Bacha Baa Botsa . . .

Nka Laola Bohale ba ka Joang?

“Ke na le bohale bo tšabehang. Kea halefa, ’me le pele ke hlokomela, ke se ke buile lintho tse mpe bathong bao ke ba ratang. Ke leka ho hlokomoloha likhopiso tse nyenyane, empa leha ho le joalo lia hōla. Ha ke qeta ho phatloha ka bohale, ke ikutloa ke le molato.”—Ngoanana ea lilemo tse ka tlase ho 20.

HA HO pelaelo hore ho laola bohale e ka hla ea eba ntoa. Ha ho makatse hore ba bang lipetleleng tsa mafu a hlooho ba boletse hore ho molemo ho lumella bohale ba hao bo tsoe hang kamor’a nako e itseng. Ho lumeloa hore sena se ka ‘eketsa seriti sa hao’ le ‘ho felisa bohale’ likamanong tsa hao le ba bang. Ba bang ba bile ba bolela hore ho koalla bohale sefubeng ho ka u ntša kotsi!

Leha ho le joalo, Bibele e re: “Tse bohloko tsohle, le bohale, le ho itšena, le komang, le ho seba . . . li falatsoe ho lōna.” (Ba-Efese 4:31) Ke keletso efe e molemohali? Na ho ka etsahala hore motho a laole bohale ba hae ha ho ena le phephetso e matla?

Bohale ba Hao—Lefutso le Nkuoeng ho Baholo-holo?

Setsing sa lithuto tse ngata ka bohale ke tumelo thutong ea ho iphetola hoa lintho. Ba bang ba lumela hore re futsitse bohale ba baholo-holo ba rōna ba neng ba le mahaheng, lefutso le sa laoleheng. Bukeng ea hae Anger: The Misunderstood Emotion Carol Tavris o re: “Lithuto tsa Darwin li emela ntlha ea bohlokoa e theiloeng monahanong oa Bophirimela: hang feela ha tumelo ea hore re ka laola bohale ba rōna e hlōloa ke ea hore re ke ke ra bo laola, hona ho tsoala kapele tumelo ea kajeno ea hore ha re’a lokela ho bo laola.”

‘Ntša bohale ba hao,’ ba bang ba eletsa joalo. Empa na likeletso tse joalo li ipakile li le bohlokoa? Bopaki khahlanong le thuto ea ho iphetola hoa lintho bo tsoela pele bo hōla. ’Me Tavris le ba bang ba bontša maikutlo a ‘ho lumella hore bohale bo ntšuoe.’ “Ke hlokometse hore batho ba sekametseng ho ntša bohale ba bona, ba bohale le ho feta,” ho boletse Tavris. “Ke hlokometse maikutlo a mangata a bohloko har’a batho ba halefeloang.”

Buka Behind Closed Doors: Violence in the American Family e tlaleha se tšoanang phuputsong ea banyalani ba fetang sekete. Bangoli ba fumane hore ho lumella bohale ho tsoa ho ne ho fapana hōle le ho thola. Lipuo tse bohale hangata li lebisa ho tšoaraneng ka matsoho! Lebaka? Bohale boa iphepa. Phuputso eo e tiisa seo mongoli oa Bibele a se buileng lilemo tse makholo tse fetileng: “Motho ea bohale o hotetsa phapang, empa ea liehang ho hlonama o tima komang.”—Liproverbia 15:18; bapisa le 29:22.

‘Halefa, Empa u se Etse Sebe’

Kahoo, bohale ha se boitšoaro bo itseng bo sa laoleheng ba bophoofolo. Bo ka laoleha ’me bo tlameha ho laoloa. Leha ho le joalo, na sena se bolela hore re ke ke ra halefisoa ke ho itseng—ha re na maikutlo? Che, hobane ho Ba-Efese 4:26 Bibele e lumela hore ka linako tse ling re tla ikutloa re na le lebaka la ho halefa: “Ekare ha le halefa, le se ke la etsa sebe.”

Hlokomela hore Bibele ha e hanele bohale, empa e nyatsa ho lumella bohale ho laola liketso tsa motho! “Ea phakisang ho halefa, libe tsa hae li ngata,” ho bolela Liproverbia 29:22. Kahoo, ho ena le ho hōlisa bohale, ‘bo buse.’ (Bapisa le Genese 4:7.) Ka mohlala, inahane u le boemong bo u halefisang haholo. Ke joang u ka ‘bo tšoarang, oa bo khutsisa’? (Liproverbia 29:11) Pele, u ka leka keletso ea boholo-holo ea ho khutsa ka nakoana pele u phatloha ka bohale—kapa u khutse nako e telele hoo u tlang ho felloa ke bohale.

Sehlooho makasineng oa ’Teen se tsoela pele ho eletsa: “Sebelisa matla a mang a bohale ka ho tsamaea tsela e telele . . . U ka ’na ua batla ho etsa mosebetsi o khathollang haholo, ebang ke oa ho mamela ’mino, ho hlapa ka metsi a futhumetseng kapa ho shebella baesekopo.” Ho molemo le ho feta, ke ho kōpa Jehova ka thapelo hore a u thuse ho lula u khutsitse. “’Me khotso ea Molimo, e fetisang kutloisiso eohle, e tla boloka lipelo tsa lōna le mehopolo ea lōna.” (Ba-Filippi 4:7) Ho eketsa moo, leka ho bala Bibele kapa libuka tse theiloeng Bibeleng, joaloka koranta ena le motsoalle oa eona Molula-Qhooa.

‘Ho Kokobetsa Bohale’

Liproverbia 19:11, NW, li re: “Temoho ea motho e kokobetsa bohale ba hae.” (Bapisa le Liproverbia 14:29.) Temoho ke ketso kapa matla a ho utloisisa boemo, ho bona mahlakore ’ohle a taba pele u oela ketsong. Ka ho sebelisa temoho, u ka fumana hore u na le lebaka le fokolang la ho halefa.

Ka mohlala, ha re re metsoalle ea hao e liehile ho u lata ho ea baesekopong. U qala ho nahana ka linako tsohle tseo sena se u etsahalletseng. Ha u ntse u nahana, u ntse u teneha le ho feta! Ha qetellong ba fihla, u tla etsa’ng? U tla ba joetsa taba tsa bona—kapa na u tla botsa se ba liehisitseng? Ho ka etsahala hore ho na le lebaka le utloahalang. Temoho e ka thibela ho phatloha ka bohale.

Temoho e ka akarelletsa ho nahanela liphello tsa ho ba bohale. Nahana ka tlaleho ea Bibele ka Morena Davida. Ha monna ea bitsoang Nabale a nyefola mosa oa hae, Davida a susumeletsoa ho rera boiphetetso—polao! Leha ho le joalo, Abigaile mosali oa Nabale a rapela Davida ho nahanela liphello tsa ho tšolla mali a se nang molato. Davida a emisa mehato ea hae. “Ho bokoe kelello ea hao,” ha rialo Davida ho Abigaile, “ho bokoe le uena, hobane u nthibetse kajeno, hore ke se ee ho tšolla mali.”—1 Samuele 25:2-33.

Ho nahanela liphello tsa ho phatloha ka bohale ho ka u sireletsa hore u se hōlise khang ka ho sa hlokahaleng le e mong ea bolaoling, joaloka tichere kapa mohiri. “Ha pelo ea ’musi e ka u halefela, u se ke ua furalla litulo tsa hao, hobane mosa u ka u phemisa phoso e khōlō,” ho boletse Salomone. (Moeklesia 10:4) ’Me leha boiphetetso bo reretsoe motsoalle, hopola hore Bibele e re: “U se ke ua re: Joale ka ha a nkentse, le ’na ke tla mo etsa joalo.”—Liproverbia 24:29.

Tsela e ’ngoe ea ho kokobetsa bohale ke ho ela seli seo u fepang kelello ea hao ka sona. Lipontšo tse ngata tsa thelevishene li tletse ka pefo. Ke ’nete, ba bangata ba nahana hore pefo e ho TV le baesekopong e ama feela ba seng ba sekametse pefong. Sehlopha se seng sa lipatlisiso se lumela hore “bashebelli bohle ba ka anngoa ke eona.”—How to Live With—And Without—Anger, ka Albert Ellis.

Bibele e tsoela pele ho eletsa ho Liproverbia 22:24, 25: “U se ke ua tloaelana le motho ea bohale, u se ke ua tsamaea le ea hlonamang, e se re mohlomong ua ithuta mekhoa ea hae, ua fumana leraba le ka tšoasang moea oa hao.” Na u thabela botsoalle ba ba “bohale”? Joale u se ke ua makala ha u na le bothata ba ho laola bohale ba hao. Ke ka baka leo buka How to Live With—And Without—Anger e eletsang ho fumana “mehlala e metle bophelong ba hao . . . batho ba ikutloang ba tiile ho hlōla lintho tse sa thabiseng bophelong ’me ba lula ba le mafolofolo ho sebeletsa ho etsa joalo. Bua le batho bana. Leka ho ikutloela ho bona hore na ke joang ba khonang ho lula ba elile lifahlehong har’a lintho tse utloisang bohloko tsa bophelo.”

Bohale ba Kahare

Leha ho le joalo, ho kokobetsa bohale feela ho ke ke ha felisa bohale ka ho sa feleng. Moprofesara oa thuto ea kelello Richard Lazarus o’a ngola: “Maikutlo ha a lokela ho phahamisoa ke ntho e ka ntle ho motho. A ka ’na a bakoa ke menahano ea motho.” Ka mohlala, moroetsana e mong o lumela hore bohale ba hae hangata bo ba teng ka baka la ho nahana feela ka lintho tse mo khathatsang ka motho e mong. “Kelello ea ka e tšoenngoa le ke lintho tse nyenyane, ’me ke iphumana ke halefa kahare. Ke’a ferekana. Ho sulafatsa letsatsi la ka lohle. Ke ikutloa ke tepeletse maikutlong.”

Ho buisana ka ketsahalo e hlahisang khalefo le motsoalle hamorao ho ka ba le liphello tsa ho bo phahamisa hape. Ka linako tse ling ntho ea bohlokoa e ka etsoang ke ho batla mohloli oa ho utloa bohloko le ho leka ho lokisa taba. Na ho na le ea u khopisitseng? Haeba u sa lebale taba, atamela motho eo ’me u leke ho lokisa taba le eena. (Bapisa le Mattheu 5:23-26.) Hangata ho ka ipaka e le ho se utloisisane ho honyenyane.

Liphephetso li ka ba ngata. Leha ho le joalo, ka temoho u ka boloka litaba tseo boemong bo li loketseng. U ka ithuta ho fetolela maikutlo a heletsang ho ba a hahang. E, u ka laola bohale ba hao!

[Setšoantšo se leqepheng la 17]

Na u tloha metsoalleng e halefang?