8 capítulo
‘Mana allin espiritukunawan maqanakuy’
1. ¿Imaraykun millay espiritukunaq ruwasqanmanta yachananchis?
ASKHA runakunan millay espiritukunamanta rimaqta uyarispa asikunku, ichaqa manan asikunapaqchu. Cheqaqpaqña manaña cheqaqpaqchu runakuna qhawarinku chaypas chay espiritukunaqa kanmi, llapa runatataqmi waqllichiyta munanku. Jehová Diospa kamachinkunatapas waqllichiytan munanku. Paykunatan astawanqa qhawashanku waqllichinankupaq. Apóstol Pablo kayta yuyaychawanchis: “Manan runawanchu maqanakunchis, aswanpas kamachikuqkunawanmi, atiyniyoqkunawanmi, kay laqhayaq pachapi kamachikuqkunawanmi, hanaqkunapi kaq mana allin espiritukunawanmi” (Efesios 6:12). Satanasqa hanaq pachamantan wikch’uykamusqa karan chaymi sinchi phiñasqa kashan tiempon pisillaña kananta yachaspa, chayraykun kay p’unchaykunapi astawanraq runakunata waqllichishan (Apocalipsis 12:12).
2. ¿Imaynatan millay espiritukunata maqanakuypi atipasunman?
2 ¿Atipasunmanchu maqanakuypi millay espiritukunata? Arí atipasunmanmi, ichaqa Jehová Diosmantan tukuy sonqowan hap’ipakunanchis. Chaypaqqa Simin Qelqapi kaq kamachikuynintan kasukunanchis chhaynapin mana Satanaspa makinpi kaq runakuna hinachu ñak’arichisqa kasun cuerponchispi kawsayninchispi yuyayninchispipas (Santiago 4:7).
Teqsimuyuntinpi hanaqmanta kamachikuqkuna
3. ¿Pikunatan Satanás astawan qatiykachan, imaynata chayta ruwan?
3 Jehová Diosmi hanaq pachamanta tukuyta rikumushan willawanchistaqmi ima sucedesqantapas. Huk rikhuriypin apóstol Juanman rikuchiran Satanasta ‘huk hatunkaray puka dragonman’ rikch’akuqta, paymi makillaña suyashasqa Diospa Reinon 1914 watapi kamachikamuyta qallariqtin hina chinkachinanpaq. Chayta mana atispan Satanasqa sinchita phiñakuspa Hallp’api qhepaq Reinopi kamachikuqkunata qatiykachayta qallariran (Apocalipsis 12:3, 4, 13, 17). ¿Imaynatan Saqra qatiykachan? Kay pachapi kaq runankunawan.
4. ¿Pin kay pachapi kamachikuqkunaman atiyta qon, imaynapi chayta yachanchis?
4 Chay qhepamanmi Juan rikullasqataq qanchis umayoq chunka waqrayoq wak’a animalta, paymi munaychakusqa ‘lliw ayllukunata, llaqtakunata, tukuy t’aqa rimaqkunata, suyukunatawan’. Chay wak’a animalqa kay pachapi llapa kamachikuqkunan. Diosmi apóstol Juanman kayta willachillarantaq: “Dragontaq [Saqra Satanás] chay wak’a animalman qorqan atiyninta, kamachikunan tiyanata, hatun munaychakuynintawan”, nispa (Apocalipsis 13:1, 2, 7). Arí, chaypi nisqan hina Satanasmi kay pachapi kamachikuqkunaman qon atiytapas munaychakuytapas. Apóstol Pablo qelqasqan hina, ‘hanaqkunapi kaq mana allin espiritukunan’ kay ‘pachapi kamachikuqkunaqa’ kanku, paykunan kay pachapi kamachikuqkunata yuyaychashanku. Chaykunatan allinta yachananku Jehová Diosta yupaychay munaqkunaqa (Lucas 4:5, 6).
5. ¿Imapaqmi huñukushan kay pachapi kamachikuqkunata?
5 Yaqa llapa kamachikuqkunaña religionniyoq kanku chaypas manan mayqen suyupas Jehová Diosta nitaq churasqan Kamachikuq Jesucristotapas kasukunkuchu. Imaymanata ruwaspan kallpachakunku atiyniyoq kanankupaq. Apocalipsis qelqa nisqan hina “supaykunaq espiritunmi” kay pachapi kamachikuqkunata huñushan Armagedonpi “Tukuy-atiyniyoq Diospa hatun taripay p’unchayninpaq” (Apocalipsis 16:13, 14, 16; 19:17-19).
6. ¿Imarayku makilla kananchis Satanaspa kamachikusqan pachaman mana q’emiykunanchispaq?
6 Kamachikuqkuna ukhupi ch’aqwaykuna, llaqta ukhupi ch’aqwaykuna, religionkuna ukhupi ch’aqwaykuna, qolqemanta ch’aqwaykunapas sapa p’unchaymi runakunata llakichin. Chay ch’aqwaykuna kaqtinmi runakuna sayapakunku suyunkuman, ayllunkuman, llaqtankuman, rimasqanku simita rimaqkunaman otaq kawsasqankuman hina kawsaqkunaman, manaña chay llaqtakunapichu tiyanku chaypas sayapakunkun mayqenkaqmanpas. Ichaqa pimanña imamanña sayapakunku chaypas, ¿pitataq q’emiykushanku? Biblian sut’ita willan, ‘lliw kay pacha saqraq munaychakusqan kashasqanta’ (1 Juan 5:19). ¿Imatan ruwananchis huk runakuna hina mana q’otuchikunanchispaq? Tukuy sonqowanmi Diospa Reinonta q’emiykunanchis, manataqmi sayapakunanchischu kay pachapi kaq ch’aqwaykunaman (Juan 17:15, 16).
Satanaspa toqllankuna
7. ¿Imatan Satanás yachaysapa kayninpi ruwachishan pantasqa religionkunawan?
7 Satanasqa qallariymantapachan imaymanawan runakunata qatiykacharan Jehová Diosmanta karunchananpaq. Hinaspapas imaymana toqllakunawanmi runakunata q’oturan. Yachaysapa kayninpin pantasqa religionkunawan askha runakunaq yuyayninta tutayachiran Diostan yupaychayku, nispa yuyaykunankupaq. Runakunaqa manan Diosta reqsinkuchu nitaq cheqaqkaqta munakunkuchu, chaymi religiosokunaq ruwasqanwan rimasqankuwan ima q’otuchikunku otaq milagrokuna ruwasqankuta qhawarispa sonqonkuta suwachikunku (2 Tesalonicenses 2:9, 10). Chaymi ñoqanchistapas khaynata anyawanchis: Diosta yupaychashaspan wakinkuna “t’aqakapunqaku, pantachiq espiritukunata, supaykunaq yachachikuynintawan uyarispanku”, nispa (1 Timoteo 4:1). ¿Imaynapin chaykuna sucedenman?
8. Jehová Diostaña yupaychanchis chaypas, ¿imaynatan Satanás pantasqa religionpa ruwayninman urmachiwasunman?
8 Imapi pisiyasqanchista qhawarispan Saqraqa chaypipuni urmachiyta munawanchis. ¿Manchakushanchisraqchu runamasinchista? Chhayna kaqtinqa pantasqa religionpa ruwayninmanmi wasimasinchiskuna otaq familianchispas urmachiwasunman. ¿Hatunchakuqchu kanchis? Chhayna kaqtinqa phiñakusunpaschá pipas yuyaychawaqtinchis otaq rimasqanchismanta huknirayta hina rimaqtinku (Proverbios 15:10; 29:25; 1 Timoteo 6:3, 4). Yaqapaschá Cristoq yupinta qatikunamantaqa ‘munayninchisman hina [...] yachachiqkunata’ uyarisunman, paykunan niwasunman, allin kanapaqqa Bibliallatan ñawinchana allintataq kawsana, nispa (2 Timoteo 4:3). Satanasqa manan munanchu Diospa Simin Qelqaman hina llaqtanpa yachachisqanman hina Jehová Dios yupaychananchista, paymanqa manan imapas qokunchu ima religionpi kasqanchispas munasqanchisman hina iñisqanchispas.
9. ¿Imaynatan Satanás millay qhelli huchaman runakunata tanqan?
9 Casado kawsaypi warmi qhari puñuyqa manan huchachu ichaqa chaywanmi Satanasqa runakunata urmachin. Kay pachapi runakunaqa manan munankuchu Bibliaq nisqanman hina kawsayta, chaymi mana casado kashaspa warmi qhari puñuytapas allinpaq qhawarinku, chaywantaq kuraq runa kasqankuta rikuchiyta munanku. ¿Imanisunmanmi casarasqa runakunamanta? Askha runakunan wasanchay huchapi urmanku, wakintaq mana wasanchay hucha kashaqtin divorciakunku otaq t’aqanakunku hukwan tiyanankurayku. Satanasqa imaymana toqllakunawanmi runakunata q’otun aycha kusichiyllapi kanankupaq, yuyayninkutataqmi tutayachin qhepaman imaynapi tarikunankuta, hukkunata imayna afectasqanta, Jehová Diospas Churinpas imayna qhawarisqankuta mana reparakunankupaq (1 Corintios 6:9, 10; Gálatas 6:7, 8).
10. ¿Ima tunpallan Satanás urmachiyta munawanchis qhelli kawsayman maqanakuymanpas?
10 Q’ochukuypas allinmi. Q’ochukuyqa allinmi cuerponchispaq yuyayninchispaq sonqonchispaqpas. Ichaqa, ¿imatan ruwanchis chay q’ochukuykunawan Satanás yuyayninchista waqllichiyta munaqtin? Yachasqanchis hina, Jehová Diosqa cheqnikunmi qhelli huchapi kawsayta maqanakuytapas. ¿Hinallatachu chaykunata qhawananchis peliculakunapi, televisionpi, otaq teatrokunapi rikhuriqtin? Satanaspa tukukuyninqa qayllaykamushanñan chaymi aswan millay ruwaykunataraq rikhurichimunqa, Biblian nin: “Millay runakunapas q’otuq runakunapas aswan-aswanraqmi mana chanin-kayman chayanqaku, q’otuspanku q’otuchikuspanku ima”, nispa (2 Timoteo 3:13). Chayraykun makillapuni kashananchis Saqraq toqllankunaman mana urmananchispaq (Génesis 6:13; Salmo 11:5; Romanos 1:24-32).
11. Yachanchisña layqakuy mana allin kasqanta chaypas, ¿imaynapin chaypi urmasunman?
11 Hinaspapas Jehová Diosqa cheqnikunmi layqakuyta, watuyta, wañuqkunawan rimaytapas (Deuteronomio 18:10-12). Chaymi cristianokunaqa manapuni layqakunata tapukunchischu nitaq wasinchispi chaskinchischu layqakunanpaq. Ichaqa, ¿uyarisunmanchu paykunata televisionpi otaq Internetpi? Manaña hayk’aqpas layqakunata tapukusunchu onqoyninchismanta qhaliyananchispaq chaypas, ¿chayllaraq naceq wawanchispa makinpi watasunmanchu q’aytuta mana imapas sucedenanpaq? Layqakuyta Bibliaq huchachasqanta yachashaspa, ¿risunmanchu layqakunaman onqoyninchismanta hanpiwananchispaq? (Gálatas 5:19-21.)
12. a) ¿Imaynapin takikuna apawasunman mana allin ruwaykunaman? b) ¿Imapin rikuchishasunman millay kawsayniyoq runakuna qatikusqanchista? c) ¿Imatan ruwananchis Satanaspa toqllankunaman mana urmananchispaq?
12 Biblian niwanchis qhelli huchapi puriymanta tukuy mana chanin ruwaykunamantapas ama rimayllapas ñoqanchispi kananpaq (Efesios 5:3-5). Ichaqa, ¿uyarisunmanchu chaykunamanta sumaq takikunapi, tusunapaq hina takikunapipas? ¿Takisunmanchu qhelli huchapi puriymanta, drogakuymanta, huk huchallikuykunapi puriymanta rimaq takikunata? Manaña chay takiq runakuna hinachu kawsanchis chaypas, ¿paykuna hinachu p’achakunchis, ñaqch’akunchis, otaq rimanchispas? Satanasqa imaymana toqllakunawanmi runakunata q’otun paypa yuyaykusqanta hina yuyaykunankupaq (2 Corintios 4:3, 4). Toqllankunaman mana urmanapaqqa kay pachapi kawsaymantan karunchakunanchis. Yuyarinanchismi pikunan ‘kay laqhayaq pachapi kamachikushanku’ qaqatataqmi sayananchis paykuna contra (1 Pedro 5:8).
Atipanapaq wakichisqa
13. ¿Imaynatan atipasunman Satanaspa kamachikusqan pachata huchayoqña kashaspapas?
13 Manaraq wañupushaspan Wiraqocha Jesús apostolninkunata niran: “Kallpachakuychis, ñoqan kay pachapi mana allin kaqkunata atipaniña”, nispa (Juan 16:33). Arí, paykunapas atinkumanmi atipayta. Soqta chunka wata qhepatan apóstol Juan kayta qelqaran: “¿Pitaq kay pachata atipaqqa? Jesusqa Diospa Churin kasqanta iñiqllan”, nispa (1 Juan 5:5). Chay iñiytan rikuchinchis Jesuspa kamachikusqanta kasukuspa, pay hina Diospa Siminpi confiaspa. ¿Imatawanmi ruwana? Manan Jesuspa umallisqan congregacionmanta karunchakunanchischu. Huchallikuspaqa, huchanchista saqepuspan Jesuspa sutinpi Jehová Diospa panpachayninta tukuy sonqowan mañakunanchis. Huchayoqña kanchis pantanchisña chaypas ñoqanchispas atipasunmanmi (Salmo 130:3, 4).
14. Efesios 6:13-17 textota ñawinchay, sapanka parrafopi kaq tapuykunaman textokunaman hinataq qhawariy imaynatan sapanka tupapakuna p’acha yanapawasunman.
14 ‘Diospa qosqan llapallan tupapakuna p’achawan churakuspallan’ atipasun. Efesios 6:13-17 textota maskhaspa ñawinchay tupapakuna p’achamanta willasqanta. Qatimuq tapukuykunaman hinataq qhawariy imaynatan sapanka tupapakuna p’acha yanapawasunman.
“Cheqaq-kaywan chumpiwan hina allin chumpiykusqa”
Cheqaq yachachikuykunata reqsinchisña chaypas, ¿imaynatan sapa p’unchay Biblia ñawinchasqanchis, yuyaymanasqanchis, huñunakuykunaman risqanchispas pakaykuwasunman? (1 Corintios 10:12, 13; 2 Corintios 13:5; Filipenses 4:8, 9.)
“Chanin-kaywan fierro unkuwan hina churaykusqa”
¿Pin yachachin imachus chanin kaq kasqanta? (Apocalipsis 15:3.)
Diospa kamachikuyninta mana kasukuqkunaqa iñiyninkupin waqllichisqa kankuman, chaymanta ejemplokunata willay (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Samuel 15:22, 23).
“Usut’asqa soldado hina listolla kashaychis thak-kay allin willakuykunata usqhaylla willamunaykichispaq”
¿Imaynatan pakaykuwanchis runakunaman Jehová Diospa thak kay apamunanmanta willaspa purisqanchis? (Salmo 73:2, 3; Romanos 10:15; 1 Timoteo 5:13.)
“Iñiyniykichista hark’apakuna escudota hina hap’iychis”
Iñiyninchis allin takyasqa kaqtin, ¿imaynatan yanapawasun pipas iskayachiwaqtinchis manchachiwaqtinchispas? (2 Reyes 6:15-17; 2 Timoteo 1:12.)
“Diospa qespichiyninwanpas cascowan hina churakuychis”
¿Imaynatan Diospa qespichiyninta suyakuy yanapawanchis kay pachapi qhapaq kaykunata maskhaypi mana urmananchispaq? (1 Timoteo 6:7-10, 19.)
“Santo espirituq espadantapas hap’iychis”
¿Imapin confiananchis pipas otaq imapas iñiyninchista pisiyachiyta munaqtin? (Salmo 119:98; Proverbios 3:5, 6; Mateo 4:3, 4.)
¿Iman yanapawallasuntaq espiritual maqanakuypi atipanapaq? ¿Hayk’a kutitan chayta ruwananchis? ¿Pikunapaqwanmi chayta ruwananchis? (Efesios 6:18, 19.)
15. ¿Imata ruwaspan espiritual maqanakuypi atipasunman?
15 Hatun ejercitowan kuskan Cristoq soldadonkuna hina espiritual maqanakuypi kashanchis. Sichus makilla kasun, Diospa qowasqanchis tupapakuna p’achawantaq churakusun chayqa, manan chay maqanakuypi sayk’usunchu aswanmi Jehová Diospa huk kamachinkunata kallpachasun. Allin kallpachasqan kasun Satanaspa sinchi cheqnisqan Reinonmanta allin willakuykunata willananchispaq.
Yuyarinapaq
• ¿Imaraykun Jehová Diosta yupaychaqkuna manapuni chaqrukunkuchu kay pacha ch’aqwaykunapi?
• ¿Ima toqllakunawanmi Satanás cristianokunata waqllichiyta munan?
• ¿Imaynatan Diospa qosqan tupapakuna p’acha pakaykuwanchis espiritual maqanakuypi?
[76 paginapi dibujokuna]
Llapa suyukunan huñuykusqa kashan Armagedonpi hatun maqanakuypaq