15, 16. (a) Ni ikihe “gihe cya nyuma” cyatumye ibintu bihinduka mu gihugu cya “Zebuluni na Nafutali”? (b) Ni mu buhe buryo igihugu cyari cyaratewe igisuzuguriro cyaje guhabwa icyubahiro?

¹⁵ Intumwa Matayo yashubije icyo kibazo mu nyandiko ye yahumetswe y’umurimo wa Yesu wo ku isi. Mu gihe Matayo yasobanuraga uko byagenze mu ntangiriro z’uwo murimo, yagize ati “[Yesu] yimuka i Nazareti atura i Kaperinawumu, umudugudu uri ku nyanja mu rugabano rwa Zebuluni na Nafutali, ngo ibyavuzwe n’umuhanuzi Yesaya bisohore ngo ‘mu gihugu cya Zebuluni na Nafutali, hafi y’inyanja hakurya ya Yorodani, n’i Galilaya y’abapagani, abantu bari bicaye mu mwijima babonye umucyo mwinshi, kandi abari bicaye mu gihugu cy’urupfu no mu gicucu cyarwo, bamurikirwa n’umucyo.’”—Matayo 4:13-16.

“Umucyo mwinshi”

17. Ni gute “umucyo mwinshi” wamuritse muri Galilaya?

¹⁷ Ariko se, “umucyo mwinshi” Matayo yavuze ko wabonetse i Galilaya ni uwuhe? Ayo magambo na yo Matayo yayasubiyemo ayavanye mu buhanuzi bwa Yesaya. Yesaya yaranditse ati “abantu bagenderaga mu mwijima babonye umucyo mwinshi, abari batuye mu gihugu cy’igicucu cy’urupfu baviriwe n’umucyo” (Yesaya 9:1). Mu kinyejana cya mbere I.C., umucyo w’ukuri wari warapfukiranywe n’ibinyoma by’abapagani. Abayobozi b’idini ry’Abayahudi bari baratumye icyo kibazo kirushaho kuremera, kuko bizirikaga ku migenzo y’idini ryabo bigatuma ‘ijambo ry’Imana barihindura ubusa’ (Matayo 15:6). Aboroheje barakandamizwaga kandi bari mu rujijo, bakurikiye ‘abarandasi bahumye’ (Matayo 23:2-4, 16). Igihe Yesu, ari we Mesiya, yazaga, amaso y’abantu benshi boroheje yarahumutse mu buryo butangaje (Yohana 1:9, 12). Umurimo Yesu yakoze igihe yari ku isi n’imigisha ituruka ku gitambo cye byavuzwe neza mu buhanuzi bwa Yesaya ko ari “umucyo mwinshi.”—Yohana 8:12.

[Ifoto yo ku ipaji ya 127]

Yesu yari umucyo mu gihugu