“පෝලන්ත සොහොයුරෝ”—පීඩාවට ඉලක්කයක් වූයේ මන්ද?
වසර 1638දී පෝලන්ත පාර්ලිමේන්තුවෙන් පෝලන්ත සොහොයුරන් නමැති කුඩා ආගමික කණ්ඩායමකට මරු පහරක් එල්ල විය. එසේ වූයේ ඒ කණ්ඩායමට අයත් පල්ලියක් සහ මුද්‍රණාලයක් විනාශ කර දැමීමෙනි. අනතුරුව, රාකව් සරසවිය වසා දමා එහි ඉගැන්වූ මහාචාර්යවරුන්ව පිටුවහල් කරනු ලැබීය.
විසි වසරකට පසු, පාර්ලිමේන්තුව තවත් දුරදිග යෑමට පසුබට නොවීය. දස දහසකින් හෝ ඊට වැඩි ගණනකින් සමන්විත වූ මේ කණ්ඩායමට අයත් සාමාජිකයන් සියලුදෙනාම රටින් ඉවත් විය යුතු බවට නියෝගයක් පනවන ලදි. මේ සියල්ල සිදු වූයේ එවකට මුළු යුරෝපයේ වඩාත් සාධාරණම ප්‍රතිපත්ති දරන්නා ලෙස නම් දැරූ රටකයි. තත්වය මෙතරම් නරක අතට හැරුණේ කෙසේද? මෙතරම් දරුණු හිංසා පීඩා අද්දැකීමට පෝලන්ත සොහොයුරන් කළ වරද කුමක්ද?
ගැටලුවට මුල් වූයේ පෝලන්තයේ කැල්වින්වාදි පල්ලිය තුළ බරපතළ භේදයක් ඇතිවීමයි. භේදය කේන්ද්‍රගත වූයේ ත්‍රිත්ව ඉගැන්වීම වටායි. පල්ලියේ නායකයන්ව ප්‍රකෝප කරමින්, පල්ලියේම ප්‍රගතිශීලී කණ්ඩායමකට අයත් වූ නායකයන් එම ඉගැන්වීම ප්‍රතික්ෂේප කළේ එය ශුද්ධ ලියවිල්ලට පටහැනි යමක් ලෙස සලකමිනුයි. ප්‍රතිඵලය ප්‍රගතිශීලී කණ්ඩායම ඔවුන්ගෙන් වෙන් වී යෑමයි.
එසේ වෙන් වූ අයව කැල්වින්වාදීන් විසින් හඳුන්වනු ලැබුවේ අරියන්වරුa ලෙසයි. කෙසේවෙතත්, මෙම අලුත් කණ්ඩායමේ බැතිමතුන් වැඩි මනාපයක් දැක්වූයේ ක්‍රිස්තියානීන් නැතහොත් පෝලන්ත සොහොයුරන් යන නමටය. ඔවුන්ට සෝකීනියන්වරුන් කියාද පැවසේ. ඒ නම ලැබුණේ සර්වීටස්ගේ ඉගැන්වීම්වලට එකඟ වූ ඉතාලි ජාතික ලයිලියස් සෝකීනස්ට ගරු කිරීමක් වශයෙනි. සෝකීනස්ගේ බෑණා වූ ෆවුස්ටස් සෝකීනස් පෝලන්තයට ඇවිත් එම කණ්ඩායමෙහි ජනප්‍රිය කෙනෙක් බවට පත් විය.
ඒ කාලයේදී, වංශවත් පෝලන්ත ජාතික යාන් සියෙන්නියෙන්ස්කි මෙම නවක පල්ලියේ උන්නතිය තකා “නිසොල්මන්, හුදෙකලා ප්‍රදේශයක්” දීමට තම බලය පාවිච්චි කළේය. සියෙන්නියෙන්ස්කි, පෝලන්තයේ රජතුමාගේ විශේෂ දායකත්වය යටතේ රාකව් නම් නුවර බිහි කළේය. පසුව පෝලන්තයේ සෝකීනියන්වාදයේ මධ්‍යස්ථානය බවට පත් වූයේ මෙම නගරයයි. සියෙන්නියෙන්ස්කි රාකව් පුරවැසියන්ට නිදහසේ නමස්කාර කිරීමට අයිතිය ඇතුළුව අයිතිවාසිකම් කිහිපයක්ම ලබා දුන්නේය.
මෙම අලුත් නුවරට නොයෙකුත් ශිල්ප ශාස්ත්‍ර උගත් උදවිය, වෛද්‍යවරුන්, ඖෂධ වෙළඳුන්, නගර වැසියන් හා විවිධ නිකායන්වලට අයත් ඉහළ පෙළැන්තිවල පුද්ගලයන් සමීප විය. ඒත් සමඟම, පෝලන්තයෙන්, ලිතුවේනියාවෙන්, ට්‍රාන්සිල්වේනියාවෙන්, ප්‍රංශයෙන් සහ එංගලන්තයෙන් පවා දේවගැතිවරුන් එක් රොක් විය. කෙසේවෙතත්, අලුත පැමිණි ආගන්තුකයන් සියල්ලන්ම සෝකීනියන්වරුන්ගේ විශ්වාසයන් වැලඳගත්තා කියා පැවසිය නොහැකියි. ඇත්තෙන්ම 1569 සිට 1572 දක්වා වසර තුන පුරා රාකව් නිමක් නැති දේවධර්මීය සාකච්ඡා සඳහා වේදිකාවක් බවට පත් විය. එහි ප්‍රතිඵලය?
බෙදුණු සභාවක්
සෝකීනියන් ව්‍යාපාරයද භේදභින්න වෙන්න පටන්ගත්තේය. වඩාත් විප්ලවකාරි මත දැරූ අය එක පැත්තක්ද, වඩාත් මධ්‍යස්ථ මත දැරූ අය තවත් පැත්තක්ද ගත්හ. ඔවුන් අතරේ මෙවන් භේද පැවතුණද, ඔවුන් පොදුවේ විශ්වාස කළ දේවලට සුවිශේෂත්වයක් තිබිණ. ඔවුහු ත්‍රිත්වය ප්‍රතික්ෂේප කළහ. කිසිවිටක ළදරුවන්ව බව්තීස්ම කළේ නැත. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් අවි නොගත් අතර මහජන නිලතල දැරීමටද බොහෝවිට මැළිකමක් දක්වන ලදි.b නිරය වධ විඳින ස්ථානයක් බවට වූ විශ්වාසයද එකහෙළා ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබීය. මේ සියල්ලෙන් පැහැදිලි වන්නේ ඔවුන් ජනප්‍රිය වූ ආගමික සම්ප්‍රදායන්වලට පිටුපෑ බවයි.
මෙම කණ්ඩායමට එරෙහිව දරුණු විරෝධතා රැල්ලක් කැල්වින්වාදීන් මෙන්ම කතෝලික පූජකයන්ගේ උසිගැන්වීම් මත ක්‍රියාත්මක වුවත්, සෝකීනියන් දේවගැතිවරුන් තම අදහස් බෙදා හදාගැනීමට IIවන සිගස්මන්ඩ් ඔගස්ටස් සහ ස්ටෙෆාන් බාතොරි වැනි පෝලන්ත රජවරුන්ගේ අනුග්‍රහය යටතේ පැවති සාධාරණ ආගමික වාතාවරණයෙන් ප්‍රයෝජන ගත්හ.
බූඩ්නිගේ සුවිශේෂ කෘතිය
එවකට පුළුල්ව භාවිත කළ කැල්වින්වාදී බයිබල් පරිවර්තනය පාඨකයන්ගේ අවශ්‍යතා පිරිමැසුවේ නැතැයි පැවසුවොත් නිවැරදියි. එම පරිවර්තනය මුල් භාෂාවලින් නොව, නමුත් ලතින් වල්ගේට් සහ එම කාලයට අයත් ප්‍රංශ පරිවර්තනයක් ඇසුරෙන් නිමවනු ලැබීය. ඒ සම්බන්ධයෙන් එක් මූලාශ්‍රයක මෙසේ පැවසේ: “අලංකාර භාෂා ශෛලියක් අත් කරගැනීමේ අටියෙන්, විශ්වාසවන්තකම සහ අදහසේ නිරවද්‍යතාව පසෙක තබන ලදි.” එමනිසා දෝෂ කිහිපයක්ම හඳුන්වා දෙනු ලැබීය. මෙම පරිවර්තනය නිවැරදි කිරීමට ප්‍රසිද්ධ විශාරදයෙක් වූ ෂිමෝන් බූඩ්නිට ඇරයුම් ලැබිණ. ඔහුගේ තීරණය වූයේ සම්පූර්ණයෙන්ම අලුත් පරිවර්තනයක් නිමවීමයි. එසේ කළේ තිබෙන පරිවර්තනය නිවැරදි කරනවාට වඩා එසේ කිරීම වඩාත් ලෙහෙසි බව පැහැදිලි වූ නිසාය. බූඩ්නි තම ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කළේ 1567දී පමණය.
පරිවර්තන කාර්යයෙහි නිරත වූ බූඩ්නි, පෝලන්තයේ වෙනත් කිසිදු කෙනෙකු කර නොතිබූ ආකාරයකින් හැම වචනයක්ම සහ ඒවාට නෑකම් කියන හැම වචනයක්ම විග්‍රහ කර බැලීමට නොමඳ උත්සාහයක් දැරීය. හෙබ්‍රෙව් පාඨය පරිවර්තනය කිරීම අසීරු වූ තැන්හි, පදගතාර්ථ පරිවර්තනයක් අමතර සටහනක් ලෙස සපයන ලදි. අවශ්‍ය වූ විටක ඔහු අලුත් වචන ප්‍රබන්ධ කිරීමටද පසුබට වූයේ නැත. මේ සියල්ලේදී ඔහු උත්සාහ කළේ පෝලන්තයේ එවකට පැවති සරල, දෛනික භාෂාව භාවිත කිරීමටයි. විශ්වාසවන්ත මෙන්ම නිවැරදි බයිබල් පරිවර්තනයක් පාඨකයා ඉදිරියෙහි තැබීම ඔහුගේ ඉලක්කයව තිබිණ.
බූඩ්නිගේ සම්පූර්ණ බයිබල් පරිවර්තනය 1572දී ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබීය. කෙසේවෙතත්, ඔහුගේ කෘතිය ප්‍රකාශයට පත් කළ උදවිය, ඔහුගේ ග්‍රීක් ලියවිලිවල පරිවර්තනයට දෝෂ ඇතුල් කිරීමට මැළි වූයේ නැත. මින් පසුබට නොවූ බූඩ්නි, සංශෝධිත පරිවර්තනයක් අරඹා, වසර දෙකකින් නිම කළේය. කලින් තිබුණු පෝලන්ත පරිවර්තනවලට වඩා බූඩ්නිගේ ග්‍රීක් ලියවිලිවල පරිවර්තනය සුවිශේෂ එකක් කියා පැවසිය හැකියි. මීට අමතරව, බොහෝ තැන්වල ඔහු යෙහෝවා යන දිව්‍ය නාමය යළි ඇතුළත් කළේය.
දහසයවන සියවසේ අගභාගයේ සහ 17වන සියවසේ මුල් දශක තුන තුළදී මෙම ව්‍යාපාරයේ අගනුවර වූ රාකව්, ආගමික සහ අධ්‍යාපනික මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් විය. පෝලන්ත සොහොයුරු ව්‍යාපාරයට අයත් වූ නායකයන් සහ ලේඛකයන් ඔවුන්ගේ පත්‍රිකා සහ වෙනත් කෘතීන් ප්‍රකාශයට පත් කළේ එහිදීයි.
අධ්‍යාපනයට දිරියක් ලැබේ
වසර 1600දී පමණ රාකව්හි මුද්‍රණාලයක් පිහිටෙවූ විට, පෝලන්ත සොහොයුරන්ගේ ප්‍රකාශන කටයුතු තවත් වේගවත් විය. මෙම මුද්‍රණාලය විවිධ භාෂාවලින් කුඩා පොත් පිංච මෙන්ම විශාල පොත් නිෂ්පාදනය කිරීමට සමත් විය. වැඩි කල් නොගොස් මුද්‍රණ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස රාකව් යුරෝපයේ හොඳම මුද්‍රණාල සමඟ තරඟ වැදිණ. වසර 40ක කාලපරිච්ඡේදයක් පුරා එම මුද්‍රණාලයෙහි ප්‍රකාශන 200ක් මුද්‍රණය කළ බව විශ්වාස කෙරේ. පෝලන්ත සොහොයුරන්ට අයත් ළඟම වාගේ පිහිටි කඩදාසි මෝලකින් මුද්‍රණය කළ පොත් පත් සඳහා අග්‍රගණයේ කඩදාසි සපයන ලදි.
ඉක්මනින්ම සෙසු බැතිමතුන්ව සහ වෙනත් අයව දැනුවත් කිරීමේ අවශ්‍යතාව පෝලන්ත සොහොයුරන්ට අවබෝධ විය. එමනිසා, එම අවශ්‍යතාව ඉටු කිරීමට 1602දී රාකව් සරසවිය ආරම්භ කරන ලදි. එහි පැවති පංතිවලට පෝලන්ත සොහොයුරන්ගේ පුතුන්ද, කතෝලික සහ රෙපරමාදු දරුවන්ද සහභාගි විය. මෙම සරසවිය දේවධර්මීය සෙමිනේරියක් වුවත්, ඉගැන්වූ විෂයන් ආගමට පමණක් සීමා වූයේ නැත. විෂය මාලාවට විදේශීය භාෂා, ආචාරධර්මය, ආර්ථික විද්‍යාව, ඉතිහාසය, නීතිය, තර්ක ශාස්ත්‍රය, ස්වාභාවික විද්‍යාව, ගණිතය, වෛද්‍ය විද්‍යාව සහ සරඹ ක්‍රීඩා ඇතුළත් විය. මුද්‍රණාලයට ස්තුතිවන්න, සරසවියේ තිබුණු විශාල පුස්තකාලය තව තවත් විශාල වෙමින් පැවතිණ.
දාහත්වන සියවසට පා තබන අවධියේදී, පෝලන්ත සොහොයුරන් අඛණ්ඩ දියුණුවක් ලබන බවට ලකුණු තිබිණ. එනමුත් එවන් යමක් සිදු වූයේ නැත.
පල්ලියෙන් සහ රජයෙන් ප්‍රතිප්‍රහාර
පෝලන්ත විද්‍යා පීඨයේ ස්බිග්ඥෙව් ඕගොනොෆ්ස්කි මෙම පැහැදිලි කිරීම දෙයි. “දාහත්වන සියවසේ තුන්වන දශකයේ නිමාව වෙද්දී පෝලන්තයේ අරියන්වරුන්ගේ තත්වය ශීඝ්‍රයෙන් පිරිහෙන්ට විය.” ඊට හේතුව වූයේ කතෝලික පූජකයන්ගේ දිනපතාම ප්‍රබල වූ දැඩි ක්‍රියාමාර්ගයි. පෝලන්ත සොහොයුරන් පිට මඩ ගැසීමට පූජක පක්ෂය හැකි සෑම උපක්‍රමයක්ම යොදාගත්තේය. නීති මඟට බැස ඔවුන්ව නින්දා අපහාසයට ලක් කිරීම මීට ඇතුළත් විය. ඔවුන්ගේ ප්‍රහාරය වඩාත් පහසු වූයේ පෝලන්තයේ දේශපාලන වාතාවරණයෙහි හටගත් වෙනසක් හේතුවෙනි. අලුතින් කිරුළු පළන් පෝලන්ත රජ වූ IIIවන සිගස්මන්ඩ් වාසා පෝලන්ත සොහොයුරන්ගේ සතුරෙක් විය. පෝලන්ත සොහොයුරන්ගේ ව්‍යාපාරය ව්‍යර්ථ කිරීමට කතෝලික සභාව දැරූ උත්සාහයට ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයන්ගෙන්ද විශේෂයෙන් IIවන ජෝන් කැසමිර්ගෙන්ද අනුබල ලැබිණ.
රාකව්හි සිසුන් කිහිපදෙනෙකුට හිතාමතාම කුරුසයක් කෙලෙසූ බවට වූ චෝදනාව එල්ල වූ විට, තත්වය ඉතා උග්‍ර විය. පෝලන්ත සොහොයුරන්ගේ අගනුවර විනාශ කරදැමීමට මෙම සිද්ධිය අතකොළුවක් කරගන්නා ලදි. රාකව් සරසවියේ අයිතිකරුව පාර්ලිමේන්තු අධිකරණය ඉදිරියට කැඳවා, රාකව් සරසවියට සහ එහි මුද්‍රණාලවලට අනුබල දීම හේතුවෙන්, ‘දුෂ්ටකමේ ව්‍යාප්තියට’ සහය වනවා යන චෝදනාවට ලක් කළේය. විප්ලවකාරි ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම, සල්ලාල මංගල්‍ය පැවැත්වීම, දුරාචාර ජීවිත ගත කිරීම පෝලන්ත සොහොයුරන් පිට එල්ල වූ චෝදනා ලෙස සඳහන් කළ හැක. එහෙයින් රාකව් සරසවිය වසා දැමිය යුතු බවත්, පෝලන්ත සොහොයුරන්ට අයත් මුද්‍රණාලය සහ පල්ලිය විනාශ කර දැමිය යුතු බවත් පාර්ලිමේන්තුවෙන් තීරණය විය. නගරය අත්හැර යෑමට බැතිමතුන්ටද නියෝග කෙරිණ. සරසවියේ මහාචාර්යවරුන් මරණ තර්ජන සහිතව ඒ රටින් පිටුවහල් කරන ලදි. පෝලන්ත සොහොයුරන් කිහිපදෙනෙකුම සිලිසියා සහ ස්ලොවේකියා වැනි ආරක්ෂා සහිත ප්‍රදේශවලට ගමන්ගත්තේ ඒ හේතුවෙනි.
වසර 1658දී පෝලන්ත සොහොයුරන් තම දේපොළ විකුණා, අවුරුදු තුනක් ඇතුළත විදේශගත විය යුතුයි කියා පාර්ලිමේන්තුවෙන් නියෝගයක් පැනවිණ. ඒ කාලසීමාව පසුව අවුරුදු දෙකක් දක්වා අඩු කෙරිණ. ඉන් අනතුරුව ඔවුන්ගේ ඉගැන්වීම්වලට අනුග්‍රහය දැක්වීමට නිර්භීත වූ අයට මරණ දණ්ඩනය නියම විය.
සෝකීනියන්වරුන් කිහිපදෙනෙකු නෙදර්ලන්තයට ගොස් තම මුද්‍රණ කටයුතුවල දිගටම නිරත විය. දහඅටවන සියවසේ මුල වන තුරු ට්‍රාන්සිල්වේනියාවල සභාවක් පැවතිණ. ඔවුන්ගේ රැස්වීම් සතියකට තුන් වරක් පවත්වනු ලැබීය. එහිදී ඔවුහු ගීතිකා ගැයූහ. දේශනාවලට සවන් දුන්හ. ඔවුන්ගේ ඉගැන්වීම් පැහැදිලි කිරීමට සූදානම් කර තිබූ වාචික සංග්‍රහයද කියවූහ. සභාවේ පවිත්‍රතාව පවත්වාගැනීමේ අටියෙන්, සෙසු බැතිමතුන්ට අවවාද අනුශාසනා සහ නිවැරදි කිරීම් ලැබිණ. අවශ්‍යතාව අනුව වරදකරුවන්ව ඉවත් කරනු ලැබීය.
පෝලන්ත සොහොයුරන් දෙවිගේ වචනයෙහි ශිෂ්‍යයන් ලෙස හැඳින්විය හැකියි. අනගි සත්‍යතාවන් කිහිපයක්ම අනාවරණය කළ ඔවුන්, ඒවා අන්‍යයන් සමඟ බෙදාගැනීමට පසුබට වූයේ නැත. කෙසේවෙතත්, කල් යත්ම ඔවුන් යුරෝපය පුරා විසිර ගිය හෙයින්, තම එක්සත්කම පවත්වාගැනීම ඔවුන්ට එන්න එන්නම දුෂ්කර කාර්යයක් විය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, පෝලන්ත සොහොයුරෝ ඉතිහාසයට එක් වෙමින් ලෝක රංග භූමියෙන් සමුගත්හ.
[පාදසටහන්වල]
a අරියස් (පො.යු. 250-336) යනු යේසුස්, පියාට වඩා පහත් බවට තර්ක කළ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියානු පූජකයෙකි. නයිසියාහි රැස්වූ මන්ත්‍රණ සභාව පො.යු. 325දී ඔහුගේ අදහස ප්‍රතික්ෂේප කළේය.—1990 ජූනි 8 පිබිදෙව්!හි 15වන පිටුව බලන්න.
b 1988 නොවැම්බර් 22 පිබිදෙව්!හි 19වන පිටුවේ “සෝකීනියන්වරු—ඔවුන් ත්‍රිත්වය ප්‍රතික්ෂේප කළේ මන්ද?” යන ලිපිය (ඉංග්‍රීසියෙන්) බලන්න.
[23වන පිටුවේ පින්තූරය]
සෝකීනියන් දේවගැතියෙකුට අයත් වූ නිවසක්
[23වන පිටුවේ පින්තූර]
ඉහළ: අදදින රාකව්; දකුණින් පිහිටා ඇත්තේ “අරියන්වාදයේ” සෑම අංශුමාත්‍රයක්ම අතුගා දැමීම සඳහා 1650දී ඉදි කළ පූජකාරාමයයි; පහළ: පෝලන්ත සොහොයුරන්ව ඇවිස්සීමට කතෝලික පූජක පක්ෂය විසින් මෙම ස්ථානයෙහි කුරුසයක් ඉදි කරන ලදි
[21වන පිටුවේ පින්තූරයේ හිමිකම් විස්තර]
ෂිමෝන් බූඩ්නි විසින් 1572දී රචිත Biblia nieświeska යන්නෙහි ග්‍රන්ථනාම පිටුව