Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
7-13 NOVIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 5, 6
“Paykunamantaqa aswan askhan noqanchiswan kashanku”
it-1-S 800 párr. 4
Eliseo
Israel runakuna Siria runakunamanta librasqa kanku. Israelpi rey Jehoram kamachikushaqtinmi Siria runakunaqa Israel runakunaman phawaykunankupaq yuyaykurqanku. Ichaqa Profeta Eliseon askha kutipi Israel reyman willachimurqan Siria runakuna maykunapichus kashasqankuta. Siria rey Ben-Adajqa manan imachus yuyaykusqanta ruwayta atirqanchu, chaymi sinchi phiñasqa nirqan: “¡Rimariychis! ¡¿Mayqenniykichismi Israel reyta yanapashankichis?!”, nispa. Jinan juj kaq kamachinqa nirqan: “¡Manan mayqenniykupas Israel reytaqa yanapaykuchu reyníy! Israelmanta profeta Eliseon paytaqa yanapashan”, nispa. Chayta yachaspan rey Ben-Adajqa Dotán llaqtaman askha soldadokunata guerrapaq caballokunantinta kacharqan Eliseota jap’imunankupaq. Chayta rikuspan Eliseoq kamachinqa sinchita mancharikurqan, chaymi profeta Eliseoqa Jehová Diosmanta mañakurqan kamachinpa ñawinta kicharinanpaq. Jinan Eliseoq kamachinqa lliu muyuriqninta qhawarispa orqo patakunapi rikurqan nina caballokunata nina carretakunatawan; chay caballokunawan chay carretakunawanqa askhapunin kashasqa. Siria soldadokuna astawan asuykuqtintaq Eliseoqa Jehová Diosmanta mañakurqan: “Ama jinachu kay Jehová Diosníy, kay runakunata ñausayachiy”, nispa. Chaymantataq Eliseoqa paykunata nirqan: “Jamuychis, noqa chay runaman pusarusaykichis”, nispa. Chay runakunaqa manan ñausayapurqankupunichu aswanpas yuyaynillankun tutayapurqan, chaymi paykunaqa mana yuyarqankuchu imamanchus risqankuta maytachus risqankuta, nitaq repararqankuchu piwan parlashasqankutapas. Sichus ñausayapunkuman karqan chayqa makinkumantachá Eliseoqa pusanman karqan (2 Rey. 6:8-19).
Eliseoqa nina carretakunatan rikurqan, ¿qanpas rikushankichu?
Eliseoqa manan mancharikurqanchu enemigonkuna Dotán llaqtata muyuykusqankuta rikuspa. ¿Imaraykun mana mancharikurqanchu? Allin iñiyniyoq kasqanraykun. Ñoqanchispas pay hinan allin iñiyniyoq kananchis. Chaypaqmi ichaqa Jehová Diosmanta santo espiritunta mañakunanchis allin iñiyniyoq kananchispaq, sumaq kaykunata rikuchinanchispaqpas (Luc. 11:13; Gál. 5:22, 23).
it-1-S 453 párr. 4
Ñausayay
Siria soldadokunaqa manan ñausayapurqankupunichu aswanpas yuyaynillankun tutayapurqan. ¿Imaraykun chayta ninchis? Sichus chay soldadokuna ñausayapunkuman karqan chayqa Eliseoqa makinkumantachá paykunata pusanman karqan, Bibliaqa manan ninchu makinkumanta pusasqa kasqankuta aswanpas nillanmi: “Manan kaychu ñanqa, manan kay llaqtapichu maskhasqaykichis runaqa tiyan. Jamuychis”, nispa. William James runan qelqasqan libropi nin: “Yuyayninku tutayasqa runakunaqa normaltan rikunku ichaqa manan rikusqankuqa ñosqhonninkuman chayanchu, chaymi mana imachus rikusqankuta imachus ruwasqankutapas reparankuchu”, nispa (Principles of Psychology 1981, vol. 1, pág. 59). Yaqapaschá Siria soldadokunaqqa yuyayninku tutayapurqan, chaymantapas yaqapaschá Samaria llaqtaman chayaqtinku Jehová Dios chay runakunata qhaliyachipurqan (2 Rey. 6:18-20). Chaymantapas Sodoma llaqta runakunapas yaqapaschá chay onqoywan kasharqanku, chaypaschá mana tarirqankuchu Lotpa wasinta. ¿Imaraykun chayta ninchis? Paykunaqa manan nirqankuchu: “Ñausayarapuykun”, nispaqa. Aswanpas punkutan maskhashallarqanku ichaqa manan tarirqankuchu (Gén. 19:11).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w05-S 1/8 9 párr. 2
2 Reyes libromanta allin yachachikuykuna
5:15, 16. ¿Imanaqtinmi Eliseo mana chaskikurqanchu Naamanpa regalonta? Eliseoqa allintan yacharqan mana paychu Naamanta qhaliyachisqanta, aswanpas Jehová Dios qhaliyachisqanta. Payqa manapunin munarqanchu profeta kasqanrayku imatapas chaskikuyta. Kay tiempopipas Jehová Diosta serviqkunaqa manan imatapas chaskikunankuraykuchu Diostaqa servinku, aswanpas paykunaqa Bibliaq nisqantan kasukunku, chaypin nin: “Gratisllan chaskirqankichis, gratisllataqmi qonkichispas”, nispa (Mateo 10:8).
14-20 NOVIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 7, 8
“Diosqa llapa runaq admirakunanpaq jinan milagrota ruwarqan”
it-1-S 800 párr. 7
Eliseo
Chaymantataq rey Ben-Adajqa Samaria llaqtaman phawaykurqan, jinan chay llaqtata muyuykurqan. Chay jawan Samaria llaqtapiqa sinchi yarqay karqan. Juj kutinmi juj warmi Jehoramman willarqan wawanta mijupusqanta. Chayta uyarispan Jehoramqa nirqan: “¡Dios sinchita castigawachun sichus kunan p’unchay Safajpa churin Eliseoq umanta mana wit’usaqchu chayqa!”, nispa. Ichaqa chay nisqanqa manan junt’akurqanchu. Profeta Eliseoq wasinman chayaspan reyqa nirqan: “Jehová Diosmi kay yarqaywanqa ñak’arichishawanchis, chhaynaqa ¿imapaqñataq Jehová Diospa yanapaynintari suyakuyman?”, nispa. Jinan Eliseoqa nirqan: “Paqarinmi askha mijuna kanqa”, nispa. Chayta uyarispan reyta yanapaq oficialqa asikurqan, jinan Eliseoqa payta nirqan: “Chaytaqa ñawiykiwanpunin qan kikiyki rikunki, ichaqa manan mijunkichu”, nispa. Jehová Diosmi Siria runakunaman uyarichirqan askha soldadokunaq, caballokunaq, carretakunaq jamushasqanta; jinan paykunaqa wañuyta manchakuspa chay ch’isipacha usqhaylla ayqekurqanku, lliu kaqninkutapas saqerparispan ripurqanku. Siria soldadokuna ripusqankutan rey Jehoramqa yacharurqan, chaymi yanapaqnin oficialta punku qhawaqta churarqan, jinan sinchi yarqasqa runakuna punkuta lloqsishaspa sarurparirqanku, chhaynapin payqa wañupurqan. Rikurqanmi mijunata ichaqa manan mijurqanchu (2 Rey. 6:24-7:20).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 186 párr. 3
Lámpara
Davidpa mirayninmanta jamuq reykuna. Jehová Diosmi Davidtaqa Israelpi rey kananpaq churarqan. Davidqa Diospa yanapayninwanmi Israel nacionta yachaywan umallirqan, chayraykun paytaqa “Israelpa k’anchaynin” nispa nikurqan (2 Sam. 21:17). Juj kamachikuypaq Davidwan rimanakusqanpin Jehová Diosqa prometerqan: “Qanpa familiaykimanta lloqsiq reykunapas gobiernoykipas wiñaypaqmi allin tajyachisqa kanqa”, nispa (2 Sam. 7:11-16). Chhaynaqa Davidpa mirayninmanta jamuq kamachikuqkunaqa, wawan Salomonmanta jamuq kamachikuqkunaqa juj “lámpara” jinan Israelpaq karqanku (1 Rey. 11:36; 15:4; 2 Rey. 8:19; 2 Crón. 21:7).
21-27 NOVIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 9, 10
“Mana manchakuspan Jehová Diosta respetachirqan”
Jehú cheqaq yupaychayta respetachirqan
Jehú Diosmanta kamachikuy chaskisqan tiempopiqa Israel llaqtan sasachakuypi tarikusharqan. Chay nacionqa Ahabpa warmin millay Jezabelpa makinpin kasharqan. Paypa churinmi karqan rey Joram. Chay warmin Jehová Dios yupaychayta chinkachinanpaq Baal dios yupaychayta mast’arirqan, Diospa profetankunata wañuchirqan, llaqtatapas ídolo yupaychachiywan, layqa ruwaykunawan waqllichirqan (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Chaymi Jehuta Dios kamachirqan Ahabpa familianta wañuchinanpaq.
Jehú cheqaq yupaychayta respetachirqan
Jehuqa manan kasurqanchu reypa kachasqan iskay runakunata, payqa rey Joramwan, Judá llaqtamanta rey Ocoziaswan tupaqmi rirqan. Hinan Joramqa tapurqan: “¡Jehú! ¿Maqanakuqchu icha sumaqpichu hamushanki? nispa. Jehutaq kutichirqan: ¿Imaynan sumaqpi hamushayman mamayki Jezabel idolokunata yupaychachishaqtin, layqakuykunatapas ruwashallaqtin?” nispa. Chhaynata kutichiqtinmi Joramqa ayqekunanpaq kutirirqan. Jehun ichaqa usqhaylla flecharqan, chaymi sonqonta t’urpurqan, hinan carretan patapi wañurqan. Ocozías ayqekurqanña chaypas qhepamanmi payman aypaspa wañuchimurqan (2 Rey. 9:22-24, 27).
Chay qhepamanmi Jehú wañuchillarqantaq millay kamachikuq Jezabel warmita, paytan suticharqan ‘ñakasqa warmi’ nispa. Jezreel llaqtaman haykuspan Jehuqa rikurqan wasi ventanamanta qhawamushaqta, chay raton chaypi kaq oficialkunata kamachirqan wikch’uyamunankupaq. Chay qhepamantaq Israel llaqta waqllichiq warmita caballonkunawan sarurqan. Chaymantapas Ahabpa lliw familiankunatan askhatapuni wañuchillarqantaq (2 Rey. 9:30-34; 10:1-14).
Jehú cheqaq yupaychayta respetachirqan
Askha runaq yawarnintaña Jehú hich’arqan chaypas, Biblian willan payqa mana manchakuq kaspa, Jezabelmanta familianmantapas Israel llaqta kacharichisqanta. Chayta ruwananpaqqa rawrashaq sonqo, allinta decidikuq, mana manchakuqmi kanan karqan. Bibliamanta huk diccionarion nin: “Chay ruwayqa manan facilchu karqan, ichaqa allintan kamachikuy chaskisqanta hunt’arqan. Mana chhaynata ruwaqtinqa, manan Israel llaqtamanta chinkanmanchu karqan Baal yupaychay” nispa.
Yaqapaschá ñoqanchispas mayninpi rikukunchis Jehú hina imatapas ruwanapaq. ¿Imatan ruwasunman Diospa cheqnisqanta ruwanapaq tentacionpi rikukuspa? Mana chayman urmanapaqmi allinta decidikunanchis, usqhaylla mana manchakuspa. Dios yupaychayninchispiqa manapunin hinallatachu qhawananchis Dios contra ruwaykunata.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Jehú cheqaq yupaychayta respetachirqan
Yaqapaschá Jehuqa yuyaykurqan Israel llaqta Judá llaqtawan ama huñukunanpaq yupaychayninku hukniray kananta. Chayraykun Israel llaqtapi ñawpaq reykuna hina, Judá llaqtamanta t’aqakurqan qori torokunata yupaychaspa. Ichaqa chay ruwasqanmi rikuchirqan reyta churaqnin Jehová Diospi mana iñisqanta.
Diosqa allinpaqmi Jehuta qhawarirqan kamachisqanta usqhaylla hunt’asqanmanta. Ichaqa Biblian nillantaq: “Jehuqa manan makillachu yuyarqan Israelpa Diosnin Señorpa kamachikuynin simita, manataq hunt’aqllapunichu karqan”, nispa (2 Rey. 10:30, 31). Jehumanta yachaspaqa yaqapaschá llakikunchis imaynapi tukusqanmanta, ichaqa kaytan yachanchis: Diospaq hunt’aq sonqo kaspa paywan amigontin kashanallapaqqa kallpachakunanchismi. Chaypaqmi Bibliata sapa p’unchay leenanchis, yuyaymanananchis, sonqonchismantapachataq paywan rimananchis. Chhaynaqa, tukuy atisqanchista ruwasun Diospa lliw kamachikuyninkunata tukuy sonqowan kasukunanchispaq (1 Cor. 10:12).
28 NOVIEMBRE-4 DICIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 11, 12
“Ambiciosa kasqanrayku wañuchisqa karqan”
it-1-S 246
Atalía
Maman Jezabel jinan Ataliaqa qosanta tanqarqan mana allinkunata ruwananpaq, chaymi pusaq wata kamachikusqanpi qosan Jehoramqa mana allinkunata ruwarqan (1 Rey. 21:25; 2 Crón. 21:4-6). Chaymantapas Ataliaqa maman jinan mana mancharikuspa mana juchayoq runakunata wañuchirqan. Juj watallataraq kamachishaspan churin Ocozías wañupurqan, chay qhepallamanmi Ataliaqa reypa familianmanta kaq yaqa llapa qharikunata wañuchirqan, Jehoasllatan mana wañuchirqanchu. Jehoastaqa uma sacerdoten esposanpiwan wawallaraq kashaqtin pakasqaku ama wañuchinankupaq, uma sacerdoteq esposanqa Jehoaspa tianmi karqan. Chaymantataq Ataliaqa pay kikin reinata churakurqan jinaspa soqta wata kamachikurqan (2 Crón. 22:11, 12). Ataliaq churinkunan Diospa wasinmanta suwakurqanku chaypi kaq ch’uya serviciokunata, jinaspan aparqanku chaykunawan Baal idolonkuta yupaychanankupaq (2 Crón. 24:7).
it-1-S 247 párr. 1
Atalía
Qanchis watanpi Jehoás kashaqtinmi uma sacerdote Jehoiadaqa maypichus pakasqa kashasqanmanta Jehoasta orqomuspa rey kananpaq coronata churarqan. Ataliaqa runakunaq bulla ruwashasqankuta uyarispan phawaylla temploman rirqan, jinaspan chaypi imachus pasashasqanta rikuspa qaparirqan: “¡Reina contran sayarishanku! ¡Reina contran sayarishanku!”, nispa. Jinan uma sacerdoteqa kamachirqan jawaman orqospa chaypi wañuchimunankupaq, chaymi Ataliataqa jap’ispa orqoranku jinaspa reypa wasinman caballokunaq jaykunan cheqaspi wañuchipurqanku. Yaqapaschá Ataliallaña Ajabpa familianmanta qhepaqqa karqan (2 Rey. 11:1-20; 2 Crón. 22:1–23:21). Ajabpa familianmanta Jehová Diospa nisqanqa llapanmi junt’akurqan (2 Rey. 10:10, 11; 1 Rey. 21:20-24).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 29 párr. 2
Jehoás
Uma sacerdote Jehoiadaqa papan jinan Jehoaspaq karqan, paymi Jehoastaqa yuyaychaq. Jehoasqa iskay chunka jujniyoq watanpi kashaspan casarakurqan, payqa iskay esposayoqmi karqan. Jujninpa sutinmi karqan Jehoadán, paywanqa qhari wawakunayoq warmi wawakunayoqmi karqanku. Chhaynapin kashallarqan Davidpa miraynin, paykunaq mirayninmantan jamurqan Mesías. Davidpa miraynintaqa yaqan chinkachipurqanku (2 Rey. 12:1-3; 2 Crón. 24:1-3; 25:1).
5-11 DICIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 13-15
“Jehová Diosqa bendeciwasunmi allinta kallpachakuqtinchisqa”
¿Tukuy sonqochu Cristota qatikushanchis?
11 Arí, rawrashaq sonqowanmi Diosta servinanchis, chayta yachanapaqmi qhawarillasuntaq Israelpi rey Jehoás ruwasqanta. Siria runakunan israelitakunata maqanakuypi atipanankupaqña kasharqanku, chaymi Jehoasqa Eliseo profetaman rirqan, waqaspataq valekurqan yanapananpaq. Profetan kamachirqan Siria ladoman wach’inanpaq. Chaywanmi rikuchisharqan Jehová Diospa yanapayninwan awqanku atipanankuta. ¿Kusikurqanchu Jehoás chayta yachaspa? Manan. Eliseon nisqa puchuq wach’ikunata (flechakunata) hoqarispa pampata waqtananpaq, Jeohastaq kinsa kutillata waqtasqa. Profetataq chayta rikuspa phiñasqa nirqan: “Phisqa kutitapas soqta kutitapas pampata waqtawaq karqan chayqa, Siria runakunata ch’usaqyachinaykikaman atipawaq karqan”, nispa. Reyqa mana tukuy sonqo kasqanraykun siriokunata mana ch’usaqyachirqanku, kinsa kutillatan atiparqan (2 Rey. 13:12-20). ¿Imatan chay sucedesqanmanta yachasunman? Jehová Diospa saminchayninta chaskinanchispaqqa tukuy sonqowanmi hunt’ananchis kamachiwasqanchista.
Jehová Diosqa bendecinmi serviqninkunata
¿Pikunatan Jehová Dios bendecin? Apóstol Pablon nin: ‘Diosqa maskhaqninkunata saminchan [otaq bendecin]’, nispa. Biblia t’ikraqkunata yanapaq libropin kay hinata nirqan: “Griego simipi ‘maskhaqninkuna’ nisqaqa Dios ‘yupaychaymantan’ rimashan manan Dios ‘maskhayllamantachu’”, nispa. Huk libron chay simimanta nillantaq tukuy sonqowan yupaychay kasqanta. Chay hinaqa Diosqa bendecin paypi iñispa tukuy sonqowan yupaychaqkunatan (Mateo 22:37).
¿Ima bendeciontan Dios qowasun? Kay H’allpapi wiñay kawsayta, chayta qospaqa qoykukuq ancha munakuq kasqantan rikuchinqa (Apocalipsis 21:3, 4). Hinaspapas kay tiempopi tukuy sonqowan Diosta yupaychaqkunaqa ñan chaskishankuña askha bendicionkunata. Kunanqa Bibliawan santo espirituq yanapayninwan iman kusisqa kawsanku (Salmo 144:15; Mateo 5:3)
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w05-S 1/8 11 párr. 3
2 Reyes libromanta allin yachachikuykuna
13:20, 21. ¿Chay textokunapi nisqanwanchu nisunman: “Atinchismi ñaupa cosaskunata yupaychayta”, nispa? Manan. Bibliapiqa manan ninchu Eliseoq tullunta yupaychasqankutaqa. Eliseoq tullunta tupaykuq runataqa Diosmi atiyninwan kausarichirqan.
12-18 DICIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 16, 17
“Diosqa tiempollanpin millay runakunata chinkachipunqa”
it-2-S 903 párr. 6
Salmanasar
Israel runakunata atipanku. Hosea Israelpi rey kashaqtinmi (758 q.-740 m.J.j.) Salmanasar Palestina llaqtata phawaykuspa jap’ikapurqan, jinan rey Hoseata sapa wata impuestota pagananpaq nirqan (2 Rey. 17:1-3). Qhepamanmi ichaqa Hoseaqa manaña impuestota pagarqanchu, aswanpas So sutiyoq Egipto reywanmi juñukurqan Salmanasar contra maqanakunanpaq (Qhaway SO nisqata). Chayta ruwasqanraykun Salmanasarqa Hoseata jap’irqan, jinaspataq Samaria llaqta contra maqanakuq rirqan, chay llaqtaman chayaspataq kinsa wata chay llaqtata muyuykurqan. Chay qhepamantaq chay llaqtata jap’ikapurqan, jinan Israel runakunataqa Asiria runakunaq jallp’anman apapurqan (2 Rey. 17:4-6; 18:9-12; tupanachiy Os. 7:11; Ezeq. 23:4-10).
it-1-S 444
Preso apasqa karqanku
Wichay lado reypas uray lado reypas Jehová Dios contran juchallikurqanku, paykunaqa waj dioskunatan yupaychayta qallarirqanku. Chaymi chay reykunapas runankunapas juj llaqtakunaman apasqa karqanku (Deut. 28:15, 62-68; 2 Rey. 17:7-18; 21:10-15). Paykunata yanapananpaqmi Jehová Diosqa askha kutipi kacharqan profetankunata, ichaqa manan kasukurqankuchu (2 Rey. 17:13). Israelpi chunka ayllukunaqa manan llapantachu saqerqanku waj dioskuna yupaychayninkutaqa, aswanpas Israelpi ñaupaq kaq rey Jeroboán jinan waj dioskunata yupaychashallarqanku. Judapi kaq iskay ayllukunapas manan kasukurqanchu Jehová Diospa anyasqanta, rikusharqankuña Israelpi chunka ayllukuna Diosta mana kasukusqankurayku waj llaqtakunaman apasqa kasqankuta chaypas manan cambiarqankuchu (Jer. 3:6-10). Chay iskaynin reykunaqa waj llaqtakunamanmi apasqa karqanku.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 920
Samaria llaqta runakuna
Israelpi chunka ayllukuna atipasqa kasqanku qhepamanñan Bibliapiqa rijurin “Samaria llaqta runakuna” nisqa rimayqa, chayqa karqan 740 watapi manaraq Jesús jamushaqtinmi. “Samaria llaqta runakuna” nispaqa niqku Israelpi chunka ayllukunapi kaq runakunatan, chhaynapi Asiria runakunawan ama pantanankupaq (2 Rey. 17:29). Yaqachus jina Asiria runakunaqa mana llapa Israel runakunatachu qarqorqanku, ¿imaraykun chayta ninchis? 2 Crónicas 34:6-9 textopin willashan Josías kamachikushaqtin Israel runakuna Samariapi kasqankuta (tupanachiy 2 Rey. 23:19, 20 textowan). Chhaynaqa “Samaria llaqta runakuna” nispaqa nikurqan Samaria llaqtapi qhepakuq Israel runakunata Asiria runakunaq waj llaqtaman apasqanku runakunatawan. Unay watakuna qhepamantaq “Samaria llaqta runakuna” nispa niqku juj t’aqa religionniyoq runakunata. Chay runakunaq religionninqa jujniraypunin karqan judío runakunaq religionninmanta (Juan 4:9).
19-25 DICIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 18, 19
“Enemigonchiskunaqa iñiyninchispi pisipananchistan munanku”
w05-S 1/8 11 párr. 5
2 Reyes libromanta allin yachachikuykuna
18:19-21, 25. ¿Rimanakurqanchu Ezequías Egipto runakunawan juj nisqalla kausanankupaq? Manan. Rafsaquen Ezequiasta nirqan: “¿Egipto reypichu confiashanki? Noqataqa Jehová Dios kikinmi kachamushawan kay llaqtata thuninaypaq”, nispa. Ichaqa Rafsaquepa chay nisqanqa manan cheqaqchu karqan. Rey Ezequiasqa manan chay nisqanta creerqanchu, payqa Jehová Diosllapin confiarqan.
“Ama manchakuychu, ñoqan yanapasqayki”
Asiria oficialqa atoq hina yuyaysapa kaspan judiokunata iskayrayachiyta munaspa nirqan: “¿Manachu Ezequiasqa Diosniykichis yupaychana cheqaskunata altarkunatapas thunipurqan? [...] ¡Señor Dios niwaqtinmi kay suyuta thuniqqa hamuni, mana chayqa manachá hamuymanchu!” nispa (2 Rey. 18:22, 25). Chaywanmi nisharqan: “Jehová Diosqa manan yanapasunkichischu, phiñasqan qankunapaq kashan”, nispa. Diosmi ichaqa Ezequiasta, huk judío runakunatapas allinpaq qhawarirqan payman tukuy sonqo kutirikusqankurayku (2 Rey. 18:3-7).
¿Pikunan kanku qanchis kamachikuqkuna, pusaq umallikunapas?
14 Asiria reyqa ejercitonwan kuskan Jerusalén llaqtaq uray ladonpi, Laquis cheqaspi karpakurqanku. Chaymantapachan kinsa oficialninkunata Ezequiasman willaqta kacharqan mana maqanakuspalla entregakunankupaq. Huk oficialninmi imaymanawan llaqtata q’otuyta munarqan. Entiendenankupaq hinan hebreo simipi rimapayarqan, Ezequías reyta kasukunankumantaqa Asiria reyta kasukunankupaq. Hinan llullakuspa paykunaman prometerqan huk llaqtaman apasqa kaqtinku chaypi allin kawsanankuta (leey 2 Reyes 18:31, 32). Hinaspapas nirqanmi Jehová Diosqa paykunata mana qespichiy atisqanta, imaynan wak llaqtakunaq diosninku mana llaqtanpi runakunata qespichiy atisqanta hina. Chaykunata uyarishaspapas llaqtapi runakunaqa, kay tiempopi Diosta serviqkuna hinan, mana huk simitapas kutichirqankuchu (leey 2 Reyes 18:35, 36).
yb74-S 177 párr. 1
Alemania (Iskay kaq parte)
Alemania nacionpin soldadokuna hermanokunata carcelpi kashaqtinku imaymanata ruwaspa Diosta neganankupaq juj documentota firmachiyta munarqanku. Wakin hermanokunan sinchi mat’ipayasqa kaspanku chay documentota firmarqanku. Ichaqa Guardiakunaqa firmasqanku qhepamanqa astawanraqmi paykunamanta burlakuqku. Karl Kirscht hermanon nin: “Jehová Diospa testigonkunallatan nishuta sufrichirqanku, chhaynapi chay documentota llapanku firmanankupaq. Wakin firmarqankuña chaypas firmasqankumanta juj wata qhepamanraqmi wasinkuman ripurqanku. Jinaspapas soldadokunaqa chay firmaqkunatan k’amiqku: Yau iskay uyakuna cobardekuna, nispa. Manaraq ripushaqtinkutaqmi hermanokunaq muyuriqninpi purichiqku”, nispa.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-1-S 203 párr. 1
Arqueología
La Crónica de Babilonia nisqa qelqan nin: “Senaqueribtaqa juj wawanmi wañuchirqan Tebet killapi”, nispa. Babilonia rey Nabonidopas sacerdote Berosopas ninkun: “Senaqueribtaqa juj wawallanmi wañuchirqan”, nispa. Ichaqa “fragmento del Prisma de Esar-hadón” nisqa qelqapin Senaqueribpa wawan Esar-Adón nin: “Wayqeykunan papay contra jatarispa payta wañuchirqanku, jinaspa ayqekurqanku”, nispa. Judiokunamanta allinta yachaq Philip Biberfeld runan nin: “La Crónica de Babilonia qelqapi nisqanpas Nabonidoq nisqanpas Berosoq nisqanpas manan cheqaqchu, Bibliaq nisqallanmi cheqaqqa”, nispa (Universal Jewish History 1948, vol. 1, pág. 27). Chhaynaqa, ¿pin wañuchirqan Senaqueribta? Biblian willan Senaqueribtaqa churin Adramelecwan churin Sarezerpiwan wañuchisqanta, churin Esar-Adontaq Senaqueribpa rantinpi kamachikusqanta (2 Rey. 19:36, 37).
26 DICIEMBRE-1 ENERO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | 2 REYES 20, 21
“Sonqomanta mañakusqanta uyarispan Diosqa yanaparqan”
ip-1-S 394 párr. 23
Ezequías astawan Jehová Diospi confian
23 Ñaupaq kutipi Senaquerib Judá contra phawaykuqtinmi Ezequías sinchita onqopurqan. Jinan Isaías nirqan: “Wañupunkin, manan qhaliyankichu”, nispa (Isaías 38:1). Chayta uyarispan Ezequiasqa khuyayta waqaykurqan, chay tiempopaqqa 39 watanpin kasharqan. Payqa manan payllamantachu llakikusharqan aswanpas llaqta runakuna imayna kanankumantan llakikusharqan. Asiria runakunan Jerusalén llaqtatapas Judá ayllutapas jap’ikapuyta munasharqanku. Ezequías wañupuqtinri, ¿pin maqanakuypi umallinman karqan? Chay tiempopaqqa manaraqmi mayqen wawanpas rey kananpaq jinaqa karqanraqchu. Tukuy sonqomantan Ezequiasqa Jehová Diosta valekurqan khuyapayananpaq (Isaías 38:2, 3).
Jehová Diosta tukuy sonqonchiswan servisun
16 Qhepamanmi Ezequiasqa onqopuspa yaqalla wañupuran. Jinan payqa Jehová Diosta valekuran ñaupaqpi tukuy sonqowan servisqanta yuyarispa yanapananpaq. Jehová Diosqa mañakusqanta uyarispan onqoyninmanta qhaliyachiran (leey 2 Reyes 20:1-3). Kay tiempopiqa manañan Jehová Diosqa ima milagrotapas ruwanchu onqoyninchista chinkachinanpaq otaq aswan unayta kausananchispaq. Chaywanpas Ezequías jinan Diosmanta mañakusunman: “Valekuykin imaynatachus servisqayta yuyarinaykipaq. Noqaqa tukuy sonqon servirayki, mana waqllispa munayniykiman jina chaninta ruwaspa”, nispa. Ima ñak’ariypiña tarikusunman otaq onqosunmanña chaypas, Jehová Diosqa cuidawasunmi, ¿confiankichu chaypi? (Filip. 2:27.)
g01-S 22/7 13 párr. 4
¿Yanapawanmanchu Diosmanta mañakusqay?
Bibliapin willan ñaupa tiempopi wakin runakunaq mañakusqanman Diospa kutichimusqanta, mayninpiqa milagrokunata ruwaspa imaraqmi kutichimurqan. Jujninmi karqan rey Ezequías, payqa sinchi onqosqan kasharqan, wañupunan patapiñan kasharqan. Chaymi Diosta valekurqan qhaliyachinanpaq, jinan Diosqa nirqan: “Mañakusqaykitan uyarimuni, waqasqaykitan rikumuni, chaymi noqa Jehová Dios qhaliyachisayki”, nispa (2 Reyes 20:1-6). Ezequías jinan wakin Dios sonqo qharikunapas warmikunapas rikullarqankutaq Jehová Diospa yanapayninta (1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Hechos 4:24-31; 10:1-7).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
it-2-S 492
Nivelanapaq herramienta
Nivelanapaq herramienta (plomada). Plomadaqa perqakunata allinta sayarichinapaqmi servin, otaq perqayta tukukusqan qhepaman rectochus sayashan icha manachus chayta yachanapaq. Jehová Diosmi willachirqan mana kasukuq Jerusalén llaqtata Samaria llaqtata medisqan waskhawan medinanpaq, Ajabpa wasinpi kaqkunata nivelasqan herramientawan Jerusalenta nivelananpaq. Jehová Diosqa medispan yacharqan Samaria llaqta jinallataq Ajabpa wasinpi kaqkunapas sinchi mana allinkunata ruwashasqankuta, chaymi chinkachisqa kapurqanku. Kaqllatataqmi Diosqa Jerusalén llaqtawanpas kamachikuqninkunawanpas ruwarqan, sinchi mana allinkuna ruwasqankuta sut’iman orqospan 607 watapi manaraq Jesús jamushaqtin chinkachipurqan (2 Rey. 21:10-13; 10:11). Jerusalenpi kaq kamachikuqkunamanmi Jehová Diosqa Isaiaswan kayta willachirqan: “Justician kanqa medinapaq waskha jina, chanin kaymi kanqa plomada jina”, nispa. Chhaynaqa Diosmi sut’iman orqonan karqan pikunas payta servishanku pikunas mana chaytapas, chayman jinan salvasqa kananku karqan otaq wañuchisqa kananku karqan (Isa. 28:14-19).