Ke Tlohetse ho ba Sengangele sa Lipolotiki ka ba Mokreste ea sa Nkeng Lehlakore

JOALOKAHA HO BOLETSE LADISLAV ŠMEJKAL

Ka mor’a ho ahloloa, ke ile ka khutlisetsoa seleng ea ka. Hang-hang ke ile ka qala ho romela motsoalle oa ka ea mekatong e ’meli ka holimo molaetsa ka ho kokota leboteng ka mokhoa o ikhethang. O ne a emetse ho utloa hore na ke ahlotsoe joang.

Ke ile ka kokota: “Lilemo tse 14.”

Ha aa ka a lumela seo. Ka hona a botsa: “Likhoeli tse 14?”

Ka arabela: “Che, lilemo tse 14.”

SELEMO e ne e le sa 1953. Sebaka—Liberec, Czechoslovakia (hona joale ke Czech Republic). Ka nako eo ke ne ke le sengangele se lilemo li 19 se neng se batla phetoho lipolotiking. Rōna lingangele re ne re jala maikutlo a rōna ka ho aba lipampitšana tseo ka tsona re neng re nyatsa Mokha oa Bokomonisi o neng o busa ka nako eo. Mosebetsi oa rōna o ne o nkoa e le ’momori oa ho phethola ’muso—ke kahoo ke ileng ka ahloleloa lilemo tse ngata chankaneng.

Le pele ke ahloloa, ke ne ke se ke qetile nako e ka etsang selemo litlamong. Pele batšoaruoa ba ahloloa, ba ne ba behoa ba le babeli ka seleng, ’me nako le nako ba ne ba koaloa mahlo ’me ba isoa moo ba il’o hlongoa lipotso teng. Re ne re sa lumelloa ho bua ha re le ka liseleng tsa rōna, kahoo, re ne re sebelana kapa re buisana ka ho kokota.

Ka potlako ke ile ka tseba hore bongata ba batšoaruoa ke Lipaki tsa Jehova. Chankaneng ea rōna, e ne e le tloaelo ho chencha batšoaruoa liseleng tsa bona khoeli e ’ngoe le e ’ngoe kapa likhoeling tse ling le tse ling tse peli. Kaha ke ne ke thahasella Bibele, ke ile ka thaba ha qetellong ke kenngoa ka seleng le Paki. Ka mor’a nako e itseng, ke ile ka qala ho ithuta Bibele le Lipaki.

U ka ’na ua nka hore puisano eo ea rōna e ne e le thuto ea Bibele, le hoja re ne re se na Bibele kapa lingoliloeng tsa Bibele. Ha e le hantle, ke ne ke e-s’o ka ke bona Bibele bophelong ba ka. Empa re ne re qoqa—Paki e ne e ntlhalosetsa litaba tsa Bibele tseo e neng e li hopola ka hlooho ’me ke ne ke ngola lintlha fatše. Re ne re etsa sena sohle re lutse fatše re atamelane, ’me re sebelana.

Ntho feela eo re neng re e fuoa e ne e le pampiri ea ntloana le kama. Ke ne ke ngola lintlha ka kama pampiring ea ntloana. Bongata ba mangolo ao re neng re a tšohla ke ile ka a tšoara ka hlooho. Lipaki tseo ke neng ke ithuta le tsona li ile tsa nthuta le lipina tsa ’Muso. Paki e ’ngoe e ile ea mpolella: “Ua bona hona joale u tšoaretsoe lipolotiki, ho ka etsahala hore ka moso u be u tšoaretsoe ho ba e mong oa Lipaki tsa Jehova.”

Qetellong, ka mor’a ho hlongoa lipotso mocha-o-chele, ke ile ka ahloloa ’me ka isoa kampong ea mosebetsi o boima haufi le motse oa Jáchymov. Ka nako eo, ke ne ke kholisehile hore ka letsatsi le leng, ke tla ba e mong oa Lipaki tsa Jehova.

Lilemo Tse Ngata Litlamong

Ha ke fihla kampong eo ho eona ho neng ho rafshoa uranium, ka potlako ke ile ka batla Lipaki. Empa ke ile ka utloela kapele hore li ne li isitsoe sebakeng se seng. Leha ho le joalo, ho ne ho setse Paki e le ’ngoe hobane e ne e le moapehi. E ile ea nkalima Bibele e neng e thochehile e neng e ile ea patoa libakeng tse ngata. Kahoo, ke ile ka khona ho bala mangolo ao ke neng ke se ke ntse ke a tseba ka hlooho. Ha ke ntse ke bala ke ne ke ee ke re, ‘Ke hore a joalo feela kaha barab’eso ba nthutile ’ona.’

Hoo e ka bang khoeli hamorao, ke ile ka isoa kampong e bitsoang Bytiz, haufi le motse oa Příbram. Teng ke ile ka kopana le Lipaki tse ling. Moo Bytiz, kamehla re ne re fumana lingoliloeng tsa Bibele tse neng li kenngoa ka sekhukhu. Le hoja batsamaisi ba kampo ba ile ba leka ho fumana hore na li fihla joang matsohong a rōna, ba ile ba hamela letanteng. Re ne re ka ba batšoaruoa ba 14 ba neng ba pakela ba bang ka cheseho. Halofo ea bona e ne e le Lipaki tse kolobelitsoeng, ’me halofo e ’ngoe, e akhang ’na, re ne re le batho ba ileng ba qala ho lumela seo Lipaki li se lumelang ha re le chankaneng.

Bongata ba rōna re ne re batla ho tšoantšetsa boinehelo ba rōna ho Molimo ka ho kolobetsoa metsing. Empa kaha metsi a ne a haella—kapa ha e le hantle, ho ne ho se na ntho e boholo bo lekaneng eo ho neng ho ka tšeloa metsi ho eona—ho ne ho se bonolo hore re ka qoelisoa. Ka hona, ba bangata mehleng eo ba ile ba tlameha ho emela hore ba lokolloe e le hore ba ka kolobetsoa. Leha ho le joalo, kampong ea Bytiz, ho ne ho e-na le litora tse khōlō tse neng li reretsoe ho pholisa moea o neng o pompeloa ka ’maeneng. Bohareng ba lilemo tsa bo-1950, ba ’maloa ba rōna ba ile ba kolobeletsoa ka tankeng e khakeletsang metsi ho e ’ngoe ea litora tseo.

Lilemo tse ’maloa hamorao, ka March 1960, ke ile ka bitsoa ke ofisiri ea lepolesa e neng e okametse batšoaruoa ba lipolotiki. E ile ea re haeba nka mo bolella metsamao ea batšoaruoa ba bang, e tla lokisetsa hore ke fokoletsoe nako eo ke e ahloletsoeng chankaneng. Ha ke hana ho etsa seo, e ile ea qala ho ntlhapaola ka lentsoe le phahameng. E ile ea hoeletsa: “U lahlile monyetla oa bophelo bo botle. Ke tla etsa bonnete ba hore u se ke ua hlola u khutlela hae! U tla shoela mona.” Leha ho le joalo, likhoeli tse peli hamorao, ’muso o ile oa ntšoarela ’me ka lokolloa, ’me ka mor’a lilemo tse robeli ke tšoeroe, ke ile ka khutlela hae.

Tokoloho ea Nakoana

Mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova o ne o thibetsoe Czechoslovakia ho tloha ka April 1949, ka hona, ka potlako ke ile ka lemoha hore ho sebeletsa Molimo tlas’a tokoloho-’mōtoana ena ho itšoanela le ho mo sebeletsa ke le chankaneng. Joale, ka mor’a ho lokolloa, ke ile ka tobana le bothata bo bong. Ka nako eo, monna e mong le e mong naheng eo o ne a tlameha ho sebeletsa sesoleng ka lilemo tse peli.

Banna ba bang ba neng ba sebetsa likhoebong tse itseng tsa ’Muso ba ne ba lokolloa tšebeletsong ena ea sesole. Ka mohlala, ba neng ba sebetsa limmaeneng tsa mashala ba ne ba lokolloa. Kaha ke ne nkile ka sebetsa ’maeneng, ke ile ka fumana mosebetsi ho o mong. Teng ke ile ka amoheloa ka mofuthu. Ke ile ka bolelloa: “U se ke ua tšoenngoa ke taba ea ho ea sesoleng. Hase bothata ho rōna ho etsa hore u se ke ua ea.”

Likhoeli tse peli hamorao ha ke fumana lengolo le mpitsetsang ho ea ngolisa, ba sebetsang liofising tsa tsamaiso ba ile ba nkholisa hore ke se khathatsehe ba re: “U se ke ua tšoenyeha, e tlameha ebe ke phoso. Re tla ngolla sesole, ’me bothata bo tla raroloha.” Empa ha hoa ka ha e-ba joalo. Ka mor’a nako, e mong oa ba boholong o ile a tla ho ’na ’me ka masoabi a re: “Ke lekhetlo la pele sena se etsahala, empa u tla tlameha ho ea itlaleha sesoleng.” Ho latela letsoalo la ka la bolumeli khahlanong le ntoa, ke ile ka hana ho ea sesoleng ’me ka tšoaroa ka ba ka isoa kampong e haufinyane ea sesole.—Esaia 2:4.

Ka Pel’a Lekhotla la Boahloli

Ka mor’a hore ke kenngoe chankaneng motseng oa Kladno ka January 1961, ho ile ha etsoa boiteko ba ho nkholisa hore ke be lesole. Mookameli sesoleng o ile a hlophisa seboka. Ke ile ka isoa ka kamoreng eo ho tšoareloang liboka ho eona, moo ho neng ho e-na le tafole e khōlō, e chitja, e neng e pota-potiloe ke litulo tse mabotho-botho tsa letlalo, tse neng li e-na le moo motho a ka phomotsang matsoho ho tsona. Ka potlako, liofisiri li ile tsa fihla ’me tsa lula ho pota tafole. Mookameli o ile a ntsebisa tsona ka bomong. Hamorao a lula fatše ’me a re: “Joale re bolelle ka tumelo ena ea hao.”

Ka mor’a ho rapella ka pelong hakhutšoanyane ke ile ka qala ho bua le bamameli ba neng ba theile tsebe. Ho e-s’o ho ee kae, moqoqo oo o ne o se o fetohetse khopolong ea ho iphetola ha lintho, ’me ba ile ba re khopolo ea ho iphetola ha lintho ke ’nete ea saense. Kampong ea mosebetsi o thata moo ke neng ke ile ka ba teng pejana, ke ne ke ile ka ithuta bukana ea Evolution Versus the New World.a Ka hona, ke ile ka makatsa liofisiri tsa sesole ha ke khona ho fana ka bopaki ba hore khopolo ea ho iphetola ha lintho e ne e le thuto e se nang bopaki.

Joale ofisiri e ’ngoe, eo ka ho hlaka e neng e e-na le tsebo e itseng ka bolumeli ba K’hatholike, e ile ea kenella moqoqong. Eaba ea botsa: “Le nka Moroetsana Maria joang? Hona le ikutloa joang ka ’Misa o halalelang?” Ke ile ka arabela lipotso tsa hae, eaba ke re: “Mohlomphehi, u tlameha u le molumeli, etsoe lipotso tsa hao li fapane le tsa ba bang.”

E ile ea hanyetsa seo ka lentsoe le phahameng ea re: “Che! Che bo! Ho hang ha ke molumeli!” ’Musong oa Makomonisi, motho ea ipolelang e le Mokreste o ne a sa hlomphuoe kapa hona ho fuoa boikarabelo. Ka lebaka leo, ka mor’a puisano ena, ofisiri eo e ile ea be e se e le nyaea le koloba. Ke ne ke thabetse hore ke fumane monyetla oa ho hlalosa tumelo ea Lipaki tsa Jehova ho banna bana.

Menyetla e Meng ea ho Paka

Matsatsi a ’maloa hamorao, ke ile ka isoa mohahong oa sesole o Prague ’me ha thoe ke lebeloe. Lesole la pele le hlometseng le neng le abetsoe ho ntebela le ne le maketse hore na ke hobane’ng ha ke sireletsoa ka tsela ena e khethehileng. Le ile la mpolella, “Lena ke lekhetlo la pele re tlameha ho lebela motho.” Ke ile ka le hlalosetsa hore na ke hobane’ng ha ke le litlamong. Le ile la thahasella sena hoo le ileng la lula fatše—sethunya se le pakeng tsa mangole a lona—’me la mamela. Ka mor’a lihora tse peli, lesole le leng le ile la tla ntebela, ’me le lona la ba le lipotso tse tšoanang ’me ha latela moqoqo oa Bibele.

Matsatsing a latelang, ke ile ka fumana monyetla oa ho bua le ba ntebetseng hammoho le batšoaruoa ba bang bao balebeli ba neng ba ntumella ho bua le bona. Balebeli ba ne ba bile ba bula lisele le ho lumella batšoaruoa hore ba bokane bakeng sa ho tšohla Bibele! Ka mor’a nako ke ile ka tšoenyeha hore tokoloho eo balebeli ba neng ba mpha eona ea ho bua le batšoaruoa ba bang e ne e tla tsejoa ’me ho be le liphello tse bohloko. Empa taba eo e ile ea bolokoa e le sephiri.

Qetellong ha ke isoa lekhotleng bakeng sa ho ahloloa, ke ile ka khothatsoa ke bao ke neng ke buile le bona ka tumelo ea ka. Ke ile ka ahloleloa lilemo tse peli, tse ileng tsa kopanngoa le lilemo tse tšeletseng tsa kahlolo ea pele tseo ke ileng ka li fokoletsoa ka lebaka la ho tšoareloa ke ’muso. Sena se ne se bolela hore ke tla hlola chankaneng lilemo tse robeli.

Ho Ela Hloko Thuso ea Molimo

Hangata ke ne ke ela hloko thuso ea Molimo ha ke ne ke tlosoa kampong e ’ngoe ke isoa ho e ’ngoe, ’me ke tlosoa chankaneng e ’ngoe ke isoa ho e ’ngoe Czechoslovakia. Ha ke fihla chankaneng ea Valdice, molaoli oa eona o ile a mpotsa hore na ke tšoaretsoe’ng. Ke ile ka araba: “Ke hanne ho kena sesoleng. Ho loana ho khahlanong le tumelo ea ka.”

O ile a araba ka qenehelo: “Ho ne ho ka ba hotle hoja batho bohle ba ne ba e-na le boikutlo bona ba hao.” Empa ka mor’a ho inahana motsotsoana o ile a re: “Leha ho le joalo, kaha batho ba bangata kajeno ha ba nahane joalo, re lokela ho u fa kotlo—le hona e hle e be kotlo e phelang!”

Ke ile ka isoa lefapheng la ho seha khalase, leo e neng e le lefapha la ba ahlotsoeng. Taba ke hore le hoja ke ne ke ahlotsoe hobane ke hanne ho kena sesoleng kaha ke le e mong oa Lipaki tsa Jehova, ke ne ke ntse ke nkoa ke le motšoaruoa oa lipolotiki, ka hona, ke ile ka fuoa mesebetsi e thata. Ho seha khalase bakeng sa likandelare le lintho tse ling tsa mabenyane ho ne ho le thata ka ho khetheha kaha li ne li lokela ho tsoa li se na sekoli. Ho ne ho tloaelehile hore batšoaruoa ba fane ka likhalase tseo ba li qetileng, ebe letsatsi le hlahlamang halofo ea tsona ea khutla hore e tl’o lokisoa. Ka hona, ho ne ho le thata haholo ho finyella lenane la likhalase tse hlokahalang.

Letsatsi la pele leo ke ileng ka sebetsa lefapheng lena la ho seha khalase, ke ile ka tlameha ho emela mookameli oa lefapha pele. Ha a fihla, o ile a qala ho kharumela batšoaruoa ba bang bao ho ea ka eena, ba neng ba sa sebetse ka thata ho lekana. O ile a ba feta ’me a tla ho ’na, a re: “Ho etsahala’ng ka uena? Ha u sebetse ke’ng?”

Ke ile ka hlalosa hore ke motšoaruoa e mocha. O ile a mpitsetsa ofising ea hae ’me a mpotsa lipotso tse tloaelehileng tsa hore na ke tšoaretsoe’ng. Ka mor’a hore ke mo hlalosetse boemo ba ka, o ile a re: “Ho cho hore u e mong oa Lipaki tsa Jehova?”

Ke ile ka araba: “Ho joalo.”

Boikutlo ba hae bo ile ba fetoha. O ile a re: “U se ke ua tšoenyeha. Re ’nile ra ba le Lipaki tsa Jehova tse ngata mona. Rea li hlompha kaha ke batho ba sebetsang ka thata le ba itlhomphang. Ke tla etsa bonnete ba hore u fumana mosebetsi o u lekaneng.”

Boitšoaro boo bo fetohileng ba mookameli enoa bo ile ba ntšiea ke hloletsoe. Ke ile ka leboha Jehova le balumeli-’moho le ’na bao ke sa ba tsebeng ba neng ba etselitse Lipaki lebitso le letle chankaneng eo. Ha e le hantle, ke ile ka bona thuso e lerato ea Jehova nakong eohle eo ke e qetileng chankaneng.

Ho sa tsotellehe hore na boemo bo ne bo nkimela hakae, kamehla ke ne ke kholisehile hore qetellong ke tla kopana le barab’eso ba Bakreste. Ka nako eo ke ne ke tla bona pososelo ea bona e mofuthu ’me ba nkhothatse. Ntle ho bona, ho ka be ho bile thata haholo ho mamella ho koalloa chankaneng.

Batšoaruoa ba bangata ba ne ba bonahala ba amehile feela ka ho iphetetsa bakeng sa ho tšoaroa hampe. Empa ha ho mohla ke ileng ka ikutloa joalo. Ke ne ke tseba hore ke hlokofatsoa ka lebaka la ho mamela melao-motheo e lokileng ea Molimo. Ka hona, ke ne ke tseba hore bakeng sa letsatsi le leng le le leng leo ke le qetang chankaneng, Jehova o tla mpha matsatsi a se nang palo a babatsehang lefatšeng la hae le lecha la Paradeise.—Pesaleme ea 37:29; 2 Petrose 3:13; Tšenolo 21:3, 4.

Kajeno ke Thabela Litlhohonolofatso Tseo ke li Fumaneng

Ka May 1968, ka mor’a ho qeta lilemo tse fetang 15 ke le litlamong, ke ile ka lokolloa. Qalong, ke ne ke sa lokolohe ho bua le batho, e leng se tloaelehileng ho ba qetileng nako e ngata ea bophelo ba bona ba le har’a batho ba apereng seaparo sa batšoaruoa kapa junifomo ea balebeli. Empa ka potlako barab’eso ba Bakreste ba ile ba nthusa hore ke kopanele mosebetsing oa ho bolela, oo ka nako eo o neng o ntse o thibetsoe.

Libeke tse seng kae ka mor’a ho lokolloa, ke ile ka kopana le Eva. Ho sa tsotellehe khanyetso e matla ea lelapa labo, eena le abuti oa hae ba ne ba ile ba emela ’nete ea Bibele ka sebete lilemong tse tharo pele ho moo. Re ile ra qala ho etsa mosebetsi oa boboleli hammoho. Ra boela ra sebetsa hammoho ho hatiseng lingoliloeng tsa rōna tsa Bibele. Sena se ne se etsoa sephiring, setsing sa khatiso sa sekhukhu. Joale ka November 1969, re ile ra nyalana.

Ka 1970, ngoana oa rōna oa pele Jana, o ile a hlaha. Hamorao, ke ile ka qala ho etela liphutheho mafelong a beke ke le mosebeletsi ea tsamaeang oa Lipaki tsa Jehova, ke li etela ho fana ka khothatso ea moea. Ha ke ntse ke etsa mosebetsi ona ka 1975, ke ile ka tšoaroa ’me ka boela chankaneng. Empa lekhetlong lena ke ile ka qeta likhoeli tse ’maloa feela. Joale ka 1977, mora oa rōna Štěpán, o ile a hlaha.

Qetellong, ka la 1 September 1993, Rephabliki ea Czech e ile ea amohela ka molao Lipaki tsa Jehova. Selemong se latelang, morali oa rōna, Jana, o ile a nyaloa ke Dalibor Dražan, eo e leng moholo oa Mokreste. Joale, ka 1999, mora oa rōna Štěpán, eo e leng mohlanka ea sebeletsang, o ile a nyala Blanka, mosebeletsi oa nako e tletseng. Kaofela ha rōna hona joale re litho tsa phutheho e Prague. Bohle re lebeletse hore lefatše le lecha le fihle—empa ka ho khetheha, ’na ke lebeletse nako eo ka eona ho ke keng ha hlola ho e-ba le chankana kae kapa kae.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Litšoantšo tse leqepheng la 28]

Ke ne ke ngola litemana tsa Bibele ka kama

[Setšoantšo se leqepheng la 29]

Kampo eo ke neng ke le litlamong ho eona ea Bytiz, moo ke ileng ka kolobeletsoa teng hamorao

[Setšoantšo se leqepheng la 31]

Letsatsi la rōna la lechato

[Setšoantšo se leqepheng la 31]

’Na, Eva, Štěpán le Blanka ka ho le letšehali le Jana le Dalibor ka ho le letona