‘Tei Maata Atu i Teia ko te Aroa Ïa’

“E teianei, te vai nei te akarongo, te manakonako, e te aroa, e toru ra; ko tei maata ra i taua toru nei, ko te aroa ïa.”​—1 KORINETIA 13:13.

 1. Eaa ta tetai tangata kite i te au tu o te tangata nei, i tuatua no te aroa?

I TUATUA mai tetai tangata kite i te au tu o te tangata katoa nei e: “Kua kite tatou no te taime mua o te tuatua enua no tatou te tangata nei e ko te mea puapinga maata no te manako o te au tangata ravarai ko te aroa ia. Te tu ra te reira i rotopu o te au mea ravarai tei anoanoia no te tangata nei, mei to tatou ra e tu nei i rotopu i to tatou tuanga paraneta te takapinipini nei i te reira ra. . . . Te tamaiti kare i aroaia e tuke roa aia i tetai tei aroaia ana i te pae o te kopapa, te au mero, e te manako katoa oki. Pera katoa tei aroaia e tuke te tupu anga i tei aroa koreia. Ta tatou i kite i teianei e kua anauia mai te tangata kia ora mei te mea rai e e apinga okotai te ora anga e te aroa. Kare teia i te manako ou. Ko te aiteanga teia o te Tuatua i te Maunga ra.”

 2. (a) I akapeea ta te apotetoro ko Paulo akakiteanga i te puapinga maata o te aroa? (e) Eaa nga uianga te tau ra i teianei kia akamanakoia?

² Ae, mei ta teia tangata kite no teianei ao i akakite maira, ko teia tuatua mou no te puapinga maata o te aroa ki te tangata nei kare ia i te mea ou. Penei no teianei ua i manako arikiiaʼi e te aronga kite o te ao nei, inara kua mama ke mai ana te Tuatua a te Atua ra e tere atu i te 19 anere mataiti i topa. No reira i raukai i te apotetoro ko Paulo i te tata: “E teianei, te vai nei te akarongo, te manakonako, e te aroa, e toru ra; ko tei maata ra i taua toru nei, ko te aroa ïa.” (1 Korinetia 13:13) Te kite nei ainei koe eaa te aroa i maata atu ei i te akarongo e te manakonako? Eaa ka tau ei kia tuatuaia e ko te aroa e tu maata roa i te au ua o te vaerua o te Atua ra?

E a Nga tu Aroa

 3. Eaa etai akatauanga i te Tuatua Tapu no runga i te inangaro tane e te vaine?

³ Ko te kite o te tangata nei i te akaari i te aroa e akakite anga i to te Atua pakari e tona manako aroa no te au tangata katoa. E mea meitaki kia kite e, e a tuatua a te Ereni i taito ra no te “aroa.” E eʹros tetai, te akataka maira i te inangaro tei piri atu ki te inangaro tane ma te vaine ra. Kare e tuanga no te aronga tata i te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra no te taiku i te eʹros, kua tata ra te urianga Septuagint i etai tu o te reira ia Maseli 7:18 e te Maseli 30:16, e te vaira etai atu taiku anga i te inangaro atu tetai tane e te vaine ia raua rai i roto i te Tataanga Epera ra. Ei akaraanga, ka tatau tatou e, “e vaine inangaro oki” a Rebeka na Isaaka. (Genese 24:67) Ko tetai akatuanga meitaki roa no teia tu inangaro te kiteia nei ia Iakoba, kua inangaro aia ia Rahela manea ra i tona akara mua anga iaia. Ko te tika, “kua tavini aturā Iakoba e itu atura mataiti no Rahela; e no tona inangaro iaia, riro atura taua au mataiti ra, mei nga rā poto ua nei iaia.” (Genese 29:9-11, 17, 20) Te akakite katoa maira oki te Peʼe na Solomona i te inangaro i rotopu i te tiaki mamoe e tetai tamaine. Inara ka tau kia akaketaketa maataia e ko teia tu inangaro, ei tumu no te marekaanga maata e te rekareka, ka tau anake kia akaari rotaiia ma te au turanga o te tuatua tika a te Atua ra. Te akakite maira te Puka Tapu kia tatou e na te inangaro anake ua i ta tetai tangata uaorai vaine i akaipoipoia i tau i te ture ra e tikai aia “kia mareka tamou . . . i tona inangaro.”​—Maseli 5:15-20.

 4. Akapeea te akakiteanga mai i te aroa ngutuare tangata i roto i te au Tuatua Tapu ra?

⁴ Tera katoa oki te aroa ririnui no te ngutuare tangata, me kare te inangaro natura, tei akanooia ki runga i te pirianga toto, ko ta te Ereni ia i tuatua e stor·geʹ. Ko te reira te tumu no te tuatua, “E matorutoru atu te toto i te vai.” E akaraanga meitaki ta tatou no teia i te aroa o Maria raua ko Mareta no to raua tungane koia a Lazaro. Te kite nei tatou e e maata to raua manako nona e te maata i to raua aue i tona mate viviki anga. Pera katoa to raua rekareka anga i ta Iesu akaora anga ia Lazaro tei akaperepereia ra e raua kia ora mai! (Ioane 11:1-44) Ko te aroa o te metua vaine no tana tamaiti tetai atu akaraanga no teia tu aroa. (Akaaiteia atu kia 1 Tesalonia 2:7.) No reira, ei akaketaketa mai anga i te maata i tona aroa no Ziona, kua karanga a Iehova e i maata atu i to te metua vaine no tana tamaiti ra.​—Isaia 49:15.

 5. Akapeea te kitea anga te ngere i te aroa i teia tuatau nei?

⁵ Ko tetai akakite anga e te noo nei tatou i “te tuatau openga” e ka tupu te kino maata i reira, ko te “aroa natura kore” ia. (2 Timoteo 3:1, 3, NW) No te kore te aroa natura o te ngutuare tangata, te oro ke nei etai mapu i te kainga, e ko etai tamariki kua pakari maira kare e akono i to ratou nga metua kua ruauia. (Akaaiteia atu kia Maseli 23:22.) Te kitea ra te aroa natura kore i te maata o te takinga kinoanga tamariki​—kua papa maata etai metua i ta ratou tamariki e oti apai roa ki te are maki. Kua kitea katoa te ngere i te aroa, i te kore anga te au metua e manganui e ako i ta ratou tamariki. Kare te tuku ua atu i te tamariki kia aere na to ratou uaorai mataara i te aroa mari ra te aru ra i te aerenga rave kore ua. Ko te metua tane te aroa tika ra i tana tamariki ka ako ra ia ratou me te tau ra kia akoia.​—Maseli 13:24; Ebera 12:5-11.

 6. Akakiteia mai etai akaraanga no te aroa i rotopu i nga taeake ra?

⁶ Te vaira tetai tuatua Ereni e phi·liʹa, te akataka maira i te aroa i rotopu i nga oa (kare no te pirianga tane e te vaine), mei rotopu i nga tane e rua me kare nga vaine kua pakari ra. E akaraanga meitaki ta tatou no teia i te aroa o Davida e Ionatana no raua tetai i tetai. I to Ionatana mate anga i te tamaki, kua aue a Davida nona, i te na ko anga: “E tumatetenga toku ia koe, e taku taeake e Ionatana e! e mataora maata toku ia koe: e anoano maata roa toou iaku, e anoano maata ïa i to te vaine!” (2 Samuela 1:26) Kua kite katoa tatou e e inangaro takake to te Mesia no te apotetoro ko Ioane, e kua matauia aia ko te pipi “akaperepere a Iesu ra.”​—Ioane 20:2.

 7. Eaa te aiteanga o te a·gaʹpe, e akapeea te akaari anga mai i te reira aroa?

⁷ Eaa te tuatua Ereni ta Paulo i taiku ia 1 Korinetia 13:13 ra, i tana tuatua anga i te akarongo, te manakonako, e te aroa e i karanga ra aia “ko tei maata ra i taua toru nei, ko te aroa ïa”? I ko nei ko te tuatua e a·gaʹpe, mei ta Ioane i taiku iaia i tuatua ra: “Ko te Atua oki te aroa.” (1 Ioane 4:8, 16) Ko teia e aroa tei aratakiia me kare tei akatereia e te kaveinga. Penei te kapiti ra i te inangaro e te akaperepere me kare penei kare e kapiti i te reira, inara e manako me kare e manako ngakau noinoi kore ma te raveanga meitaki no etai ke atura e kare e no te tau teitei tei rave atura me kare ei puapinga ia no tei oronga atura. No te aroa mei te reira te tu i akakeu i te Atua ra kia oronga i te apinga akaperepere maata a tona ngakau, koia tana Tamaiti anau tai, ko Iesu Mesia, “kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore.” (Ioane 3:16) Mei ta Paulo rai i akamaaraara meitaki maira ia tatou: “Kare paa e tika i tetai kia mate no tetai tangata tuatua-tika, e akakoromaki ra paa tetai tangata atu i te mate no te tangata meitaki. Kua akamaata ua maira te Atua i tona aroa ia tatou nei, i te mea te vai tangata ara ua nei rai tatou, i mate ei te Mesia no tatou nei.” (Roma 5:7, 8) Ae, ko te a·gaʹpe ka rave ia i te meitaki kia etai ke atu noatu eaa to ratou tu oraanga me kare te apinga pou ki tei akakite ra i te aroa.

Eaa i Maataʼi i te Akarongo e te Manakonako?

 8. Eaa ra i maata atu ei te a·gaʹpe i te akarongo?

⁸ Eaa ra Paulo i tuatuaʼi e maata atu teia tu aroa (a·gaʹpe) i te akarongo? Kua tata aia ia 1 Korinetia 13:2: “Tei iaku ua rai te totou, e te kite i te au tuatua ngaro katoa ra, e te au kite katoa; e tei iaku te au akarongo katoa, e tikaʼi iaku kia apai ke i te maunga, e kare oku aroa, kare ua aku e puapinga.” (Akaaiteia atu kia Mataio 17:20.) Ae, mei ta tatou tauta anga kia rauka te kite e kia tupu te akarongo e rave anga no te akakoroanga noinoi, kare te reira e apai mai i te puapinga no ko mai i te Atua ra. Mei te reira katoa, kua akakite maira a Iesu e ko tetai papaki ‘ka totou i tona ingoa, e tuaru i te temoni i tona ingoa, e kua rave i te angaanga mana e manganui i tona ingoa’ inara kare aia e mareka ia ratou.​—Mataio 7:22, 23.

 9. Eaa i maata atu ei te aroa i te manakonako?

⁹ Eaa oki te tu aroa a·gaʹpe i maata atu ei i te manakonako? No te mea penei ko te manakonako anga nona uaorai, ko te manako o tetai tangata nona uaorai te puapinga, tera ra ko te aroa “kare e kimi i te meitaki nona uaorai.” (1 Korinetia 13:4, 5) Pera katoa oki, te manakonako​—kia ora atu i te “mate maata” ki roto i te ao ou ra—​ka oti ia me rauka mai tei manakonakoia ra. (Mataio 24:21) Mei ta Paulo i tuatua ra: “Kua ora oki tatou i teia manakonako; ko te manakonako ra te akaraia ra kare ia i te manakonako, no te mea kia akara tetai tangata i tetai apinga, ka manakonako atu ainei aia i te reira? Inara kia manakonako atura tatou i ta tatou kare ra i akara atu, ka tatari ua atu tatou i te reira ma te akakoromaki marie.” (Roma 8:24, 25, NW) E akakoromaki te aroa i te au mea ravarai, e kare ua ia e kore. (1 Korinetia 13:7, 8) E no reira, e maata atu te aroa noinoi kore (a·gaʹpe) i te akarongo e te manakonako katoa.

E Maata Atu i te Pakari, i te Tika e te Mana?

10. Eaa i tau ei kia tuatuaia e ko te aroa te mea maata rava o nga turanga maata o te Atua ra?

¹⁰ E akamanako tatou i teianei i nga tu maata o te Atua ko Iehova: te pakari, te tika, te mana e te aroa. Ka tau ainei kia tuatuaia e ko te aroa tei maata i taua a nei? Ka tau ia. No teaa ra? No te mea ko te aroa te mana akakeu i ta te Atua au mea i rave ana. No reira rai te apotetoro ko Ioane i tataʼi: “Ko te Atua oki te aroa.” (1 Ioane 4:8, 16) Kare e ngai i roto i te Tuatua Tapu e tatau tatou e ko te Atua oki te pakari, te tika, e te mana. Mari ra, te akakiteia maira kia tatou e ko to te Atua ia au tu. (Iobu 12:13; Salamo 147:5; Daniela 4:37) I roto iaia te vaira teia nga tu e a ma te tau tikai. Tei akakeuia e te aroa, kua akatupu a Iehova i tona au akakoro anga na te taangaanga anga etai atu nga tu e toru ra me kare kia kore e manako kapipitiia atu.

11. Na teaa i akakeu ia Iehova kia anga i te ao katoa e pini ua ake e te au mea ora vaerua e te au tangata katoa oki?

¹¹ E no reira, na teaa i akakeu ia Iehova kia anga i te ao katoa e pini ua ake ma te au mea ora vaerua e te au tangata kite katoa ra? Na te pakari aina me no te mana? Kare, no te mea kua akono ua te Atua i tona pakari e te mana i te anga mai anga. Ei akatauanga, ka tatau tatou: “Kua akamou i Iehova i te tumu o te enua nei i te pakari.” (Maseli 3:19) Pera katoa, kare i anoanoia e tona tu tika kia anga aia i etai rima rave e ei tu rangatira ua to ratou. Na te aroa o te Atua i opara iaia kia oronga i te rekareka no te kite kia etai atura. No te aroa i kiteaʼi te mataara no te takore atu anga i te akaapa anga ta te tika i tuku ki rungao i te au tangata katoa no te ara a Adamu ra. (Ioane 3:16) Ae, no te aroa i akakeu ia Iehova kia akakoro e kia noo te au tangata akarongo ki te enua Parataito te aere mai nei.​—Luka 23:43.

12. Eaa te manako tau no tatou no to te Atua ra mana, tona tu tika, e tona aroa?

¹² No to Iehova ra tu mana katoatoa, kare tatou e tau kia akakeu iaia kia vareae. Kua ui a Paulo: “‘Te akakoko nei ainei tatou ia Iehova kia vareae’? E maroiroi maata atu aina to tatou i tona ra?” (1 Korinetia 10:22, NW) E tika rai, “e Atua vareae” a Iehova, kare ra no tona tu kino, mari ra no te “akatauanga i te akamori anga nona anake ua.” (Exodo 20:5; King James Version) Ei au Kerititiano, te va ua ra tatou no te manganui o te au akakitekite anga i to te Atua ra pakari kare ra e rauka kia vaitoia. (Roma 11:33-35) Ka tau to tatou akangateitei maata no tona tu tika ra kia akamamao ke atu ia tatou mei te rave anga akakoro i te ara. (Ebera 10:26-31) Inara kare e ekoko anga e ko te aroa tei maata i taua nga tu meitaki e a o te Atua ra. Na to Iehova aroa noinoi kore ra i kika atu ia tatou kiaia e te akariro ra ia tatou kia inangaro i te akamareka iaia, kia akamori iaia, e kia o atu i te akatapu anga i tona ra ingoa tapu.​—Maseli 27:11.

Tei Maata i te au Ua o te Vaerua

13. Ko teea te turanga o te aroa i rotopu i te au ua o te vaerua o te Atua ra?

¹³ Eaa to te aroa turanga i rotopu i te iva ua o te vaerua o te Atua ra, tei taikuia ia Galatia 5:22, 23, (NW)? Ko te “aroa, te rekareka, te au, te akakoromaki, te takinga-meitaki, te meitaki, te akarongo, te maru, e te akono meitaki.” No te tumu meitaki a Paulo i tataʼi i te aroa na mua. E maata atu ainei te aroa i te rekareka, koia te rua o te tu tana i taiku maira? Ae, ko te tika ia, no te mea kare e mou te rekareka me kare te aroa. Ko te tika e e rekareka kore to teianei ao no te tu noinoi, te ngere i te aroa. Inara ko te au Kite o Iehova e aroa to ratou ia ratou uaorai, e e aroa to ratou i to ratou Metua i te rangi ra. No reira ka tau tatou kia manako ia ratou e ka rekareka, kua totouia mai “e imene toku au tavini i te rekareka ngakau ra.”​—Isaia 65:14.

14. Eaa ka raukai kia tuatuaia e e maata atu te aroa i te au ua o te vaerua ra?

¹⁴ E maata atu oki te aroa i te ua au o te vaerua ra. No te ngere i te aroa, te ki ra te ao nei i te riri e te pekapeka. Inara ko to Iehova au tangata te au ua ra ratou ratou rai i te enua katoa nei. E tika roa i to ratou tu ta te tata salamo au tuatua: “E akameitaki mai a Iehova i tona au tangata i te au.” (Salamo 29:11) Tei ia ratou teia tu au no te mea tei ia ratou te akairo no te akatakaanga i te au Kerititiano mou, koia, te aroa. (Ioane 13:35) Ka rauka i te aroa i te takore atu i te au tumu katoatoa no te akatatakake anga, me no to ratou kopu, te iti tangata, me kare akonoanga. Ko taua “tatua apa kore ua ra ïa.”​—Kolosa 3:14.

15. Akapeea i kiteaʼi te tu maata atu o te aroa kia akaateia atu ki te ua o te akakoromaki o te vaerua ra?

¹⁵ Te kiteia katoa ra te meitaki maata atu te aroa kia akaaiteia atu ma te akakoromaki, te akakoromaki anga roa i te tarevake me kare i te akaririia maira. Te aiteanga o te akakoromaki kia manava nui e pera katoa kia kore e riri vave. Eaa te akariro ra i te au tangata kia kore e manava nui e kia viviki i te riri? Kare ainei no te ngere i te aroa? Inara, e akakoromaki roa to tatou Metua i te rangi ra e “kare e riri vave.” (Exodo 34:6, NW; Luka 18:7) No teaa ra? No tona aroa ia tatou e “kare rava i anoano e kia mate atu tetai.”​—2 Petero 3:9.

16. Eaa te turanga o te aroa me akaaiteia atu ki te takinga meitaki, te meitaki, te maru, e te tu akono meitaki?

¹⁶ Kua kite tatou i mua akenei eaa te aroa i maata atu ei te akarongo, e ko te au tumu i orongaia maira te piri katoa ra ki te toenga atu o te au ua o te vaerua ra, koia te takinga meitaki, te meitaki, te maru, e te akono meitaki. Pouroa teia e au tu tei anoano katoaia, inara kare tatou e puapingaia ia ratou kia kore te aroa, mei ta Paulo i akakite maira ia 1 Korinetia 13:3 (NW), i tana i tata ra: “Kia oronga au i taku au apinga ravarai ei angai i etai ke ra, e kia tuku ua atu au i taku kopapa, ei akaparau anga naku, e kare oku aroa, kare rava aku puapinga e rauka.” I tetai tua, na te aroa e apai mai i te tu takinga meitaki, te meitaki, te akarongo, te maru, e te akono meitaki. E no reira, a Paulo i tuatuaʼi e e takinga meitaki te aroa “te mou ra i te au mea ravarai nei, te irinaki ra i te au mea ravarai, te manakonako ra i te au mea ravarai, te akakoromaki ra i te au mea ravarai.” Ae, “kare te aroa e kore.” (1 Korinetia 13:4, 7, 8, NW) Inara kua kitea ainei e ko etai atu ua o te vaerua ra e akakitekiteanga anake, me kare e au tu ke ke, no te aroa, koia tei taiku mua ia maira. E tika tikai, e ko te au ua katoa e iva o te vaerua ra, ko te aroa rai te mea maata rava ia.

17. Ko teea au tuatua o te Tuatua Tapu te turu ra i te manako e ko te aroa te mea maata rava o te au ua o te vaerua ra?

¹⁷ Ei turuanga i te manako e ko te aroa te mea maata rava ia o te au ua o te vaerua o te Atua ra te na ko maira ta Paulo au tuatua: “Auraka kotou ei kai ou na te tangata ravarai, kareka kia aroa atu tetai ki tetai: ko tei aroa atu oki i tetai ke ra, kua akono ïa i te ture. Ko te au ture nei oki . . . kua ope takiri i roto i teianei tuatua e, ‘E aroa atu koe i to tangata tupu mei te aroa ia koe uaorai.’ Kare rava te aroa e takinga-kino i te tangata tupu: ko te aroa mari te akatika anga i te ture.” (Roma 13:8-10) E mea tau tikai, ta te pipi ko Iakobo i tuatua maira no teia ture aroa atu i to tetai tangata tupu mei te aroa iaia uaorai ra ei “te ture ariki.”​—Iakobo 2:8.

18. Eaa tetai atu akapapu anga e ko te aroa te tu maata rava?

¹⁸ Te vaira ainei etai atu akakite anga e ko te aroa te tu meitaki rava? Ae, e tika ia. E akamanako ana i tei tupu i te ui anga tetai tata tuatua kia Iesu: “Ko teea tei maata i te au akauenga katoa?” Penei kua manako tikai aia e ka taiku atu a Iesu i tetai no te Ture Ngauru ra. Kareka ra kua taiku atura a Iesu mei ia Deuteronomi 6:4, 5, e kua na ko atura: “Ko tei maata ra, ‘E akarongo mai e Iseraela, ko to tatou Atua ra ko Iehova, e okotai ia Iehova, e aroa atu koe ia Iehova i toou Atua ma to ngakau katoa e ma to meta katoa e ma to manako katoa e ma to ririnui katoa.’” Ei reira kua kapiti katoa atura a Iesu: “Te rua, ‘E aroa atu koe i toou tangata tupu mei ia koe uaorai na.’ Kare rava e akauenga i maata i teia.”​—Mareko 12:28-31, NW.

19. Eaa etai au ua meitaki roa o te a·gaʹpe?

¹⁹ E tika tikai kare a Paulo i akamaata ua i tana taiku anga i te akarongo, te manakonako, e te aroa ma te tuatua anga: ‘Ko tei maata atu i teia ko te aroa ïa.’ Ko te akakiteanga i te aroa ka akatupu i te pirianga meitaki ma to tatou Metua i te rangi ra e ma etai ke atu oki, kapiti katoa te aronga o te putuputuanga e te au mema o to tatou ngutuare. E akatupu anga akamaroiroi ta te aroa ki runga ia tatou. Na te tumu tuatua i muri akenei e akakite kia tatou eaa tikai te puapingaanga o te aroa mou ra.

Akapeea Koe Me Pau?

◻ Akapeea i maata atu ei te aroa i te akarongo e te manakonako oki?

◻ Eaa te a·gaʹpe, e akapeea te akaari anga i te reira tu aroa?

◻ Eaa te aroa i riro ei ko ia te mea maata roa o nga turanga maata o te Atua ra?

◻ No teea au tu i maata atu ei te aroa i etai katoa atu ua o te vaerua ra?

[Tutu i te kapi 13]

Na te aroa i akakeu i te Atua kia anga i te au tangata no te oraanga i te enua parataito. Te manakonako ra ainei koe kia tae ki reira?