RE U LOME TSEBE?

Ninive e ne e le motse-moholo oa ’Muso oa Assyria. E ne e le motse o moholo o nang le matlo a borena le litempele tse ntle ka tsela e hlollang, literata tse khōlō le marako a matelele. Moprofeta oa Moheberu, Nahume, ha a bua ka oona o re ke “motse oa tšollo ea mali.”—Nahume 3:1.

Eo ke tlhaloso e loketseng kaha litšoantšo tse fumanoeng ntlong ea borena ea Sankeribe li bontša kamoo Baassyria ba neng ba le sehlōhō kateng. Se seng se bontša motho ea hlokofatsang motšoaruoa ka ho mo hula leleme a hateletsoe fatše. Mongolo oa litšoantšo tseo o bontša hore batšoaruoa ba ne ba huloa ka lithapo tse nang le lihakisi tse phunyelelitseng linkong kapa melomong ea bona. Batšoaruoa ba balaoli ba ne ba roesoa lihlooho tse ponngoeng tsa marena a bona melaleng, joalokaha eka ke lifaha tse tšabehang.

Setsebi sa litaba tsa Assyria, Archibald Henry Sayce se hlalosa sehlōhō se neng se etsahala ha Baassyria ba hapile motse, o re: “Hohle moo mohlōli a fetileng teng ho ne ho bonoa ka liqubu tsa lihlooho tsa batho; bashanyana le banana ba ne ba chesoa ba ntse ba phela kapa ba tloheloa e le hore ba etsoe ho fetang hoo hamorao; banna ba ne ba fanyehoa, ba qaqapolotsoa letlalo ba ntse ba phela, ba honngoa mahlo, ba khaoloa matsoho, maoto, litsebe le linko.”

Molimo o ile a laela Bajuda a re: “Haeba u haha ntlo e ncha, u etse lehora bakeng sa marulelo a hao, e le hore u se ke ua beha molato oa mali ntlong ea hao hobane e mong a ka ’na a oa a le holim’a eona.” (Deuteronoma 22:8) Tšireletso ea lehora e ne e hlokahala hobane mehleng ea ha ho ne ho ngoloa Bibele, Bajuda ba ne ba etsetsa lintho tse ngata ka holim’a matlo.

Boholo ba matlo a Baiseraele e ne e le a marulelo a bataletseng. Marulelong moo e ne e le sebaka se setle sa hore batho ba ore letsatsi, ba hahloe ke moea kapa ba etse mesebetsi ea lelapa. Nakong ea lehlabula, e ne e le sebaka se setle sa ho robala. (1 Samuele 9:26) Molemi o ne a ka aneha lijo-thollo pele li siloa kapa a etsa mangangajane a lifeiga le a morara.—Joshua 2:6.

Marulelong ho ne ho boetse ho tšoareloa borapeli, e-bang e ne e le ba ʼnete kapa ba litšoantšo. (Nehemia 8:16-18; Jeremia 19:13) Moapostola Petrose o ile a nyolohela ka holim’a ntlo motšehare o moholo ho ea rapela. (Liketso 10:9-16) Haeba marulelo a ntlo a ne a le moriting oa lifate tsa morara kapa oa makala a palema, e tlameha ebe e ne e le sebaka se setle sa ho ikhutsa.

Buka e bitsoang The Land and the Book, e re matlo a Baiseraele a ne a e-na le lere kapa litepisi tse neng li hloella ka holim’a ntlo ʼme li le “ka ntle ho ntlo, empa li le pel’a eona.” Kahoo, mong’a ntlo o ne a ka theoha marulelong ho sa hlokahale hore a kene ka tlung. Mohlomong sena se hlalosa temoso ea Jesu mabapi le ho potlakela ho baleha motseng o neng o hlaseloa, ha a ne a re: “Monna ea ka holim’a ntlo a se ke a theoha ho ntša thepa ka tlung ea hae.”—Matheu 24:17.