Kodi Mafala Akuti “Moyo” Na “Nzimu” Asabvekanji?

KODI musanyerezeranji mungabva mafala akuti “moyo” na “nzimu”? Anthu azinji asakhulupira kuti mafala anewa asabveka cinthu cakukhonda oneka na cakukhonda kufa ciri nkati mwathu. Iwo asanyerezera kuti munthu angafa, khundu ineyi yakukhonda oneka isasiya manungo mbipitiriza kukhala maso. Nakuti cipfundziso ceneci camwazika kakamwe, anthu azinji asadzuma angapfundza kuti Bhibhlya nee isapfundzisa pyenepi. Natenepa, mwakubverana na Mafala a Mulungu, kodi moyo ndi ninji, na nzimu ndi ninji?

Pakutoma, dingani moyo. Panango musakumbuka kuti khundu ikulu ya Bhibhlya pakutoma yalembwa mu Cihebheri na mu Cigerego. Mudalemba iwo pya moyo, alembi a Bhibhlya aphatisira fala ya Cihebheri né·fesh peno fala ya Cigerego psy·khé. Mafala mawiri awa asagumanika m’maulendo akupiringana 800 m’Malemba, na Tradução do Novo Mundo mwakukhonda phonya isaphatisira fala yakuti “moyo.” Munadinga imwe njira inaphatisira Bhibhlya mafala “moyo” peno “miyoyo,” pisaoneka pakweca kuti fala ineyi isaphatisirwa kwa (1) anthu, (2) pinyama, peno (3) umaso wa munthu peno cinyama. Tendeni tidinge malemba mangasi anapangiza makhundu matatu anewa akusiyana.

Anthu. ‘Mu ndzidzi wa Nowa anthu peno miyoyo pang’ono basi, asere, apulumuswa pa madzi.’ (1 Pedro 3:20) Pano, fala yakuti ‘miyoyo’ mwapakweca isaimirira anthu​—Nowa, nkazace, anace amuna atatu na akazawo. Eksodo 16:16 isalonga, pya pitsogolero pidapaswa Aisraele thangwi ya kulokota mana. Iwo apangwa: ‘M’bodzi na m’bodzi alokote ntengo sawasawa na anthu [“miyoyo,” NM] a panyumba ibodzi ene.’ Natenepa, kunjipa kwa mana akhalokotwa kukhabverana na numero ya anthu pa nyumba ibodzi na ibodzi. Pitsandzo pinango pya Bhibhlya pya maphatisiro a “moyo” peno “miyoyo” kwa munthu peno anthu pisagumanika pa Genesi 46:18; Yoswa 11:11; Machitiro 27:37; na Aroma 13:1.

Pinyama. Mbiri ya m’Bhibhlya inalonga thangwi ya pyakucitwa, tisaleri tenepa: ‘Mulungu ati: M’madzi mbamukhale pinyama [“miyoyo,” NM] pizinji pya moyo, na ku ntunda mbalame zimburuke pantsi pa thambo ya kudzulu. Mulungu ati: Mataka amerese mbeu za mitundu yonsene, pantsi mbapaoneke pifuyo na pinyama [“miyoyo,” NM] pyakufamba na pfufu ya mimba, na pikala pya mitundu yakusiyana-siyana. Na tenepa pyacitika.’ (Genesi 1:20, 24) Pa lemba iyi, nyama za m’madzi, pifuyo na pikala pyonsene pisacemerwa na fala ibodzi​—“miyoyo.” Mbalame na pinyama pinango pisacemerwa miyoyo pa Genesi 9:10; Levitiko 11:46; na Numero 31:28.

Umaso wa munthu. M’midzidzi inango fala yakuti “moyo” isabveka umaso wa munthu. Yahova apanga Mose: ‘Onsene ale akhasaka moyo wako, kuti akucite upandu, cincino amala kufa.’ (Eksodo 4:19) Kodi anyamalwa a Mose akhasakanji? Iwo akhasaka kubulusa umaso wa Mose. Pyenepi mbapidzati kucitika, mukhabala Rakele mwanace Benjamini, iye ‘afa [‘moyo wace wabuluka,’ NM].’ (Genesi 35:16-19) Pa ndzidzi unoyu, Rakele aluza umaso wace. Nyerezerani pontho mafala a Yezu: ‘Ine ndine nkumbizi wadidi. Nkumbizi wadidi anapereka moyo wace thangwi ya mabira ace.’ (Jwau 10:11) Yezu apereka moyo wace, peno umaso, thangwi ya anthu. M’malemba awa a Bhibhlya, fala yakuti “moyo” mwapakweca isabveka umaso wa munthu. Munadzagumana pitsandzo pizinji pinalonga “moyo” ninga umaso pa 1 Amambo 17:17-23; Mateo 10:39; Jwau 15:13; na Machitiro 20:10.

Mungapitiriza kupfundza Mafala a Mulungu munadzaona kuti nee khundu ibodzi ya Bhibhlya mafala akuti ‘cakukhonda kufa’ peno ‘cakukhonda mala’ aphatanizwa na fala yakuti “moyo.” Mbuto mwace, Malemba asalonga kuti moyo usafa. (Ezekyele 18:4, 20) Natenepa, Bhibhlya isacemera munthu wakufa kuti “moyo wakufa.”—Levitiko 21:11, NM.

Cincino tendeni tidinge fala yakuti “nzimu” isaphatisirwa tani m’Bhibhlya. Anthu anango asanyerezera kuti “nzimu” ndi fala inango inabveka “moyo.” Mbwenye si tenepo tayu. Bhibhlya isapangiza pakweca kuti “nzimu” na “moyo” ndi pinthu piwiri pyakusiyana. Munjira ipi?

Mudalemba iwo pya “nzimu,” alembi a Bhibhlya aphatisira fala ya Cihebheri rú·ahh na fala ya Cigerego pneú·ma. Malemba asapangiza okhene mabvekero a mafala anewa. Mwacitsandzo, Masalmo 104:29 isalonga: ‘Yahova mungabulusa muya [rú·ahh], pyonsene pinafa, mbapibwerera ku mataka.’ Lemba ya Tyago 2:26 isalongambo kuti ‘manungo akusowa nzimu [pneú·ma] ndi manungo akufa.’ Natenepa, m’mavesi anewa “nzimu” ndi cinthu cinapasa manungo umaso. Manungo akusowa nzimu ndi akufa. M’Bhibhlya fala yakuti rú·ahh nkhabe thumburuzwa toera kulonga “nzimu” basi, mbwenye isalongambo “mphambvu,” peno mphambvu ya umaso. Mwacitsandzo, mukulonga pya Cigumula mu ntsiku za Nowa, Mulungu alonga: ‘Ndinadzatuma cigumula pantsi pano, toera ndidzamalise pa dziko yapantsi pyonsene pina muya [rú·ahh] wa moyo pantsi pa thambo.’ (Genesi 6:17; 7:15, 22) Natenepa “nzimu” usabveka mphambvu yakukhonda oneka (muya wa umaso) inapasa umaso pyakucitwa pyonsene pya maso.

Moyo na nzimu si pinthu pibodzi pyene tayu. Ninga radyo isafunika magetsi toera isebentse, manungo asafuna nzimu. Mwacitsandzo, nyerezerani radyo. Munaikha imwe mapilya mu radyo na kuiliza, mphambvu ya mapilya isacitisa radyo kusebentsa. Natenepa, radyo ingasowa mapilya nkhabe sebentsa. Pyenepi pisacitikambo na maradyo anasebentsa na magetsi, angabuluswa pa magetsi. Munjira ibodzi ene, nzimu ndi mphambvu inapasa manungo athu umaso. Pontho, ninga magetsi, nzimu nkhabe kubva nee kunyerezera. Nzimu ndi mphambvu, tayu munthu. Mbwenye mwakusowa nzimu unoyu, peno mphambvu ya umaso, manungo athu ‘asafa, mbabwerera ku mataka,’ ninga mudalongera nyamasalmo.

Mukulonga pya kufa kwa munthu, Koelete 12:7 isalonga: ‘Pfumbi [ya manungo a munthu] isabwerera ku mataka kudabuluka iyo, nzimu usabwerera kuna Mulungu.’ Nzimu, peno mphambvu ya umaso ingabuluka m’manungo, manungo asafa na asabwerera ku mataka kudabuluka iwo. Munjira ibodzi ene, mphambvu ya umaso isabwerera kwa Mulungu kudabuluka iyo. (Yobe 34:14, 15; Masalmo 36:9) Pyenepi nee pisabveka kuti mphambvu ya umaso isaendadi kudzulu. M’mbuto mwace, pisabveka kuti munthu angafa, cidikhiro ca umaso wantsogolo cisanyindira Yahova Mulungu. Umaso wace uli m’manja mwa Mulungu. Basi ene kubulukira mu mphambvu yace, Mulungu anakwanisa kucitisa nzimu, peno mphambvu ya umaso, kubwerera kwa munthu mbakhala pontho wamaso.

Pisabalangaza kakamwe kudziwa kuti ipi ndipyo pinafuna kudzacita Mulungu kwa onsene anagona “mu nthumbi”! (Jwau 5:28, 29) Mu ndzidzi wakulamuswa muli akufa, Yahova anadzacitira manungo mapswa munthu anagona mu kufa mbambweresa ku umaso mukuikha nzimu, peno mphambvu ya umaso, m’manungo anewa. Ineyi inadzakhala ntsiku yakutsandzayisa kakamwe!

Mungafuna kudziwa pizinji pya mafala akuti “moyo” na “nzimu” ninga munaphatisirwa iwo m’Bhibhlya, munadzagumana mphangwa zakuphedza m’bruxura Que Acontece Conosco Quando Morremos? na bukhu Raciocínios à Base das Escrituras, matsamba 32-36, 142-146, akubuluswa na Mboni za Yahova.