Sirija — tragovi zanimljive prošlosti

NALAZILA se na jednoj od raskrsnica drevnog sveta — na mestu gde su se nekad ukrštali karavanski putevi koji su vodili iz Sredozemlja u Kinu i iz Egipta u Anadoliju. Nekada je ovom zemljom hodala vojska Akada, Vavilona, Egipta, Persije, Grčke i Rima. Vekovima kasnije, tuda su prošli Turci i krstaši. U savremeno doba, za prevlast nad njom su se borile francuska i britanska vojska.

Jedan deo te oblasti danas još uvek nosi ime po kome je ona bila poznata hiljadama godina ranije — Sirija. Premda je ova oblast doživela mnoge promene, tragovi prošlosti ovde su još uvek vidljivi. Za ovu zemlju su posebno zainteresovani ljudi koji istražuju Bibliju, s obzirom da je Sirija odigrala izvesnu ulogu u biblijskoj istoriji.

Damask — drevni grad

Pogledajte, na primer, Damask, glavni grad Sirije. Kaže se da je to jedan od najstarijih gradova na svetu koji je od svog postanja stalno naseljen. Damask, koji se nalazi u podnožju planinskog venca Antilibanona i kroz koji protiče reka Barada, vekovima je bio oaza na rubu Sirijske pustinje do koje su svi jedva čekali da dođu. Verovatno je patrijarh Avraham prošao kroz ovaj grad kada je išao na jug do Kanana. Uzeo je Elijezera „Damaštanina“ kao slugu za svoje domaćinstvo (Postanje 15:2).

Skoro hiljadu godina kasnije, s prvim izraelskim kraljem Saulom ratovali su sovski kraljevi, poreklom iz Sirije (1. Samuilova 14:47). Drugi izraelski kralj David, takođe je ratovao s kraljevima Arama (hebrejski naziv za Siriju), porazio ih i ’namestio svoje posade u Siriji Damaskoj‘ (2. Samuilova 8:3-8). Tako su Izrael i Sirija postali dugogodišnji neprijatelji (1. Kraljevima 11:23-25).

Do prvog veka n. e., neprijateljstvo između Siraca i Jevreja očigledno se stišalo. U to vreme je postojao čak veliki broj jevrejskih sinagoga u Damasku. Možda se sećate da se preobraćenje Savla (kasnije Pavla) iz Tarsa na hrišćanstvo desilo na putu iz Jerusalima u Damask (Dela apostolska 9:1-8).

U današnjem Damasku nema dokaza o Avrahamovom prolasku niti o Davidovoj pobedi. Ali postoje ostaci drevnog rimskog grada kao i glavnog puta kroz stari grad koji je napravljen po ugledu na drevne rimske Via Rekta (ulica Prava). U ovoj ulici se nalazila kuća u kojoj je Ananija pronašao Savla nakon njegovog čudesnog preobraćenja na hrišćanstvo pred samim Damaskom (Dela apostolska 9:10-19). Iako je ulica danas dosta drugačija nego u rimsko doba, na tom mestu je apostol Pavle započeo svoju istaknutu službu. Na kraju ulice Prave nalaze se rimska gradska vrata Bab Šarki. Gradski zidovi na kojima se nalaze kuće pomažu nam da razumemo kako je Pavle mogao da pobegne kada je u korpi spušten kroz jedan otvor u zidu (Dela apostolska 9:23-25; 2. Korinćanima 11:32, 33).

Palmira — istorijska oaza

Na oko tri sata vožnje severoistočno od Damaska nalazi se jedno značajno arheološko mesto — Palmira, u Bibliji nazvana Tadmor (2. Letopisa 8:4). Ova oaza se nalazi na pola puta između Sredozemnog mora i reke Eufrat i navodnjava se iz podzemnih voda koje ovde izviru iz planina na severu. Drevni trgovački put između Mesopotamije i zemalja na zapadu pratio je oblast Plodnog polumeseca i stoga je prolazio severno, daleko od Palmire. Međutim, u prvom veku pre n. e., zbog političke nestabilnosti na severu bio je poželjan kraći, južniji put. Tako je za Palmiru nastupilo doba procvata.

Pogodna kao tampon zona na istočnoj periferiji rimskog carstva, Palmira je bila pripojena rimskoj provinciji Siriji, ali je na kraju proglašena kao slobodan grad. Duž veličanstvene ulice s kolonadama, nalazili su se veliki hramovi, kolosalni svodovi, javna kupatila i pozorište. Tremovi s obe strane bili su popločani za pešake, ali je glavna ulica ostala nepopločana zbog karavana s kamilama koji su tuda prolazili. Karavani koji su putovali trgovačkim putem između Kine i Indije na istoku i grčko-rimskog sveta na zapadu zaustavljali su se u Palmiri. Tu su morali da plate poreze na svilu, začine i drugu robu koju su prenosili.

Na vrhuncu svoje slave, u trećem veku n. e., Palmira je imala oko 200 000 stanovnika. U to vreme je ambiciozna kraljica Zenobija ukrstila mačeve s Rimom i na kraju bila poražena 272. n. e. Tako je Zenobija nesvesno ispunila deo proročanstva koje je prorok Danilo zapisao oko 800 godina ranije.a (Danilo, 11. poglavlje). Nakon Zenobijinog poraza, Palmira je još neko vreme imala strateški položaj kao predstraža Rimskog carstva, ali nikada više nije povratila svoju pređašnju silu i sjaj.

Niz Eufrat

Na tri sata vožnje kroz pustinju u pravcu severoistoka nalazi se grad Deir ez Zor, na mestu kuda protiče moćna reka Eufrat. Ovaj znameniti plovni put izvire u planinama istočne Anadolije (u azijskom delu Turske), ulazi u Siriju malo severnije od Karkemiša i teče u pravcu jugoistoka kroz Siriju prema Iraku. Nedaleko od iračke granice leže ostaci dva drevna sirijska grada.

Sto kilometara jugoistočno, na zavoju Eufrata, nalaze se ostaci drevnog grada-tvrđave Dura-Europosa. Još 25 kilometara dalje prema jugoistoku nalazi se grad Mari. Nekada je to bio napredan trgovački grad, ali ga je u 18. veku pre n. e. uništio vavilonski kralj Hamurabi. U arhivi njegove kraljevske palate pronađeno je najmanje 15 000 isklesanih glinenih ploča — dokumenata koji su dosta pomogli da se oživi istorija.

Kada su Hamurabijeve trupe razarale grad, one su srušile gornje zidove i tako ispunile donje prostorije ciglama i zemljom. Na taj način su se sačuvale zidne slike, statue, predmeti od keramike i bezbroj drugih rukotvorina sve do 1933, kada su ih otkrili francuski arheolozi. Ovi predmeti se mogu videti u muzejima u Damasku i Alepu, kao i u pariskom Luvru.

Drevni gradovi severozapadne Sirije

Kada se ide Eufratom prema severozapadu dolazi se do Alepa (Halab). Tvrdi se da je Alepo, kao i Damask, jedan od najstarijih gradova na svetu koji su stalno bili naseljeni. Alepski sukiji, to jest natkriveni bazari spadaju među najživopisnije na Bliskom istoku.

Malo južnije od Alepa je Tel Mardih, na mestu gde se nalazio drevni grad-država Ebla. Ebla je bila moćan trgovački grad koji je dominirao severnom Sirijom u drugoj polovini trećeg milenijuma pre n. e. Arheološkim iskopavanjima pronađeni su ostaci hrama koji je bio posvećen vavilonskoj boginji Ištar. Otkrivena je i kraljevska palata čija je arhiva sadržala više od 17 000 glinenih ploča. Iskopine iz Eble se mogu videti u muzeju u Idlibu, malom gradu koji se nalazi 25 kilometara od tog mesta.

Južno na putu za Damask je Hama, biblijski Emat (Brojevi 13:21). Kroz Hamu protiče reka Oront, zbog čega je Hama jedan od najprijatnijih sirijskih gradova. Zatim dolazi Ras Šamra, gde se nalazio drevni Ugarit. U trećem i drugom milenijumu pre n. e., Ugarit je bio uspešna trgovačka luka, čiji su stanovnici ogrezli u obožavanju Vala i Dagona. Od 1929, francuski arheolozi su iskopali dosta glinenih ploča i bronzanih predmeta s natpisima koji su otkrili puno toga u vezi sa sramotnim načinom obožavanja Vala. To nam pomaže da razumemo zašto je Hananeje, obožavaoce Vala, Bog osudio na uništenje (Ponovljeni zakoni 7:1-4).

Da, u današnjoj Siriji se još uvek mogu videti tragovi zanimljive prošlosti.

[Fusnota]

[Mapa na stranama 24, 25]

(Za kompletan tekst, vidi publikaciju)

SREDOZEMNO MORE

‐‐ Sporne granice

EGIPAT

IZRAEL

JORDAN

LIBAN

SIRIJA

DAMASK

Barada

Oront

Hama (Emat)

Ugarit (Ras Šamra)

Ebla (Tel Mardih)

Alepo (Halab)

Karkemiš (Džerabulus)

Eufrat

Zenobija

Deir ez Zor

Dura-Europos

Mari

Palmira (Tadmor)

IRAK

TURSKA

[Slike na 24. strani]

Damask (dole) i ulica Prava (gore)

[Slika na 25. strani]

Kuće košnice

[Slika na 25. strani]

Ugarit

[Slika na 25. strani]

Hama

[Slika na 26. strani]

Mari

[Slika na 26. strani]

Alepo

[Izvor]

© Jean-Leo Dugast/Panos Pictures

[Slika na 26. strani]

Kraljevska palata, Ebla

[Slika na 26. strani]

Pastiri kod Zenobije

[Slike na 26. strani]

Palmira

[Slika na 26. strani]

Eufrat na Dura-Europosu

[Izvori slika na 25. strani]

Deca: © Jean-Leo Dugast/Panos Pictures; kuće košnice: © Nik Wheeler