Tioneni Umaso Ninga Munauonera Mulungu

 1. Mbani adacita pinthu pyonsene pyaumaso?

MPROFETA Yeremiya alonga: Yahova ndi “Mulungu wamaso.” (Yeremiya 10:10) Mwakuthimizira, Yahova Mulungu ndi Nciti wa pinthu pyonsene pyaumaso. Pyakucitwa pyakudzulu pyalonga kwa iye: ‘Imwe mwacita pinthu pyonsene, mbapikhala thangwi ya imwe, mwapifuna mbamupicita.’ (Apokalipse 4:11) Mu nyimbo yakusimba Mulungu, Mambo Dhavidhi alonga: ‘Ndimwe ntcitci wa umaso onsene.’ (Masalmo 36:9) Natenepa, umaso ndi muoni wakubuluka kwa Mulungu.

 2. Mulungu asacitanji toera kutsalakana umaso wathu?

² Yahova asatsalakanambo umaso wathu. (Machitiro 17:28) Iye asatipasa pyakudya, madzi, muya unapuma ife na dziko inakhala ife. (Lerini Machitiro 14:15-17.) Yahova asatipasa pyenepi munjira yakucitisa umaso kukhala wakutsandzayisa. Mbwenye toera titsandzaye mwakukwana na umaso, tisafunika kupfundza miyambo ya Mulungu na kuibvera.​—Izaiya 48:17, 18.

 3. Mulungu aona tani kuphiwa kwa Abhele?

³ Mulungu asafuna kuti tilemedze umaso wathu na wa anango. Mwacitsandzo, mu ntsiku za Adhamu na Eva, mwana wawo Kayini aipirwa kakamwe na ng’ono wace Abhele. Yahova acenjeza Kayini kuti kuipirwa kwace mbukudantsogolera ku madawo makulu. Kayini nee abvera cenjezo ineyi. Iye ‘amenya m’bale wace Abhele mbam’pha.’ (Genesi 4:3-8) Yahova alanga Kayini thangwi yakupha m’bale wace.​—Genesi 4:9-11.

 4. M’Mwambo wa Mose, Mulungu agomezera tani maonero akuthema a umaso?

⁴ Mudapita pyaka pikwi, Yahova apasa mbumba ya Israele miyambo toera kuaphedza kuntumikira mwakutawirika. Nakuti miyambo ineyi yaperekwa kubulukira mwa mprofeta Mose, m’midzidzi inango iyo isacemerwa Mwambo wa Mose. Khundu inango ya Mwambo wa Mose isalonga: ‘Lekani kupha anthu andzanu.’ (Deuteronomyo 5:17) Pyenepi pyapangiza Aisraele kuti Mulungu asalemedza umaso wa anthu, pontho kuti anthu asafunika kulemedza umaso wa anango.

 5. Tisafunika kuona tani kutaya mimba?

⁵ Ndiye tani umaso wa mwana wakuti aciri m’mimba? Mwakubverana na Mwambo wa Mose, kupha mwana m’mimba mwa mace ndi kwakuipa. Umaso unoyu ndi wakufunikambo kwa Yahova. (Lerini Eksodo 21:22, 23; Masalmo 127:4.) Pyenepi pisabveka kuti kutaya mimba ndi kwakuipa.

 6. Thangwi yanji nee tisafunika kuida andzathu?

⁶ Kulemedza umaso kusaphataniza kukhala na maonero adidi kwa anthu andzathu. Bhibhlya isalonga: ‘Munthu anatcinga m’bale wace ndi nyakupha. Munadziwambo kuti anyakupha anthu nkhabe kukhala na umaso wakukhaliratu.’ (1 Jwau 3:15) Khala tisafuna umaso wakukhonda mala, tisafunika kubulusa muntima mwathu kuida andzathu, thangwi kuida ndiko kunacitisa uphanga uzinji. (1 Jwau 3:11, 12) Mphyakufunika kuti tipfundze kufunana unango na ndzace.

 7. Ndi macitiro api anapangiza kusowa cilemedzo ku umaso?

⁷ Ndiye tani pyakupangiza cilemedzo ku umaso wathu ene? Ndimodi kuti anthu nkhabe funa kufa, mbwenye anango asaikha umaso wawo pangozwi thangwi yakufuna kutsandzaya. Mwacitsandzo, azinji asaphatisira fodya, camba peno mitombwe yakuledzeresa toera kubalangazika. Pinthu pyenepi pisaphekesa manungo na kazinji kene pisapha anyakupiphatisira. Munthu ana nsambo wakuphatisira pinthu pyenepi nkhabe kuona umaso ninga wakucena. Macitiro anewa ndi akupswipa pamaso pa Mulungu. (Lerini Aroma 6:19; 12:1; 2 Akorinto 7:1.) Toera kutumikira Mulungu mwakutawirika, tisafunika kusiya macitiro anewa. Maseze kucita pyenepi panango kunanentsa kakamwe, Yahova anatipasa ciphedzo cakufunika. Iye asakomerwa na kuwangisira kwathu toera kutsalakana umaso wathu ninga muoni wakufunika wakubuluka kwa iye.

 8. Thangwi yanji tisafunika kunyerezera pya kucalira ngozwi?

⁸ Khala tisalemedza umaso, tinadzakumbuka kucalira ngozwi ndzidzi onsene. Ife nee tinadzakhala aphwazo, pontho nee tinadzaikhika pa ngozwi thangwi yakufuna kutsandzaya peno tsendzo. Tinadzacalira kutekenya mwakusowa citsalakano na masendzekero auphanga peno akugopswa. (Masalmo 11:5) Mwambo wa Mulungu kwa Israele wakale walonga: ‘Ungamanga nyumba ipswa ya miyala na ntsoi yakuzwerera, ikha ciphatiriro peno, pfufu yakubvira yakuzungulira ntsoi. Tenepa munthu angagwa pa ntsoi mbafa, kufa kuna iwe tayu.’ (Deuteronomyo 22:8) Mwakubverana na n’dida udapangizwa pa mwambo unoyu, sasanyani mwadidi nyumba yanu toera munthu akhonde therezeka na kugwa mbaphekeka pikulu pyene. Khala muna motokala peno njinga, itsalakaneni kuti ikhonde kucitisa ngozwi pakuiphatisira. Lekani siya kuti nyumba yanu, motokala peno njinga yanu pikhale ngozwi kwa imwe peno kwa anango.

 9. Khala tisalemedza umaso, kodi tinadzatsalakana tani pinyama?

⁹ Ndiye tani umaso wa cinyama? Iwo ndi wakucenambo pamaso pa Nciti. Mulungu asatawirisa kupha pinyama toera kugumana phoso, pyakubvala peno kutsidzikiza anthu ku ngozwi. (Genesi 3:21; 9:3; Eksodo 21:28) Mbwenye, kubvuya pinyama peno kupipha thangwi ya ubalangazi ndi kwakuipa na kusapangiza kuti nee tisaona umaso ninga wakucena.​—Misangani 12:10.

10. Mulungu apangiza tani kuphatana kwa umaso na ciropa?

¹⁰ Pidamala Kayini kupha m’bale wace Abhele, Yahova apanga Kayini: ‘Fala iri kukhuwa ya ciropa ca m’bale wako, bulukira pantsi mpaka kuna ine.’ (Genesi 4:10) Mudalonga Mulungu pya ciropa ca Abhele, iye akhalonga pya umaso wa Abhele. Kayini apha Abhele, natenepa Kayini akhafunika kulangwa. Kukhali ninga ciropa ca Abhele, peno umaso, ukhakhuwira Yahova kuti acite cilungamo. Kuphatana kwa umaso na ciropa kwapangizwa pontho mudamala Cigumula ca ntsiku za Nowa. Cigumula mbicidzati citika, anthu akhadya misapo, masamba, na mbeu basi. Mudamala Cigumula, Yahova apanga Nowa na anace: “Pyonsene pinaoneka kunja kuno, pya moyo, pikhale pyakudya pyanu; pyonsene ipi ndakupasani.” Mbwenye, Mulungu akhondesa ipi: ‘Lekani kudya nyama na ciropa cace, thangwi ndi umaso wace.’ (Genesi 1:29; 9:3, 4) Mwapakweca, Yahova apangiza kuphatana kwa umaso na ciropa ca pyakucitwa pyonsene.

11. Ndi maphatisiro api a ciropa adakhondesa Mulungu kubulukira mu ntsiku za Nowa?

¹¹ Tisalemedza ciropa mukukhonda kucidya. M’Mwambo udapasa Yahova mbumba ya Israele, iye alonga: ‘Onsene analasa nyama ya n’tsanga, peno mbalame, ciropa cace acitaye pantsi mbacifikira na mataka. Ine ndalonga kuli Aisraele: Lekani kudya ciropa ca nyama tayu.’ (Levitiko 17:13, 14) Ntemo wa Mulungu wakukhondesa kudya ciropa ca cinyama, udapaswa pakutoma Nowa mu pyaka 800 ndulimu, ukhali na mphambvu ibodzi ene. Maonero a Yahova akhali akubveka mwadidi: Atumiki ace mbadadya nyama, tayu ciropa. Iwo akhafunika kutaya ciropa pantsi, munjira ineyi umaso wa cinyama mbudabwezwa kwa Mulungu.

12. Ndi ntemo upi unalonga pya ciropa udaperekwa na nzimu wakucena mu pyaka dzana yakutoma wakuti usaphatisirwambo lero?

¹² Akristu apaswambo ntemo ubodzi ene. Apostolo na amuna anango akhatsogolera pakati pa atowereri a Yezu mu pyaka dzana yakutoma agumanyikana toera kudinga kuti ndi mitemo ipi ikhafunika kubverwa na onsene m’mpingo Wacikristu. Iwo afika pa mamalisiro awa: ‘Nzimu Wakucena na ife pano tanyerezera kuti mphyadidi kuti tikhonde kukupasani pyakunentsa pinango, mbwenye pinafunika mphipi: muthause nyama idaperekwa kuna madzimunthu, ciropa, nyama yakufa yokha peno yakukhonda cekwa na pyaulukwali.’ (Machitiro 15:28, 29; 21:25) Natenepa, tisafunika ‘kuthaukira ciropa.’ Pamaso pa Mulungu, kucita pyenepi ndi kwakufunika kakamwe ninga kucalira kulemedza adzimunthu na ulukwali.

13. Perekani citsandzo cinapangiza kuti thangwi yanji ntemo wakukhonda ciropa usaphataniza kuikhiwa ciropa.

¹³ Kodi ntemo wakucalira ciropa usaphataniza kuikhiwa ciropa? Inde. Mwacitsandzo: Nyerezerani kuti dotoro akupangani kuti nee musafunika kumwa pyakumwa pyakuledzeresa. Kodi pyenepi pisabveka kuti nee musafunika kumwa na mulomo mbwenye musafunika kupiikha mu uzingo wanu mukuphatisira njirisau? Nkhabe! Munjira ibodzi ene, kucalira ciropa kusabveka kukhonda kuikhiwa ciropa m’manungo munjira zonsene. Natenepa, ntemo wakukhondesa ciropa usabveka kuti nee tisafunika kusiya munthu atiikhe ciropa mu uzingo mwathu.

14, 15. Nkristu asafunika kucitanji angapangwa na madotoro kuti asafunika kuikhiwa ciropa, na thangwi yanji?

¹⁴ Ndiye tani khala Nkristu aphekeka kakamwe peno asafunika kucitwa operasau ikulu? Nyerezerani kuti madotoro ampanga kuti iye asafunika kuikhiwa ciropa, mbwenye angakhonda anafa. Ndimomwene kuti Nkristu nkhabe funa kufa. Mu kuwangisira kukoya muoni wakufunika wa umaso udabuluka kwa Mulungu, iye mbadatawira ukondzi unango wakuti nkhabe phataniza kuphatisira ciropa mwakuipa. Na thangwi ineyi, iye mbadasaka ukondzi wakutawirika, pontho mbadatawirambo mitombwe yakusiyana-siyana yakukhonda phatisira ciropa.

¹⁵ Kodi Nkristu mbadaswa mwambo wa Mulungu toera kuthimizira pang’ono umaso wace m’makhaliro ano a pinthu? Yezu alonga: ‘Uyu anafuna kupulumusa umaso wace, anadzauluza; mbwenye uyu anauluza thangwi ya ine anadzaugumana.’ (Mateo 16:25) Ife nkhabe funa kufa. Mbwenye tingayesera kupulumusa umaso wathu lero mukuswa mwambo wa Mulungu, tinadzaluza umaso wakukhonda mala. Natenepa, ndi kwandzeru kunyindira mwambo wakulungama wa Mulungu, na kukhala na cinyindiro cakukwana cakuti tingafa, Mpasi wathu wa Umaso anadzatikumbukira mu kulamuswa muli akufa na kutipasa papswa muoni wakufunika wa umaso.​—Jwau 5:28, 29; Ahebere 11:6.

16. Kodi atumiki a Mulungu atonganji thangwi ya ciropa?

¹⁶ Lero, atumiki akukhulupirika a Mulungu atonga kubvera mwambo wace unalonga pya ciropa. Munjira zonsene, iwo nkhabe kudzadya ciropa. Iwo nee anadzatawira ciropa thangwi ya ukondzi.a Iwo ali na cinyindiro cakuti Nciti wa ciropa asadziwa pinthu pyadidi kwa iwo. Kodi imwe musakhulupira pyenepi?

17. Ndi njira ipi ibodzi yakuthema yakuphatisira ciropa yakuti ikhali yakutawirika kwa Yahova Mulungu mu Israele wakale?

¹⁷ Mwambo wa Mose wagomezera njira ibodzi yakuthema yakuphatisira ciropa. Mwakubverana na ulambiri ukhafunika kwa Israele wakale, Yahova alonga: ‘Ciropa ndi umaso wa nyama zonsene, unakupasani Ine pa guwa ya ntsembe, toera mulekererwe madawo, thangwi ciropa ndico cinacitisa kulekererwa.’ (Levitiko 17:11) Mukhadawa Aisraele, iwo mbadakwanisa kulekererwa mu kupereka cinyama na kuikha ciropa ca cinyama pa guwa ya ntsembe ya mu tabernakulu, pontho kupita kwa ndzidzi mu templo ya Mulungu. Njira ibodzi yakuthema yakuphatisira ciropa ikhali mu ntsembe zenezi.

18. Ndi maphindu api na nkhombo zakuti tinazitambira kubulukira ku ciropa cakutaika ca Yezu?

¹⁸ Nakuti Akristu andimomwene nee ali pantsi pa Mwambo wa Mose, iwo nkhabe pereka ntsembe ya pinyama na kuikha ciropa ca pinyama pa guwa ya ntsembe. (Ahebere 10:1) Kuphatisira ciropa pa guwa ya ntsembe mu ntsiku za Israele wakale kukhaimirira ntsembe yakufunika ya Mwana wa Mulungu, Yezu Kristu. Ninga tapfundza mu Nsolo 5 wa bukhu ino, Yezu apereka umaso wace thangwi ya ife mukusiya ciropa cace kutaika ninga ntsembe. Buluka penepo iye aenda kudzulu mbapereka kwa Mulungu ntengo wa ciropa cace cakutaika, kabodzi basi kwenda na kwenda. (Ahebere 9:11, 12) Pyenepi pyaikha phata ya kulekererwa kwa madawo athu, pontho pyafungula njira toera kukhala na umaso wakukhonda mala. (Mateo 20:28; Jwau 3:16) Njira ineyi yakuphatisira ciropa yapangiza kukhala yakufunika kakamwe. (1 Pedro 1:18, 19) Basi ene tingakhulupira kuthema kwa ciropa cakutaika ca Yezu tinakwanisa kupulumuka.

19. Kodi tisafunika kucitanji toera tikhale akusowa ‘mulando wa ciropa ca anthu onsene’?

¹⁹ Tisafunika kupereka takhuta wankulu kwa Yahova Mulungu thangwi mwakufuna atipasa muoni wa umaso! Kodi pyenepi nkhabe kutikulumiza toera kulonga na anango pya mwai wakukhala na umaso wakukhonda mala kubulukira mu kukhulupira ntsembe ya Yezu? Kuona umaso wa anthu andzathu ninga munauonera Yahova kunadzatikulumiza kupanga anango pyenepi mwakufunisisa, pontho na phinga. (Lerini Ezekyele 3:17-21.) Khala ndife aphinga mu kukwanirisa basa ineyi, tinadzakwanisa kulonga ninga mpostolo Paulu: ‘Ine nkhabe mulando wa ciropa ca anthu onsene. Ine sidakubisirani cinthu tayu, mbwenye ndakupangani uphungu onsene wa Mulungu.’ (Machitiro 20:26, 27) Kupanga anthu pya Mulungu na cifuniro cace ndi njira yadidi yakupangiza kuti tisalemedza kakamwe umaso na ciropa.