Ñawpaqpi hinam libre kawsakuytaqa atichwan

Juanama Europa lawman chayarurqa chukcha rutuypi llamkananpaq niptinku. Ichaqa 10 punchawpunim ayllunta maqayta qallaykurqaku qullqirayku qariwan mana puñuyta munaptin, chaymi qullqirayku qarikunawan puñuyta qallaykurqa.

Sapa tutam qarikunawan puñusqanrayku 200 utaq 300 euros nisqanku qullqita huñunan karqa patronanman 40.000 eurosb nisqan manukusqanta kutichipunanpaq. Juanam willakun: “Achka kutikamam lluptikuyta munarqani, ichaqa aylluyta imanarunankumantapas manchakusqayraykum mana lluptirqanichu”, nispa. Pay hinam, yaqa 4 millon warmikuna hukpa hikutasqan qullqirayku qarikunawan puñuchkanku.

Tawa waranqa wata ñawpaqtam, Josey mozotapas wawqinkuna sirviente kananpaq rantikururqaku. Chaymi payqa, Egipto nacionpi ancha riqsisqa ayllutaña servirqa. Chay patronninqa sumaqtam qallariyllanpiqa atienderqa. Ichaqa, patronninpa warminmi Joseywan puñuyta munarqa, hinaptinmi Josey mana munasqanrayku abusay munasqanmanta tumpaykurqa. Chayraykum Joseytaqa carcelman hinarurqaku (Genesis 39:1-20; Salmo 105:17, 18).

Joseymi ñawpaq tiempopi runapa sirvienten karqa, Juanañataqmi kunan tiempopi runapa sirvienten karqa. Ñawpaqta hinam kunanpas runakunata qullqirayku rantikunku.

Ñawpaqtaqa guerra karuptinmi munaychakuqnin nacion runakunata sirvientenkupaq apakuqku. Ninkum, Egipto nacionta kamachiq Tutmosis III runa, Canaan nacionta guerrapi ganarusqanrayku 90.000 runakunata templokuna ruwaypi, minapi hinaspa hatun yarqa kichaypi llamkanankupaq apasqanmanta.

Ñawpaq Roma nacionpas, munaychakusqan nacionkunamantam runakunata sirviente kanankupaq apaqku. Wakinpiqa chayraykum guerratapas ruwaqku. Ninkum chay tiempopiqa Roma nacionpi achkallay-achka sirvientekuna kasqankuta. Egipto nacionniyuq runakuna hinaspa Roma nacionniyuq wakin runakunam ñakarichisqa karqaku sirviente kasqankurayku. Ñawpaq Roma nacionpi minapi llamkaq sirvientekunaqa yaqa 30 watallam kawsaqku.

Yaqa 1500 watamanta 1900 watakamam, runakunaqa hinalla sirvientepaq rantikusqa karqaku África lawmanta América lawman. UNESCO sutiyuq organizacionpa nisqanman hinaqa yaqa 25 utaq 30 millon warmikuna, qarikuna hinaspa warmachakunam rantikusqa karqaku. Ninkum, Atlántico sutiyuq lamar quchata barcowan chimpachimuchkaptinku waranqantin wañusqankumanta. Olaudah Equiano sutiyuq sirvientem chaymanta willakurqa: “Uyarirqanim warmikunapa qaparisqankuta, wañunayaqkunapa nanaywan ñakarisqankuta. Manchakuypaqmi karqa”, nispa.

Kunanpas, manaña ñawpaqpi hina kaspanpas, hinallaraqmi achka runakunaqa hukpa sirvienten kachkanku. Oficina Internacional del Trabajo sutiyuq organizacionpa nisqanman hinaqa yaqa 21 millon runakunatam mana allinta pagaspa utaq mana pagaspa llamkachichkanku. Wakinmi llamkanku minapi, pacha ruwaypi, ladrillokuna ruwaypi, qullqirayku qarikunawan puñuspa hinaspa huk llamkaykunapi. Chayna ñakarichispa llamkachisqankuta gobierno mana allinpaq qawaptinpas, hinallam aswan mirakuchkan.

Ñakarichisqa kasqankuraykum sirvientekunaqa libre kanankupaq achka kutipi hatarirqaku. 73 watapim, Espartaco sutiyuq peleaq runa yaqa 100.000 sirvientemasinkunawan ñawpaq Roma nacionpa contranpi hatarirqaku, ichaqa manam venceyta atirqakuchu. Yaqa 1800 watapipas, La Española sutiyuq islapi llamkaq sirvientekunam patronninkupa contranpi hatarirurqaku ñakarichispa caña tarpuypi llamkachiptinku. 13 watapuni guerrapi kasqankumantam 1804 watapi Haití nacionqa libreña karqa.

Ichaqa, yaqa 3 millon Israel runakunata Egipto nacionpi sirviente kasqankumanta Diospa librasqanmi aswan riqsisqaqa. Bibliam nin paykunataqa “maqa-maqarispa” llamkachisqankumanta, chayraykum librasqa kayta necesitarqaku (Exodo 1:11-14). Egipto nacionta kamachiq faraonmi kamachirqa Israel runakunapa qari warmachankuta wañuchinankupaq, chaynapi mana miranankupaq (Exodo 1:8-22).

Israel runakunataqa kikin Diosmi sirviente kasqankumanta librarqa. Moisestam Diosqa nirqa: ‘Yachanim nanaypi kallasqankutapas. Chaymi uraykamuni Egipto runakunamanta libranaypaq’, nispa (Exodo 3:7, 8). Kunan punchawkamam, judiokunaqa sapa wata pascua fiesta ruwasqankupi yuyarinku Egipto nacionmanta librasqa kasqankuta (Exodo 12:14).

Bibliam nin Diosqa mana allin ruwayta chiqnisqanmanta. Payqa ñawpaqpi hinam, kunanpas mana allin ruwaytaqa chiqnin (2 Cronicas 19:7; Malaquias 3:6). Diosmi churin Jesusta ‘kachamurqa presochasqakuna librasqa kananpaq hinaspa [...] ñakarichisqa kaqkunatapas librananpaq’ (Lucas 4:18). Ichaqa, runakunataqa manam sirviente kasqankumantachu Jesusqa librarqa, aswanqa wañuymantawan huchamantam. Chaymi kikin Jesus nirqa: ‘Chiqap yachasqaykichikmi librasunkichik’, nispa (Juan 8:32). Kunan tiempopas, Jesuspa chiqap kaq yachachisqanmi achka runakunata tukuymanta librachkan (qaway “Manañam drogapa sirvientenñachu karqa”, niq willakuyta).

Diosqa, Joseytapas hinaspa Juanatapas sirviente kasqankumantam libraykurqa. Joseypa vidanmantam yachawaq Genesis qillqapa 39-41 capitulonkunapi. Juana imayna librasqa kasqanmantañataqmi qatiqninpi yachasunchik.

Juanaqa España nacionmanñam ripukurqa Europa lawpi tiyasqan nacionmanta qarquruptinku. Chay nacionpim Jehova Diospa testigonkunata riqsirurqa, chaymi paykunawan biblia estudiayta qallaykurqa. Tanteakururqam allintaña kawsakunanpaq, chaymi allin llamkaytaña maskarurqa. Ñawpaq mana allin patronantapas ruegakururqam sapa killa debesqanmanta menosllata pagananpaq. Huk punchawmi, ñawpaq patronanqa telefonontakama qayarurqa manaña pagananpaq hinaspa pampachaykunanpaq. ¿Imanasqataq qayarurqa? Ñawpaq patronanpas testigokunawanmi biblia estudiayta qallaykusqa. Juanam nin: “Diosmanta imam kaqta yachaspaykiqa libreñam kawsakunki”, nispa.

Jehova Diosqa sinchitam llakikuq Egipto runakuna llaqtanta ñakarichiptinku, chaynam kunanpas payqa llakikun runakunata ñakarichiptinku. Chaymi Diosqa niwanchik tukuy ñakarichiwaqninchikkunata chinkachinanmanta, bibliam nin: ‘Suyachkanchikmi prometewasqanchik musuq cielokunatawan musuq allpata, chaypim ichaqa tukuy imapas Diospa munasqanman hina suma-sumaq kanqa’, nispa (2 Pedro 3:13).