Ha ho na buka leha e le efe ea bolumeli e tšoanang le Bibele. E ’nile ea susumetsa lintho tseo batho ba li lumelang ka nako e telele. Hape ha ho buka eo batho ba kileng ba e hlahlobisisa le ho e nyatsa ho feta Bibele.

Ho etsa mohlala, litsebi tse ling tsa Bibele li belaella taba ea hore Libibele tseo re li sebelisang mehleng ena li nepahetse joaloka tsa mehleng ea pele. Setsebi se seng sa bolumeli se re: “Ha re na bonnete ba hore Libibele tsa mehleng ena li tšoana hantle le tsa ha Bibele e ne e qala ho ngoloa. Libibele tsa rōna li na le liphoso tse ngata ’me boholo ba tsona li ngotsoe lilemo tse makholo ka mor’a hore tsa pele li ngoloe, kahoo li fapane hōle.”

Batho ba bang ha ba lumele lintho tse ngotsoeng Bibeleng ka lebaka la seo ba se rutiloeng bolumeling ba bona. Ho etsa mohlala, lelapa la habo Faizal leo eseng la Bokreste le ile la mo ruta hore Bibele ke buka e halalelang empa e ile ea fetoloa. Faizal o re: “Kahoo, ke ne ke e-ba lesisitheho ha motho a batla ho bua le ’na ka Bibele. Haholo hobane ba ne ba se na Bibele ea mehleng ea pele. E ne e le e fetotsoeng!”

Empa na hoa tsotelleha hore na Bibele e fetotsoe kapa che? Nahana ka lipotso tsena: Na u ka lumela seo Bibele e se tšepisang ka bokamoso haeba u sa tsebe hantle hore na tšepiso eo ea hlaha le Bibeleng ea mehleng ea khale kapa che? (Baroma 15:4) Na u ne u ka sebelisa melao-motheo ea Bibele ha u etsa liqeto tsa bohlokoa tse kang ho batla mosebetsi, liqeto tse amang lelapa kapa borapeli haeba Bibele e ne e le buka feela e ngotsoeng ke batho e bileng e tletseng liphoso?

Le hoja Libibele tsa mehleng ea pele li se li le sieo, ho ntse ho e-na le meqolo ea Bibele e mengata ea mehleng ea khale. Ho tlile joang hore ebe meqolo eo ha ea ka ea bola ’me e ntse e le teng le ka mor’a hore batho ba e hanyetse le ho leka ho e fetola? Taba ea hore ebe meqolo eo e ntse e le teng e ka u thusa joang hore u tšepe Bibele ea mehleng ee? Likarabo tsa lipotso tseo li hlaha sehloohong se latelang.

BOTHATA: Bangoli ba Bibele le bakopitsi ba mehleng ea khale ba ne ba ngolla holim’a loli le matlalo a ho ngolla.a (2 Timothea 4:13) Ke hobane’ng ha ho ka thoe Bibele e ne e le kotsing ha e ngolloa linthong tseo?

Maqephe a loli a taboha habonolo, aa thunya a bile aa khathala. Bo-rahistori ba bang ba re: “Ha leqephe le bola le siea likhoele le phofo. Haeba maqephe ao a bolokiloe, a ka mela hlobo kapa a bole haeba a tšeloa ke metsi. Haeba a tseteloa a ka jeoa ke litali kapa likokoanyana, haholo-holo masetlaoko.” Maqephe a mang a loli a ileng a fumanoa eaba a behoa letsatsing le moo ho leng mongobo, a ile a senyeha kapele le ho feta.

Matlalo a ho ngolla a tšoarella ho feta maqephe a loli, empa le ’ona a ka senyeha haeba a sa tšoaroa hantle kapa a le moo ho chesang kapa ho batang haholo, ho le mongobo kapa ho le letsatsi.b Matlalo a ho ngolla le ’ona a ratoa ke likokoanyana. Kahoo, buka e ’ngoe e buang ka liketsahalo tsa mehleng ea khale e re: “Ha hoa tloaeleha hore lingoliloeng tsa mehleng ea khale li lule li le teng.” Hoja maqephe a Bibele a ile a bola, molaetsa oa eona o ka be o ile oa fela le ’ona.

HO TLILE JOANG HORE EBE BIBELE E NTSE E LE TENG?: Molao oa Bajuda o ne o tlama morena e mong le e mong hore “a ingolle bukeng kopi ea molao ona,” e leng libuka tsa pele tse hlano tsa Bibele. (Deuteronoma 17:18) Hape, bakopitsi ba Bibele ba ile ba ngola meqolo e mengata hoo lilemong tsa 1 ho ea ho 100, Mangolo a neng a se a fumaneha ka lisynagogeng tsa Iseraele esita le ho ea fihla Macedonia! (Luka 4:16, 17; Liketso 17:11) Ho tlile joang hore ebe meqolo e meng ea khale e ntse e le teng le mehleng ee?

Seithuti se seng sa Testamente e Ncha se re: “Bajuda ba ne ba tsebahala ka ho beha meqolo ea Mangolo ka har’a linkho e le ho e sireletsa.” Bakreste le bona ba ile ba tsoela pele ho etsa se tšoanang. Kahoo, ho ’nile ha fumanoa meqolo ea mehleng ea khale ka linkhong tsa letsopa, mahaheng le libakeng tse ommeng.

MELEMO E BILE EFE?: Hona joale ho ntse ho e-na le meqolo e likete ea mehleng ea khale. Ha ho buka e ’ngoe ea mehleng ea khale e nang le meqolo e mengata ho feta Bibele.

BOTHATA: Bo-ralipolotiki le baruti ba ’nile ba phatlalatsa molaetsa o khahlanong le Bibele. Hangata ba ne ba sebelisa matla a bona ho thibela batho ho ba le Bibele, ho e ngola kapa ho e fetolela. Nahana ka mehlala ena e ’meli:

• Hoo e ka bang ka selemo sa 167 pele ho mehla ea Jesu: Morena oa Mogerike ea bitsoang Antiochus Epiphanes, ea neng a qobella Bajuda hore ba latele bolumeli ba Segerike, o ile a laela hore Mangolo ’ohle a Seheberu a senngoe. Rahistori e mong o ile a re baromuoa ba hae ba ne ba “tabola meqolo ea Molao hohle moo ba neng ba e fumana teng ’me ba bolaea motho e mong le e mong ea neng a bala Bibele.”

• Ho tloha lilemong tsa bo-500 ho ea ho 1500: Baruti ba bang ba Mak’hatholike ba neng ba halefisitsoe ke hore ebe batho ba ne ba ruta Bibele ho e-na le ho ruta lithuto tsa K’hatholike, ba ne ba re batho ba balang Mangolo a mang ntle le Lipesaleme ka Selatine ba lumela ntho e ’ngoe le e ’ngoe. Mokhatlo o mong oa kereke o ile oa laela hore banna ba kereke ba “batle batho ba balang Bibele . . . ka hore ba ee matlong ’ohle moo ba neng ba belaella hore ba na le eona. . . . Ba thuhe ntlo eo ba fumanang motho ea balang Bibele ho eona.”

Hoja batho bao ba ile ba atleha, re ka be re se na Bibele kajeno.

BIBELE E NTSE E LE TENG: Le hoja Morena Antiochus a ne a hlile a batlana le batho ba balang Bibele Iseraele, Bajuda ba ne ba se ba hasane le linaheng tse ling. Ha e le hantle, litsebi li hakanya hore lilemong tsa bo-1 ho ea ho 100, Bajuda ba bangata ba ne ba se ba lula linaheng tse ka thōko ho Iseraele. Bajuda ba ne ba boloka likopi tsa Mangolo ka lisynagogeng tsa bona, e leng Mangolo a ileng a sebelisoa ke meloko e ba latelang hammoho le Bakreste.—Liketso 15:21.

Le hoja lilemong tsa bo-500 ho ea ho 1500 batho ba ratang Bibele ba ne ba hlorisoa, ka sebete ba ile ba tsoela pele ho e fetolela le ho e kopitsa. Ho ka etsahala hore ebe libuka tse ling tsa Bibele li ne li fumaneha ka lipuo tse 33 lilemong tsa bo-1450, le pele ho e-ba le mechine e printang e tsoetseng pele! Ka mor’a moo, Bibele e ile ea fetoleloa le ho hatisoa ka potlako.

MELEMO E BILE EFE?: Le hoja marena a matla le baruti ba ne ba tšosa batho hore ba se ke ba bala Bibele, ke buka e hatisoang le ho fetoleloa ho feta buka leha e le efe. E thusitse batho hore ba etse melao ea linaha tsa habo bona ’me e boetse e ba thusitse hore ba ntlafatse puo le bophelo ba bona.

BOTHATA: Le hoja Bibele e ne e ngolletsoe linthong tse bolang ’me ho na le bahanyetsi ba lekang ho e felisa, molaetsa oa eona o ntse o le teng ho fihlela kajeno. Bakopitsi le bafetoleli ba bang ba ’nile ba leka ho fetola molaetsa oa Bibele. Ba ile ba leka ho etsa hore o lumellane le lithuto tsa bona ho e-na le hore ba fetole lithuto tsa bona hore li lumellane le seo Bibele e se rutang. Nahana ka mehlala ena:

• Libaka tsa borapeli: Lilemong tsa bo-301 le 200 pele ho mehla ea Jesu, bangoli ba phetolelo e bitsoang Pentateuch ba ile ba ikenyetsa mantsoe a reng: “Aargaareezem (Thabeng ea Gerizime). ’Me moo u lokela ho haha aletare,” lengolong la Exoda 20:17. Basamaria ba ne ba batla hore Mangolo a lumellane le khopolo ea bona ea ho haha tempele “Aargaareezem,” kapa Thabeng ea Gerizime.

• Thuto ea Boraro-bo-bong: Lilemo tse ka bang 300 ka mor’a hore Bibele e ngoloe, mongoli e mong ea lumelang Thutong ea Boraro-bo-bong o ile a ikenyetsa mantsoe a reng “leholimong, Ntate, Lentsoe le Moea o Halalelang: kaofela ke ntho e le ’ngoe.” O ile a kenya mantsoe ao lengolong la 1 Johanne 5:7. Mantsoe ao a ne a le sieo Bibeleng ea pele. Setsebi se seng sa Bibele se ile sa re: “Ho tloha ka selemo sa 501 ho ea pele, mantsoe ao a ile a fumanoa libukeng tse ngotsoeng ka letsoho tsa Selatine sa Khale le Bibeleng ea Selatine ea Vulgate.”

• Lebitso la Molimo: Bafetoleli ba bangata ba ile ba tlosa lebitso la Molimo Bibeleng hobane Bajuda ba ne ba lumela hore lebitso la Molimo ha lea lokeloa ho bitsoa. Bafetoleli bana ba ile ba kenya litlotla tse kang “Molimo” kapa “Morena,” moo ho hlahang lebitso la Jehova. Ka Bibeleng, litlotla tsena ha li sebelisoe ha ho buuoa ka Mōpi feela empa li boetse li fuoa batho, lintho tse sebelisoang borapeling ba bohata le Diabolose.—Johanne 10:34, 35; 1 Bakorinthe 8:5, 6; 2 Bakorinthe 4:4.a

MOLAETSA OA BIBELE O NEPAHETSE: Le hoja bakopitsi ba bang ba Bibele ba ne ba sa tsotelle ba bile ba le bolotsana, bangata ba ne ba le bohlale ’me ba le hlokolosi haholo ha ba etsa mosebetsi. Lilemong tsa bo-501 le 801 mehleng ea Jesu, Bamasorete ba ile ba kopitsa Mangolo a Seheberu ka puo ea habo bona. Ba ne ba bala mantsoe le litlhaku ho etsa bonnete ba hore ha ho na liphoso tseo ba li entseng. Ha ba bona eka ho na le liphoso Bibeleng eo ba fetolelang ho tsoa ho eona, ba ne ba ngola seo ka mahlakoreng. Bamasorete ba ne ba sa batle ho fetola molaetsa oa Bibele ka tsela leha e le efe. Moprofesa e mong o ile a re: “Ho fetola molaetsa oa eona ka boomo e ne e tla ba tlōlo ea molao e mpe ka ho fetisisa eo ba neng ba ka e etsa.”

Libuka tse ngata tse ngotsoeng ka letsoho li thusa litsebi tsa Bibele mehleng ena ho bona liphoso tseo bakopitsi ba ileng ba li etsa. Ho etsa mohlala, haesale baeta-pele ba bolumeli ba ruta batho hore liphetolelo tsa Bibele ea Selatine li na le molaetsa o nepahetseng. Leha ho le joalo, ba ile ba ikenyetsa mantsoe a mang lengolong la 1 Johanne 5:7 joalokaha a boletsoe pejana sehloohong sena. Phoso ena e ile ea boela ea kena Phetolelong ea Senyesemane ea King James. Empa libuka tse ling tse ngotsoeng ka letsoho tse ileng tsa fumanoa li ile tsa bontša’ng? Bruce o ile a re: “Polelo eo [e ho 1 Johanne 5:7] ha e hlahe libukeng tsa khale tse ngotsoeng ka letsoho (Sesyria, Secopt, Searmenia, Seethiopia, Searabia, Seslavone), haese feela libukeng tsa Selatine.” Ka lebaka lena, phetolelo e ntlafalitsoeng ea King James le Libibele tse ling li tlositse polelo eo e fosahetseng.

Na libuka tsa khale tse ngotsoeng ka letsoho li bontša hore molaetsa oa Bibele o nepahetse? Litsebi tsa Bibele li ile tsa sebelisa Meqolo ea Leoatle le Shoeleng e ileng ea fumanoa ka 1947 ho bapisa Mangolo a Seheberu a ngotsoeng ka mongolo oa Bamasorete le meqolo ea Bibele e ngotsoeng lilemong tse likete tse fetileng. Mosebeletsi e mong oa sehlopha sa bahlophisi ba Meqolo ea Leoatle le Shoeleng o ile a re moqolo o le mong feela “o fana ka bopaki bo tiileng ba hore ho fetisoa ha molaetsa oa Bibele ke bakopitsi ba Bajuda ho nepahetse ebile ho entsoe ka hloko.”

Laebrari e ’ngoe ea Ireland e na le libuka tse ngata tsa Mangolo a Segerike tse ngoletsoeng loling. Libuka tse ling tse fumanehang moo ke tse ngotsoeng lilemo tse ka bang 100 ka mor’a hore Bibele e ngoloe. Dikishinari e ’ngoe e ile ea re: “Le hoja meqolo e entsoeng ka loli e fana ka lintlha tse ling tse eketsehileng, e boetse e tiisa ho nepahala ha likarolo tsa Bibele.”

MELEMO E BILE EFE?: Libuka tsa khale tse ngotsoeng ka letsoho li ntlafalitse molaetsa oa Bibele ho e-na le ho o fetola. Ha Frederic Kenyon a ne a bua ka Mangolo a Segerike a Bakreste o ile a re: “Ha ho na buka le ha e le efe ea khale e nang le bopaki bo bongata bo e tšehetsang joaloka ena. Hape ha ho setsebi sa Bibele se ka hanang hore molaetsa oa eona o nepahetse ebile oa utloahala.” Mabapi le mangolo a Seheberu teng, setsebi se seng sa Bibele e leng William Henry se ile sa re: “Ho ka boleloa ka nepo hore ha ho buka e ’ngoe ea khale e ’nileng ea kopitsoa ka ho nepahala joaloka ena.”

Bibele e ntse e le teng, kahoo u ka iphumanela ea hao ’me oa e bala. Hape, haeba u bala Bibele e fetoletsoeng hantle, u tla kholiseha hore e nepahetse kaha e nkiloe Bibeleng ea mehleng ea khale.a Empa ke hobane’ng ha Bibele e ntse e le teng ho sa tsotellehe hore na e ne e ngoletsoe linthong tse bolang, hore na batho ba lekile hakae ho e felisa le ho fetola molaetsa oa eona? Ke’ng e ikhethang ka Bibele?

Liithuti tse ngata tsa Bibele li lumellana le mantsoe a Moapostola Pauluse a reng: “Lengolo lohle le bululetsoe ke Molimo.” (2 Timothea 3:16) Ba lumela hore Bibele e ntse e le teng hobane ke Lentsoe la Molimo le hore Molimo ke eena ea e sirelelitseng. Faizal, eo re buileng ka eena sehloohong se qalang sa makasine ena, o ile a iketsetsa lipatlisiso ka hore a ithute Bibele e le hore a bone hore e nepahetse. O ile a makatsoa ke seo a ileng a se fumana. O ile a bona hore Bibele ha e rute lintho tseo a neng a ithutile tsona kerekeng. Hape, o ile a ameha maikutlo ha a ntse a bala Bibele ’me a hlokomela hore na morero oa Molimo ke ofe ka lefatše.

O re: “Joale ke kholisehile hore Bibele eo ke e balang ke mpho e tsoang ho Molimo. Hape, haeba Molimo o na le matla a ho bōpa lintho tsohle, na o ne a ke ke a khona ho re fa buka a be a e sireletse? Re tla be re halala matla a Molimo haeba re hanana le taba eo. Ke ne ke boetse ke le mang hore ke halale matla a Molimo?”—Esaia 40:8.