Diospaq kausasunchis juñunakuypi yachanapaq referencia
2-8 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | HEBREOS 7, 8
“Melquisedec jina wiñaypaq sacerdote”
(Hebreos 7:1, 2) Chay Melquisedecqa Salem llaqtapin rey karan, ancha jatun Diospa sacerdotentaqmi karanpas; paymi Abrahanwan tupaq lloqsimuran Abrahán waj reykuna wañuchisqanmanta kutimpushaqtin, jinaspa payta bendeciran, 2 Abrahantaq maqanakuypi llapa qechumusqanmanta chunka kaq parteta payman qoran. Paypa sutinqa “chanin rey” ninantan nin, chaymantapas payqa Salem llaqta reytaq karan chayqa, “thaj kayta qoq rey” nispan paytaqa nikullanmantaq.
it-2-S 359
Melquisedec
Payqa ñaupa Salem llaqtapin rey karan, jinallataq “ancha jatun Diospa sacerdoten” (Gén. 14:18, 22). Bibliaqa Melquisedecmantan willashan primer sacerdote kasqanta, chaymi karan 1933 (m.J.j.) wata ñaupaqta. Payqa Salem llaqtapin rey karan, Salem sutiqa “thaj kay” ninanmi, chaymi apóstol Pabloqa “thaj kayta qoq rey” niran. Melquisedecpa sutinman jinataq “chanin rey” niran (Heb. 7:1, 2). Yaqachus jina Salem llaqtaqa qhepaman Jerusalén llaqta kapuran, chaymi mayninpiqa “Salem” nispa Jerusalén llaqtataqa sutichakun (Sal. 76:2).
Abrahanqa (Abranqa) Kedorlaomer reyta paywan juñunasqa reykunatawanmi atiparan, chaymantan Savé wayq’oman riran otaq “Rey Wayq’o” nisqaman. Chaypin Melquisedecqa “t’antata vinotawan” Abrahanman jaywaspa bendeciran: “Janaq pachata kay pachatawan kamaq. Ancha jatun Diosmi saminchasunki, auqaykikunata jap’iykachiqniyki ancha jatun Diosqa yupaychasqa kachun”, nispa. Abrahantaq “diezmota” otaq chunka kaq parteta payman qoran, maqanakuspa reykunamanta qechumusqanta (Gén. 14:17-20; Heb. 7:4).
(Hebreos 7:3) Paymantaqa manan yachakunchu pichus taytan karan chayta ni pichus maman karan chaytapas, manallataqmi yachakunchu pikunachus ñaupa taytankuna karan chaytapas, chaymantapas paypaqa manan ni qallariyninpas ni tukukuyninpas kanchu; ichaqa Diospa Churin jina ruwasqa kaspan wiñaypaq sacerdote kapun.
it-2-S 360 párr. 4
Melquisedec
¿Imaraykun nikun Melquisedecmanta manan “qallariyninpas ni tukukuyninpas kanchu” nispa?
Pabloqa Melquisedecmanta niran: “Paymantaqa manan yachakunchu pichus taytan karan chayta ni pichus maman karan chaytapas, manallataqmi yachakunchu pikunachus ñaupa taytankuna karan chaytapas, chaymantapas paypaqa manan ni qallariyninpas ni tukukuyninpas kanchu”, nispa (Heb. 7:3). Melquisedecqa naceranpas wañuranpas llapa runakuna jinan. Ichaqa, manan yachakunchu pichus taytan, mamanpas karan chayta, manallataqmi willanchu ñaupa taytankunamantapas nitaq mirayninmantapas; Bibliaqa manallataqmi willanchu nacesqanmantapas nitaq wañupusqanmatapas. Chaymi Melquisedecqa allinta rikuchiran Jesucristo qhepaman imata ruwananta, Jesuspapas sacerdote kayninqa manan tukukunchu. Melquisedecpaqqa manan karanchu paypa ñaupanta jaykuq sacerdote nitaq rantinpi jaykuq sacerdotepas, ajinallataqmi Cristoqpas mana karanchu paypa ñaupanta jaykuq sacerdote nitaq rantinpi jaykuqpas; Biblian willashan paypa rantinpiqa mana jayk’aqpas juj sacerdote kananta. Chaymantapas Jesucristoqa Judá ayllupin naceran, chaymantapas Davidmanta paqariq rey t’aqa familiapin naceran, ichaqa manan chay familiamanta jamusqanraykuchu sacerdote jinallataq rey karan. Chayqa ajina karan Jehova Dios juramentota ruwasqanraykun.
(Hebreos 7:17) Paymanta rimaspan juj partepi nin: “Melquisedec jina sacerdoten qanqa kanki, wiñaypaqtaqmi sacerdote kankipas”, nispa.
it-2-S 359
Melquisedec
Cristo sacerdote kananta representaran. Mesiasmanta juj importante profeciapin Jehová Dios juramentota ruwaran, chaymantan David niran: “Señor Diosmi Señorniyta niran: [...] Qanmi Melquisedec jina sacerdote kanki, wiñaypaqmi sacerdote kanki”, nispa (Sal. 110:1, 4). Salmos libropi nisqanraykun hebreo cristianokunaqa yacharanku jamuq Mesiasqa sacerdote jinallataq rey kananta. Paykunaman carta qelqasqanpin apóstol Pabloqa sut’ita willaran prometesqa Mesías Jesús kasqanta. Jesusmantan niran: “Paymi Melquisedec jina uma sacerdote kapun, wiñaypaqtaqmi kanqapas”, nispa (Heb 6:20; 5:10; qhawallaytaq PACTO nisqata).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Hebreos 8:3) Uma sacerdotekunaqa llapankun ofrendakunata sacrificiokunatawan jaywanankupaq churasqa kanku, chaymi chay uma sacerdotenchispas juj sacrificiota jaywanan karan.
w00-S 15/8 14 párr. 11
Jehová Diospa chaskisqan sacrificiokuna
11 Apóstol Pablon niran: “Uma sacerdotekunaqa llapankun ofrendakunata sacrificiokunatawan jaywanankupaq churasqa kanku”, nispa (Hebreos 8:3). Chaypi nisqan jina Pabloqa willaranmi ñaupa tiempo Israelpi uma sacerdotekunaqa iskay clase sacrificiokuna jaywasqankumanta, jaywarankun “ofrendakunata” ‘sacrificiokunatapas’ otaq ‘juchakunamanta sacrificiokunata’ (Hebreos 5:1). Runakunaqa agradecekusqankuta rikuchinankupaqmi qoranku ofrendakunata otaq regalokunata, imaynan pipas juj runaq amigon kayta munaspa imatapas qonman jinata (Génesis 32:20; Proverbios 18:16). Ajinallataqmi kamachikuy simiq nisqanman jina, “ofrendakunata” Diosman jaywaranku paypa allin qhawarisqan kayta munaspa. Juchankumanta perdonasqa kanankupaqqa imatapas qonankun karan, chayraykun “juchankumanta sacrificiokunata” jaywaranku. Bibliapin willashan chay ofrendakunata sacrificiokunata ima ruwasqankumanta, astawanqa Éxodo, Levítico, Números librokunapi. Chay sacrificiokuna imayna kasqanmanta manaña llapantapunichu yachasunman chaypas allinmi chaymanta yachay.
(Hebreos 8:13) “Mosoq acuerdo” nisqanwanmi payqa ñaupaq kaqta mauk’ayachipusharan. Imapas mauk’aman tukupuqqa thantayapunmi ¿riki? Chinkapunanpaqñataqmi kashanpas.
it-2-S 574 párr. 4
Rimanakuy
¿Imaynapin ñaupa rimanakuy “mauk’aman” tukupuran?
Jehova Dios mosoq rimanakuyta profeta Jeremiasman willasqanmantapachan ñaupa rimanakuyqa “mauk’aman” tukupuran (Jer. 31:31-34; Heb. 8:13). 33 watapin ñaupa rimanakuyqa tukupuran, Cristo k’aspipi wañusqan qhepata; rantinpitaq mosoq rimanakuy qallariran (Col. 2:14; Heb. 7:12; 9:15; Hech. 2:1-4).
Bibliata leenapaq
(Hebreos 7:1-17) Chay Melquisedecqa Salem llaqtapin rey karan, ancha jatun Diospa sacerdotentaqmi karanpas; paymi Abrahanwan tupaq lloqsimuran Abrahán waj reykuna wañuchisqanmanta kutimpushaqtin, jinaspa payta bendeciran, 2 Abrahantaq maqanakuypi llapa qechumusqanmanta chunka kaq parteta payman qoran. Paypa sutinqa “chanin rey” ninantan nin, chaymantapas payqa Salem llaqta reytaq karan chayqa, “thaj kayta qoq rey” nispan paytaqa nikullanmantaq. 3 Paymantaqa manan yachakunchu pichus taytan karan chayta ni pichus maman karan chaytapas, manallataqmi yachakunchu pikunachus ñaupa taytankuna karan chaytapas, chaymantapas paypaqa manan ni qallariyninpas ni tukukuyninpas kanchu; ichaqa Diospa Churin jina ruwasqa kaspan wiñaypaq sacerdote kapun. 4 May jatunpunin chay runaqa karan, chaychá Abrahanpas ñaupa taytanchisña karan chaypas, guerrapi qechumusqanmanta allichachaqkunata chunka kaq parteta payman qoran. 5 Kamachikuy simiq nisqanman jinaqa Levipa wawankunan sacerdote kanankupaqqa churasqa karanku, paykunataqmi llaqtamantaqa diezmota chaskinanku karan, arí, wayqenkunallamantataqmi chaskinanku karan, paykunapas Abrahanpa wawankunaña karanku chaypas. 6 Chay runan ichaqa manaña Leví ayllumantachu karan chaypas, promesakunata chaskiq Abrahanmanta diezmota chaskiran, chaymantataq payta bendeciran. 7 Yachasqanchis jinapas, kuraq kaqmi sullk’a kaqtaqa bendecin ¿riki? 8 Chaymantapas, diezmota chaskiq Leví runakunaqa wañuq runakunallan karanku, chay juj kaq runan ichaqa kausashallan, chaytan Diospa simin qelqa willan. 9 Chhaynaqa, Abrahanpa qosqan diezmoqa diezmota chaskiq Levipa qosqan diezmopas kanman jinan karan. 10 Ichaqa Melquisedec Abrahanwan tupaq lloqsimushaqtinqa manaraqmi Leviqa karanchu, chaywanpas ñaupa taytan Abrahanpin payqa kasharan. 11 Leví ayllullamanta sacerdotekuna kanantaqa kamachikuy simipin niran; ichaqa paykunawanchus runakuna juchankumanta limpiasqa kankuman karan chayqa, ¿necesitakunmanraqchu karan Melquisedec jina juj sacerdoteta? ¿Manachu Aarón jina sacerdotekunallawanña imapas ruwakunman karan? 12 Cambiakushantaq sacerdotekuna chayqa, cambiakunallantaqmi kamachikuy simipas. 13 Kay rimasqanchis runaqa waj ayllumantan jamuran, chay ayllumanta runakunaqqa manan ima ruwanankupas altarpiqa karanchu. 14 Arí, Señorninchisqa Judá ayllumantan karan, manataqmi Moisesqa willaranchu chay ayllumanta ima sacerdotepas kanantaqa. 15 Chaymi aswan allinta rikukun Melquisedec jina juj sacerdote jatarisqanwan. 16 Payqa chhayna sacerdote karan manan piqpa mirayninmantachus jamunan karan chay kamachikuykunaman jinachu, aswanpas mana tukukuq kausayta qoq atiywanmi. 17 Paymanta rimaspan juj partepi nin: “Melquisedec jina sacerdoten qanqa kanki, wiñaypaqtaqmi sacerdote kankipas”, nispa.
9-15 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | HEBREOS 9, 10
“Allin kaqkunaq llanthullanmi karan”
(Hebreos 9:12-14) Chaymantapas ch’uyay-ch’uya parteman jaykuspaqa manan cabrakunaq ni malta torokunaq yawarninta apaykuspachu jaykuran, aswanmi jujpaqkama pay kikinpa yawarninwan jaykuran, chhaynapin wiñaypaq salvapuwaranchis. 13 Cabrakunaq torokunaq yawarninpas, malta waka usphapas qhelli kashaq runaman ch’aqchusqa kaqtinqa ch’uyanchaqtaq chay runata chayqa, 14 astawanraqchá riki Cristoq yawarninqa yanqa ruwaykunamanta conciencianchista ch’uyanchanqa, chhaynapi kausaq Diosta servinanchispaq. Chaymantapas wiñay-wiñaypaq espirituq pusasqanmi payqa mana ima qhelliyoq sacrificio jina Diosman entregakuran.
it-2-S 635 párr. 4
Pampachay
Diospa kamachikuynin nisqanman jinaqa juchallikuqqa mana allin ruwasqanta saqepunanmi karan, chaymantataq Jehová Diosman juj animalta sacrificiopi jaywanan karan; chhaynapi juchan pampachasqa otaq perdonasqa kananpaq (Lev. 5:5-6:7). Chaymi Pabloqa niran: “Kamachikuy simiq nisqanman jinaqa, yaqa llapanmi yawarwan limpiakuq; manachus yawar jich’akunman chayqa, manan ima juchapas perdonasqachu kanman”, nispa (Heb. 9:22). Ichaqa chay animalkunaq yawarninqa manan juchataqa llapantachu pichaq, runa ch’uya concianciayoq kananpaq (Heb. 10:1-4; 9:9, 13, 14). Qhepaman chayamuq mosoq rimanakuyqa llapantan juchata pampachanan karan, Jesucristo juchamanta kacharichiwasqanchisrayku (Jer. 31:33, 34; Mat. 26:28; 1 Cor.11:25; Efes. 1:7). Kay allpapi kashaspapas Jesusqa rikuchiranmi juchata perdonay atisqanta, mana kuyuriy atiq runata jampispa (Mat. 9:2-7).
(Hebreos 9:24-26) Cristoqa manan runakunaq ruwasqan ch’uyay-ch’uya partemanchu jaykuran, chay parteqa janaq pacha kaqkunaq copiallanmi, aswanpas kikin janaq pachamanmi payqa jaykuran, chhaynapi noqanchisrayku Diospa ñaupanpi presentakunanpaq. 25 Chaymantapas uma sacerdoteqa sapa watanmi ch’uyay-ch’uya parteman jaykuq animalkunaq yawarnin apaykusqa; Criston ichaqa mana sapa kutichu sacrificiopi entregakuran, 26 mana chayqa, runakuna mirayta qallarisqanmantapachachá askha kutita ñak’arinan kanman karan. Aswanmi payqa kay tukukuy tiempopi juj kutillata rijurimuspa sacrificiopi entregakuran juchata chinkachinanpaq.
“Qhepayta hamuy”
4 Bibliaqa manan willanchu Jesuspa imaynatachus hanaq pachaman chayasqanmanta, chaypi chaskisqankumanta, Yayanwan imayna tupasqanmantapas. Ichaqa willawanchismi chayman chayaspa imatachus ruwasqanmanta. Chaypaq yuyarisunchis ñawpa Israel llaqtapi uma sacerdote imatachus sapa wata ruwasqanmanta. Payqa Hucha Pampachay P’unchaypin yupaychana wasiq Ch’uyay-ch’uya cheqasninpi kaq rimanakuy arcaq ñawpanman ch’aqchuq Israel runakunarayku sacrificio haywakusqan animalkunaq yawarninta. Chaytaqa ruwakurqan waranqa phisqa pachak más watakunatan. Chay p’unchaypin uma sacerdoteqa Mesiasta representarqan. Uma sacerdoteq ruwasqanqa hucha pampachaypaqmi karqan, hinallataqmi Jesuspas huk kutilla sacrificakusqanwan llapa runakunaq huchanta pampachachirqan. Hanaq pachaman kutipuspan Yayanpa kashasqanman haykuspa sacrificionpa valorninta payman presentarqan, Yayanpa maypichus kashasqanqa aswan ch’uyay-ch’uya cheqasmi karqan (Hebreos 9:11, 12, 24). ¿Jehová Diosri chaskirqanchu?
(Hebreos 10:1-4) Kamachikuy simiqa imakunachus qhepaman jamunan karan chay allin kaqkunaq llanthullanmi karan, manan chay allin kaqkunachu; chaymi watan-watan sacrificiokuna jaywakusqanqa mana atinmanchu Diosman achhuykuqkunata mana juchayoqman tukuchiytaqa. 2 Ichaqa sacrificio ruwaychus Diosta serviqkunata ch’uyaman tukuchinman karan chayqa, manañachá necesitakunmanchu karan ima sacrificiotapas, concienciankupas manañachá paykunataqa imamantapas juchachanmanchu karan. 3 Ichaqa manan chhaynachu karan, aswanmi chay sacrificiokunaqa watan-watan paykunata yuyarichiran juchasapa kasqankuta. 4 Chaymantapas torokunaq cabrakunaq yawarninqa manan atinmanchu juchakuna chinkachiytaqa.
it-2-S 638 párr. 7
Ch’uya kay
Kamachikuy simiqa junt’asqa otaq ch’uyan karan. Israelitakunaman Moiseswan Diospa qosqan kamachikuypiqa niranmi sacerdotekuna kananpaq, jinallataq uywakunata sacrificiopi jaywanapaq. Apóstol Pablon qelqaran Diosmanta jamuq kamachikuyqa junt’asqa kasqanmanta. Ichaqa manan kamachikuy simipas, sacerdotekunaq ruwasqanpas nitaq sacrificiokuna jaywasqankupas, chay kamachikuykunata junt’anankupaq kallpachakuq runakunataqa ch’uya runamanchu tukuchiran (Heb. 7:11, 19; 10:1). Runakunata juchamanta, wañuymanta kacharichinantaqa aswanmi reparachiq juchayoq runa kasqankuta (Rom. 3:20; 7:7-13). Kamachikuy simiqa Diospa munaynin junt’akunanpaqmi yanaparan, ajinapi “cuidaqninchis” runa jina Cristoman pusawananchispaq, chay kamachikuykunaqa “imakunachus qhepaman jamunan karan chay allin kaqkunaq llanthullanmi karan” (Gál. 3:19-25; Heb. 10:1). Chaymi Pabloqa nillarantaq: “Runakunaqa juchasapa kasqankuraykun kamachikuy simitaqa mana llapantachu junt’ayta atiranku, chaymi chay kamachikuyqa mana salvayta atiranchu”, nispa (Rom. 8:3). Chaymantapas, Hebreos 7:11, 18-28 texto nisqanman jina uma sacerdote runakunata salvananpaq mana ‘atiyniyoq’ kasqanmantan rimasharan. Uma sacerdoten kamachikuy simi nisqanman jina, sacrificiokunata jaywaq, jinallataq jucha perdonay p’unchaypi chay yawarta aparikuspa ch’uyay-ch’uya cheqasman jaykuq. Aaronmanta qallariq sacerdotekunawan sacrificiokunata jaywaspan Israelpi runakunaqa Diospa allin qhawarisqan karanku, ichaqa chaywanqa manan llapan juchankumantachu perdonasqa karanku. Chaymanta rimaspan apóstol Pablo niran: “Sacrificiokuna jaywakusqanqa mana atinmanchu Diosman achhuykuqkunata mana juchayoqman tukuchiytaqa”, nispa. Ari, chay sacrificiokunaqa manan paykunata yanaparanchu conciencianku amaña juchachananpaq (Heb. 10:1-4; comparay Heb. 9:9). Uma sacerdoteqa manan juchamanta llapanpi librayta atiranchu, aswanpas Cristollan sacerdote kayninpi jinallataq sacrificakusqanwan chayta ruwanqa (Heb. 9:14; 10:12-22).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Hebreos 9:16, 17) Ima rimanakuypas kaqtinqa wañunanmi chay rimanakuyta ruwaq runaqa, 17 chay runa wañullaqtinmi chay rimanakuyqa valenman, mana chayqa mana valorniyoqmi kanman.
w92-S 1/3 31 párrs. 4-6
Leeqkunaq tapukusqan
Pablon niran Dioswan runakunawan rimanakuy kananpaqqa pipas wañunan kasqanta. Israel llaqtawan rimanakusqanpin chayta rikunchis. Diosqa Moisespa yanapayninwanmi Israel llaqtawan rimanakuyta ruwaran. Chhaynapin Moisespa ruwasqan ancha importante karan, Moisesmi israelitakunaman willaran Dios paykunawan rimanakuyta ruwaspa tukuy imaymana nisqanta. Chhaynapin Moisesta qhawarikun chay rimanakuy kananpaq yanapakuqta jina, chaypin Jehova Dios Israelitakunawan rimanakuyta ruwaran. Ichaqa, ¿wañuranchu Moisés llaqtawan Diospa ruwasqan rimanakuy valorniyoq kananpaq? Manan, aswanpas Moisesqa uywakunatan sacrificiopi jaywaran paypa rantinpi yawarnin jich’akunanpaq (Hebreos 9:18-22).
¿Jehová Dios janaq pachapaq ajllasqakunawan mosoq rimanakuyta ruwananpaqri pin yanaparan? Chay rimanakuypiqa Jesucriston yanaparan. Jehová Diosña chay mosoq rimanakuyta ruwaran chaypas, Jesucristoq yanapayninwanmi ruwakuran. Jinaspapas Jesusqa mosoq rimanakuy ukhupi kanankupaq ajllaskunawanmi kuska kasharan (Lucas 22:20, 28, 29). Chaymantapas Jesusqa tukuywanmi junt’aran, chhaynapi sacrificio ruwasqanwan mosoq rimanakuy valorniyoq kananpaq. Chay sacrificio ruwasqanpiqa manan uywakunatachu sacrificaran aswanpas kikin vidantan. Chaymi Pabloqa willaran Cristo runa kayninpi kashaspa mosoq rimanakuy ruwasqanta otaq chay rimanakuy ruwakunanpaq yanapasqanta. Niranmi: “Janaq pachamanmi payqa jaykuran, chhaynapi noqanchisrayku Diospa ñaupanpi presentakunanpaq”, nispa. Chay pasaytan mosoq rimanakuyqa qallariran (Hebreos 9:12-14, 24).
Moisespa, Jesuspa yanapayninwan rimanakuy ruwakusqanmanta rimaspaqa, Pabloqa manan paykunapas chay rimanakuykunata ruwankuman karan jinatachu qhawarichisharan, aswanpas Jehova Diosmi chay rimanakuykunataqa ruwaran. Ichaqa Moisespas Jesuspas yanapakurankun chay rimanakuykuna ruwakunanpaq, sapanka rimanakuypipas karanmi wañuqqa. Moisespa rantinpiqa uywakunatan wañuchiranku, mosoq rimanakuypitaq Jesús wañuran.
(Hebreos 10:5-7) Chaymi payqa kay pachaman jamuspa niran: “‘Manan sacrificiotapas ni ofrendatapas munarankichu, aswanmi qanqa juj cuerpota ruwapuwaranki. 6 Qanqa manan allinpaqchu qhawariranki ruphachina ofrendakunatapas ni juchapaq ofrendakunatapas’. 7 Chaymi noqaqa nirani: ‘Diosníy, noqaqa munayniykita ruwaqmi jamushani, qelqa k’uyupin noqamantaqa rimashan’, nispay”, nispa.
it-1-S 291 párr. 4
Bautismo
Lucas willasqanman jinaqa, Jesusqa Diosmantan mañakusharan bautizakushaspa (Luc. 3:21). Chaymantapas, hebreo cristianokunaman carta qelqaqpas willaranmi Jesucristo “kay pachaman jamuspa” nisqanmanta. (Chaywanqa manan nacesqan p’unchaymantachu rimasharan, aswanpas Jesús bautizakuspa Diosmanta willayta qallarisqan tiempomantan). Chaytan niran Salmos 40:6-8 texto nisqanman jina. “‘Manan sacrificiotapas ni ofrendatapas munarankichu, aswanmi qanqa juj cuerpota ruwapuwaranki’. [...] ‘Diosníy, noqaqa munayniykita ruwaqmi jamushani, qelqa k’uyupin noqamantaqa rimashan’”, nispa (Heb. 10:5-9). Jesusqa Judea llaqtapin naceran, chay llaqtaqa Dioswan rimanasqa llaqtan karan kamachikuy simiwan (Éx. 19:5-8; Gál. 4:4). Jesusqa allinpin Jehová Dioswan karan Judea llaqtapi nacesqanrayku, ichaqa Juan bautizananpaqmi presentakuran. Chhaynapin payqa kamachikuy simi nisqanmantapas astawanraq ruwaran. Pay kikinmi taytan Jehova Diosman entregakuran “munayninta” ruwananpaq, chay munayninmi karan junt’aq cuerponta presentananpaq ajinapi amaña kamachikuy simi nisqanman jina sacrificiokunata jaywakunanpaq. Apóstol Pablo nillarantaq: “Diospa chay ‘munayninman’ jinan noqanchisqa Jesucristoq cuerpon ch’ulla kutillata ofrendapi jaywasqa kasqanwan ch’uyanchasqa karanchis”, nispa (Heb. 10:10). Chaymantapas taytanpa munayninmi karan Diospa gobiernonmanta willananpaq, chaypaqmi Jesusqa entregakullarantaq (Luc. 4:43; 17:20, 21). Jehová Diosqa chaskiranmi churin Jesuspa ruwasqanta chaymi santo espiritunwan ajllaran Cristo kananpaq: “Qanmi Churiyqa kanki, qantan munakuyki, qanqa sonqoypaq jinan kanki”, nispa (Mar.1:9-11; Luc. 3:21-23; Mat. 3:13-17).
Bibliata leenapaq
(Hebreos 9:1-14) Ñaupaq kaq rimanakuypiqa karanmi Diosta imaynata adoranapaq kamachikuykuna, payta adoranapaq ch’uya karpapas kay pachapin kasharan. 2 Chay karpataqa iskayman t’aqasqatan ruwakuran, ñaupaq kaq cuartotan nikuran “ch’uya parte” nispa; chaypin kasharan juj candelero, juj mesa, Diosman jaywasqa t’antakunapas. 3 Iskay kaq cortinaq qhepanpitaq kasharan iskay kaq cuarto, chaytan nikuran “ch’uyay-ch’uya parte” nispa. 4 Chaypin kasharan qorimanta incienso ruphachina, qoriwan lliu forrasqa rimanakuy arca ima; chay arca ukhupitaq kasharan “maná” nisqa mijuyniyoq qori p’uyñucha, Aaronpa ch’ijchimuq varan, p’alta rumikunapi qelqasqa rimanakuy simipiwan; 5 chay arca patapitaq kasharan k’ancharishaq querubinkuna, chay querubinkunan llanthuqku allipunachiq tapata. Ichaqa manan lliu chaykunamanta rimana tiempochu kunanqa. 6 Lliu chaykuna ruwasqaña kaqtinmi sacerdotekunaqa sapa kuti karpapi kaq ñaupaq kaq parteman jaykuqku Diospaq llank’anankuwan junt’aq; 7 iskay kaq partemanmi ichaqa uma sacerdotella watapi juj kutita jaykuq, chayman jaykuspaqa yawar apaykusqallapunin jaykuq, chay yawartan chaypi sut’uchiq paypa juchanmanta, runakuna mana yuyaypichu juchallikusqankumantawan. 8 Chaywanmi santo espirituqa sut’ita rikuchisharan chay ñaupaq kaq karpa kashaqtinqa ch’uyay-ch’uya parteman jaykunaqa manaraq kichasqachu kasqanta. 9 Chay karpaqa imakunachus kunan tiempopi kashanña chaykunaq rijch’aynillanmi karan. Kunankamapas jaywakushallanmi ofrendakunata sacrificiokunatapas, ichaqa manan chaykunaqa atinmanchu Diosta serviqkunaq conciencianta lliupi ch’uyaman tukuchiytaqa. 10 Jinaspapas chaykunaqa mijunamanta, ujanamanta, imaymana ch’uyanchanamanta imallan karan. Chaykunaqa cuerpopaq kamachikuykunallan karan, chaymantapas chaykunaqa tukuy imatapas allinyachinapaq chayamunan tiempokamallan kanan karan. 11 Criston ichaqa ima allinkunachus pasashanña chaykunamanta uma sacerdote kananpaq jamuspa aswan jatun aswan allin karpaman jaykuran, chay karpaqa manan runakunaq ruwasqanchu, manataqmi kay pachamantapaschu. 12 Chaymantapas ch’uyay-ch’uya parteman jaykuspaqa manan cabrakunaq ni malta torokunaq yawarninta apaykuspachu jaykuran, aswanmi jujpaqkama pay kikinpa yawarninwan jaykuran, chhaynapin wiñaypaq salvapuwaranchis. 13 Cabrakunaq torokunaq yawarninpas, malta waka usphapas qhelli kashaq runaman ch’aqchusqa kaqtinqa ch’uyanchaqtaq chay runata chayqa, 14 astawanraqchá riki Cristoq yawarninqa yanqa ruwaykunamanta conciencianchista ch’uyanchanqa, chhaynapi kausaq Diosta servinanchispaq. Chaymantapas wiñay-wiñaypaq espirituq pusasqanmi payqa mana ima qhelliyoq sacrificio jina Diosman entregakuran.
16-22 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | HEBREOS 11
“¿Imaraykun allinpuni iñiyniyoq kay?”
(Hebreos 11:1) Iñiyqa imatachus suyashanchis chayta cheqaqpaqpuni jap’iymi, mana rikuna kaqkunatapas rikushasunmanpas jinata rikuymi.
Jehová Diospa promesankunapi allinta iñisun
6 Hebreos 11:1 (leey) textopin Bibliaqa nin: “Iñiyqa imatachus suyashanchis chayta cheqaqpaqpuni jap’iymi”, nispa. Chay suyasqanchis kaqkuna ukhupin tarikun jamuq tiempopaq Diospa promesankuna. Ejemplopaq, Diosmi prometewanchis tukuy mana allin kaqta chinkachispa mosoq pachata apamunanpaq. Chaymantapas chay textoqa nillantaqmi: ‘Iñiyqa mana rikuna kaqkunata rikushasunmanpas jinata rikuymi’, nispa. Chay mana rikuna kaqkunamanta wakinmi kanku Jehová Dios, Jesús, angelkuna, Diospa gobiernon ima (Heb. 11:3). Chay mana rikuna kaqkunapi, Diospa promesankunapipas allinta iñisqanchistaqa imayna kausasqanchispi, ima rimasqanchispi, ima ruwasqanchispi iman rikuchinanchis.
(Hebreos 11:6) Manachus iñisunman chayqa manapunin Diospa sonqonpaq jinachu kasunman; pipas Diosman achhuykuqqa creenanmi Diosqa cheqaqpuni kasqanta, payta tukuy sonqowan maskhaqninkunamanpas premiota qoq kasqantawan.
Jehová Diosqa bendecinmi serviqninkunata
¿Imaynatan Jehová Diosta kusichisunman? Apóstol Pablo nirqan: “Mana iñiyniyoq kaspaqa manan Diospa sonqonman chayaqtapuni ruwayta atinmanchu”, nispa. Chaymi Diosta kusichinapaqqa paypin iñinanchispuni.
Chhaynaqa, ¿imataq iñiyniyoq kayri? Iñiyniyoq runaqa manan iskayanchu Diospa kasqanmanta ichaqa manan chayllawanchu rikuchin iñiyniyoq kasqanta; ¿imarayku? Supaykunapas yachankun Diospa kasqanta (Santiago 1:19). Chaymi Diospi iñisqanchistaqa rikuchinanchis paypa munayninman hina kawsaspa (Santiago 2:20, 26).
Chaymantapas iñiyniyoq runaqa manan iskayanchu Jehová Dios bendecinanmanta. Manataqmi iskayanchu Diospaq tukuy imaymana ruwasqanqa manan yanqapaq kasqanpi (1 Corintios 15:58). Sichus iskayasunman bendeciwananchispi chayqa, manan sonqonpaq hinaqa imatapas ruwasunmanchu (Santiago 1:17; 1 Pedro 5:7). Chayrayku pichus ninman: “Diosqa manan pitapas allinpaqchu qhawarin otaq manan pipas paytaqa kusichinmanchu”, nispa chayqa manan Diosta reqsinchu.
¿Pikunatan Jehová Dios bendecin? Apóstol Pablon nin: ‘Diosqa maskhaqninkunata saminchan [otaq bendecin]’, nispa. Biblia t’ikraqkunata yanapaq libropin kay hinata nirqan: “Griego simipi ‘maskhaqninkuna’ nisqaqa Dios ‘yupaychaymantan’ rimashan manan Dios ‘maskhayllamantachu’”, nispa. Huk libron chay simimanta nillantaq tukuy sonqowan yupaychay kasqanta. Chay hinaqa Diosqa bendecin paypi iñispa tukuy sonqowan yupaychaqkunatan (Mateo 22:37).
(Hebreos 11:33-38) Iñisqankuraykun chay runakunaqa reykunata atiparanku, imachus allin kaqta ruwaranku, promesakunata chaskikuranku, leonkunaq siminta wisq’aranku, 34 manchay nina raurayta wañuchiranku, espadawan wañuchinamanta ayqekuranku, pisi kallpa kashaspa kallpasapaman tukuranku, guerrapi allin maqanakuqman tukuranku, ejercitokunatapas phawachiranku. 35 Karanmi wañuqninkuta kausarichisqata chaskiq warmikunapas; wakin runakunataq sinchi ñak’arichisqa karanku, paykunaqa manan munarankuchu iñiyninkuta negaspa libre kaytaqa, chaymi ñak’ariranku, chhaynapi aswan allin kausarimpuyta chaskinankupaq. 36 Wakintaq pruebaman churasqa karanku asipayasqa soq’aykusqa kaspa, paykunaqa watasqa, carcelman wisq’asqa imaraqmi karanku. 37 Wakintaq rumiwan ch’aqesqa, pruebaman churasqa, serruchowan iskayman kuchusqa, espadawan wañuchisqa ima karanku. Wakintaq oveja qarawan, cabra qarawan p’achaykuspa kayman jaqayman puriranku, chaymantapas paykunaqa mana imayoqmi rikukuranku, sinchi llakikuykunapin tarikuranku, ñak’arichisqataqmi karankupas; 38 kay pachaqa manan chay runakunapaq jinachu karan. Chaymantapas chay runakunaqa ch’aki ch’inneqkunapi, orqon q’asanta iman puriranku t’oqokunapi mach’aykunapi tiyaspanku.
Imatachus suyashanchis chaypi astawan iñisun
10 Hebreos libropin Pabloqa nillarantaq: “Karanmi wañuqninkuta kausarichisqata chaskiq warmikunapas; wakin runakunataq sinchi ñak’arichisqa karanku, paykunaqa manan munarankuchu iñiyninkuta negaspa libre kaytaqa, chaymi ñak’ariranku, chhaynapi aswan allin kausarimpuyta chaskinankupaq”, nispa (Heb. 11:35). Chay runakunaqa yacharankun jamuq tiempopi kausarimpuy kananmanta, paraisopi wiñaypaq kausanankutawan, chaymi wañuy patapiña tarikuspapas Jehová Diosman jap’ipakuranku. Ejemplopaq, Nabotwan Zacariaswanmi Diosta kasukusqankurayku rumiwan ch’aqesqa wañuranku (1 Rey. 21:3, 15; 2 Crón. 24:20, 21). Danielpas leonkunaq t’oqonmanmi wijch’uykusqa karan, paypa amigonkunapas raurashaq hornomanmi wijch’uykusqa karanku Diospaq junt’aq kasqankurayku. Paykunaqa manan iskayarankuchu Jehová Dios yanapananmanta, chaymi ima sasachakuytapas aguantaranku (Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Heb. 11:33, 34).
11 Profeta Micaya Jeremiaswanqa asipayasqa carcelpi wisq’asqa iman karanku. Profeta Eliastaq juj runakunapas ‘ch’aki ch’inneqkunapi, orqon q’asanta ima puriranku t’oqokunapi mach’aykunapi tiyaspanku’. Paykunaqa ‘cheqaqpaqpunin jap’iranku’ Diospa promesankunata, chaymi aguantaranku (Heb. 11:1, 36-38; 1 Rey. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Hebreos 11:4) Iñisqanraykun Abelqa Cainmanta aswan allin sacrificiota Diosman jaywaran, chhayna iñiq kasqanraykutaqmi Diospas rikuchiran chaninpaq qhawarisqanta, chaytan ruwaran ofrendakuna jaywasqanta sumaqta chaskispa; chaymi payqa wañupunña chaypas, iñiyninwan rimashanraq.
it-1-S 920 párr. 3
Iñiy
Ñaupa tiempopi Diospi iñiq runakuna. Apóstol Pabloq nisqanman jinaqa, “phuyu jinaraq” testigokunaq iñiyninqa allin tajyasqan kashan (Heb. 12:1). Jujninmi karan Abel, payqa yacharanmi Diospa prometesqan miraymanta. Chay ‘miraymi’ ‘mach’aqwaypa’ umanta sarunan karan. Chaymantapas, rikuranmi Edén huertapi Adán Eva juchallikusqanku jawa Diospa nisqan simikuna junt’akusqantapas. Manañataq huertapichu karanchu chayqa, Adanpas familianpas junp’inkuta jich’arispan llank’ananku karan mijunankupaq, allpapiqa kiskakuna, kisakunallan karan. Tukuy chaykunatan Abelqa rikuran, rikullarantaqmi maman Evapaq ‘munakuyninpas qosanman apasqanta’, qosanpa dominasqan kasqantapas. Mamanqa nillarantaqchá nanaywan wawankunata onqokusqantapas. Jinaspapas querubinkunan jark’asharanku Edén huertaman ama jaykunankupaq, muyuq nina espadapas jark’allarantaqmi (Gén 3:14-19, 24). Tukuy chaykunawanmi ‘cheqaqtapuni’ otaq sut’itapuni yacharan imaynapi tarikusqankuta, runakuna prometesqa ‘miraywan’ librasqa kanankutapas. Chaymi Abelqa iñiyninpa kallpachasqan “Cainmanta aswan allin sacrificiota Diosman jaywaran” (Heb. 11:1, 4).
(Hebreos 11:5) Iñisqanraykun Enocpas apasqa karan mana ñak’arispa wañunanpaq; Diosmi paytaqa apapuran, manataqmi maypipas tarisqachu karan. Manaraq apasqa kashaqtinmi ichaqa Diosqa willaran sonqonpaq jina kasqanta.
Diospa sonqontan kusichiran
Chhaynaqa, ¿imaynapitaq “apasqa karan mana ñak’arispa wañunanpaq”? Yaqachus jina Jehová Dios sumaqllata kausaymanta wañuyman pasachipuran, chhaynapitaq ñak’arichispa wañuchinankumanta libraran. Ichaqa, ¿imaynapin payman ‘Dios willaran sonqonpaq jina kasqanta’? Juj rijuriypin rikuchinman karan kay allpa pacha sumaq paraisoman tukupusqanta. Chaymantataq Diospa allin qhawarisqanta sut’itapuni yachaspa wañuypi puñupuran. Apóstol Pablon junt’aq sonqo Enocmanta juj runakunaq iñiyninmantawan rimaran, niranmi: “Chay runakunaqa [...] llapankun wañupunankukama iñiranku”, nispa (Hebreos 11:13). Wañupusqan qhepataqa yaqapaschá enemigonkuna Enocpa cuerponta maskharanku, ichaqa manan tarirankuchu. Jehová Diosmi cuerponta chinkachipuran. Chhaynapitaq mana dejaranchu mana respetowan tratanankuta nitaq falso religión adorasqankupi utilizanankutapas.
Bibliata leenapaq
(Hebreos 11:1-16) Iñiyqa imatachus suyashanchis chayta cheqaqpaqpuni jap’iymi, mana rikuna kaqkunatapas rikushasunmanpas jinata rikuymi. 2 Chhayna iñiyniyoq runakunatan Diosqa ñaupa tiempopi sumaqta qhawariran. 3 Chay iñiymi rikuchiwanchis tukuy imapas Diospa nisqanman jina kamasqa kasqanta, rikusqanchis kaqkunapas mana rikusqanchis kaqkunamanta paqarimusqanta. 4 Iñisqanraykun Abelqa Cainmanta aswan allin sacrificiota Diosman jaywaran, chhayna iñiq kasqanraykutaqmi Diospas rikuchiran chaninpaq qhawarisqanta, chaytan ruwaran ofrendakuna jaywasqanta sumaqta chaskispa; chaymi payqa wañupunña chaypas, iñiyninwan rimashanraq. 5 Iñisqanraykun Enocpas apasqa karan mana ñak’arispa wañunanpaq; Diosmi paytaqa apapuran, manataqmi maypipas tarisqachu karan. Manaraq apasqa kashaqtinmi ichaqa Diosqa willaran sonqonpaq jina kasqanta. 6 Manachus iñisunman chayqa manapunin Diospa sonqonpaq jinachu kasunman; pipas Diosman achhuykuqqa creenanmi Diosqa cheqaqpuni kasqanta, payta tukuy sonqowan maskhaqninkunamanpas premiota qoq kasqantawan. 7 Iñisqanraykun Noepas manaraq rikusqankunamanta Dios willaqtin payta manchakuspa juj arcata ruwaran familianpiwan salvasqa kananpaq. Chhayna iñiq kasqanwanmi payqa rikuchiran kay pachaqa chinkachinapaq jinapuni kasqanta, chhayna iñiq kasqanraykutaqmi chanin runapaqpas jap’isqa karan. 8 Iñisqanraykun Abrahanpas Diospa wajasqanta kasukuspa llaqtanmanta ripuran maypichus herenciata chaskinan karan chay ladoman; payqa manaña yacharanchu maymanchus rinan karan chayta chaypas rillaranmi. 9 Iñisqanraykun prometesqa allpapipas forastero jina tiyaran; karpakunapitaqmi tiyaranpas paypa chaskisqan promesallatataq chaskiq Isaacwan Jacobwan ima. 10 Payqa cheqaq cimentacionniyoq llaqtatan suyasharan, Diosmi chay llaqtataqa ruwaranpas perqaranpas. 11 Iñisqanraykun Sarapas atiyta chaskiran edadniyoqña karan chaypas onqoq rijurinanpaq, payqa allintan yacharan prometeqqa rimasqanta junt’aqpuni kasqanta. 12 Chhaynapin juj runallamanta askha runakuna paqarimuran, chay runa wañusqa jinaña kasharan chaypas, wawankunaqa cielopi ch’askakuna jinaraqmi karan, lamar-qocha patapi mana yupay atina aqo jinaraqtaqmi karanpas. 13 Chay runakunaqa manaña promesakunaq junt’akusqanta rikurankuchu chaypas, llapankun wañupunankukama iñiranku. Qhepa tiempomanña chaykunaqa junt’akunan karan chaypas, rikushankumanpas jinan paykunapaqqa karan, chaywanmi paykunaqa kusisqa karanku. Chaymantapas lliumanmi paykunaqa willakuranku maypichus tiyasqanku llaqtapiqa forasterolla, purikuq runakunalla kasqankuta. 14 Chhaynata rimaqqa chay rimasqanwanmi sut’ita rikuchishan may llaqtapichus tiyanqa chayta maskhashasqanta. 15 Ichaqa maymantachus lloqsimuranku chaypi piensashallankuman karan chayqa, ratollachá chayman kutiripunkuman karan. 16 Chay runakunaqa juj allin llaqtatan maskharanku, chay llaqtaqa janaq pachamanta kaqmi. Diosmi chay llaqtataqa paykunapaq preparapuran, chaymi payqa mana p’enqakunchu “Diosníy” ninankuta.
23-29 SETIEMBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | HEBREOS 12, 13
“Jehová Diosqa munakuwasqanchiraykun wanachiwanchis”
(Hebreos 12:5) Chaymantapas qankunaqa qonqapusqankichismá wawankunata jina Diospa nisqasuykichistaqa; ¿manachu simin qelqapi nishan: “Wawalláy, aman Jehová Diospa wanachisqasuykitaqa mana valeqpaq jinaqa jap’inkichu, amallataq pisipankichu anyasuqtiykipas.
Ama ‘qhawariychu’ saqemusqaykita
18 Anyawaqtinchis. ¿Ima anyaytapas otaq ima consejotapas qowarqanchischu? Sintipakuspa chayta qhawariyqa manan sonqollanchistachu k’iriwanchis, aswanpas pisikallpachiwanchismi (Heb. 12:5). Sichus ima consejotapas uyarikurqanchis, pisikallpayaspataq mana kasukunchischu chayqa, qallariymantapas mana uyarikusunmanchu karqan hinan; chhaynapin chay consejo mana serviwasunchu nitaq allinyachiwasunchu. Aswan allinqa Salomonpa kay nisqanta kasukuymi: “Yachachisqa simiman k’askakuy, ama kachariychu, chayman hina ruway, chayqa kawsayniykin”, nispa (Pro. 4:13). Allinta carro manejaqkuna hinan kananchis: carreterapi ima señaltapas rikuspaqa kasukuspan ñawpaqllaman rinanchis (Pro. 4:26, 27; leey Hebreos 12:12, 13).
(Hebreos 12:6, 7) Jehová Diosqa munakusqan runakunatan wanachin, payqa pikunatachus wawankunata jina chaskin chaykunatan jasut’inpas”, nispa? 7 Imapiña ñak’arinkichis chaypas allintan aguantanaykichis, chaymantapas wanachisqapas kashawaqchis jinatan chaykunataqa qhawarinaykichis. Diosqa wawankunata jinan qankunataqa rikusunkichis; lliu wawakunapas taytankuq wanachisqanmi kanku ¿riki?
w12-S 1/7 21 párr. 3
“Mañakuspaykichisqa khaynatan ninkichis: ‘Yayayku’”
Juj allin taytaqa llakikunmi wawankuna imayna wiñaspa kanankumanta, chaymi mayninpiqa wanachin paykunata yanapananpaq (Efesios 6:4). Ichaqa wanachispaqa manan nishu k’araq sonqowanchu wanachin. Ajinallataqmi janaq pachapi taytanchispas mayninpiqa wanachiwanchis. Ichaqa manan k’iriwanchischu payqa munakuywanmi yanapawanchis. Jesuspas taytan jinan karan, qatikuqninkunata wanachinan kaqtinqa manan millaytachu trataq, manaña usqhaychu ima nisqantapas junt’aqku chaypas (Mateo 20:20-28; Lucas 22:24-30).
(Hebreos 12:11) Ichaqa ima wanachiypas kaq ratoqa manan kusichikunchu, aswanpas nanachikunmi; chaymantan ichaqa wanachisqa kaqkunaqa thaj kausayta, chanin kausayta ima chaskinku.
Wanachisqata jap’ikuy
18 Sonqo nanaymi wanachisqa kayqa, ichaqa manachus kasukusunman chayqa astawanraqmi nanawasunman (Heb. 12:11). ¿Imaynapi? Chaypaq yachasun Cainmanta rey Sedequiasmantawan. Cainqa nishutan wayqenta cheqnikuq, wañuchiytan munasharan. Chaymi Diosqa niran: “¿Imamantataq phiñakunki? ¿lmanaqtintaq uyaykipas millaymanraq tukun? Allinkaqta ruwaqtiykiqa, chaskisqan kanki, manachus allinkaqta ruwanki chayqa, juchan suyapashasunki jap’irunasuykipaq, chaypas qanmi juchataqa atipanayki”, nispa (Gén. 4:6, 7). Cainmi ichaqa mana kasukuranchu, aswanmi wayqenta wañuchiran. Chhaynapin payqa imaymana llakikunapi tarikuran (Gén. 4:11, 12). Kasukullanman karan Diosta chayqa, manan sufrispachu purinman karan.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Hebreos 12:1) Chhayna askha testigokunataq phuyu jinaraq muyuykuwashanchis chayqa, noqanchispas imachus llasawaqninchista wijch’uspa, facil-llata mayt’uwaqninchis juchatawan wijch’uspa, ama pisipaspa phawashallasun kay phawananchis kaq carrerata.
“Phawananchis carrerapi aguantaspa phawasun”
11 ‘Phuyu hina ancha askha testigokunaqa’ manan yanqa qhawaqkunallachu kanku. Paykunaqa manan carrerata qhawanallankupaqchu otaq partidonkumanta phawaq runa gananqachus chayta qhawanallankupaqchu estadiopi kashanku, aswanpas phawaqkunata kallpachanankupaqmi. Paykunaqa allin phawaqmi karqanku, chayarqankutaqmi maychus chayanaman, chaymi allinta kallpachankuman. Wañupurqankuña chaypas, Biblian rikuchin kallpachakuq kawsashaq runakunata hina. Chayta yachay, ¿imapin yanapan chayllaraq phawaqkunata? Kallpachanmi tukuy atisqankuta phawanankupaq aswan allin phawaq kanankupaqpas. ‘Ancha askha testigokunaq’ muyuykusqanmi kashanku, chaymi kallpachan paykunapas chay sasa phawayta atipanankupaq. Ejemplonkupi yuyaymanasqankun kallpachanqa ‘carrerapi aguantaspa phawanankupaq’. Chay yuyaychayqa allinpunin karqan qallariy siglopi hebreo crisitianokunapaq, ñoqanchispaqpas kaqllataqmi.
(Hebreos 13:9) Cuidakuychis imaymana waj yachachikuykunamanta, chaykunaqa pantachisunkichismanmi; Diospa ancha sumaq sonqo kayninwan sonqoykichistaqa kallpachaychis ama mijunawanchu, mijunaqa manan imapipas yanapanchu chayman sonqollikuqkunataqa.
w89-S 15/12 22 párr. 10
Diospa sonqonpaq jina sacrificiokunata jaywasun
10 Hebreo cristianokunaqa cuidakunankun karan judiokunaq ‘imaymana waj yachachikuyninkumanta, chaykunaqa pantachinmanmi’ karan (Gálatas 5:1-6). Manan chay yachachikuykunawanchu sonqonkichistaqa kallpachanchis aswanpas ‘Diospa ancha sumaq sonqo kayninwanmi’ chhaynapin allinta yachanchis cheqaq kaqpi kasqanchista. Wakin cristianokunaqa yaqachus jina mijuymanta, sacrificiokuna jaywaymanta ch’aqwata jatarichiranku, chaymi Pablo niran: “Mijunaqa manan imapipas yanapanchu chayman sonqollikuqkunataqa”, nispa. Sichus allin kaqkunata ruwasun, Jesuspa wañusqanmantapas agradecekusun chayqa allinmi Dioswan kasun. Chhayna kaqtinqa manan ima mijuykuna mijuymantachu nitaq ima p’unchaykuna waqaychaymantachu llakikusun (Romanos 14:5-9). Chaymantapas Cristoq wañusqanwanmi tukukapuran ñaupa tiempopi levitakunaq jaywasqanku sacrificiokuna (Hebreos 9:9-14; 10:5-10).
Bibliata leenapaq
(Hebreos 12:1-17) Chhayna askha testigokunataq phuyu jinaraq muyuykuwashanchis chayqa, noqanchispas imachus llasawaqninchista wijch’uspa, facil-llata mayt’uwaqninchis juchatawan wijch’uspa, ama pisipaspa phawashallasun kay phawananchis kaq carrerata. 2 Chayta ruwashananchiskamaqa tukuy yuyaywan qhawashallasun Jesusta, paymi iñiypi pusawaqninchisqa iñiyninchista junt’apaqpas. Payqa qhepaman kusikunanta yachaspan ñak’arina k’aspita aguantaran, manataqmi p’enqakuranchu chhayna p’enqay wañuytapas, chaymi kunanqa Diospa paña ladonpi tiyashan. 3 Arí, tukuy yuyaywan qhawashallaychis juchasapa runakunaq imaymana k’amisqan aguantaqta, chhaynapi mana sayk’unaykichispaq mana pisipanaykichispaqwan; chaymantapas chay juchasapa runakunaqa paykunaq mana allinnillankupaqtaqmi chaytaqa ruwaranku. 4 Juchawan maqanakuspaykichisqa manaraqmá qankunaqa wañunaykichiskamaraqchu maqanakunkichis. 5 Chaymantapas qankunaqa qonqapusqankichismá wawankunata jina Diospa nisqasuykichistaqa; ¿manachu simin qelqapi nishan: “Wawalláy, aman Jehová Diospa wanachisqasuykitaqa mana valeqpaq jinaqa jap’inkichu, amallataq pisipankichu anyasuqtiykipas; 6 Jehová Diosqa munakusqan runakunatan wanachin, payqa pikunatachus wawankunata jina chaskin chaykunatan jasut’inpas”, nispa? 7 Imapiña ñak’arinkichis chaypas allintan aguantanaykichis, chaymantapas wanachisqapas kashawaqchis jinatan chaykunataqa qhawarinaykichis. Diosqa wawankunata jinan qankunataqa rikusunkichis; lliu wawakunapas taytankuq wanachisqanmi kanku ¿riki? 8 Chayrayku, manachus Diospa wanachisqan karankichis chayqa, manachá paypa wawankunapunichu kawaqchis. 9 Taytanchiskunaqa wanachiwaqmi kanchis ¿riki? Noqanchistaq paykunataqa respetaq kanchis. Chhaynaqa, ¿manachu astawanraq kasukunanchis janaq pacha taytanchistaqa, chhaynapi kausashanallanchispaq? 10 Taytanchiskunaqa juj tiempollan wanachiwaq kanchis, imachus paykunapaq allin karan chayman jinallataqmi chayqa kaqpas. Janaq pacha taytanchismi ichaqa allinninchispaqpuni wanachiwanchis, chhaynapi pay jina ch’uya kananchispaq. 11 Ichaqa ima wanachiypas kaq ratoqa manan kusichikunchu, aswanpas nanachikunmi; chaymantan ichaqa wanachisqa kaqkunaqa thaj kausayta, chanin kausayta ima chaskinku. 12 Chayrayku, liwi-liwi makikunata pisipaq moqokunatawan kallpachaychis; 13 purinaykichis ñantapas rectoyachiychis, chhaynapi wist’u moqoqa ama phawarunanpaq, aswanpas qhaliyananpaq. 14 Lliu runawan thajpi kanaykichispaq kallpachakuychis; maskhaychis ch’uyanchasqa kaytapas, mana chayqa manan Señorta rikunkichischu. 15 Allinta qhawarikuychis llapankuchus Diospa ancha sumaq sonqo kayninta chaskishanku icha manachus chayta, chhaynapi ama qankuna ukhupi ima venenoyoq saphipas rijurinanpaq, mana chayqa sasachaykunatan jatarichinman, askhatataq qhellichanmanpas. 16 Chaymantapas, paqtataq qankuna ukhupi kashanman qhelli juchapi puriqkuna, Esaú jina Diospa kaqninkunata pisichaqkunapas, paymi phiwi kayninmanta tupaqninta cambiapuran juj plato mijunawan. 17 Yachasqaykichis jina, chay qhepaman bendicionta chaskiytaña munaran chaypas, manan qosqachu karan, waqaykuranña taytanpa imachus nisqanta cambiachiyta munaspa chaypas, yanqapaqñan karan.
30 SETIEMBRE-6 OCTUBRE
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | SANTIAGO 1, 2
“Juchaman wañuyman apaq ruwaykuna”
(Santiago 1:14) Aswanpas sapankan pruebamanqa churakun imachus munasqanwan tentasqa kaspa sonqonta suwachikuspa.
g17.4-S 14
Tentación
Tentacionqa kanman ima mana allintapas ruwayta munaqtinchismi. Ejemplopaq, yaqapaschá rantikuq rishaspa rikuwaq imapas gustasqasuykita, jinaspa yuyaykuwaq: “Mana piqpa reparasqallan suwarukusaq”, nispa. Ichaqa concienciaykin willasunki chhayna yuyaykuyqa mana allin kasqanta, chaymi usqhaylla chay yuyakusqaykita umaykimanta orqonki. Chayta ruwaspan tentacionta atipanki.
¿IMANINMI BIBLIA?
Yaqapaschá mayninpiqa mana allinta ruwanapaq tentasqa kasunman, ichaqa manan chayraykuchu mana allin runa kanchis. Biblian willawanchis lliupas tentasqa kasqanchista (1 Corintios 10:13). Tentación kaqtinqa cuidakunanchismi chaypi ama urmanapaq. Wakin runakunaqa yuyaykushallankun chay mana allin piensaypi jinaspa juchallikunku; wakinmi ichaqa usqhaylla chay yuyaykuyta wijch’unku mana allin kasqanrayku.
“Sapankan pruebamanqa churakun imachus munasqanwan tentasqa kaspa sonqonta suwachikuspa” (Santiago 1:14).
(Santiago 1:15) Wiñaruspataq chay munapayayqa juchata paqarichin, juchataq wañuyman apan.
g17.4-S 14
Tentación
Bibliaqa willawanchismi imakunas juchaman apawasunman chayta. Santiago 1:15 textopi nishan: “Wiñaruspataq chay munapayayqa juchata paqarichin”, nispa. Chhaynaqa mana allin kaqta munapayashallasun chayqa, imayna juj onqoq warmipas wawanta onqokapun, ajinatan mana allin yuyaykuykunapas umanchismanta mana wiqch’uqtinchisqa juchata paqarichin. Ichaqa manan mana allin yuyaykuykunawanqa atipachikunanchischu aswanpas noqanchisqa atinchismi chay yuyaykuykuna wijch’uyta.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Santiago 1:17) Tukuy allin kaqkunapas tukuy junt’asqa kaqkunapas janaq pachamantan, arí, cielopi k’anchaykunaq Yayanmantan chaykunaqa jamun, payqa manan llanthu jinachu kayman jaqayman cambian.
it-2-S 263 párr. 3
K’anchay, I
Jehová Diosqa ‘cielopi k’anchaykunaq Yayanmi’ (Sant. 1:17). Payqa “p’unchay k’anchananpaq intita churan, tuta k’anchananpaqtaq killata ch’askakunatawan churan” (Jer. 31:35). Chaymantapas Diosqa yachaynintan qowallanchistaq k’anchayta jina, chhaynapi paywan allin kananchispaq (2 Cor. 4:6). Kamachikuyninkuna, tukuy ima ruwasqan, simin qelqapas k’anchaymi paywan pusachikuq runakunapaq (Sal. 43:3; 119:105; Prov. 6:23; Is. 51:4). Salmistan chaymanta qelqaran: “K’anchayniykipin k’anchayta rikuyku”, nispa (Sal. 36:9; comparay Sal. 27:1; 43:3). Imayna illarimuqtin inti aswan-aswanta k’anchamun allinta p’unchayamunankama chhaynatan, chanin ruwayniyoq runakunaq ñaninqa “p’unchayamuqtin aswan-aswanta k’anchariq jinan” k’ancharin (Prov. 4:18). Jehová Diospa k’anchayninman jina puriyqa kamachikuyninman jina imatapas ruwaymi (Is. 2:3-5). Chaymantapas, pipas mana allinkunata qhawashan mana allinta ruwananpaq chayqa, tutayaqpin kashan Dioswan kaq ruwaykunapi. Jesusmi chaymanta niran: “Ñawiykichus envidiakuq kanqa chayqa, llapan cuerpoykin tutayaqpi kanqa. Ñawichus k’anchayta apamunanmanta tutayaqta apamunman chayqa, ¡imayna tutayaqpiraqchá llapan cuerpoqa tarikunman!”, nispa (Mat. 6:23; comparay Deut. 15:9; 28:54-57; Prov. 28:22; 2 Ped. 2:14).
(Santiago 2:8) Diospa simin qelqapin nishan: “Runamasiykitan qan kikiykita jina munakunki”, nispa, chay ancha allin kamachikuytachus junt’ankichis chayqa, allinmi chay ruwasqaykichisqa kanqa.
it-2-S 227 párr. 6
kamachikuy
‘Ancha allin kamachikuy’. Chay kamachikuyqa ñaupaqpin kashan runakunaq llapan kamachikuyninkunamantaqa, imaynan juj reypas kamachisqan runakunamanta ñaupaqpi kashan jinata (Sant. 2:8). Kamachikuy simipiqa ñaupaqtan kasharan munakuy. Iskay kaq kamachikuyqa ancha allin kamachikuymi, chay kamachikuymantan llapan kamachikuy simipas paqarimun profetakunaq qelqasqanpas. Chay kamachikuymi nin: “Runamasiykitan munakunki qan kikiykita jina”, nispa (Mat. 22:37-40). Cristianokunaqa manañataq kamachikuy simiq kamachisqanchu kashanchis chayqa, mosoq rimanakuypa kamachisqanmi kanchis, chaymi ‘ancha allin kamachikuytapas’ kasukunanchis. Chay kamachikuyqa rey Jehová Diospa jinallataq rey Jesucristoq kamachisqanmi.
Bibliata leenapaq
(Santiago 2:10-26) Pipas kamachikuy simita llapanta junt’ashaspa jujnillanpi pantarunman chayqa, llapa kamachikuy contran juchallikushanman. 11 “Aman jujwan pantankichu” niqqa, “aman pitapas wañuchinkichu” nillarantaqmi. Chayrayku, manapaschá piwanpas pantashawaqchu, ichaqa pitapas wañuchiwaq chayqa, llapan kamachikuytan p’akishawaq. 12 Qankunaqa libre llaqtan kankichis, qankunapaq kaq kamachikuyman jinataqmi juzgasqapas kankichis, chayrayku chayman jina imatapas ruwaychis rimaychispas. 13 Pipas mana khuyapayakuqqa mana khuyapayakuyllawantaqmi juzgasqa kanqa. Khuyapayakuyqa gananqan ima juiciotapas. 14 Wayqe-panaykuna, pipas “iñiyniyoqmi kani” nishaspa, allin kaqkunata mana ruwanmanchu chayqa, ¿valenmanchu chay iñiynin? Chhayna iñiyqa manan chay runataqa salvanmanchu ¿riki? 15 Mayqen iñiqmasinchismanpas p’acha faltashanman, chay p’unchaypaq mijunanpas faltashanman, 16 jinaspa mayqenniykichispas niwaqchis: “Sumaqlla ripukuy, q’oñita p’acharakamuy, sajsatataq mijurakamuy”, nispa, manataq ima necesitasqantapas qowaqchischu chayqa, ¿ima allintataq qankunari ruwashawaqchis? 17 Chhaynan iñiywanpas kanman, manachus allin kaqkunata ruwasunman chayqa, wañusqan iñiyninchisqa kashanman. 18 Ichaqa, yaqapaschá pipas ninman: “Qanqa iñiyniyoqmi kanki, noqataq allin kaqkunata ruwani”, nispa. Yau chhaynata rimaq runa, awer rikuchiway iñiyniykita mana imatapas ruwaspalla, noqataq iñiyniyta rikuchisayki allin kaqkunata ruwaspa. 19 Qanqa creenkin Diosqa ch’ullalla kasqanta ¿riki? Allinmi chayqa. Supaykunapas creenkun chaytaqa, manchakuymantataqmi khatatatankupas. 20 Yau mana yuyayniyoq runa, ¿manachu yachanki mana ruwayniyoq iñiyqa yanqapaq kasqanta? 21 ¿Manachu taytanchis Abrahanpas imachus ruwasqanrayku chaninpaq jap’isqa karan? Arí, payqa wawan Isaacta sacrificiopi jaywananpaq altarman churaqtinmi chhayna qhawarisqa karan. 22 Rikusqayki jina, Abrahanpa iñiyninqa imachus ruwasqankunawan kuskan llank’aran, imachus ruwasqankunawantaqmi junt’apasqapas karan. 23 Chayraykun Diospa simin qelqapipas nin: “Abrahanqa Jehová Diospi iñisqanraykun chaninpaq jap’isqa karan”, nispa, chhaynapin payqa “Jehová Diospa amigon” nisqa kapuran. 24 Rikusqaykichis jina, allinkuna ruwasqanraykun pipas chaninpaqqa jap’isqa kanqa, manan iñisqanraykullachu. 25 ¿Manachu qhelli kausaypi puriq Rahabpas imachus ruwasqanrayku chaninpaq jap’isqa karan? Payqa qhamiyaq runakunata sumaqta chaskispan juj ladonta kachapuran. 26 Imaynan mana espirituyoq cuerpoqa wañusqa kashan, chhaynallataqmi iñiyninchiswanpas kanman; manachus allin kaqkunata ruwasunman chayqa, wañusqan iñiyninchisqa kashanman.