Mudabuluswa Matawiro a Umaso Wathu Wacikristu na Utumiki ya Fevereiro
SUMANA 5-11 YA FEVEREIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | MATEO 12-13
“Nsangani wa Tirigu na Nyakasongole”
(Mateo 13:24-26) Yezu alonga kuli iwo nsangani unango mbati: ‘Umambo wa Mulungu walandana na munthu adabzwala mbeu zadidi m’munda mwace. 25 Mudagona anthu abwera nyamalwace, mbabzwala nyakasongole pakati pa tirigu, mbaenda pyace. 26 Mbwenye pidakula umera wa tirigu mbutumbuka, nyakasongole atoma kuonekambo.
w13 15/7 9-10 ¶2-3
“Onani, Ndiri na Imwe Ntsiku Zonsene”
2 Pidacitika m’munda unoyu pisapangiza kuti Yezu anasankhula lini, pontho anasankhula tani nsoka wa Akristu akudzodzwa akuti asalandaniswa na tirigu, toera kutonga na iye mu Umambo wace. Basa yakubzwala yatoma mu Pentekoste ya 33 N.W. Yezu anamalisa basa yace yakugumanya mu ndzidzi wakuti anyakudzodzwa anafuna kugumanwa mbali maso kunkhomo kwa makhaliro a dziko, anapaswa cidzindikiro cakumalisa mbakwatwa kuenda kudzulu. (Mat. 24:31; Apok. 7:1-4) Nsangani unoyu usalonga pinthu pikhafuna kucitika mu pyaka cifupi 2.000. Munthu anabvesesa nsangani unoyu asakhala ninga akwira paphiri mbaona pyonsene pinacitika pa cisa. Mphapo nsangani unoyu unatiphedza tani kubvesesa pinthu pinalonga thangwi ya Umambo? Nsangani unoyu usalonga pya ndzidzi wakubzwala, kukula na kubvuna. Mbwenye nsolo uno usalonga kakamwe pya ndzidzi wakubvuna.
YEZU AKUATSALAKANA
3 Mukutoma kwa pyaka madzana mawiri N.W., ‘nyakasongole aonekera m’munda’ mu ndzidzi udatoma kupangizika Akristu akusangizira pa dziko. (Mat. 13:26) Mudapita pyaka madzana manai, Akristu analandaniswa na nyakasongole anjipa kupiringana Akristu akudzodzwa. Kumbukani kuti anyakubvuna abvundza mbuya wawo khala akhafunika kudula nyakasongole. (Mat. 13:28) Mphapo aatawira tani?
(Mateo 13:27-29) Penepo anyabasa abvundza mwanaciro munda mbati: ‘Mbuya pidabzwala imwe m’munda mwanu si mbeu zadidi tayu? Nyakasongole abuluka kupi?’ 28 Iye aapanga: ‘Alipo nyamalwa adacita pyenepi.’ Anyabasa ambvundza: ‘Musafuna kuti tiende kadula nyakasongole?’ 29 Iye ati: ‘Nkhabe, gopa pakudula munadzadulambo tirigu.
w13 15/7 10 ¶4
“Onani, Ndiri na Imwe Ntsiku Zonsene”
4 Thangwi ya tirigu na nyakasongole, Yezu alonga: ‘Siyani pyonsene pikule pabodzi pene mpaka ndzidzi wakubvuna.’ Mafala anewa asapangiza kuti kutomera ndzidzi unoyu mpaka lero, alipo Akristu akudzodzwa analandaniswa na tirigu pa dziko yapantsi. Yezu agomezera undimomwene wa mafala anewa pidapanga iye anyakupfundzace: ‘Ine ndiri na imwe ntsiku zonsene mpaka kumala kwa makhaliro a dziko.’ (Mat. 28:19) Natenepa Akristu akudzodzwa mbadatsidzikizwa na Yezu mpaka kumala kwa makhaliro a dziko. Nakuti Akristu akusangizira akhadanjipa kakamwe kupiringana Akristu akudzodzwa, ife nkhabe dziwa mwadidi kuti mbani akhacita khundu ya nsoka wa tirigu mu ndzidzi unoyu. Mbwenye ndzidzi wakubvuna mbudzati kufika, tirigu atoma kuonekera. Pyenepi pyacitika tani?
(Mateo 13:30) Siyani pyonsene pikule pabodzi pene mpaka ndzidzi wakubvuna. Ndinadzapanga anyakubvuna: Tomani kugumanya nyakasongole, mbamum’manga m’misumbu toera apiswe. Mbwenye gumanyani tirigu toera kumuikha n’cikwa canga.’
w13 15/7 12 ¶10-12
“Onani, Ndiri na Imwe Ntsiku Zonsene”
10 Cakutoma, kugumanywa kwa nyakasongole. Yezu alonga: ‘Mu ndzidzi wakubvuna ndinadzapanga anyakubvuna: Tomani kugumanya nyakasongole, mbamum’manga m’misumbu.’ Pidamala caka 1914, aanju atoma ‘kugumanya’ Akristu akulandana na nyakasongole toera kuasiyanisa na Akristu akudzodzwa akuti ndi ‘ana a umambo.’—Mat. 13:30, 38, 41.
11 Mu ndzidzi ukhapitiriza basa yakubvuna, kusiyana kwa misoka ineyi miwiri kukhaoneka mwadidi. (Apok. 18:1, 4) Mu caka 1919, pikhali pakweca kuti Bhabhilonya Wankulu agwa. Ninji cidacitisa Akristu andimomwene kusiyana na Akristu akusangizira? Ndi basa yakumwaza mphangwa. Abale akhatsogolera nsoka wa anyakupfundza a Bhibhlya akhagomezera kufunika kwa m’bodzi na m’bodzi kucita khundu m’basa ineyi yakumwaza mphangwa za Umambo. Mwacitsandzo, bruxura idabuluswa mu caka 1919 yakuti To Whom the Work Is Entrusted (Mbani Adapaswa Basa), yakulumiza Akristu onsene akudzodzwa toera kumwaza mphangwa nyumba na nyumba. Iyo ikhalonga: “Basa isaoneka ninga ndi ikulu, mbwenye ndi basa ya Mbuya, pontho tinaicita na ciphedzo cace. Imwe muli na mwai wakucita basa ineyi.” Kodi ninji pidacitika? Revista A Torre de Vigia (cincino Ncenjezi) ya 1922 ikhalonga kuti mu ndzidzi unoyu anyakupfundza Bhibhlya athimizira phinga yawo yakumwaza mphangwa. Mwakukhonda dembuka, kumwaza mphangwa nyumba na nyumba kwadzakhala cidzindikiro ca Akristu akukhulupirika—ninga pinacitikambo lero.
12 Caciwiri, kugumanywa kwa tirigu. Yezu apanga aanju ace: ‘Ndokoni kagumanya tirigu mbamuikha n’cikwa canga.’ (Mat. 13:30) Kutomera caka 1919, anyakudzodzwa asagumanywa mu mpingo Wacikristu udakhazikiswa pontho. Akristu akudzodzwa anafuna kugumanwa mbali maso kunkhomo kwa makhaliro a dziko, kugumanywa kwawo kwakumalisa kunadzacitika angatambira muoni wawo wakudzulu.—Dan. 7:18, 22, 27.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Mateo 12:20) Iye nee anadzagwanda ntete wakugongonyeka. Pontho nyale yakupucira nee anadzaithimisa, mpaka kubweresa ulungami.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 12:20
nyale yakupucira: Nyale ikhaphatisirwa kakamwe mu ndzidzi wakale ikhali ing’ono yakucitwa na dongo. Toera nyale igake, anthu akhaikha tursida na mafuta. Fala Yacigerego yakuti ‘nyale yakupucira’ isafuna kulonga pya nyale yakuti yasala pang’ono kuthima, mbwenye iciri kubuluka utci toera kupangiza kuti idzati kuthima. Profesiya ya Izaiya 42:3 ikhadalongeratu kuti Yezu mbadabvera anthu ntsisi; cipo iye anadzathimisa peno kusiya kuti cidikhiro ca anthu akucepeseka na akupondererwa cimale.
(Mateo 13:25) Mu ndzidzi ukhagona anthu, abwera nyamalwace, mbabzwala nyakasongole pakati pa tirigu, mbaenda pyace.
w16.10 32
Kodi Imwe Mukhapidziwa?
Kodi mu ndzidzi wakale munthu mbadabzwaladi nyakasongole m’munda mwa munthu unango?
MWAKUBVERANA na lemba ya Mateo 13:24-26, Yezu alonga: ‘Umambo wakudzulu usalandaniswa na munthu adabzwala mbeu yadidi m’munda mwace. Mu ndzidzi ukhagona anthu, abwera nyamalwace, mbabzwala nyakasongole pakati pa tirigu, mbaenda pyace. Mbwenye pidakula mbeu mbitumbuka penepo aonekambo nyakasongole.’ Anyakulemba anango asapenula khala nsangani unoyu wacitikadi, mbwenye mwakubverana na anyakulemba akale Aciroma, pinthu ninga pyenepi pikhacitika.
Dhisionaryo inango ya Bhibhlya isalonga kuti ‘pantsi pa mwambo Waciroma, ukhali nseru kubzwala nyakasongole m’munda mwa munthu unango basi ene toera kubwezera uipi. Kukhazikiswa kwa mwambo unoyu kusapangiza kuti pyenepi pikhacitikadi.’ Nyakudziwisa unango anacemerwa Alastair Kerr afokotoza kuti mu caka 533 ndzidzi wa Kristu, Ntongi Waciroma anacemerwa Justiniano abulusa bukhu ikhafokotoza pang’ono pya mwambo Waciroma yakuti ikhali na mafala adalonga anyakudziwisa pya mwambo a mu pyaka 100-250 ndzidzi wa Kristu. Mwakubverana na bukhu ineyi, m’bodzi wa anyakudziwisa anewa, anacemerwa Ulpian, alonga kuti pyenepi pyatoma kucitika kubulukira mu pyaka dzana yaciwiri. Munthu angabzwalwa nyakasongole m’munda mwa munthu unango akhafudza pinthu pidalimwa m’munda. Bukhu ikhalonga pya ufulu ukhali na nyakulima toera akwanise kulipwa thangwi ya pidacitika.
Pinthu pyenepi pidacitika mu Utongi wakale Waciroma pikhapangiza kuti pidalonga Yezu pa nsangani wace pikhali pyandimomwene.
SUMANA 12-18 YA FEVEREIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | MATEO 14-15
‘Aphatisira Anyakupfundzace Akucepa Toera Kudyesa Mwinji wa Anthu’
(Mateo 14:16, 17) Mbwenye Yezu aapanga: ‘Nkhabe mathangwi a kuaendesa pyawo, apaseni ndimwe cakudya’. 17 Iwo ampanga: “Ife tina mikate mixanu basi na nyama za m’madzi ziwiri.”
w13 15/7 15 ¶2
Aphatisira Anyakupfundzace Akucepa Toera Kudyesa Mwinji wa Anthu
2 Yezu pakuona mwinji wa anthu, aubvera ntsisi, mbatoma kuwangisa atenda na kupfundzisa thangwi ya Umambo wa Mulungu. Pikhadoka dzuwa, anyakupfundza aphemba Yezu kuti apange anthu aende mu pisa pyacifupi toera akagule pyakudya. Mbwenye Yezu apanga anyakupfundzace: ‘Apaseni cakudya.’ Iwo adzumatirwa na mafala anewa thangwi akhali na mikate mixanu na nyama ziwiri basi za m’madzi.
(Mateo 14:18, 19) Yezu alonga: ‘Bwerani napyo.’ 19 Adzamale aphemba anthu toera akhalire tsanga. Buluka penepo, iye akwata mikate mixanu na nyama za m’madzi ziwiri, ayang’ana kudzulu, acita phembero, agawa mikate mbapasa anyakupfundzace toera iwo apasembo mwinji wa anthu.
w13 15/7 15 ¶3
Aphatisira Anyakupfundzace Akucepa Toera Kudyesa Mwinji wa Anthu
3 Mukukulumizwa na ntsisi, Yezu acita cirengo—ceneci ndi cirengo cibodzi basi cidalembwa na anyakulemba Maevanjelyu manai. (Mark. 6:35-44; Luk. 9:10-17; Jwau 6:1-13) Yezu aphemba anyakupfundzace toera apange anthu kuti akhale m’misoka ya anthu 50 na 100. Pidamala iye kuphemba nkhombo, akwata mikate na nyama mbagwanda-gwanda. Buluka penepo, mbuto mwakugawiza ekhene cakudya kuna mwinji, Yezu apasa anyakupfundzace toera iwo apasembo mwinji wa anthu. Cirengo cidacita Yezu cacitisa kuti mwinji wa anthu udye mbukhuta mpaka cakudya kusala. Nyerezerani basi: Yezu aphatisira anyakupfundzace akucepa toera kudyesa mwinji wa anthu.
(Mateo 14:20, 21) Natenepa onsene adya mbakhuta. Adzamale agumanya mapindi adasala mbadzadza pitundu khumi na piwiri. 21 Mbwenye anthu adadya akhali amuna pikwi pixanu, nee kulengesa akazi na ana.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 14:21
nee kulengesa akazi na ana: Ndi Mateu basi adalonga pya akazi na ana pidalemba iye cirengo ceneci. Panango onsene akhadadyeswa mwacirengo akhali anthu akupiringana 15.000.
w13 15/7 15 ¶1
Aphatisira Anyakupfundzace Akucepa Toera Kudyesa Mwinji wa Anthu
NYEREZERANI. (Lerini Mateo 14:14-21.) Pyenepi pyacitika ndzidzi pang’ono Paskwa ya caka 32 N.W. mbidzati kucitika. Mwinji wa amuna akukwana 5.000, kusiyapo akazi na ana, uli pabodzi na Yezu na anyakupfundzace n’thando cifupi na Bhetisaidha, mu nzinda ung’ono kukhundu yakumabulukiro a dzuwa a Bara ya Galileya.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Mateo 15:7-9) Imwe apfakafaka, Izaiya alonga mwakubveka thangwi ya imwe kuti: 8 ‘Anthu awa asandilemedza na milomo yawo basi, mbwenye mitima yawo iri kutali na ine. 9 Asandilemedza papezi, thangwi asapfundzisa miyambo ya anthu ninga pipfundziso pya Mulungu.’ ’
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 15:7
apfakafaka: Fala Yacigerego yakuti hy·po·kri·tesʹ pakutoma ikhaphatisirwa kwa anyakucita tsendzo Acigerego (mukupita kwa ndzidzi Aciroma) akuti akhaphimbira nkhope zawo toera akhonde kudzindikirwa. Fala ineyi yadzaphatisirwa kwa ale akuti asayesera kupangizika ninga anthu adidi mbwenye asacita pinthu pyakuipa mwacibisobiso. Yezu alonga kuti atsogoleri auphemberi Aciyuda ndi ‘apfakafaka.’—Mat. 6:5, 16.
(Mateo 15:26) Yezu antawira mbati: ‘Si pyadidi tayu kukwata nkate wa ana mbuupasa anambwa ang’ono.’
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 15:26
ana . . . anambwa ang’ono: Nakuti anambwa akhaoniwa ninga akukhonda cena mwakubverana na Mwambo wa Mose, Bhibhlya kazinji kene isaphatisira fala ineyi toera kulonga pinthu pyakuti nee ndi pyakufunika kakamwe. (Lev. 11:27; Mat. 7:6; Afil. 3:2; Apok. 22:15) Mbwenye m’bukhu ya Marko (7:27) na ya Mateo, Yezu aphatisira mafala akuti ‘mwanambwa wang’ono’ peno “nyumba ya mwanambwa” toera anthu abvesese mwadidi nsangani wace. Panango pyenepi pikhapangiza kuti Yezu akhalonga pya mabvero akhafunika kukhala na ale akuti nee ndi Ayuda. Mukulandanisa Aizraeli na ‘ana,’ anthu akukhonda khala Ayuda na ‘anambwa ang’ono,’ Yezu akhafuna kupangiza kuti mbani akhafunika kukhala pa mbuto yakutoma. Nyumba zakuti zikhali na ana pabodzi na anambwa, ana ndiwo akhafunika kutoma kupaswa cakudya.
SUMANA 19-25 YA FEVEREIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | MATEO 16-17
“Kodi Imwe Musanyerezera Mwakubverana na Ani?”
(Mateo 16:21, 22) Kubulukira pa ndzidzi unoyu, Yezu atoma kufokotozera anyakupfundzace kuti iye asafunika kuenda ku Yerusalemu. Kweneko iye anathabuswa kakamwe na akulu a mbumba, akulu a anyantsembe na apfundzisi a mwambo. Buluka penepo anaphiwa, mbwenye pa ntsiku yacitatu analamuswa muli akufa. 22 Na thangwi ineyi, Pedhru acemera Yezu pakhundu mbatoma kunsandika: ‘Mbuya, bverekani ntsisi mwekhene! Pyenepi nee pisafunika kukucitikirani.’
w07 15/2 16 ¶17
Amuna—Towezerani Njira Idaphatisira Kristu Cidzo Cace
17 Paulendo unango, Yezu afokotoza kwa apostolo ace kuti iye akhafunika kuenda ku Yerusalemu, kukhafunika iye kuthabuswa na ‘akulu a mbumba, akulu a anyantsembe na apfundzisi a mwambo. Buluka penepo mbadaphiwa, mbwenye pa ntsiku yacitatu mbadalamuswa muli akufa.’ Na thangwi ineyi, Pedhru acemera Yezu pakhundu mbatoma kunsandika: ‘Mbuya, bverekani ntsisi mwekhene; Pyenepi nee pisafunika kukucitikirani.’ Mwandimomwene, Pedhru alonga pyenepi thangwi yakutsogolerwa na mabvero a ntsisi. Ndi thangwi yace akhafunika kusandikwa. Natenepa Yezu ampanga: ‘Buluka patsogolo panga Sathani! Kwa ine, iwe ndiwe mwala wakugwegwedusa, thangwi manyerezero ako si a Mulungu tayu, mbwenye ndi a anthu.’—Mateo 16:21-23.
(Mateo 16:23) Yezu azungunuka mbapanga Pedhru: ‘Buluka patsogolo panga Sathani! Kwa ine, iwe ndiwe mwala wakugwegwedusa, thangwi manyerezero ako si a Mulungu tayu, mbwenye ndi a anthu.’
w15 15/5 13 ¶16-17
Khalani Maso Sathani Asafuna Kukudyani!
16 Sathani anakwanisambo kunyengerera atumiki aphinga a Yahova. Mwacitsandzo, onani pidacitika mu ndzidzi udalonga Yezu kwa anyakupfundzace kuti mwakukhonda dembuka mbadaphiwa. Nakuti mpostolo Pedhru akhafuna Yezu, ampanga: ‘Mbuya, bverekani ntsisi mwekhene; Pyenepi nee pisafunika kukucitikirani.’ Yezu atawira Pedhru na cinyindiro: ‘Buluka patsogolo panga, Sathani!’ (Mat. 16:22, 23) Thangwi yanji Yezu acemera Pedhru, ‘Sathani’? Thangwi Yezu akhadziwa pikhafuna kucitika. Mwakukhonda dembuka, Yezu mbadaphiwa ninga ntsembe yaciomboli na kupangiza kuti Dyabo ndi wauthambi. Ndzidzi unoyu ukhali wakufunika kakamwe mu mbiri ya anthu, nee ukhali ndzidzi toera Yezu ‘abvereke’ ntsisi ekhene. Sathani mbadakomerwa khala Yezu asiya kupitiriza kukhala maso.
17 Nakuti tiri cifupi na kumala kwa makhaliro a dziko, ifembo tisakhala m’midzidzi yakunentsa. Sathani asafuna kuti tisiye kukhala maso, toera tikhale na ‘ntsisi’ na ife ene kubulukira mu kukhala na mbiri mu dziko ino, mbatiluza phinga yathu yakukhala maso. Lekani kusiya kuti pyenepi picitike kwa imwe! Mbuto mwace, ‘pitirizani kukhala maso.’ (Mat. 24:42) Cipo lekani kukhulupira uthambi wa Sathani wakuti kumala kwa makhaliro a dziko kuli kutali kakamwe peno kuti nee kunadzaoneka.
(Mateo 16:24) Buluka penepo Yezu alonga kuna anyakupfundzace kuti: “Munthu onsene anafuna kunditowera, asafunika akhondeke ekhene, akwate muti wace wakusikimizira mbapitiriza kunditowera.
w06 4/1 23 ¶9
‘Ndokoni, Citani Anyakupfundza Mbamuabatiza’
9 Kodi kutowezera citsandzo ca Yezu mukucita cifuno ca Mulungu kusaphatanizanji? Yezu apanga anyakupfundzace: ‘Munthu onsene anafuna kunditowera, asafunika akhondeke ekhene, akwate muti wace wakusikimizira mbapitiriza kunditowera.’ (Mateo 16:24) Iye agomezera pinthu pitatu pinafunika ife kucita. Cakutoma, tisafunika ‘kukhondeka tekha,’ peno kucalira pinthu pyonsene pyakuipa, mbititawira uphungu na pitsogolero pya Mulungu. Caciwiri, tisafunika ‘kukwata muti wathu wakusikimizira.’ Mu ntsiku za Yezu, muti wakusikimizira ukhali cipangizo ca nyatwa na kutsukwala. Ninga Akristu, tisatawira kuthabuka thangwi yakumwaza mphangwa zadidi. (2 Timoti 1:8) Maseze dziko itipingize peno kutisingirira, ninga Kristu, nee tisakhala na manyadzo, mbwenye tisatsandzaya thangwi yakudziwa kuti tikusimba Mulungu. (Ahebere 12:2) Pakumalisa, ife tisafunika kutowera Yezu ‘kwenda na kwenda.’—Masalmo 73:26; 119:44; 145:2.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Mateo 16:18) Ine ndinakupangambo kuti: Iwe ndiwe Pedhru, pontho pamwala uyu ndinadzakhazikisa mpingo wanga, pontho mphambvu ya kufa nkhabe kudzaukunda.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 16:18
Iwe ndiwe Pedhru, pontho pamwala uyu: Fala Yacigerego peʹtros isaphatisirwa kwa amuna toera kulonga “phindi ya mwala.” Pano yaphatisirwa toera kupangiza dzina ya (Pedhru), malembero Acigerego a dzina idapaswa Simau na Yezu. (Jwau 1:42) Fala peʹtra isaphatisirwa kwa akazi toera kulonga “mwala,” mataka akuuma, peno a ndrongo. Fala ineyi Yacigerego isagumanikambo pa Mat. 7:24, 25; 27:60; Luk. 6:48; 8:6; Arom. 9:33; 1 Akor. 10:4; 1 Ped. 2:8. Pedhru nee akhapibva kuti athema kukhala mwala wakuti Yezu mbadakhazikisa mpingo wace, ninga pidalemba iye pa 1 Pedro 2:4-8 kuti Yezu ndi adalongwa kale na Mulungu kuti anadzakhala ‘mwala wapankhomo’ wakusankhulwa na Mulungu. Munjira ibodzi ene, Paulu alonga kuti Yezu ndi ‘nyakutomesa’ peno ‘mwala wauzimu.’ (1 Akor. 3:11; 10:4) Mwandimomwene, Yezu aphatisira mafala aciphiphiriso toera kulonga: ‘Iwe, adapasa ine dzina yakuti Pedhru, peno Phindi ya Mwala, wadzindikira ‘mwala’ wandimomwene kuti ndi Kristu, wakuti ‘anadzatsogolera mpingo Wacikristu.’
mpingo: Ndi ulendo wakutoma udaphatisirwa fala Yacigerego yakuti ek·kle·siʹa. Iyo yabulukira ku mafala mawiri Acigerego, ek, yakuti isabveka “kunja,” na ka·leʹo, isabveka “kucemera.” Isalonga kugumanyikana kwa nsoka wa anthu toera kucita cinthu peno basa ibodzi ene. (Onani Glossário.) Penepo Yezu alongeratu pyakukhazikiswa kwa mpingo Wacikristu, wa Akristu akudzodzwa, akuti ndi ‘miyala ya umaso’ inaphatisirwa toera ‘kumanga templo yauzimu.’ (1 Ped. 2:4, 5) Fala ineyi Yacigerego kazinji kene isaphatisirwa mu Septuaginta toera kubvekesa fala Yacihebheri yakuti ‘mpingo.’ Kazinji kene fala ineyi isalonga pya mbumba yonsene ya Mulungu. (Deut. 23:3; 31:30) Pa Machitiro 7:38, Aizraeli adabuluswa ku Ejito akhaoniwa ninga ‘mpingo.’ Munjira ibodzi ene, Akristu ‘adasankhulwa toera kubuluka mu cidima’ ca “pantsi pano” peno dziko ino asacita khundu ya ‘mpingo wa Mulungu.’—1 Ped. 2:9; Jwau 15:19; 1 Akor. 1:2.
(Mateo 16:19) Ndinadzakupasa pyakufungula napyo peno maxavi a Umambo wakudzulu. Natenepa, pyonsene pinafuna kudzamanga iwe pa dziko yapantsi, pyamangwa kale kudzulu, pontho pyonsene pinafuna kusudzula iwe pa dziko yapantsi, pyasudzulwa kale kudzulu.’
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 16:19
maxavi a umambo wakudzulu: M’Bhibhlya, ale akhapaswa maxavi andimomwene peno akuphiphirisa, akhanyindirwa kakamwe toera kutsalakana pinthu. (1 Pya dziko. 9:26, 27; Iza. 22:20-22) Natenepa, fala yakuti “xavi” ikhaimirira utongi peno basa. Pedhru aphatisira “maxavi” akhadapaswa iye toera kufungulira njira Ayuda (Mac. 2:22-41), Asamariya (Mac. 8:14-17), na anthu akukhonda khala Ayuda (Mac. 10:34-38) toera akhale na mwai wakutambira nzimu wa Mulungu mbapita mu Umambo wakudzulu.
SUMANA 26 YA FEVEREIRO–4 YA MARÇO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | MATEO 18-19
“Calirani Kugwegweduka na Kugwegwedusa Anango”
(Mateo 18:6, 7) Ndinakupangani kuti munthu onsene anagwegwedusa m’bodzi wa anthu awa akucepeseka akuti asandikhulupira, mphyadidi amangirwe mwanampheu wa libwe peno mwala ukulu n’khosi mwace mbaponyiwa m’bara.7 ‘Dzedze kuna anthu a dziko ino anacitisa anango kugwa m’madawo. Ndimomwene kuti panadzaoneka pinthu pinafuna kugwegwedusa anthu, mbwenye dzedze kuna anthu anacitisa anango kugwegweduka.
nwtsty pidzindikiro pya pfundziro pa Mat. 18:6, 7
mwanampheu wa libwe unazunguliriswa na buru: Peno “mwala ukulu.” Mwala unoyu wa metru 1.2-1.5 ya ugugumi, ukhalemera kakamwe kwakuti ukhafunika kuzunguliriswa na buru.
miyala yakugwegwedusa: Mabvekero akutoma a fala Yacigerego yakuti skanʹda·lon ndi “mwala wakugwegwedusa,” peno nsampha; anango asalonga kuti ikhali ng’ambo ikhaikhwa pa nsampha toera kukwanisa kuphata nayo cinthu. Kusiyapo pyenepi, fala ineyi isafuna kulonga cinthu consene cakuti cinakwanisa kugwegwedusa peno kugwisa munthu. Mbwenye munjira yaciphiphiriso, isabveka macitiro peno makhaliro akuti anakwanisa kucitisa munthu kugwa m’madawo aulukwali peno anango. Fala yakulandana na ineyi ndi skan·da·liʹzo, inagumanika pa Mateo 18:8, 9, yakuti isathumburuzwa “kugwegweduka, peno kugwa mu nsampha wakucita madawo.”
nwtsty cithundzithundzi
Mwanampheu wa libwe peno mwala ukulu
Anampheu a libwe akhaphatisirwa toera kupeya mbeu peno kukamula mafuta a oliva. Anango akhakwanisika kuzunguliriswa na manja, mbwenye anango akhalemera kakamwe kwakuti akhafunika kuzunguliriswa na cinyama. Panango ukhali mwala ukulu kakamwe ninga ule udakakamizwa Sansoni na Afilisti toera kuuzungulirisa. (Aton. 16:21) Mwala wakuzunguliriswa na cinyama nee ukhaphatisirwa basi ene mu Izraeli, mbwenye ukhaphatisirwambo mu Utongi onsene Waciroma.
Mwala Wapadzulu na Wapantsi
Mwala ukulu unapangizwa pa cithundzithundzi ukhazunguliriswa na cinyama, ninga buru toera kupeya mbeu peno kukamula mafuta a oliva. Miyala inango yapadzulu ikhali na metru 1.5 ya ugugumi yakuti ikhazunguliriswa pamwala ukulu kakamwe.
(Mateo 18:8, 9) Khala djanja yako peno mwendo wako usakudawisa, ugwande mbuutaya kutali na iwe. Thangwi mphyadidi kwa iwe kugumana umaso mbuli na mwendo ubodzi peno wakulamala, m’mbuto mwa kuponyiwa na manja mawiri peno miyendo miwiri pa moto wa kwenda na kwenda. 9 Pontho khala diso yako isakudawisa, ibuluse mbuitaya kutali na iwe. Thangwi mphyadidi kwa iwe kugumana umaso mbuli na diso ibodzi, m’mbuto mwa kuponyiwa mu Djehena ya moto mbuli na maso mawiri ene.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 18:9
Djehena: Fala ineyi yabulukira mu cilongero ca Cihebheri geh hin·nomʹ, yakuti isabveka “gowa ya Hinoni,” yakuti ikhagumanika Kunkwiriro na Kunterero kwa Yerusalemu wakale. (Onani Apêndice B12, mapa “Jerusalém e proximidades.”) Mu ntsiku za Yezu, gowa ineyi ikhaphatisirwa toera kupisira pirombo, ndi thangwi yace fala yakuti “Djehena” isaphatisirwa ninga cidzindikiro cakufudzwa kwa kwenda na kwenda.
nwtstg Glossário
Djehena
Gowa ya Hinoni inalongwa n’Cigerego ikhagumanika kunkwiriro kwa Yerusalemu wakale. (Yer. 7:31) Iyo ikhalongwa kuti mbidadzakhala mbuto yakutayira manungo a anthu akufa. (Yer. 7:32; 19:6) Nkhabepo pinapangiza kuti pinyama peno anthu akhaponywa mu Djehena toera kuthabuswa peno kupiswa mbali maso. Natenepa Djehena nee isabveka mbuto yakukhonda kuoneka yakuti anthu adafa asathabuswa peno kupiswa na moto kwenda na kwenda. M’mbuto mwace, Yezu na anyakupfundzace aphatisira fala yakuti Djehena toera kuphiphirisa ‘kufa kwaciwiri’ kwakuti ndi kufudzwa kwa kwenda na kwenda.—Apok. 20:14; Mat. 5:22; 10:28.
(Mateo 18:10) Citani mphole-mphole toera mukhonde kupwaza nee m’bodzi wa anthu awa akucepeseka, thangwi ine ndinakupangani kuti aanju awo kudzulu ndzidzi onsene asaona nkhope ya Babanga wakudzulu.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 18:10
asaona nkhope ya Babanga: Peno “ali cifupi na Babanga.” Nakuti ndi aanju basi ali cifupi na Mulungu, ndiwo anakwanisa kuona nkhope yace.—Eks. 33:20.
w10 1/11 16
Kodi Aanju Asakhuya Tani Umaso Wathu
Yezu apangiza kuti aanju apaswa basa yakutsalakana mwauzimu atumiki a Mulungu. Iye apanga anyakupfundzace toera akhonde kugwegwedusa anango, natenepa alonga: ‘Citani mphole-mphole toera mukhonde kupwaza nee m’bodzi wa anthu awa akucepeseka, thangwi ine ndinakupangani kuti aanju awo kudzulu ndzidzi onsene asaona nkhope ya Babanga wakudzulu.’ (Mateo 18:10) Na mafala anewa, Yezu nee akhafuna kulonga kuti m’bodzi na m’bodzi wa atowereri ace ali na anju toera kuaonera. Mbwenye iye apangiza kuti aanju asafuna kakamwe kuphedzera Mulungu pakutsalakana Akristu andimomwene.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Mateo 18:21, 22) Penepo Pedhru afendedzera Yezu mbambvundza: “Mbuya, m’bale wanga angandidawira ndisafunika kumulekerera kangasi? Mpaka kanomwe?” 22 Yezu antawira mbati: “Ine ndinakupanga, si kanomwe basi tayu, mbwenye mpaka 77.
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 18:22
maulendo 77: Pyenepi pisabveka “maulendo makumanomwe kubwerezera kanomwe.” Fala ineyi Yacigerego isafuna kulonga “70 na 7” (ndi maulendo 77) peno “70 kubwerezera 7” (ndi maulendo 490). Njira ineyi yakulengesa isagumanikambo mu Septuaginta pa Genesi 4:24 yakuti mu Cihebheri isaphedzerambo maonero a “maulendo 77.” Mwakubverana na njira ineyi yakubvesesa, kubwerezerwa kwa numero ineyi maulendo manomwe kusapangiza kuti ndzidzi onsene tisafunika kukhala dzololo toera kulekerera. Pidapangwa Pedhru kuti nkhabe kufunika kulekerera maulendo 7 mbwenye 77, Yezu akhapanga atowereri ace toera akhonde kukhazikisa madire akulekerera munthu. M’mbuto mwace, bukhu yakuti Talmud ya ku Bhabhilonya (Yoma 86b) yalonga: “Munthu angacita madawo paulendo wakutoma, waciwiri na wacitatu asalekererwa, mbwenye wacinai nee asafunika kulekererwa.”
(Mateo 19:7) Iwo ambvundza: ‘Mphapo thangwi yanji Mose alonga kuti mamuna anakhonda nkazace asafunika ampase tsamba inapangiza kuti iye akhondana naye?’
nwtsty cidzindikiro ca pfundziro pa Mat. 19:7
tsamba inapangiza kuti anthu akhondana: Peno “tsamba yakukhondana.” Mwambo wakukhala na tsamba yakupangiza kuti anthu akhondana ukhaphedza ule akhanyerezera kucita pyenepi toera anyerezere mwadidi cisankhulo cace peno abvundze atsogoleri a mbumba mbadzati kukhondana. Cifuniro ca Mwambo cikhali cakucitisa kuti anthu akhonde kukhondana mwakusowa mathangwi adidi na kucitisa akazi kukhala akutsidzikizika. (Deut. 24:1) Mbwenye mu ntsiku za Yezu, atsogoleri auphemberi akhacitisa kuti anthu akhondane mwakukhonda nentsa. Nyakulonga pyakucitika wa pyaka dzana yakutoma akhacemerwa Josefo wakuti akhali Nfarisi, akhondana na nkazace, pontho alonga kuti anthu anakwanisa kukhondana “ndzidzi onsene unafuna iwo (azinji anacita pyenepi ndi amuna).”
nwtsty cithundzithundzi
Tsamba Yakukhondana
Tsamba ineyi yakukhondana ya caka 71 peno 72 N.W., yalembwa mu Ciaramaki. Iyo yagumanwa kumabulukiro a dzuwa kwa Wadi Murabbaat, nkulo wakusowa madzi unagumanika ku Thando ya Yudeya. Anthu asalonga kuti mu caka cacitanthatu cidapandukirwa Aroma na Ayuda, Zuze, mwana wa Naqsan, akhondana na Miriam, mwana wa Jonathan wakuti akakhala ku nzinda wa Masada.