“Diospa munayninta ruwaspallapunin kawsarqan”

1, 2. ¿Ima ruwaypin Noepas familianpas askha watakunaña kashanku, imapin chay hawa tarikunku?

NOEQA llank’asqanmanta samarispan kurku patapi tiyaykun, nishu sayk’usqallañan kashan hinan chutarikun, chay tiyasqanmantapachan arca ruwasqanta qhawarin. Llank’asqankupas uyarikushanmi, breaq asnarimusqanpas tukuypin reparakun. Noeqa rikushanmi llapa familian kusata llank’asqanta. Noepa wawankuna, qhachuninkuna, esposanpas unay watakunañan chay arca ruwaypi yanapakushanku. Chaywanpas askharaqmi ruwananku kashan.

² Runakunaqa locokunata hinan qhawarinku. Arca ruwaytaqa tukushankuñan, runakunataqmi astawan asipayanku Millp’uq para kananmanta Noé willaqtin. Runakunapaqqa manapunin chayqa sucedenmanchu, yanqatan arcataqa ruwashanku, qhawarinankupaqqa Noepas familianpas tiemponkutan mana valeq ruwaykunapi usuchishanku. Jehová Diosmi ichaqa mana chhaynatachu qhawarin.

 3. ¿Imaraykun Biblia Noemanta nin “Diospa munayninta ruwaspallapunin kawsarqan” nispa?

³ Biblian Noemanta willan: “Diospa munayninta ruwaspallapunin kawsarqan”, nispa (leey Génesis 6:9). Chaypi nisqan hina Noeqa tukuy sonqowanmi Diosta munakurqan, llapa kamachisqantapunitaqmi kasukurqan, Diosqa amigonmi karqan. Waranqa watakuna qhepamanmi Bibliapi Noemanta khaynata qelqakurqan: “Iñiyninwanmi payqa runakunata huchacharqan”, nispa (Heb. 11:7). ¿Imaynapin runakunata huchacharqan? ¿Imatan Noepa iñiyninmanta yachasunman?

4, 5. ¿Imaynan kawsay kasharqan Noepa tiemponpi?

⁴ Noeqa mana allinta ruwaq runakuna ukhupin wiñarqan. Taytanpa abuelon Enocpa tiemponpipas chhaynañan kawsayqa karqan, Enocqa Diospa nisqanta ruwaq runan karqan, paypas willarqanmi runakuna huchachasqa kananmanta. Noepa tiemponpin ichaqa astawanraq mana allin kawsay yapakurqan. Jehová Diospa qhawarinanpaqqa runakunaqa sinchi mana allin kawsaypin kasharqanku (Gén. 5:22; 6:11; Jud. 14, 15). ¿Imanaqtinmi chhaynata kawsasharqanku?

⁵ Wakin angelkuna mana allinta ruwasqankuraykun. Paykunamanta huknin angelmi Jehová Dios contra sayarispa Adanta Evatawan huchaman urmachirqan, chhaynapin Saqra Satanasman tukupurqan. Noepa tiemponpipas huk angelkunan Dios contra hatarillarqankutaq. Hanaq pachapi ruwayninkuta saqespan runaman tukuspa kay pachaman uraykamurqanku sumaq rikch’ayniyoq warmikunawan casarakunankupaq. Chay millay angelkunaqa hatunchakuq paykunallapi yuyaykuqmi karqanku, chhayna kasqankutan runakunaman samaykurqanku (Gén. 6:1, 2; Jud. 6, 7).

 6. ¿Imaynan kay pacha karqan hatunkaray runakunaq kasqanwan, imata ruwananpaqmi Jehová Dios yuyaykurqan?

⁶ Chay angelkunan warmikunapi wawakunayoq karqanku, chay wawakunataq hatunkaray kallpasapa runakuna karqanku. Paykunan aswan millayman kay pachapi runakunata tukuchirqanku. Jehová Diosqa sut’itan rikurqan “kay pachapi runakunaq sinchi mana allin kasqanta, sonqonkuq lliw yuyaykusqanpas mana allinllapuni kasqantawan”. Chaymi payqa yuyaykurqan 120 watamanta chay millay runakunata chinkachinanpaq (leey Génesis 6:3-5).

 7. ¿Ima sasachakuykunapin Noepas esposanpas tarikurqanku wawankuta uywaspa?

⁷ ¡Noepaqqa may sasachá karqan chhayna millay kawsaypi wawankunata uywayqa! Ichaqa allintan uywarqan. Payqa allin esposawanmi casarakurqan, 500 watanpi kashaspataq Sem, Cam, Jafet wawakunayoq karqan.a Paykunaqa allin tayta-maman karqanku chaymi kallpachakurqanku wawankuta mana allinkunamanta hark’aykunankupaq. Chay hatunkaray runakunaqa ‘kallpasapa, allin reqsisqa runakunan’ karqanku, wawakunaqa chhayna runakunatan allinpaq qhawarinku. Noepa wawankunaqa rikurqankupunin chay mana chanin runakunaq mana allin ruwasqankuta, chay rikunankutaqa manan Noepas esposanpas hark’ayta atirqankuchu, ichaqa atirqankun Jehová Dios imayna kasqanmanta yachachiyta, millay ruwaykunata cheqnikusqanmantapas. Entiendechinankun karqan Jehová Diosqa runakunaq millay ruwasqankuta rikuspa, pay contra hatarisqankumantapas sinchita llakikusqanta (Gén. 6:6).

 8. ¿Imaynatan tayta-mamakuna Noé hina wawankuta allinta uywankuman?

⁸ Kay tiempopi tayta-mamakunapas allintan entiendenku Noé esposantin wawankuta uywanankupaq imaynapi tarikusqankuta. Kunanpas sinchi millay kawsaymi kashan, askha llaqtakunapin wayna-sipaskunaqa mana allinta ruwaq grupokunapi tarikunku, wawakuna kusirikunankupaqpas maqanakuykunamantan lloqsimun. Chaykunata mana munapayanankupaqmi allin tayta-mamakunaqa wawankuman yachachinku thak kawsayta munakuq Diosmanta, paymi kay pachapi millay kawsayta tukuchinqa (Sal. 11:5; 37:10, 11). Kay millay tiempopipas tayta-mamakunaqa atinkumanmi wawanku allin uywayta, Noepas esposanpas atirqankun. Chaymi Noepa wawankunaqa allin runakuna karqanku Diosta kasukuq warmikunawantaqmi casarakurqankupas.

9, 10. a) ¿Jehová Diospa ima kamachisqanmi Noepa kawsayninta cambiarqan? b) ¿Imaynatan arcata ruwanan karqan Noé, imatan ruwanan karqan salvakunanpaq?

⁹ Huk p’unchaymi Jehová Diosqa Noeman willarqan chay millay pachata tukuchipunanpaq yuyaykusqanta, kamachirqanmi: “Sach’a kurkumanta arcata ruway”, nispa. Chaymantapachan Noepa kawsayninqa cambiapurqan (Gén. 6:14).

¹⁰ Chay arcaqa manan huk barco hinachu karqan, manan timonninpas karqanchu. Aswanpas huk hatunkaray cajan karqan. Jehová Diosmi willarqan imayna sayayniyoq chay arca kananmanta, imayna ruwasqa kananmantapas, ukhunpas hawanpas breawan llut’asqa kanantapas. ¿Imaraykun chayta ruwanan karqan? Diosmi nirqan: “Ñoqan kay pachata para unuwan millp’uchisaq, [...] hayk’an kay pachapi kaqmi llapan wañunqa”, nispa. Ichaqa Noewanmi rimanakurqan paypas familianpas salvakunankupaq, nirqanmi: “Qanmi arcaman haykunki warmiykiwan, hinallataq churiykikunapas warmintinkama qanwan kuska haykunqa”, nispa. Chaymantapas imaymana rikch’ayniyoq animalkunatan Noeqa arcaman qatiykunan karqan. Chay hatun para hamuqtinqa arcapi kaqkunallan salvakuyta atirqanku (Gén. 6:17-20).

11, 12. ¿Imatan Noé ruwanan karqan? ¿Imaynatan chayta hunt’arqan?

¹¹ Noepaqqa manan facilchu karqan chhayna hatun arcata ruwayqa. Wask’anmanmi yaqa 135 metro kanan karqan, anchonmantaq 22 metro hina, sayayninmantaq 13 metro hina. Chay arcaq sayayninqa aswan hatunpunin karqan kay tiempopi maderamanta ruwasqa barcokunamantaqa. ¿Wikch’uykurqanchu Noé chay ruwayta? ¿Rimapakurqanchu sasachakuykunapi tarikuspa? ¿Hukniraytachu ruwarqan chay arcata aswan fácil ruwaylla kananrayku? Biblian chayta kutichin: “Noetaq Diospa tukuy kamachisqanman hina ruwarqan”, nispa (Gén. 6:22).

¹² Chay arcataqa askha watakunapin ruwayta tukurqan, yaqapaschá 40, 50 watakunapi hina. Sach’akunata wit’uspan apamunanku karqan, chayta kuchuspataq tablakunata ruwaspa allinta tupanachinanku karqan. Chay arcaqa kinsa pata altosniyoqmi karqan, askha cuartokunayoq, askha ventanakunayoq, huk punkuyoq, techonpas unuq phawananpaq hinan karqan (Gén. 6:14-16).

13. ¿Ima ruwaymi aswan sasa kanman karqan Noepaq, uyarikurqankuchu runakuna?

¹³ Watakunaq pasasqanman hinan arcaqa allinña rikukusharqan. ¡Noeqa kusisqan kasharqan familian yanapakusqanmanta! Ichaqa huk ruwaytan hunt’anallantaq karqan, chayqa arca ruwaymantapas aswan sasan kanman karqan. Biblian willawanchis Noeqa “chanin kawsaymanta willaq” kasqanta (leey 2 Pedro 2:5). Noeqa kay pacha chinkachisqa kananmantan chay millay runakunaman willarqan, chaypaqqa mana manchakuqmi kanan karqan. ¿Kasukurqankuchu runakuna? Manan. Jesusmi nirqan: “Manataq imatapas repararqankuchu”, nispa. Paykunaqa nishu afanasqan kasharqanku mikhuypi, ukyaypi, casarakuypipas, chaymi Noepa nisqanta mana repararqankuchu (Mat. 24:37-39). Noetapas familiantapas asipayarqankuchá, maqaytachá munarqanku otaq maqarqankupaschá, yaqapaschá arca ruwasqankutapas tatichiyta munarqanku.

14. ¿Imatan kay tiempopi cristianokuna yachankuman Noemanta familianmantapas?

¹⁴ Chhaynaña kaqtinpas manan pisiparqankuchu. Runakunapaqqa tiemponkutan usuchisharqanku chay arcata ruwaspa, mana yuyayniyoq runakunata hinan qhawarirqanku, chaywanpas paykunaqa Diospa kamachisqantan hunt’ashallarqanku. Noepas familianpas allin iñiyniyoqmi karqanku, kay tiempopi cristianokunaqa imaymanatan paykunamanta yachankuman. Hinaspapas Bibliaq nisqan ‘tukukuy qaylla p’unchaykunapiñan’ kawsashanchis (2 Tim. 3:1). Jesuspas nirqanmi kawsasqanchis tiempoqa Noepa kawsasqan tiempo hina kananta. Chaymi Diospa Gobiernonmanta willaqtinchisqa runakunaqa asipayawanchis, qatiykachawanchis, chaymi cristianokunaqa yuyarinanchis Noepa kawsayninta, paypas chhaynapin tarikurqan.

15. ¿Ima llakikuykunapin Noé tarikurqan?

¹⁵ Watakunaq pasasqanman hinan arca ruwaytaqa tukunku. Manaraq 600 watanpi Noé kashaqtinmi taytan Lamec wañupurqan.b Phisqa wata qhepatataq abuelon Matusalén 969 watayoq wañupurqan. Bibliaq nisqan hina paymi aswan “unay wata kawsaq runa” karqan (Gén. 5:27). Matusalenpas Lamecpas Adanpa tiemponpiraqmi kawsarqanku.

16, 17. a) ¿Imatan Jehová Dios Noeta kamachirqan 600 watayoq kashaqtin? b) ¿Imaynan Noepas familianpas sientekunkuman karqan askha animalkunaq rikhurimusqanta rikuspa?

¹⁶ Hinan 600 watanpi kashaqtin Diosqa Noeta kamachirqan: “Arcaman haykuy llapa familiaykipiwan”, nispa. Chaymantapas kamachirqanmi imaymana clase animalkunata qatiykunanpaq, sacrificiopi haywanapaq kaqkunata qanchista, wakin animalkunamantataq iskayta (Gén. 7:1-3).

¹⁷ May munaychá karqan imaymana rikch’ayniyoq, sayayniyoq animalkuna waranqanpi rikhurimusqanqa, wakinqa phalaspachá hamurqanku, wakintaq saltaspa, suchuspa, salqa animalkunapas, samp’a animalkunapas. ¿Imaynatan Noé chay salqa animalkunata arcaman qatiykunman? Manan hap’imunanraqchu karqan, nitaqmi sasatachu chutapakunanpas karqan. Biblian nin chay animalkunaqa kikillankumanta arcaman haykusqankuta (Gén. 7:9).

18, 19. a) ¿Imatan nisunman Noeta sucedesqanmanta mana creeq runakunaman? b) ¿Imaynatan Jehová Dios rikuchirqan yachayniyoq kasqanta animalkunata imaynata salvasqanpi?

¹⁸ Wakin runakunaqa manan creeyta atinkuchu kikillankumanta animalkuna arcaman haykusqankuta. Manallataqmi umankuman haykunchu mana maqanakuspalla llapa animalkuna arcapi kawsasqanku. Ichaqa tukuyta kamaq Jehová Diosqa atinmi animalkuna samp’ayachiyta, paymi llapa animalkunatapas kamarqan chaymi paykunata kamachiyta atin. Askha watakuna qhepamanpas Puka qochatan iskayman t’aqarqan intitapas sayachirqanmi. ¿Chaychu mana Noepa tiemponpi imakunachus sucedesqanta ruwayta atinman karqan?

¹⁹ Diosqa atinmanmi karqan hukniraymanta animalkunata salvayta. Ichaqa Jehová Diosqa yachaywanmi imatapas ruwan chayraykun Noeman chay ruwayta saqerqan, chaymi yuyarichiwanchis qallariymantapacha animalkunata cuidananpaq runaman chay llank’ay qosqanta (Gén. 1:28). Chaywanmi yachanchis Jehová Diosqa mana runakunallatachu munakusqanta aswanpas animalkunatapas munakusqanta, chaytan kay tiempopi askha tayta-mamakunaqa wawankuman yachachinku Noepa ruwasqanmanta willaspa.

20. ¿Imatan ruwankuman karqan Noepas familianpas sinchita parananpaq huk semanalla faltashaqtin?

²⁰ Jehová Diosqa Noemanmi willarqan huk semanamanta sinchita parachimunanpaq. Chay semanapiqa usqhayllachá imaymanata ruwarqanku. Noepas familianpas animalkunatachá sapankata mayman kanankupi churanku, animalkunaq mikhunantachá apayta tukupanku, kaqninkutapas arca ukhumanchá apaykunku. Chaymantapas Noepa esposanpas churinkunaq esposankunapas arca ukhupichá imaymanata allicharqanku, chhaynapi wasinkupi hina kawsanankupaq.

21, 22. a) ¿Imaraykun mana admirakunanchischu Noepa tiemponpi runakunaq imayna kasqanwan? b) ¿Hayk’aqmi chay runakuna manaña burlakapurqankuñachu?

²¹ ¿Imatan runakuna ruwarqanku chaykunata rikushaspapas? Jesuspa nisqan hina manan kasukurqankuchu, paykunaqa rikusharqankun Noepa ruwasqanta Jehová Dios bendecisqanta, chaywanpas kaqllan kasharqanku. Animalkuna kikillankumanta arcaman haykusqankuta rikuspapas manapunin yuyayninkuman kutirqankuchu. Chhayna kasqankuqa manan admirakunapaqchu, kay p’unchaypipas chhaynallataqmi runakunaqa kanku. Manan creenkuchu p’uchukay p’unchaypi kawsashasqanchista imaymana señalkunaña kashaqtinpas. Pedroq nisqan hina askhan asipayanku p’uchukay p’unchaypaq makilla kashaqkunata (leey 2 Pedro 3:3-6). Chhaynallapitaqmi Noepas familianpas tarikurqanku.

²² Ichaqa Noepas, familianpas, animalkunapas arca ukhuman haykuqtinkun ‘Diosqa punkuta wisq’apurqan’. Chayta rikuspaqa manañapaschá burlakapurqankuchu, mana chhayna kaqtinqa, qhepaman sucedesqanmi upallachirqan, Jehová Diosmi sinchita parachimurqan kay pachata millp’uchinankama (Gén. 7:16-21).

23. a) ¿Kusikurqanchu Jehová Dios chay millay runakunata wañuchispa? b) ¿Imaraykun Noé hina allin iñiyniyoq kananchis?

²³ ¿Kusikurqanchu Jehová Dios chay runakunata wañuchispa? Manan (Ezeq. 33:11). Diosqa imaymanatan ruwarqan runakuna huchankumanta kutirikapunankupaq. Sichus Diosta kasukunkuman karqan chayqa Noé hinan salvakunkuman karqan. Noeqa Diospa munasqanman hinan ruwarqan, tukuypin payta kasukurqan chaymi salvakurqan. Qallariypi yachasqanchis hina “iñiyninwanmi payqa runakunata huchacharqan”. Noeqa iñiyniyoqmi karqan, chay tiempopi runakunan ichaqa mana, chay iñiyninraykun paypas familianpas salvakurqanku. Chhayna iñiyniyoq kayqa qanpaqpas familiaykipaqpas askha bendicionkunatan apamunqa. Qanpas atiwaqmi Noé hina Diospa munasqanman hina kawsayta, chayta ruwaspaqa Dioswanmi wiñaypaq amigontin kanki.