwasqanwan kusisqa kasqanmanta hinaspam nirqa “serviqniy Job” nispa (Job 42:7, 8). Chaynaqa, pantaq runakuna kaspanchikpas ‘Diostaqa imallapipas yanapachwanmi’.

 3. ¿Imatam Eliu nirqa Diosta yupaychanapaq kallpanchakusqanchikmanta hinaspa imatam chaywan niyta munachkarqa?

³ Eliu sutiyuq mozom uyarichkarqa Jobwan kimsa runakunapa rimasqanta. Rimananpaq tupaptinmi Eliuqa Jobta nirqa: ‘Ima allintaña ruwaspaykipas ¿imatataq Diosman quwaq? ¿Imatataq qanmanta pay chaskinman?’, nispa (Job 35:7). ¿Eliuqa nichkarqachu Diosta yupaychananchikpaq kallpanchakusqanchik yanqapaq kasqanta? Manam. Chaywanqa nichkarqam payqa mana yupaychasqallanchikwan kawsasqanmanta. Payqa tukuy imayuqmi, manam imatapas ruwachwanchu aswan apu utaq aswan atiyniyuq pay kananpaqqa. Jehova Diosmi ichaqa unanchawarqanchik sumaq sunquyuqta, imapas ruway atiqta hinaspa yachayniyuqta, payqa munanmi allin kaqkunata ruwananchikta.

 4. ¿Imaynatam Jehova Diosqa qawan hukkunapaq tukuy ima ruwasqanchikta?

⁴ Jehova Diosqa ninmi yupaychaqninkunata kuyaspaqa payta kuyasqanchikta. Proverbios 19:17 nin: ‘Diosmanmi prestan wakcha runaman quykuq runaqa. Chayna ruwasqanmantam paymanpas [Jehova] Dios pagapunqa’, nispa. Jehova Diosqa yachanmi hukkunapaq tukuy ima ruwasqanchiktaqa. Tukuy ima unanchaq Jehova Diosqa hukkunapaq tukuy ima ruwasqanchiktam paypaq ruwasqanchikta hina qawan chaymi payqa pagapuwasun. Chaytam Jesuspas nirqa (qaway Lucas 14:13, 14).

 5. ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

⁵ Ñawpaq tiempopim Jehova Dios Isaiasta nirqa paymanta willakunanpaq. Isaiasñataqmi kusikuywan nirqa: ‘Kayqaya ñuqa kaypi kachkani [...] Ñuqatayá kachaway’, nispa (Is. 6:8-10). Kay tiempopipas achka yupaychaqninkunam Isaias hina Jehova Diospa munayninta ruwayta munanku imaña kaptinpas. Ichapas pipas tapukunman: “Jehova Diosta yanapanaypaq pay saqiwaptinpas, ¿yaqachu chiqaptapuni imallapipas yanapakuchkani? ¿Manachu Jehova Diosqa munaynin ruwakunanpaq tukuyta ruwanqa yanapakuptiypas utaq mana yanapakuptiypas?”, nispa. Chaymanta yachanapaqyá yachasun Diosta yupaychaq Deboramanta hinaspa Baracmanta.

 6. ¿Imakunam Jabin tropakunapa karqa hinaspa Israel tropakunapañataq mana karqachu?

⁶ Baracqa Israel nacionpim soldadokunapa jefen karqa hinaspa Deborañataq Diosmanta willakuq. Canaan casta runakunapa kamachiqnin Jabinmi Israel runakunata “iskay chunka wata llumpayta ñakarichirqa”. Llaqtachakunapi yachaq runakunaqa wasinkumanta lluqsiytapas manchakuqkum. Israel tropakunapaqa manam imankupas karqachu peleanankupaqqa. Jabinpa tropakunapam ichaqa karqa ‘guerrapaq fierromanta isqun pachaknintin carretankuna’ (Juec. 4:1-3, 13; 5:6-8)a.

7, 8. (1) ¿Imata ruwananpaqmi Jehova Diosqa Baracta kamachirqa? (2) ¿Imaynatam Israel tropakunaqa Jabinpa tropankunata vencerurqa? (Qaway 27 kaq paginapi dibujota).

⁷ Jehova Diosmi Deborata nirqa kaynata Baracman ninanpaq: ‘[Jehova] Diosmi kaynata kamachisunki: Tabor muquman rispaykiyá huñumuy Neftaliypa chaynataq Zabulonpa mirayninkunamanta chunka waranqa runakunata. Ñuqam pusamusaq Cison mayu wayquman rey Jabinpa tropankunapa kamachiqnin Sisarata chaynataq carretankunata hinaspa tropankunatapas, chaypim qampa makikiman churasaq’ nispa (Juec. 4:4-7).

⁸ Chay willakuyta uyarispankum chunka waranqa runakuna Tabor muqupi huñunakurqaku. Baracqa chayllam Jehova Diospa nisqanta kasukurqa (qaway Jueces 4:14-16). Taanac lawpi tropakuna peleachkaptinkum, llumpayta pararamuptin allpa mituyarurqa. Baracmi Sisarapa tropankunata karu-karukama qatirurqa, Haroset-goim llaqtakama. Sisaraqa carretanmanta uraykuspanmi chakillawanña lluptirurqa Zaanaim llaqtaman, chay sitioqa karqa Cedes llaqtapa hichpanpim. Chaymi Cain casta Heberpa warmin Jaelpa karpanman chayarurqa, Jaelñataqmi chaskiykurqa. Pisipasqallaña Sisara kasqanraykum miskita puñururqa. Chayta Jael qawaspanmi mana manchakuspan wañurachirqa (Juec. 4:17-21). Chaynatam Jehova Diosqa Israel llaqtanta ñakarichiqninkunamanta libraykurqa.

 9. ¿Imatawanraqmi yachanchik Jueces 5:20, 21 versiculokunata qawaspanchik?

⁹ Jueces libropa 4 capitulonmanta allinta yachanapaqqa qawananchiktaqmi 5 capitulontapas. Jueces 5:20, 21 versiculokunapim nin: ‘Cielokunapi lucerokunam pelearqaku. Maymi kasqanmantam Sisarapa contranpi pelearqaku. Cison sutiyuq wayqupi lluqllam paykunataqa aparurqa’, nispa. ¿Kaywanqa nichkanchu Israel runakunata angelkuna yanapasqanmanta utaq lucerokuna wichimusqanmanta? Bibliaqa manam chaymantaqa imatapas niwanchikchu. Ichaqa yachanchikmi Jehova Dios Israel runakunata yanapasqanmanta, paymi chay peleasqanku lawpi hinaspa chay horapipuni parachimurqa 900 fierromanta carretakuna manaña puriyta atinankupaq. Jueces 4:14, 15 versiculokunapim kimsa kutikama Jehova Diosta hatunchan guerrapi vencerusqankumanta, manam 10.000 Israel soldadokunatachu.

10, 11. ¿Imanasqataq Meroz llaqtaqa ñakasqa kanman karqa?

¹⁰ Deborawan Baracmi, Sisarapa tropakunata venceruspanku Jehova Diosta hatuncharqaku takispanku. Chay takipiqa nirqakutaqmi: “Diospa angelninmi nin: ‘Meroz llaqtapi yachaq runakunatayá ñakaychik. Chaypi yachaqkunatayá llumpayllataña ñakaychik. [Jehova] Diosta yanapaqnin mana hamusqankumantayá ñakaychik. Soldado hina yanapaqnin mana hamusqankumantayá ñakaychik’”, nispa (Juec. 5:23).

¹¹ Meroz llaqta ñakasqa kasqanraykum kunanqa mana yachakunchu chay llaqta maypi kasqanmanta. Ichapas paykunaqa guerraman rinankupaq Jehova Diospa nisqanta uyarirqaku, ichaqa manam rirqakuchu Israel runakunata yanapaq. Ichapas lluptisqanpi Sisaraqa chay llaqtaman yaykururqa. Chay llaqtapi yachaq runakunaqa atinmankum karqa hapiruyta, ichaqa manam imatapas ruwarqakuchu. Runakunaqa ichapas qawarqaku Sisarata mancharisqallaña kallpasqanta. Payta hapiruspankuqa Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaqmi yanapakunmanku karqa. Yaqachusmi Meroz llaqtayuq runakunaqa mana Jael hinachu karqaku, payqa mana manchakuqmi karqa (Juec. 5:24-27).

12. (1) ¿Imatam niwanchik Jueces 5:9, 10 guerraman riqkuna hinaspa mana riqkunamanta? (2) ¿Imapaqmi ñuqanchiktapas yanapawanchik?

¹² Jueces 5:9, 10 versiculokunapim qawanchik guerraman riqkuna hinaspa mana riqkuna imayna kasqankumanta. Baracwan Deboraqa Israel casta runakunapa jefenkunamantam kusikurqaku kikillankumanta yanapakuq risqankurayku. Ichaqa manam chaynachu karqaku “yuraq asnopi sillakuqkuna”, ‘pellonpi tiyaqkuna’ hinaspa ‘chakillawan illaqkuna’, paykunaqa hatun tukuq kasqankuraykum mana yanapakurqakuchu. Baracwan riqkunam ichaqa Tabor muquntakama hinaspa Cison mayu wayquntakama rirqaku. Guerrapi mana yanapakuyta munaqkunata hinaspa hawkalla kayta munaqkunatam nirqaku: “Yuyaymanaychikyá”, nispa. Paykunaqa Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaq mana yanapakusqankuraykum yuyaymanananku karqa. Kunanpas Jehova Diospa munayninta ruwanankupaq manaraq tanteakuqkunam allinta yuyaymanananku.

13. (1) ¿Imaynam karqaku Ruben, Dan hinaspa Aser ayllukunaqa? (2) ¿Imaynataq karqaku Zabulon hinaspa Neftaliy ayllukunaqa?

¹³ Guerraman riqkunaqa qawarqakum Jehova Diospa atiyninta hinaspa paylla kamachinanpaq derechoyuq kasqanta. Hinaspapas hukkunamanmi willakuyta atirqaku ‘Jehova Diospa vencesqanmanta’ (Juec. 5:11, CQ12). Jueces 5:15-17 nisqanpim nin Jehova Diosta yanapakunankumantaqa Ruben, Dan hinaspa Aser ayllukuna uywankunapi hinaspa buquenkunapa sayananpi umayuq kasqankumanta. Zabulon hinaspa Neftaliy ayllukunam ichaqa Deboratawan Baracta yanaparqaku wañunanku kaptinpas (Juec. 5:18). Ñuqanchikqa, ¿imayna sunquyuqtaq Jehova Diospa munaynin ruwakunanpaq yanapakuchkanchik?

14. ¿Imakunata ruwaspam Jehova Diosta yanapanchik?

¹⁴ Kunanqa Jehova Diosqa manam niwanchikchu peleaq rinanchikpaqqa, ichaqa niwanchikmi tukuy sunquwan hinaspa kusisqa paymanta willakunanchikpaq. Kunan punchawkunam Jehova Diosqa astawan munan paymanta willakunanchikta. Waranqantin qarikuna, warmikuna, mozo-sipaskuna hinaspa yuyaq iñiqmasinchikkunam tukuy tiemponkuwan Diospa munayninta ruwanankupaq kallpanchakuchkanku, wakinkum precursor kanku, betel wasipi yanapakunku, hatun huñunakuykunapi yanapakunku hinaspa huñunakuna wasikunata hatarichiypi yanapakunku. Wakin punta apaq iñiqmasinchikkunañataqmi yawarta mana churachikunankupaq iñiqmasinchikkunata yanapanku, wakinkuñataqmi hatun huñunakuykuna apakunanpaq yanapakunku. Jehova Diosqa kusikunmi hinaspapas manam qunqanqachu paypaq tukuy ima ruwasqanchiktaqa (Heb. 6:10).

15. ¿Imakunata tapukuspanchikmi musyakuchwan Jehova Diospaq manaña anchata llamkasqanchikmanta?

¹⁵ Llapanchikmi tapukunanchik: “Diospa llaqtanpi ¿imallapipas yanapakunichu? ¿Aswan kapuqniyuq kaytachu munani Diospa munayninta ruwanaymantaqa? ¿Barac, Debora, Jael hinaspa 10.000 peleaq runakuna hinachu iñiyniyuq hinaspa mana manchakuq kani? ¿Jehova Diosta sunqumanta yupaychanaypaqchu tukuyta ruwani? Aswan qullqiyuq kanaypaq huk law llaqtata utaq huk nacionta rinaypaq tantearuspayqa, ¿Diosta mañakurqaniñachu hinaspa yuyaymanarqaniñachu aylluykunawan iñiqmasiykuna imayna tarikunankumanta?”, nispab.

16. ¿Imatam Jehova Diospaq ruwayta atichwan?

¹⁶ Jehova Diosqa saqiwanchikmi payta yanapananchikpaq. Adantawan Evata pantarachisqanmantam satanasqa munan runakuna Jehova Diosta qipanchananchikta. Ichaqa Jehova Diosta yanapaspanchikmi mana chayna kasqanta satanasman qawachinchik. Iñiyniyuq hinaspa Diosman sunqu kasqanchikraykum Jehova Diospaq tukuyta ruwanchik, chaywanmi Jehova Diosqa anchata kusikun (Prov. 23:15, 16). Jehova Diosqa payman sunqu kasqanchikwanmi satanaspa llulla kasqanta qawachin (Prov. 27:11). Jehova Diosta kasukuspaqa hinaspa payman sunqu kaspaqa anchatam paytaqa kusichisun.

17. ¿Imatam Jueces 5:31 nisqanqa willawanchik hamuq tiempomanta?

¹⁷ Pisi tiempollamantañam enteron allpa pachapiqa kawsanqaku Jehova Dios kamachimunanta munaqkunalla. ¡Anchatam munanchik chay tiempo chayamunanta! Deborawan Barac hinam nisunchik: ‘¡Dios taytalláy, llapa enemigoykikunaqa chaynatayá wañuchun! ¡Kuyasuqnikikunayá ichaqa kancharichkaq qispimuq inti hina kachun!’, nispa (Juec. 5:31). Chaynatam nisunchik satanaspa munaychakusqan mana allinkunata Jehova Dios chinkachiptin. Diospa piñakuynin chayaramuptinqa payqa manañam niwasunchu yanapananchikpaqqa, aswanqa Diospa imayna librawasqanchiktam qawasunchik (2 Cron. 20:17). Chaykamaqa hinallayá kallpanchakusun tukuy sunqunchikwan Jehova Diospa munayninta ruwanapaq.

18. ¿Imata ruwanankupaqmi runakunata yanapasun sunqumanta Diosta yanapaspaqa?

¹⁸ Peleasqankumanta qipatam, Deborawan Baracqa Jehova Diosta hatunchaspanku takiyta qallaykurqaku. Nirqakum: ‘Runakunam peleanankupaq ofrecekurqaku. ¡Chayraykuyá tayta Diosta alabaychik!’, nispa (Juec. 5:1, 2). Ñuqanchikpas Jehova Diosta sunqumanta yanapakuspaqa, yanapasunmi llapallan runakuna Jehova Diosta hatunchanankupaq.