“Kuyankim runamasikita”

1, 2. a) Jesuspa nisqanman hinaqa, ¿mayqentaq Kamachikuykunamanta iskay kaq hatun kamachikuy? b) ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi qawasunchik?

KAMACHIKUYKUNAMANTA mayqen hatunnin kamachikuy kasqanmanta fariseo runa Jesusta tapuptinmi, payñataq nirqa: “[Jehova] Diosnikitam kuyanki tukuy sonqoykiwan, tukuy vidaykiwan hinaspa tukuy yuyaynikiwan”, nispa. Chay ima ninan kasqanmantam pasaq yachachikuypi qawamurqanchik. Chaymantañataqmi, Jesusqa iskay kaq hatunnin kamachikuy mayqen kasqanmanta kaynata nirqa: “Kuyankim runamasikita kikikita hina”, nispa (Mat. 22:34-39).

² Qawasqanchikman hinaqa, Jesusmi nirqa runamasinchikta kikinchikta hina kuyanamanta. Chayna kaptinqa, ¿pitaq runamasinchikqa? ¿Imaynatam kuyasqanchikta qawachichwan? Chay tapukuykunamantam kay yachachikuypi qawasun.

3, 4. a) ¿Ima rikchanachiytam Jesus willarqa pi runamasin kasqanmanta tapuq runaman? b) ¿Imaynatam Samariamanta kaq runa yanapaykurqa maqapasqa judiota? (Qaway kay paginapi kaq dibujota.)

³ Huk runam Jesusta tapurqa: “¿Pitaq runamasiyqa?”, nispan. Jesusñataqmi chay tapukusqanta kutichinanpaq huk rikchanachiyta willarqa (leey Lucas 10:29-37). Chay rikchanachiypim willarqa huk judio runata suwaruspanku hinaspa maqaparuspanku wañunayachkaqtaña ñanpi saqerusqankumanta. Hinaptinmi chay ñanninta pasarqa huk sacerdote, pasarqataqmi Leviy casta runapas. ¿Yaqachu paykunaqa yanapaykurqaku? Manam. Qawariykuspallam pasakurqaku. Samaria lawmanta kaq runam ichaqa asuykuspan yanapaykurqa. Chayna ruwasqanqa admirakunapaqmi karqa. Chay tiempopiqa judiokunawan Samaria runakunaqa cheqninakuqkum (Juan 4:9).

⁴ Chay maqapasqa judiopa heridantam Samariamanta kaq runaqa, aceitewan hinaspa vinowan hampiykurqa. Chaymantam aparqa samana wasiman hinaspam onqoqta atiendeykunanpaq wasiyoqman iskay jornalpa chanin qollqeta qoykurqa (Mat. 20:2). Qawasqanchikman hinaqa, Samariamanta kaq runam sutillata qawachirqa runamasin kasqanta. Jesuspa rikchanachisqanmi yachachiwanchik lliw runakunata maymantaña hinaspa pikunaña kaptinkupas kuyananchikpaq.

 5. ¿Imaynatam Jehova Diospa testigonkuna runamasin kuyasqankuta qawachirqaku sinchi wayra karuptin?

⁵ Kay ‘tukupay tiempokunapiqa’ sasam llakipayakuq runata tariyqa, achkam kanku mana allin runakuna hinaspapas runamasinkutaqa manam kaqpaqpas hapinkuchu (2 Tim. 3:1-3). Chayna kasqantam qawachiwanchik Sandy sutiyoq sinchi wayra Nueva York llaqtaman chayaruptin ima pasakusqan. Chayqa karqa 2012 watapa octubre killanpim. Huk kaqnin lawpi yachaq runakunatam llumpay sasachakuypiña tarikuchkaptinkupas wasinkupi tukuy imankuta suwarurqaku. Jehova Diospa testigonkunam ichaqa iñiqmasinkunata yanapaspankupas chaypi kaq runakunatapas yanaparqaku. Chaynataqa ruwanchik runamasinchikta kuyasqanchikraykum. Ichaqa, ¿imaynatawanraqmi runamasinchik kuyasqanchikta qawachichwan?

 6. ¿Imaynatam Diosmanta willakuspa runamasinchik kuyasqanchikta qawachinchik?

⁶ Jehova Diosmanta yachanankupaq yanapasun. Diosmanta willaspanchikqa runakunatam Diospa Palabranpa nisqanwan kallpanchanchik (Rom. 15:4, NM). Arí, allin noticiata willaspanchikmi runamasinchik kuyasqanchikta qawachinchik (Mat. 24:14). Ancha kusikunapaqmá ‘suyakuy qoqninchik’ Diosmanta willakuyqa (Rom. 15:13, Sagrada Biblia [SB], escritura actualizada).

 7. ¿Imaynam kasun runamasinchikpaq allin kaqkunata ruwaspaqa?

⁷ Runamasinchikpaq allin kaqkunata ruwanapaq Jesuspa consejasqanta kasukusun. Jesusmi Ancha Reqsisqa Yachachikuyninpi nirqa: “Chaynaqa runamasikichik qamkunapaq allin kaqkuna ruwananta munaspaqa qamkunapas paykunapaqyá allin kaqkunata ruwaychik; kaynatam cumplinkichik Leywan chaynataq Profetakunawan”, nispa (Mat. 7:12, NM). Jesuspa kayna nisqanta kasukuspaqa ‘Leypa’ (Genesis libromanta Deuteronomio librokama) hinaspa ‘Profetakunapa’ (hebreo rimaypi kaq Profetakunapa qellqasqanku librokuna) nisqanman hinam ruwachkanchik. Chay qellqakunapim qawachiwanchik runamasin kuyaqta Dios bendecisqanmanta. Qawasun profeta Isaiasnintakama Jehova Dios kayna nisqanta: “Allin arreglota ruraychik. Ñoqapa agradoypaq ruraychik [. . .]. ¡Mayna kusisqam chay kamachisqaykuna kasukuq runaqa!” (Is. 56:1, 2). Qawasqanchikman hinaqa, runamasinchikta kuyaspa Diospa munasqanman hina ruwaptinchikqa payqa bendeciwasunmi.

 8. a) ¿Imanasqataq kuyananchik cheqniwaqninchikkunata? b) ¿Imapim tukunman cheqniwaqninchikkunata kuyayninchikqa?

⁸ Kuyasun cheqniwaqninchikkunata. Jesusmi nirqa: “Uyarirqankichiktaqmi: ‘Kuyankim amistadnikita, enemigoykitañataqmi cheqninki’ nispa nisqankuta. Ñoqam ichaqa nikichik: Kuyaychik enemigoykichikkunata, mañapuychiktaq ñakarichisuqnikichikkunapaqpas. Chaynapim qamkunaqa kankichik hanaq pachapi kaq Taytapa churinkuna”, nispa (Mat. 5:43-45). Chayna kaqllatam apostol Pablopas qellqarqa: “Enemigoyki yarqaymanta kaptinqa mikuykachiy. Yakunayaptinqa yakuta qoykuy”, nispa (Rom. 12:20; Prov. 25:21). Moisespa chaskisqan Kamachikuyman hinaqa, pi israelitapas cheqniqnin runamasinpa asnon carganwan urmaruqta rikuspanqa yanapaykunanmi karqa (Ex. 23:5). Chayna ruwasqanqa yanapanmanmi karqa cheqniqnin runawan amistadña kanankupaq. Chaynam kanman kunan tiempopipas. Qatikachawaqninchik hinaspa cheqniwaqninchik runakunata kuyakuywan yanapaptinchikqa, sonqonkum tiyaykunman hinaptinmi manaña cheqniwachwanñachu. Wakinninkuqa ichapas Jehova Diospa serviqnin kanmanku.

 9. ¿Imatam Jesus nirqa iñiqmasinchikkunawan allinyanakuymanta?

⁹ ‘Llapallanwanyá hawkalla kawsakusun’ (Heb. 12:14). Chaytaqa ruwananchiktaqmi iñiqmasinchikkunawanpas. Jesusmi nirqa: “Sichum ofrendaykita apamunki templopi altarman hinaspañataq yuyariruwaq runamasiki imamantapas piñachisqaykita, chayna kaptinqa ofrendaykita altarpa ñawpaqninpi saqeykuspayá kutirispa paywan allinyanakamuy hinaspañayá qoy ofrendaykitaqa”, nispa (Mat. 5:23, 24). Jehova Diosqa bendeciwasunmi mayqen iñiqmasinchikkunawanpas sasachakuypi tarikuspa kuyaptinchikqa chaynataq chay iñiqmasinchikwan allinyanakunapaq kallpanchakuptinchikqa.

10. ¿Imanasqataq hukkunata mana kaminanchikchu imapas pantasqankumanta?

¹⁰ Amayá kamikuqqa kasunchu. Jesusmi nirqa: ‘Amayá runamasikichiktaqa kamiychikchu chaynapi Dios mana juzgasunaykichikpaq. Mana allin rimasqaykichikman hinam Diospas juzgasunkichik. Imaynam rurasqaykichikman hinataqmi Diospas qamkunawan ruranqa. Wawqekipa ñawinpi qopata rikuruchkaspaqa ¿imanasqamá manaqa rikunkichu ñawikipi kaspitaqa? Ñawikipi kaspi kachkaptinqa ¿imaynataq niwaq wawqekitaqa: “Ñawikipi qopata horqorusqayki” nispaqa? ¡Allin tukuq runa! Puntataqa ñawikipi kaspitaraqyá horqokuruy chaynapi allinta qawaspa runamasikipa ñawinmanta qopata horqonaykipaq’, nispa (Mat. 7:1-5). Chaynaqa, ¿imaynamá hukkunapa pantasqankumantaqa kamichwan paykunamanta aswan pantaq kaspaqa? ¡Allintamá kayqa yachachiwanchik!

11, 12. ¿Imaynatam astawan qawachichwan runamasinchik kuyasqanchikta?

¹¹ Jesusmi yachachiwarqanchik Diosmanta willakusqanchikwan runamasinchikta astawan kuyasqanchikta (Luc. 8:1). Paymi qatiqninkunata kamachirqa: “Llapallan nacionpi runakunaman rispayá willamuychik qatiqniykunaña kanankupaq”, nispa (Mat. 28:19, 20). Chayna kamachiwasqanchikta kasukuspam runamasinchikta yanapanchik wañuyman apaq hatun ñanta saqespanku wiñay kawsayman apaq kichki ñanninta rinankupaq (Mat. 7:13, 14, NM). Arí, Jehova Diosqa kusikunmi chayta ruwanapaq kallpanchakuptinchikqa hinaspapas bendeciwasunmi.

¹² Jesus hinam ñoqanchikpas runakunata yanapanchik Jehova Diosta necesitasqankumanta cuentata qokunankupaq (Mat. 5:3). Pipas Bibliamanta yachayta munaptinqa, Diosmanta “allin noticiakunata” willaspanchikmi chay necesitasqanta qonchik (Rom. 1:1). Diosmanta willasqanchikta chaskiqkunaqa rantinchikpi Jesus wañusqanraykum Dioswan allinyanakunku (2 Cor. 5:18, 19). Chaynamá, Diosmanta runamasinchikman willaspam astawan qawachinchik paykunata kuyasqanchikta.

13. ¿Imaynatam qamqa Diosmanta willakuyninchikta qawanki?

¹³ Runakunaman kaqmanta watukunapaq hinaspa Bibliamanta yachachinapaq allinta preparakuspaqa, Diospa kamachikuyninkunaman hina kawsanankupaqmi yanapasun. Wakinkunapaqqa ichapas sasaniraq kanqa imayna kawsakuyninkuta cambiayninku (1 Cor. 6:9-11). Anchatam kusikunchik ‘wiñay kawsanankupaq lliw akllasqa kaqkunata’ Jehova Dios llaqtanman pusamusqanmanta hinaspa paywan allin amistad kanankupaq yanapasqanmanta (Hech. 13:48). Chaymi achka runakunaqa hukmanyasqa tarikusqankumanta kusisqaña kawsakunku. Jehova Diospi aswan-aswan hapipakusqankuraykum tukuy ima llakinkupas chinkan. ¡Anchatamá kusikunchik iñiyninkupi ñawparisqankuta qawaspanchikqa! ¿Manachu ancha kusikuypaq runamasinchikta chaynata yanapaspa kuyakuyninchikta qawachiyqa?

14. ¿Kuyakuymanta Pablopa ima nisqankunataq astawan gustasunki?

¹⁴ Apostol Pablom rimarqa kuyakuy imayna kasqanmanta. Paypa nisqanta kasukuspaqa Jehova Diostam kusichisun, achka sasachakuykunamantam librakusun hinaspapas kusisqam kasun (leey 1 Corintios 13:4-8). Qawasunchik Pablopa ima nisqanmanta hinaspa runamasinchikwan kaspa imayna kasukunamanta.

15. a) ¿Imanasqataq pacienciakuq hinaspa qokuykuq kananchik? b) ¿Imanasqataq mana envidiakuqqa nitaq hatun tukuqqa kananchikchu?

¹⁵ “Pipas kuyakuyniyoqqa pacienciakuqmi [hinaspa] imapas qokuykuqmi”. Jehova Diosqa pacienciakuq hinaspa imapas qokuykuq kasqantam qawachiwanchik pantaq kaptinchikpas. ¿Manachu ñoqanchikqa astawanraq hukkuna pantaptinqa pacienciakuq hinaspa imapas qokuykuq kananchik? Chaymantapas kuyakuqqa “manam envidiosochu”. Iñiqmasinchikkunata cheqapta kuyaspanchikqa manam envidiakusunchu imapas kapusqanmantaqa nitaq congregacionpi ima llamkay chaskisqanmantapas. Cheqap kuyakuyniyoq kaspaqa, manataqmi hatun tukusunchu nitaq imamantapas alabakusunchu. Bibliaqa ninmi ‘hatun tukuqkunata’ Jehova Dios cheqnisqanta (Prov. 21:4).

16, 17. ¿Imaynatam kuyakuyninchikta qawachichwan 1 Corintios 13:5, 6 nisqanman hina?

¹⁶ Kuyakuyniyoq kayninchikqa yanapawasunmi allinta portakunapaq, runamasinchikta mana llullakunapaq, mana imankutapas suwanapaq hinaspa Jehova Diospa kamachikuyninpa contranpi mana allinkunata mana ruwanapaqpas. Kuyakuyqa yanapawanchiktaqmi kikillanchikpa allinninchikta maskanamantaqa runamasinchikpa allinninta maskanapaqpas (Filip. 2:4).

¹⁷ Cheqap kuyakuqqa “manam piñakuqchu, nitaqmi cheqnikuqchu”. Pipas mana allinta ruwaruwaptinchikqa manam chayllachu piñakunchik. Manataqmi mana allin ruwawasqanchiktaqa yupanchikchu (1 Tes. 5:15). Manam Jehova Diostaqa kusichichwanchu sientikuspa mana pampachakuq kaspaqa. Chayna sientikuptinchikqa cheqnikuyninchikmi nina hinaraq sonqonchikpi rawrayta qallaykunman, chayqa manam allinchu kanman kikinchikpaq nitaq runamasinchikpaqpas (Lev. 19:18). Ancha allinmi pampachaykuspa qonqayninchikqa. Chaymantapas, kuyakuqqa “manataqmi kusikunchu hukpa huchankunamantapas”, chayraykum mana kusikunchikchu pi cheqniwaqninchikpas ñakarichisqa kaptin otaq mana allinkunapi tarikuptinqa (leey Proverbios 24:17, 18).

18. ¿Imatam yachachiwanchik kuyakuymanta 1 Corintios 13:7, 8 nisqan?

¹⁸ Pabloqa nirqataqmi kuyakuqqa ‘tukuyta aguantasqanmanta’. Chaymi pipas mana allinta ruwaruwaspanchik pampachaykunapaq mañakuwaptinchikqa kuyakuq kasqanchikrayku pampachaykunchik. Chaymantapas kuyakuqqa “tukuytam creen”. Chaymi Bibliapa tukuy ima nisqankunata creenchik hinaspapas Diospa llaqtanpi yachachikuykunatam kusikuywan chaskinchik. Kuyakuqqa “tukuytam confianzawan suyan”. Mana iskayrayaspam suyanchik hamuq tiempopaq Jehova Diospa tukuy nisqankunata hinaspapas runamasinchikta kuyasqanchikraykum chay suyakuymanta willanchik (1 Ped. 3:15). Sasachakuykunapi tarikuspapas Jehova Diosta mañakuspam imapas allin lloqsinanta suyanchik. Kuyakuqqa tukuytataqmi ‘pacienciakun’ otaq aguantan. Pipas mana allinta ruwawaptinchik otaq qatikachawaptinchikqa aguantanchikmi. Apostol Pabloqa nirqataqmi: “Kuyakuyqa wiñaypaqmi”, nispa. Arí, Jehova Diospa testigonkunaqa wiñaypaqmi kuyakuyninkuta qawachinqaku.

19, 20. ¿Bibliapa ima textonkunam qawachiwanchik runamasinchikta kuyay ancha allin kasqanta?

¹⁹ Bibliapa nisqanta kasukuspaqa runamasinchiktam haykapipas kikinchikta hina kuyasun (Mat. 22:39). Chayna ruwananchiktam Jehova Dioswan Jesucristopas munanku. Munankutaqmi lliw runakunata maymantaña hinaspa pikunaña kaptinkupas kuyananchikta. Ichaqa, ¿wakinpi sasachakunchikchu runamasinchikta kuyanapaq? Chayna kaptinqa, Diosta mañakusun chuya espiritunwan yanapawananchikpaq. Chayna ruwananchiktam payqa munan, hinaspanmi kuyakuywan imatapas ruwanapaq yanapawasun (Rom. 8:26, 27).

²⁰ Kikinchikta hina runamasinchikta kuyanapaq kamachikuyqa ancha allinmi. Chaymi Bibliapas nin ‘Reypa leynin’ kasqanta (Sant. 2:8, SEÑORNINCHIK JESUCRISTOPA MUSOQ TESTAMENTON). Jehova Diosmi Moisespa chaskisqan Leypi achka kamachikuykunata qorqa Israel runakuna runamasinkuta kuyanankupaq. Ichaqa, tiempopa risqanman hinam apostol Pablota yuyaycharqa kaynata qellqananpaq: “Kaykunapiwan wakin kamachikuykunaqa hukllawakun: ‘Kuyankim runamasikita kikikita hina’ niq kamachikuypim. Pipas kuyakuqqa runamasintaqa manam imananchu. Chaynaqa kuyanakuspam kamachikuykunata allinta cumplinchik”, nispa (Rom. 13:8-10). Hinaptinqa, hinallayá runamasinchikta kuyasun.

21, 22. ¿Imanasqataq Jehova Diosta hinaspa runamasinchikta kuyananchik?

²¹ Runamasinchikta imanasqa kuyasqanchikpi yuyaymanaspaqa, ancha allinmi kanman Taytanmanta Jesuspa ima nisqanta yuyariyninchik. Nirqam: “Paymi intitapas qespichimun allin otaq mana allin runakunapaqpas, paytaqmi parachimun justo runakunapaqpas chaynataq mana justo runakunapaqpas”, nispa (Mat. 5:43-45). ¿Imatam kayqa yachachiwanchik? Runamasinchiktam kuyananchik allin otaq mana allin ruwaq kaptinpas. Qawamusqanchikman hinaqa, runamasinchikta astawan kuyasqanchiktaqa qawachinchik paykunaman Diosmanta willaspanchikmi. Chayna willasqanchikta chaskikuspankuqa Diospa amistadninmi kanqaku. ¿Manachu chayqa allinpuni?

²² Qawarunchikmi imakunarayku Jehova Diosta kuyanamanta. Qawarunchiktaqmi runamasinchik kuyasqanchikta imayna qawachinamantapas. Jehova Diosta hinaspa runamasinchikta kuyaspaqa iskaynin hatun kamachikuykunatam kasukuchkanchik. Hinaspapas, Taytanchik Jehova Diostam astawan kusichisun.