NSOLO KHUMI NACITANTHATU
Iye Acita Pinthu Mwandzeru, Mwacipapo Mbakanyerezera Anango
1-3. (a) Kodi Estere akhapibva tani mukhafendedzera iye mpando waumambo wa mamunace? (b) Kodi mambo acitanji pidafika Estere?
MUKHAFENDEDZERA Estere mpando wa mambo, ntimace ukhadhima mwakucimbiza. Nyerezerani kuti anthu onsene ali akumatama pa thando yakutongera miseru ya nyumba ya mambo Wacipersya ku Suza, basi ene pikhabva Estere ndi mititi ya miyendo yace na dzumbi ya nguwo zace zaumambo. Iye nee akhafunika kudzudzumiswa na kukula kwa nyumba, kubalika kwa mizati na kuyetimira kwa ntsoi ya miti yakubuluka ku Libhano. Iye akhafunika kuikha manyerezero ace onsene kuna mambo, thangwi ndiye akhafuna kutonga khala iye akhafunika kukhala maso peno nkhabe.
2 Mukhafendedzera Estere, mambo akhamuyang’ana mwacidikhodikho mbanthonya na ndodo yace ya ndalama. Pidacita mambo pisaoneka ninga ndi pinthu ping’ono, mbwenye pyapulumusa umaso wa Estere, thangwi pikhapangiza kuti mambo amulekerera m’pinthu pidacita iye—kubwera kuna mambo mwakukhonda kucemerwa. Pidafika iye cifupi na mambo, Estere aphata ntsonga ya ndodo toera kupangiza kupereka takhuta.—Estere 5:1, 2.
Mwakucepeseka Estere apereka takhuta thangwi ya kubverwa ntsisi na mambo
3 Pinthu pyonsene pya Mambo Asuwero pikhapangiza kuti akhali wakupfuma na wamphambvu. Pisaoneka kuti nguwo zikhabvala amambo a ku Persya m’midzidzi ineyi zikhali za ntengo wa mamiliyau mazinji a madholari. Ngakhale tenepo, Estere aona kuti akhapitiriza kufuniwa na mambo. Mambo alonga: ‘Ninji cidanentsa nyanyi Estere, longa pinafuna iwe? Ngakhale phindi ya umambo, ine ndinadzakupasa!’—Estere 5:3.
4. Kodi Estere mbadathimbana na pinentso pipi?
4 Kuenda kwa mambo kudacita Estere toera kutsidzikiza mbumba yace kuti ikhonde kuphiwa, kwapangiza kuti iye akhali na cikhulupiro cakuwanga na cipapo. Mpaka mu ndzidzi unoyu Estere akhadapembera, mbwenye iye mbadathimbana na pinentso pizinji kutsogolo. Iye akhafunika kucitisa mambo unoyu wakudzikuza kudzindikira kuti phungu wace akhanyindira iye ndi wakuipa, pontho ndiye adacitisa mambo kutonga kuti mbumba ya Estere iphiwe. Kodi Estere mbadalonga tani toera mambo akhulupire mafalace, pontho tinapfundzanji na cikhulupiro cace?
Iye Asankhula Mwandzeru “Ndzidzi Wakulonga”
5, 6. (a) Kodi Estere aphatisira tani n’dida unagumanika pa Koelete 3:1, 7? (b) Kodi Estere apangiza tani kuti akhali munthu wandzeru pakulonga na mamunace?
5 Kodi Estere akhafunika kulonga nyatwa zonsene kuna mambo pamaso pa anthu onsene? Kucita pyenepi mbipidapasa manyadzo mambo, pontho mbipidapasa mwai Amani toera kupokanya Estere. Mphapo Estere acitanji? M’pyaka madzana nduli, Mambo waudziwisi Salomoni apumirwa toera kulemba: “Pinthu pyonsene pina midzidzi yapyo, . . . ndzidzi wakumatama na ndzidzi wakulonga.” (Koel. 3:1, 7) Panango mamuna wakukhulupirika adakuza Estere, Mordhekai, apfundzisa ntsikana unoyu midida ineyi pikhakula iye. Mwakukhonda penula, Estere adzindikira kufunika kwa kusankhula mwadidi “ndzidzi wakulonga.”
6 Estere alonga: ‘Khala mphyadidi kwa imwe mambo, bwerani lero na Amani ku phwando idakukhunganyirani ine.’ (Estere 5:4) Mambo atawira mbacemeresa Amani. Mwakwanisa kuona ndzeru zidaphatisira Estere? Iye atsidzikiza makhaliro a mamunace mbasankhula ndzidzi na mbuto yadidi toera kulonga nyatwa zace.—Lerini Misangani 10:19.
7, 8. Kodi Estere akhunganya tani phwando yace yakutoma, pontho thangwi yanji nee alonga phembo yace ntsiku ineyi kuna mambo?
7 Mwakukhonda penula, Estere akhunganya mwadidi phwando ineyi mbakhala na cinyindiro cakuti mamunace anakomerwa na pidaphika iye. Phwando ineyi ikhaphataniza vinyu yadidi toera kuatsandzayisa. (Masal. 104:15) Asuwero akhali wakutsandzaya mbabvundza pontho Estere kuti ndi ipi phembo yace. Kodi unoyu ukhali ndzidzi wakuthema toera kulonga?
8 Estere aona pontho kuti unoyu nee ukhali ndzidzi wakuthema toera kulonga. M’mbuto mwace, iye acemera mambo na Amani toera abwere mangwana mwace pa phwando yaciwiri. (Estere 5:7, 8) Thangwi yanji iye adikhira ntsiku inango? Kumbukani kuti mbumba yonsene ya Estere ikhali yakutsukwala thangwi ya ntemo udabulusa mambo. Estere mbadakhonda kusankhula ndzidzi wakuthema toera kulonga, anthu azinji mbadaphiwa. Natenepa, iye adikhira mbasaka mwai unango toera kupangiza cilemedzo kuna mamunace.
9. Thangwi yanji kupirira ndi kwakufunika, pontho tinatowezera tani citsandzo ca Estere kukhundu ineyi?
9 Kupirira ndi n’khaliro wakufunika kakamwe, mbwenye ndi anthu akucepa ali nawo. Maseze Estere akhafuna kakamwe kupanga mambo pikhacitika, mwakupirira iye adikhira ndzidzi wakuthema. Tinakwanisa kupfundza pizinji kubulukira ku citsandzo cace, thangwi ife tonsene tisaona pinthu pyakuipa pyakuti pisafunika kusasanyirwa. Tingafuna kupanga munthu wacidzo kuti atsalakane pinthu pidadawika, tisafunika kutowezera citsandzo ca Estere cakukhala wakupirira. Misangani 25:15 isalonga: ‘Kupirira kusafewesa ntima wa ntsogoleri wa anyankhondo na mafala adidi anakwanisa kuswa gogodo.’ Tingadikhira mwakupirira ndzidzi wakuthema toera kulonga mwakukhurudzika, ninga pidacita Estere, tinakwanisa kutundusa anthu akuuma ntima ninga gogodo. Kodi Mulungu wa Estere, Yahova, ampasa nkhombo thangwi ya kucita pinthu mwakupirira na mwandzeru?
Kupirira Kusaphedza Toera Kucita Pinthu Mwaulungami
10, 11. Thangwi yanji Amani nee akhalibve wakutsandzaya pidabuluka iye pa phwando yakutoma, pontho nkazace na axamwali ace ampanga toera kucitanji?
10 Kupirira kwa Estere kwamphedza toera kuona pyakucitika pizinji. Amani abuluka pa phwando yakutoma ‘mwakutsandzaya kakamwe muntima mwace,’ thangwi mambo na nyanyi antsalakana mwadidi kakamwe. Mbwenye pikhabuluka Amani pa nyumba ya mambo, iye aona Mordhekai, Muyuda wakuti akhakhonda kungodamira. Ninga taona mu nsolo udamala, Mordhekai nee akhonda kugodamira Amani thangwi yakuti akhampwaza, mbwenye ndi thangwi ya cikumbuntima cace na uxamwali wace na Yahova Mulungu. Ngakhale tenepo, Amani ‘aipirwa mwakucimbiza.’—Estere 5:9.
11 Mudapanga Amani nkazace na axamwali ace kuti Mordhekai akukhonda kungodamira, iwo ampanga kuti asake muti wakulapha wakupiringana makhono 22, pontho aphembe mambo kuti amanike Mordhekai pa muti unoyu. Amani akomerwa na maonero anewa na mwakucimbiza atuma munthu toera acite pyenepi.—Estere 5:12-14.
12. Thangwi yanji mambo aphemba kulerirwi mwakugaluza bukhu ya pyakucitika pya Utongi, pontho iye akumbukanji?
12 Bhibhlya isalonga kuti masiku a ntsiku ineyi ‘Mambo nee aphatwa na citulo,’ natenepa aphemba toera kulerirwi mwakugaluza bukhu ya pyakucitika pya Utongi. Pidalerwi pikhaphataniza mphangwa zikhalonga pya kuphiwa kwa Asuwero. Natenepa, mambo akumbuka kuti anthu akhafuna kumupha aphatwa mbaphiwa. Mphapo ninji cidapaswa Mordhekai, adalonga pya makunje anewa? Mwakukhonda dembuka, mambo abvundza khala Mordhekai alipwa. Ntawiro ndi wakuti nkhabe.—Lerini Estere 6:1-3.
13, 14. (a) Kodi pinthu pyatoma tani kuipa kuna Amani? (b) Kodi nkazace na axamwali ace ampanganji?
13 Mwakuipirwa, mambo abvundza anyabasace kuti mbani akhali dzololo toera kumphedza. Mbwenye phungu akhali penepo akhali Amani—pisaoneka kuti iye afika mwakucimbiza thangwi akhafuna kakamwe kutawiriswa toera kupha Mordhekai. Mbwenye Amani mbadzati kucita phembo yace, mambo ambvundza kuti ninji pisafunika kucitirwa munthu anafuniwa kakamwe na mambo. Amani akhanyerezera kuti mambo akhalonga iye. Natenepa, iye alonga kuti munthu unoyu akhafunika kucitirwa pinthu pyakupambulika kakamwe: Kubvazikwa nguwo zaumambo na kukwizwa pa kavalo ya mambo mbaperekerwa mu Suza onsene na munthu wacidzo cikulu mu utongi, pontho mbalonga mwakugaluza mafala akunsimba. Nyerezerani kuipirwa kudakhala na Amani mudadziwa iye kuti munthu unoyu akhali Mordhekai! Pontho mbani adasankhulwa toera kulonga mafala akusimba Mordhekai? Amani!—Estere 6:4-10.
14 Mwakukakamizika, Amani acita pyonsene pidapangwa iye, buluka penepo abwerera kunyumba kwace mwakuipirwa. Nkazace na axamwali ace alonga kuti ceneci ndi cidzindikiro cakuipa; iye nee anadzawinabve pa nkhondo yakumenyana na Mordhekai.—Estere 6:12, 13.
15. (a) Thangwi yanji kupirira kwa Estere kukhali kwakufunika? (b) Thangwi yanji mphyandzeru kwa ife kupangiza ‘n’khaliro wakudikhira’?
15 Nakuti Estere adikhira ntsiku inango toera kulonga phembo yace kuna mambo, pyenepi pyacitisa Amani kuikhika ekha pangozwi. Panango ndi Yahova Mulungu adacitisa mambo kukhonda phatwa na citulo. (Mis. 21:1) Ndi thangwi yace Mafala a Mulungu asatiwangisa toera kupangiza ‘n’khaliro wakudikhira’! (Lerini Mikeya 7:7.) Tinganyindira Mulungu mbatidikhira toera kutiphedza mu nyatwa zathu, tinadzaona kuti iye asaphatisira njira zadidi toera kumalisa nyatwa zathu kupiringana pinanyerezera ife.
Iye Alonga Mwacipapo
16, 17. (a) Kodi Estere adziwa tani kuti ukhadafika “ndzidzi wakulonga”? (b) Kodi Estere akhali wakusiyana tani na Vasti, nkazi wakutoma wa mambo?
16 Estere aona kuti nee ndi pyadidi kudikhira mambo abvundze pontho; natenepa, pa phwando yaciwiri alonga pyonsene. Kodi mbadatoma tani? Mwakukhonda dikhira, mambo ambvundza pontho kuti phembo yace ikhali ipi. (Estere 7:2) Natenepa, Estere aona kuti unoyu ukhali “ndzidzi wakulonga.”
17 Nyerezerani Estere akucita phembero mwaciwerewere kuna Mulungu wace mbadzati kulonga mafala awa: ‘Khala mphyadidi kwa imwe, Oo mambo, pontho khala mphyakukwanisika, ndisakuphembani toera mupulumuse umaso wanga, pontho toera mbumba yanga ikhonde kufudzwa.’ (Estere 7:3) Onani kuti Estere alonga munjira inapangiza kuti akhalemedza utongi wa mambo. Estere akhali wakusiyana kakamwe na Vasti, nkazi wakutoma wa mambo, wakuti mwacakhomo apasa manyadzo mambo! (Estere 1:10-12) Kusiyapo pyenepi, Estere nee asumula mambo thangwi ya upswiru udapangiza iye mukunyindira Amani. M’mbuto mwace, Estere aphemba mambo toera kuntsidzikiza ku pinthu pyakuti mbipidaikha umaso wace pangozwi.
18. Kodi Estere alonga tani nyatwa zace kuna mambo?
18 Mwakukhonda penula, phembo ineyi yadzumatirisa kakamwe mambo. Mbani akhafuna kukhala na cipapo cakusiya nyanyi wace pangozwi? Estere apitiriza kulonga: ‘Thangwi ife taguliswa, ine na mbumba yanga toera kuphiwa na kufudzwa. Mbidakhala kuti taguliswa toera kukhala mabitcu acimuna na acikazi, nee mbidalonga cinthu. Mbwenye kufudzwa kweneku nee ndi kwadidi thangwi kunadzakhuyambo mambo.’ (Estere 7:4) Onani kuti Estere alonga mwakukhonda bisa cinthu pya nyatwa ineyi, pontho alonga kuti mbidakhala kuti aguliswa toera kukhala mabitcu acimuna na acikazi, nee mbadalonga cinthu. Mbwenye Estere alonga makunje akhafuna kucitwa, thangwi pyenepi mbapidakhala pyakuipa kwa iye na kwa mambo.
19. Tisapfundzanji kwa Estere thangwi ya luso yakulonga mwakukhuya ntima?
19 Citsandzo ca Estere cisatipfundzisa kufunika kwa luso yakulonga mwakukhuya ntima. Khala imwe musafuna kulonga cinentso canu kuna munthu wapantima peno munthu wacidzo, kupirira, cilemedzo na kulonga mwakukhonda bisa pinthu kunakuphedzani kakamwe.—Mis. 16:21, 23.
20, 21. (a) Kodi Estere afokotoza tani uipi wa Amani, pontho mambo acitanji? (b) Kodi Amani acitanji mudadzindikira iye kuti aoniwa ninga nyakuipa?
20 Asuwero abvundza: ‘Mbani munthu unoyu, pontho ali kupi iye anafuna kucita pyenepi?’ Nyerezerani Estere mbathonya mu ndzidzi unalonga iye kuti: ‘Nyamalwa wace wakuipa ndi uyu Amani.’ Pinthu pyaipa kakamwe. Natenepa Amani agopa kakamwe. Nyerezerani kucinja kwa nkhope ya mambo mudadziwa iye kuti phungu akhanyindira iye, akhadancitisa kubulusa ntemo wakuti ukhaphataniza kuphiwa kwa nkazace wakufunika! Mwakuipirwa, mambo abuluka kunja toera kukhurudzika pang’ono.—Estere 7:5-7.
Estere alonga mwacipapo pinthu pyakuipa pikhafuna kucita Amani
21 Mudadzindikira Amani kuti aoniwa ninga nyakuipa, agodama cifupi na miyendo ya nyanyi toera kuphemba kulekererwa. Mudabwerera mambo mbaona kuti Amani akhali cifupi na Estere, kuipirwa kwace kwathimizirika thangwi aona ninga Amani akhafuna kupita m’mabonde na nyanyi panyumba pene pa mambo. Natenepa pyaonekeratu kuti Amani athema kuphiwa. Iye abuluswa kunja na nkhope yakuphimbirwa. M’bodzi wa anyabasa a mambo alonga pya muti udasasanyisa Amani toera kumanika Mordhekai. Mwakukhonda dembuka, Asuwero alonga kuti Amani akhafunika kuphiwa na kumanikwa pa muti unoyu.—Estere 7:8-10.
22. Kodi citsandzo ca Estere cisatipfundzisanji thangwi yakufunika kwa cidikhiro na cikhulupiro?
22 N’dziko ino yakuipa, ndi pyakukhonda nentsa kunyerezera kuti cipo tinadzaona ulungami mbukacitwa. Kodi mwanyerezera kale tenepo? Estere cipo aluza cidikhiro na cipapo. Mbwenye pa ndzidzi wakuthema, iye acita pinthu pyadidi mwacipapo mbanyindira Yahova kuti anadzamphedza. Tisafunikambo kucita pibodzi pyene! Yahova nee acinja. Iye asapitiriza kucitisa kuti anthu akuipa na akunyengeza aphatike mu nsampha wawo ene, ninga pidacita iye na Amani.—Lerini Masalmo 7:11-16.
Iye Acita Pinthu Mwakukhonda Cenama Kwa Yahova na Kwa Mbumbace
23. (a) Kodi mambo apasanji Mordhekai na Estere? (b) Kodi profesiya idalonga Yakobe thangwi ya Bhenjamini yakwanirisika tani? (Onani bokosi “Kukwanirisika Kwa Profesiya.”)
23 Pakumalisa, mambo adziwa kuti Mordhekai akhali baba adakuza Estere—tayu basi ninga ule adantsidzikiza mwakukhulupirika pikhafuna iye kuphiwa. Asuwero apasa Mordhekai cidzo cikhali na Amani ninga nkadamu wakutoma. Nyumba ya Amani—kuphataniza mpfuma yace yonsene—mambo apasa Estere, buluka penepo Estere apasambo Mordhekai toera kupitsalakana.—Estere 8:1, 2.
24, 25. (a) Thangwi yanji Estere nee akhurudzika pidamala iye kulonga pikhafuna kucita Amani? (b) Kodi Estere aikha tani pontho umaso wace pangozwi?
24 Nakuti Estere na Mordhekai akhali akutsidzikizika, kodi nyanyi mbadakhala wakukhurudzika? Basi ene mbadakhala wakucenama, mbadakhurudzika. Mu ndzidzi unoyu, ntemo wa Amani wakupha Ayuda onsene ukhatumizwa mu utongi onsene. Amani akhadagwa ntsango peno Puri—pinthu pyamizimu—toera kudziwa ndzidzi wakuthema wakupha Ayuda. (Estere 9:24-26) Ngakhale pakhadasala nthanda zingasi toera kufika ntsiku ineyi, mbwenye kwa Estere na Mordhekai ikhali cifupi kakamwe. Kodi mbadacitanji toera Ayuda akhonde kuphiwa?
25 Estere aikha pontho umaso wace pangozwi mukuenda pontho kuna mambo mwakukhonda kucemerwa. Pa ulendo unoyu, iye alira thangwi ya mbumbace mbadembetera mamunace toera kufudza ntemo wakugopswa ukhadakhazikiswa. Mbwenye mu utongi Wacipersya, ntemo ungakhazikiswa na mambo nee ukhafunika kufudzwa. (Dan. 6:12, 15) Natenepa mambo apanga Estere na Mordhekai toera kukhazikisa ntemo upswa. Ntemo unoyu waciwiri watumizwa kwa Ayuda toera kuapasa ufulu wakutsidzikizika. Anyakukwira makavalo atumizwa mu utongi onsene mbakadziwisa mphangwa zenezi zadidi kuna Ayuda. Natenepa Ayuda akhurudzika. (Estere 8:3-16) Tinakwanisa kunyerezera Ayuda a mu utongi onsene mbakakwata pida pyawo, mbakhunganyika toera kumenya nkhondo yakuti mwakusowa ntemo unoyu upswa nee mbadaicita. Mbwenye nee mbadawina nkhondo ineyi mwakusowa ciphedzo ca Yahova. Mphapo ‘Yahova wa anyankhondo,’ aaphedza?—1 Sam. 17:45.
Estere na Mordhekai atumiza ntemo upswa kuna Ayuda onsene mu Utongi Wacipersya
26, 27. (a) Kodi Yahova aphedza tani mbumbace toera kukunda mwakukwana anyamalwa awo? (b) Kodi kuphiwa kwa ana a Amani kwakwanirisa profesiya ipi?
26 Pidafika ntsiku idakhazikiswa, mbumba ya Mulungu ikhali yakukhunganyika. Ngakhale anyabasa azinji Acipersya akhali ku khundu ya Ayuda thangwi akhadziwa kuti Mordhekai akhali nkadamu wakutoma. Yahova aphedza kakamwe mbumbace toera kuwina. Mwakukhonda penula iye atsidzikiza mbumbace mukukunda anyamalwa awo.a—Estere 9:1-6.
27 Kusiyapo pyenepi, Mordhekai nee mbadakhala wakutsidzikizika panyumba ya Amani mu ndzidzi wakuti ana khumi a mamuna unoyu wakuipa akhapitiriza kukhala maso. Natenepa, iwo aphiwambo. (Estere 9:7-10) Pyenepi pyakwanirisa profesiya ya Bhibhlya, thangwi Mulungu akhadalongeratu kuti Aamaleke onsene akuti akhali anyamalwa a mbumba yace mbadadzafudzwa. (Deut. 25:17-19) Pisaoneka kuti ana a Amani akhali anthu akumalisa a dzindza ineyi.
28, 29. (a) Thangwi yanji cikhali cifuno ca Yahova kuti Estere na mbumbace amenye nkhondo? (b) Thangwi yanji citsandzo ca Estere ndi cakufunika kwa ife lero?
28 Ngakhale kuti Estere akhali ntsikana, iye aphedzera cakucitika ceneci cakunentsa kakamwe—ninga mitemo yakuti ikhaphataniza kutawirisa nkhondo na yakupha anthu. Pyenepi pikhali pyakunentsa kakamwe. Mbwenye Yahova akhafuna kuti mbumbace itsidzikizwe, thangwi Mesiya wakupikirwa mbadabuluka mu dzindza ineyi, pontho iye mbadapulumusa anthu onsene! (Gen. 22:18) Atumiki a Mulungu lero ali akutsandzaya kudziwa kuti pidabwera Mesiya pa dziko yapantsi, akhondesa atowereri ace kucita khundu mu nkhondo.—Mat. 26:52.
29 Mbwenye Akristu asamenya nkhondo yauzimu; Sathani asafuna kakamwe kufudza cikhulupiro cathu kuna Yahova Mulungu. (Lerini 2 Akorinto 10:3, 4.) Citsandzo ca Estere ndi cakufunika kwa ife! Ninga iye, tisafunikambo kupangiza cikhulupiro cathu mukulonga mwakukhuya ntima, mwandzeru, mwakupirira, mwacipapo na kukhala dzololo toera kutsidzikiza mbumba ya Mulungu.
a Mambo atawirisa Ayuda kumenya pontho nkhondo mangwana mwace toera kumalisa kukunda kwawo. (Estere 9:12-14) Ngakhale lero, Ayuda asacita phwando ya kuwina kweneku pyaka pyonsene pa nthanda ya Adare, yakuti cincino ndi kumala kwa Madzalo na kutoma kwa Murope. Phwando ineyi isacemerwa Purimu, yapaswa dzina ineyi thangwi ya ntsango zidagwa Amani toera kufudza Aisraele.