May kusisqan kanku Jehová Diospaq junt’aq sonqo kaqkunaqa

1, 2. a) ¿Imatan wakin nacionkunapi gobiernokuna hermanonchiskunawan ruwashanku, chaywanpas imaynatan hermanonchiskuna Jehová Diosta servishallanku? b) ¿Imaraykun kusisqalla kasunman qatikachasqaña kaspapas? (Tapanpi kaq fotokunamantawan willay).

KAY tiempopiqa kinsa chunka más nacionkunapi autoridadkunan mana munankuchu Jehová Diosmanta runakunaman willananchista. Wakin nacionkunapiqa hermanonchiskunatan carcelkunapi wisq’ashanku, ¿imarayku? Kay hermanonchiskunaqa manan ima mana allintapas ruwarqankuchu. Paykunataqa carcelman wisq’arqanku Bibliata leesqankurayku, iñiyninkumanta jujkunaman willasqankurayku, juñunakuyman risqankurayku, politicamanpas mana chhaqrukuyta munasqankurayku iman. Chhaynataña kay hermanonchiskunata carcelman wisq’ashanku chaypas paykunaqa junt’aq sonqollawanpunin Jehová Diosta servishanku,b kusisqataqmi kashanku chhaynata Jehová Diosta servisqankumanta.

² Gobiernokunaq carcelman wisq’asqan hermanokunaqa manan llakisqachu kashanku. Kay revistaq tapanpi fotokuna rikusqanchis jina paykunaqa kusisqan kashanku junt’aq sonqowan Jehová Diosta servisqankumanta, Jehová Diospas kusisqan kashan chhayna kasqankuta rikuspa (1 Crón. 29:17a). Jesusmi nirqan: “Kusisqan kanku chanin kaqta ruwasqankurayku qatikachasqa kaqkunaqa […]. Anchatapuni kusikuychis, anchata q’ochukuychis, janaq pachapi premioykichisqa jatunmi”, nispa (Mat. 5:10-12).

 3. Hechos 4:19, 20 nisqan jina, ¿imatan apostolkuna ruwarqanku qatikashasqa tarikuspa, imaraykun chayta ruwarqanku?

³ Ñaupa tiempopipas Jesusmanta runakunaman willasqankuraykun apostolkunata qatikacharqanku. Askha kutipin Jatun Juntapi kaq juezkuna paykunata nirqanku “amaña Jesuspa sutinpi rimanankupaq” (Hech. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Imatan apostolkuna ruwarqanku? (Leey Hechos 4:19, 20). Paykunataqa aswan autoridadniyoq Jehová Diosmi kamachirqan lliu llaqtakunaman Jesusmanta willanankupaq (Hech. 10:42). Chayraykun Pedropas Juanpas llapa apostolkunaq sutinpi juezkunata mana manchakuspa nirqanku paykunaq kamachisqanta mana kasukunankupaq, aswanpas Jehová Diospa kamachisqanta kasukunankupaq, Jesusmantapas willashanallankupaq. Chay nisqankuwanmi chay juezkunata nisharqanku Jehová Dioslla aswan autoridadniyoqqa kasqanta.

 4. Hechos 5:27-29 nisqan jina, ¿ima ejemplotan apostolkuna llapanchismanpas saqewarqanchis, imatan noqanchispas paykuna jina ruwasunman?

⁴ Apostolkunaqa allin ejemplon noqanchispaqqa karqanku. Paykuna jinan noqanchispas ninchis: “Noqaykuqa kamachikuq Diostan ñaupaqtaqa kasukunayku, runakunata kasukunaykumantaqa”, nispa (leey Hechos 5:27-29). Apostolkunata junt’aq sonqo kasqankuraykuña soq’aykurqanku chaypas, paykunaqa “Jatun Juntaq ñaupanmantan kusisqa ripurqanku, Jesuspa sutinpi p’enqayta ñak’arisqankumanta Diospa allin qhawarisqan kasqankurayku”, jinan chaymantaqa Diosmanta willashallarqanku (Hech. 5:40-42).

 5. ¿Imakunatan yaqapas tapukusunman?

⁵ Chhaynaqa yaqapaschá tapukusunman: “Apostolkunaqa Jehová Diostataq astawan kasukunanku karqan chayqa, ¿imaynatataq autoridadkunatapas kasukurqankuri?”, nispa (Rom. 13:1). Chaymantapas yaqapaschá tapukullasunmantaq: “¿Imaynatataq noqanchispas gobiernokunatapas kasukusunman tukuy atiyniyoq Jehová Diospaqpas junt’aq sonqolla kasunman?”, nispa (Tito 3:1).

 6. a) ¿Ima “autoridadkunamantan” rimashan Romanos 13:1, imaynatan paykunata qhawarinanchis? b) ¿Imaraykun kamachikuqkuna atiyniyoq kanku?

⁶ (Leey Romanos 13:1). Kay textopi “autoridadkuna” nispaqa nishan gobiernokunatan, paykunan llapa runakunapaqpas autoridadniyoq kanku. Jehová Diospa testigonkunaqa chay autoridadkunatan kasukunanchis. Paykuna kaqtinmi kay pachapi imapas ordenpi kashan, leykunatapas junt’achinku, mayninpitaq Jehová Diospa llaqtanta defiendenku (Apo. 12:16). Chaymi Bibliapi kamachiwanchis paykunaman impuestota qonanchispaq, manchakunanchispaq, respetananchispaq ima (Rom. 13:7). Ichaqa chay kamachikuqkunaqa autoridadniyoq kanku Jehová Dios paykunaman chay autoridadta qosqanraykullan. Chaytan Jesuspas sut’ita nirqan Roma nacionpi kamachikuq Poncio Pilatoman. Pilaton Jesusta nirqan: “¿Manachu yachanki qanta kacharipunaypaq wañuchinaypaqpas atiyniyoq kasqayta?”, nispa. Jinan Jesusqa payta nirqan: “Manachus Dios atiyta qosunkiman karqan chayqa, manachá imata ruwawanaykipaqpas atiyniyoqchu kawaq”, nispa (Juan 19:11). Pilato jinan kay tiempopi kamachikuqkunapas politicokunapas manan tukuy atiyniyoqchu kanku.

 7. ¿Ima kaqtinmi autoridadkunata mana kasunanchischu, imatan Jehová Dios paykunamanta mañanqa?

⁷ Cristianokunaqa llapa autoridadkunaq kamachikuynintan kasukunanchis. Ichaqa sichus autoridadkuna kamachiwasunman Diospa cheqnisqanta ruwananchispaq otaq mana munankumanchu Diospa kamachiwasqanchista ruwananchista chayqa manan chaykunapiqa autoridadkunataqa kasukunanchischu. Yaqapaschá autoridadkunaqa wayna hermanonchiskunata kamachinkuman guerraman rinankupaq.c Otaq mana munankumanchu Bibliata leenanchista, qelqanchiskunata leenanchista, Diosmanta willaq rinanchista, juñunakuykunamanpas rinanchista. Chaykunapiqa manan autoridadkunataqa kasukunanchischu. Askha autoridadkunan ichaqa chayta ruwashanku Jesuspa qatikuqninkunawan, paykunaqa Diosmanmi cuentata chaymanta qonanku kanqa, Jehová Diosqa lliutan rikumushan (Ecl. 5:8).

 8. ¿Imaynapin jujniray kanku Jehová Dioswan kay pachapi kamachikuqkunawan? ¿Imaraykun chayta allinta entiendenanchis?

⁸ Autoridadkunaqa atiyniyoqmi kanku imatapas kamachiwananchispaq imatapas ruwanankupaq. Ichaqa paykunaqa manan allintapunichu imatapas ruwanku, manataqmi tukuypipunichu atiyniyoq kanku. Biblian nin juj aswan atiyniyoq kasqanta tukuy munayniyoq kasqanta, paymi Jehová Dios. Bibliapin Jehová Diosmanta tawa kutita nin tukuy munayniyoq kasqanta (Dan. 7:18, 22, 25, 27). Chhaynaqa, kamachikuqkuna atiyniyoqña kanku chaypas Jehová Diosllan tukuy atiyniyoqqa.

 9. ¿Imatan profeta Daniel juj rijuriypi rikurqan?

⁹ Profeta Danielmi juj rijuriypi rikurqan Jehová Diosqa llapa autoridadkunamantapas aswan atiyniyoq kasqanta tukuy munayniyoq kasqanta. Chay rijuriypin ñaupaqta rikurqan tawa manchay phiña animalkunata, chay animalkunaqa kay pachapi kamachikuqkunawanmi tupan. Chaykunan kanku: Babilonia, Medopersia, Grecia, Roma, Reino Unido Estados Unidos jujllachasqa nacionkunapiwan, chay jujllachasqa nacionkunan kay tiempopi kamachikushanku (Dan. 7:1-3, 17). Chaymantataq Jehová Diosta rikurqan janaq pacha trononpi tiyashaqta (Dan. 7:9, 10).

10. Daniel 7:13, 14, 27 nisqan jina, ¿pikunamanmi Jehová Dios kay pachapi atiyta qopun, imatan chaywan Jehová Diosmanta reparanchis?

¹⁰ (Leey Daniel 7:13, 14, 27). Chaymantan Daniel rikullarqantaq kay pachapi kamachikuqkunamanta atiyninku qechusqa kapusqanta, jinaspa aswan atiyniyoqkunaman qopusqa kasqanta. ¿Pikunamanmi chay atiyta qopurqan? “Runaq churinmanmi” otaq Jesucristomanmi, jinallataq “tukuy munayniyoqpa ch’uya serviqninkunaman” otaq 144.000 ajllasqa cristianokunaman, paykunan Jesuswan kuska wiñaypaq kamachikamunqaku (Dan. 7:18). Chhaynaqa, Jehová Diosllan tukuy munayniyoq kasqanrayku kamachikuqkunamanta atiyta qechuyta atin.

11. ¿Danielpa ima nisqanmi rikuchillantaq Jehová Diosqa tukuy munayniyoqpuni kasqanta?

¹¹ Profeta Danielmi chay rijuriypi rikusqan ñaupaqtaraq janaq pacha Diosmanta nirqan: “Paymi reykunataqa churanpas orqonpas”, nispa. Chaymantan nillarqantaq: “Ancha jatun Dioslla runakunata kamachiq kasqanta yachachunku, pitachus kamachikuqpaq munasqanta churaq kasqantapas yachachunku”, nispa (Dan. 2:19-21; 4:17). Chaypi nisqan jina Jehová Diosllan reykunata churaqpas orqoqpas. Chaymantan astawan kunan yachasun.

12. ¿Ima reykunatan Jehová Dios qechurqan kamachikuq kasqankumanta? Jujmanta willay. (Kay parrafopaq dibujota qhaway).

¹² Jehová Diosqa kay pachapi llapa autoridadkunamantapas tukuy munayniyoqpunin. Kinsamanta rimasunchis. Egiptopi rey faraonmi Jehová Diospa llaqtanta esclavoman tukuchipurqan, manataqmi kachariyta munarqanchu. Jinan Jehová Diosqa llaqtanta kacharichinanpaq faraonta Puka lamar-qochapi millp’uchipurqan (Éx. 14:26-28; Sal. 136:15). Chaymantataq Babilonia rey Belsasar “janaq pacha Señor contra sayarirqan”, qolqemanta qorimanta dioskunatataq jatuncharqan Jehová Diosta jatunchananmantaqa (Dan. 5:22, 23). Chhayna jatunchakuq kasqanraykun Jehová Diosqa “juj tutallapi” Belsasarta wañuchipurqan, kamachikuq kasqantataq Media runakunaman Persia runakunaman qopurqan (Dan. 5:28, 30, 31). Unay watakuna qhepamantaq rey Herodes Agripa I apóstol Santiagota wañuchipurqan, chaymantataq apóstol Pedrota jap’ispa wañuchiyta munarqan. Jehová Diosmi ichaqa jark’arqan chay ruwananta. “Jinan Jehová Diospa angelninqa Herodesta onqoywan jap’ichirqan”, jinaspa wañupurqan (Hech. 12:1-5, 21-23).

13. ¿Imaynatan Jehová Dios juñunasqa reykunata atiparqan? Jujmanta willay.

¹³ Juñunasqaña kay pachapi kamachikuqkuna Jehová Dios contra jatarinkuman chaypas manan imanaytapas Diostaqa atinkumanchu. Ñaupa tiempopin prometesqa jallp’aman Israel runakuna jaykunankuña kashaqtin 31 Cananeo reykuna Israel runakuna contra jatarirqanku, chaypin Jehová Diosqa chay reykunata wañuchipurqan (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Unay watakuna qhepamanmi Siria rey Ben-Hadad juñurqan llapa soldadonkunata 32 reykunatawan Israel runakuna contra maqanakunanpaq, chay kutipipas Jehová Diosqa lliutan chay reykunata wañuchipurqan (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. a) ¿Imanirqankun rey Nabucodonosorpas rey Dariopas Jehová Dios tukuy munayniyoq kasqanmanta? b) ¿Imanirqanmi juj salmosta qelqaq runa Jehová Diosmantapas llaqtanmantapas?

¹⁴ Jehová Diosqa tukuy atiyniyoqpunin munayniyoqpunin. Babilonia rey Nabucodonosormi jatunchakurqan atiyniyoq jatun nación kasqanmanta, manataq Jehová Diostachu juch’uyaykukuspa jatuncharqan. Chaymi Jehová Diosqa Nabucodonosorta waq’aman tukuchipurqan. Yuyayman kutispan ichaqa Nabucodonosorqa Jehová Diosta jatuncharqan. Nirqantaq Jehová Diospa kamachikuynillan wiñaypaq kasqanta, Diostaqa mana pipas imata ruwananpaqpas jark’ayta atisqantapas (Dan. 4:30, 33-35). Rey Dariopas imaynata Jehová Dios Danielta leonkunamanta salvasqanta rikuspan nirqan: “Llapa kamachisqay suyupi runakunatan kamachini Danielpa Diosninta manchakunankupaq. Payqa kausaq Diosmi, wiñay-wiñaypaq Diosmi, gobiernonpas manan chinkanqachu, kamachikuyninpas wiñaypaqmi”, nispa (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27).

¹⁵ Juj salmota qelqaqmi nillarqantaq: “Jehová Diosmi nacionkunaq mana allin yuyaykusqanta qolluchirqan, paymi llaqtakunaq piensasqanta mana valeqman tukuchirqan”, nispa. Chaymantapas nillarqantaqmi: “¡May kusisqan Jehová Diosta Diosninpaq jap’iq nacionqa! ¡May kusisqan herencianpaq ajllakusqan llaqtaqa!”, nispa (Sal. 33:10, 12). Tukuy chaykunaraykun llapanchispas kallpachakunanchis Jehová Diosta junt’aq sonqowan servinanchispaq.

16. ¿Imatan Jehová Dios ñaupa tiempopi jina ruwanqa, imaraykun chayta ruwanqa? (Kay parrafopaq dibujota qhaway).

¹⁶ Ñaupa tiempopi jinan Jehová Diosqa jamuq tiempopipas llaqtanpi kaq runakunata salvanqa “manchay ñak’ariy” tiempopi (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Manchay ñak’ariy tiempopin llapa juñunasqa nacionkuna otaq Magogmanta kaq Gog Jehová Diosta serviqkuna contra jatarinqaku jinaspa lliuta wañuchiyta munanqaku. Naciones Unidas nisqa organizacionpi kaq 193 nacionkunaña Jehová Dios contra llaqtan contra jatarinqaku chaypas manan imanaytapas Jehová Diostaqa atinqakuchu, Diosninchisqa tukuy atiyniyoqpunin tukuy munayniyoqpunin. Jehová Dios kikinpunin niwanchis: “Chaykunata ruwaspan jatunchakusaq, ch’uyanchakusaq, askha nacionkunamanmi rikuchisaq may jatun kasqayta, may ch’uya kasqayta; chhaynapin paykunaqa yachanqaku noqa Jehová Dios kasqayta”, nispa (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Iman pasanqa kay jallp’a pachapi kaq reykunawan junt’aq sonqo kaqkunawanpas?

¹⁷ Armagedón guerrapin Jehová Diosqa “jallp’a pachapi llapa reykunata” ch’usaqman tukuchipunqa (Apo. 16:14, 16; 19:19-21). Jinan “allin kaqta ruwaqkunalla kay jallp’apiqa tiyanqaku, junt’aq sonqo kaqkunalla chaypiqa tiyanqaku” (Prov. 2:21, willakuy).

18. ¿Imatan askha hermanonchiskuna ruwarqanku, imaraykun chayta ruwarqanku? (Daniel 3:28).

¹⁸ Askha hermanonchiskunan tukuy munayniyoq Jehová Diosta munakusqankurayku carcelpi wisq’asqa karqanku, wañuytapas manan manchakurqankuchu. Chay hermanonchiskunaqa Jehová Diostan tukuy sonqonkuwan serviyta munanku, imaynan ruwarqanku Danielpa tiemponpi kinsa Hebreo waynakuna jina. Paykunapas tukuy munayniyoq Jehová Diosta servisqankuraykun wañuytapas mana manchakurqankuchu (leey Daniel 3:28).

19. ¿Ima ruwasqanchisman jinan Jehová Dios juzgawanchis, imatan noqanchispas ruwananchis?

¹⁹ Rey Davidqa tukuy atisqantan kallpachakurqan Jehová Diosta junt’aq sonqowan servinanpaq. Paymi nirqan: “Jehová Diosmi llaqtakunata juchachanqa. Diosníy Jehová, imachus ruwasqayman jina juzgaway, imayna runachus kasqayman jina chaninchaway”, nispa (Sal. 7:8). Chaymantapas nillarqantaqmi: “Chaninta ruwasqay, allinta kausasqay waqaychawachun”, nispa (Sal. 25:21). Noqanchispas Jehová Diosta junt’aq sonqowan servinanchispaqmi kallpachakunanchis. Wañuchiytaña runakuna munawasunman chaypas manapunin jayk’aqpas kay pachapi gobiernokunataqa ni politicokunatapas yanapananchischu. Chhaynapin noqanchispas nisunchis: “May kusisqan ch’uyata kausaqkunaqa, Jehová Diospa leyninman jina kausaqkunaqa”, nispa (Sal. 119:1).