Buka ea Bibele ea 19—Lipesaleme
Bangoli: Davida le ba bang
Sebaka Seo e Ngoletsoeng ho Sona: Ha se tsejoe
Ho Ngoloa ho Phethiloe: hoo e ka bang ka 460 B.C.E.
1. Buka ea Lipesaleme ke eng, ’me e fupere eng?
BUKA ea Lipesaleme e ne e le buka ea lipina e bululetsoeng ea barapeli ba ’nete ba Jehova mehleng ea boholo-holo, pokello ea lipina tse halalelang tse 150, kapa lipesaleme, tse kentsoeng ’mino le ho hlophisoa bakeng sa borapeli ba phatlalatsa ba Jehova Molimo tempeleng ea hae e Jerusalema. Lipesaleme tsena ke lipina tsa thoriso tse eang ho Jehova, eseng hoo feela, li boetse li fupere lithapelo tsa mohau le thuso, hammoho le lipolelo tsa tšepo le kholiseho. Li tletse ka liteboho le lithoriso le mehoo ea thabo e khōlō, e, e babatsehang ka ho fetisisa. Tse ling tsa tsona ke kakaretso ea histori, le ho lekolisisa mosa o lerato oa Jehova le mesebetsi ea hae e meholo. Li fupere boprofeta bo bongata, boo boholo ba bona bo phethahetseng ka mokhoa o tsotehang. Li jere thuto e ngata e molemo le e matlafatsang, kaofela ha eona e apesitsoe ka puo e khabisitsoeng le ka mohopolo o susumetsang ’mali ka ho teba. Lipesaleme ke semetletsa sa lijo tsa moea, tse phehiloeng hantle le tse tekiloeng pel’a rōna ka mokhoa o lutlisang mathe.
2. (a) Ke lihlooho life tse sebelisitsoeng ho Lipesaleme, ’me litlhaloso tsa tsona ke life? (b) Pesaleme ke eng?
2 Ke eng se boleloang ke sehlooho sa buka, ’me ke mang ea ngotseng Lipesaleme? Bibeleng ea Seheberu, buka e bitsoa Seʹpher Tehil·limʹ, ho bolelang “Buka ea Lithoriso,” kapa Tehil·limʹ, ke hore, “Lithoriso.” Sena ke sebōpeho sa bongata sa Tehil·lahʹ, ho bolelang “Thoriso” kapa “Pina ea Thoriso,” e fumanoang sehloohong sa Pesaleme ea 145. Lebitso “Lithoriso” ke le loketseng haholoanyane, hobane buka e totobatsa thoriso ho Jehova. Sehlooho “Lipesaleme” se hlaha ho Septuagint ea Segerike, e sebelisitseng lentsoe Psal·moiʹ, le bolelang lipina tse binoang ka seletsa sa ’mino. Lentsoe lena le fumanoa hape libakeng tse ’maloa Mangolong a Segerike a Bakreste, joaloka ho Luka 20:42 le Liketso 1:20. Pesaleme ke pina e halalelang kapa thoko e neng e sebelisoa thorisong le borapeling ba Molimo.
3. Lihlooho li re bolella eng ka bangoli?
3 Lipesaleme tse ngata li na le lihlooho, ’me hangata lihlooho tsena li bolela mongoli. Lihlooho tse 73 li na le lebitso la Davida, “moroki ea khahlehang oa Iseraele.” (2 Sam. 23:1) Ha ho pelaelo hore Lipesaleme 2, 72, le 95 le tsona li ngotsoe ke Davida. (Bona Liketso 4:25, Pesaleme ea 72:20, le Ba-Heberu 4:7.) Ho phaella moo, Lipesaleme 10 le 71 ho bonahala e le ho ntšetsoa pele ha Lipesaleme 9 le 70 ka ho fapana ’me ka baka leo li lebisoa ho Davida. Lipesaleme tse 12 li lebisitsoe ho Asafe, kamoo ho bonahalang ka teng li bolela ntlo ea Asafe, hobane tse ling tsa tsona li bua ka liketsahalo tse etsahetseng hamorao mehleng ea Asafe. (Pes. 79; 80; 1 Likron. 16:4, 5, 7; Esdr. 2:41) Lipesaleme tse 11 li lebisitsoe ka ho toba ho bara ba Kore. (1 Likron. 6:31-38) Pesaleme ea 43 ho bonahala e le ho ntšetsoa pele ha Pesaleme ea 42, ’me ka baka leo le eona e ka lebisoa ho bara ba Kore. Ho phaella ho boleleng “bara ba Kore,” Pesaleme ea 88 e bua hape ka Hemane sehloohong sa eona, ’me Pesaleme ea 89 e bolela Ethane e le mongoli. Pesaleme ea 90 ke ea Moshe, ’me mohlomong Pesaleme ea 91 le eona ke ea Moshe. Pesaleme ea 127 ke ea Salomone. Kahoo likarolo tse fetang tse peli ho tse tharo tsa lipesaleme li lebisitsoe ho bangoli ba sa tšoaneng.
4. Mongolo o akaretsa nako efe?
4 Buka ea Lipesaleme ke buka e le ’ngoe e khōlōhali ea Bibele. Joalokaha ho pakoa ke Lipesaleme 90, 126, le 137, e ngotsoe khale, bonyane ho tloha nakong eo Moshe a neng a ngola ka eona (1513-1473 B.C.E.) ho fihlela ka mor’a ho tsosolosoa ha Babylona mohlomong mehleng ea Esdrase (hoo e ka bang ka 537-460 B.C.E.). Kahoo, ho bonahala mongolo o e-na le lilemo tse ka bang sekete. Leha ho le joalo, nako e akarelitsoeng ke litaba tse ka hare tsa eona e khōlō haholo, e qala ho tloha nakong ea pōpo le ho akaretsa histori ea litšebelisano tsa Jehova le bahlanka ba hae ho tla fihla nakong ea ho qapuoa ha pesaleme ea ho qetela.
5. (a) Buka ea Lipesaleme e bontša tlhophiso joang? (b) Ke boitsebiso bofe bo eketsehileng bo fanoang ke lihlooho? (c) Ke hobane’ng ha ho sa hlokahale ho qapollisa lentsoe “Seʹlah” ha ho baloa lipesaleme?
5 Buka ea Lipesaleme e bonahatsa tlhophiso. Davida ka boeena o bua ka “mekoloko ea Molimo oa ka, Morena oa ka, nģalong e halalelang. Libini li etelletse pele, li latetsoe ke baletsi ba liletsa tse likhole; lipakeng ho ne ho e-na le baroetsana ba letsang lithamborine. E le letšoele le khobokaneng ba boka Molimo, Jehova.” (Pes. 68:24-26, NW) Sena se fana ka lebaka la ho pheta-phetoa ha polelo e reng “Ho motsamaisi” lihloohong, hammoho le mantsoeng a mangata a lithoko le a ’mino. Lihlooho tse ling li hlalosa tšebeliso kapa morero oa pesaleme kapa li fana ka litaelo tsa ’mino. (Bona lihlooho tsa Lipesaleme 6, 30, 38, 60, 88, 102, le 120.) Bakeng sa lipesaleme tse ka bang 13 tsa Davida, tse kang Lipesaleme 18 le 51, ho boletsoe hakhutšoanyane liketsahalo tse susumelitseng ho qaptjoa ha tsona. Lipesaleme tse 34 ha li na lihlooho ho hang. Lentsoe le lenyenyane “Seʹlah,” le hlahang ka makhetlo a 71 bohareng ba temana, ka kakaretso ho nahanoa hore ke lentsoe le sebelisoang ’minong kapa pheta-pheto, le hoja ho sa tsejoe tlhaloso ea lona e nepahetseng. Ba bang ba nahana hore le bolela ho etsa khefu pakeng tsa ho thuisa ho thotseng ha ho binoa kapa ’minong le ’minong oa liletsa. Ka baka leo, ha lea lokela ho qapollisoa ha motho a bala.
6. (a) Buka ea Lipesaleme e arotsoe ka meqolo efe e ’meli? (b) Kamoo ho bonahalang ka teng ke mang ea hlophisitseng buka ea Lipesaleme ho fihla boemong ba eona ba ho qetela?
6 Ho tloha mehleng ea boholo-holo, buka ea Lipesaleme e ’nile ea aroloa ka libuka tse hlano, kapa meqolo, ka mokhoa o latelang: (1) Lipesaleme 1-41; (2) Lipesaleme 42-72; (3) Lipesaleme 73-89; (4) Lipesaleme 90-106; (5) Lipesaleme 107-150. Ho bonahala hore pokello ea pele ea lipina tsena e entsoe ke Davida. Kamoo ho bonahalang ka teng, Esdrase, moprista le “mokopitsi ea hloahloa molaong oa Moshe,” ke eena ea ileng a sebelisoa ke Jehova ho hlophisa buka ea Lipesaleme ho fihlela boemong ba eona ba ho qetela.—Esdr. 7:6, NW.
7. Ke litšobotsi life tse ling tsa Lipesaleme tse lokelang ho eloa hloko?
7 Khōlo e tsoelang pele ea pokello e hlalosa lebaka leo ka lona tse ling tsa lipesaleme li phetoang likarolong tse sa tšoaneng, tse kang Lipesaleme 14 le 53; 40:13-17 le 70; 57:7-11 le 108:1-5. Ka ’ngoe ea likarolo tse hlano e phetha ka poko e lebisitsoeng ho Jehova, kapa pina ea thoriso—tsa pele tse ’nè li kopanyelletsa maikutlo a batho ’me ea ho qetela e le Pesaleme eohle ea 150.—Pes. 41:13, NW botlaaseng ba leqephe.
8. Hlalosa le ho bontša tšebeliso ea tatellano ea litlhaku tsa alfabeta ea Seheberu ho ngoloeng ha eona.
8 Ho lipesaleme tse robong ho sebelisitsoe mokhoa o khethehileng oa ho qapa; o bitsoa tatellano ea litlhaku tsa alfabeta ea Seheberu kahobane o latela alfabeta joalo. (Lipesaleme 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119, le 145) Sebōpehong sena temana kapa litemana tsa pele tsa temana ea pele ea thothokiso li qala ka tlhaku ea pele ea alfabeta ea Seheberu, ʼaʹleph (א), (li)temana e latelang e qala ka tlhaku ea bobeli, behth (ב), joalo-joalo, hoo e ka bang litlhakung tsohle tsa alfabeta ea Seheberu kapa karolo ea tsona. Mohlomong li ne li sebetsa joaloka thuso ea mohopolo—ak’u nahane feela ka libini tsa tempele tse neng li lokela ho hopola lipina tse telele joaloka Pesaleme ea 119! Ka ho thahasellisang, tšebeliso ea tatellano ea litlhaku tsa alfabeta ea Seheberu e fumanoa lebitsong la Jehova ho Pesaleme ea 96:11, NW. Halofo ea pele ea temana ena ka Seheberu e na le mantsoe a mane, ’me litlhaku tsa pele tsa mantsoe ana, ha re li bala ho tloha ka letsohong le letona ho ea ho le letšehali, ke litumammoho tse ’nè tsa Seheberu tsa lebitso la Molimo (Tetragrammaton), YHWH (יהוה).
9. (a) Ke ka baka la boitsebiso bofe moo lipesaleme tse ngata li ipiletsang ka ho toba kelellong le pelong? (b) Ke eng hape e tlatsetsang matleng a tsona le botleng ba tsona?
9 Lithothokiso tsena tse halalelang tse kang pina, li ngotsoe ka temana ea Seheberu e sa ngoloang ka ho latellana ha melumo ’me li bontša botle ba boqapi bo ke keng ba lekanngoa le ho latellana ho lumellanang ha mantsoe le tatellano ea mohopolo. Li bua le kelello le pelo ka ho toba. Li bōpa litšoantšo tse hlakileng ka kelellong. Ho pharalla le ho teba ho tsotehang ha ’moko-taba le maikutlo a boleloang, ho hlahisoa ke liphihlelo tse sa tloaelehang tsa bophelo ba Davida tse re thusang ho utloisisa boholo ba lipesaleme. Ke batho ba ’maloa ba kileng ba phela bophelo bo fapa-fapaneng joalo—e le molisana, mohlabani ea mong khahlanong le Goliathe, sebini sa lekhotla, ea khesoang har’a metsoalle e tšepahalang le har’a baeki, morena le mohlōli, ntate ea lerato ea neng a imetsoe ke likarohano ka har’a ntlo ea hae, eo ka makhetlo a mabeli a kileng a utloa bohloko ba sebe se tebileng empa leha ho le joalo a lula e ntse e le morapeli ea mafolo-folo oa Jehova le ea ratang Molao oa Hae. Ka baka la boitsebiso bo joalo, ha ho makatse ha buka ea Lipesaleme e akarelletsa mefuta eohle ea maikutlo a motho! Se tlatsetsang matleng a eona le botleng ba eona ke ho tšoana ha lithothokiso le likarolo tse fapaneng tse leng temaneng ea Seheberu.—Pes. 1:6; 22:20; 42:1; 121:3, 4.
10. Ke eng se pakang bonnete ba Lipesaleme?
10 Bonnete ba lipina tsena tsa boholo-holo tse rorisang Jehova bo pakiloe haholo ke ho lumellana ha tsona ho felletseng le Mangolo a mang kaofela. Buka ea Lipesaleme e qotsitsoe ka makhetlo a mangata ke bangoli ba Mangolo a Segerike a Bokreste. (Pes. 5:9 [Ba-Roma 3:13]; Pes. 10:7 [Ba-Roma 3:14]; Pes. 24:1 [1 Ba-Kor. 10:26]; Pes. 50:14 [Matt. 5:33]; Pes. 78:24 [Joh. 6:31]; Pes. 102:25-27 [Ba-Heb. 1:10-12]; Pes. 112:9 [2 Ba-Kor. 9:9]) Davida ka boeena o itse pineng ea hae ea ho qetela: “Moea oa Jehova o bua ka ’na, lentsoe la hae le lelemeng la ka.” Ke oona moea ona o ileng oa sebetsa ho eena ho tloha letsatsing leo a neng a tlotsoa ka lona ke Samuele. (2 Sam. 23:2; 1 Sam. 16:13) Ho phaella moo, baapostola ba ile ba qotsa Lipesaleme. Petrose o buile ka “lengolo . . . le profetiloeng ke Moea o Halalelang ka molomo oa Davida,” ’me litšupisong tse ’maloa tse qotsitsoeng ho Lipesaleme, mongoli oa Ba-Heberu o buile ka tsona e le lipolelo tse boletsoeng ke Molimo kapa o li kenyelelitse ka mantsoe a reng, “Joale ka ha Moea o Halalelang o bolela.”—Lik. 1:16; 4:25; Ba-Heb. 1:5-14; 3:7; 5:5, 6.
11. Ke joang ho tšehetsa bopaki ho phethahatsoang ke lipolelo tsa Jesu ka boeena?
11 Ha re fihla bopaking bo matla ka ho fetisisa ba bonnete ba bongoli, re qotsa Jesu, Morena ea tsohileng, ha a ne a re ho barutuoa ba hae: “Ke tsona litaba tseo nkileng ka le bolella tsona, . . . tsohle tseo ke ngoliloeng ka tsona molaong oa Moshe le Baprofeteng le Lipesalemeng, e ka khona li etsahale.” Moo Jesu o ne a kopanya Mangolo kaofela a Seheberu ka tsela e neng e sebelisoa ke Bajode le eo ba neng ba e tseba hantle. Ho bolela ha hae Lipesaleme ho akarelelitse sehlopha sohle sa boraro sa Mangolo, a bitsoang Hagiographa (kapa Mangolo a Halalelang), ao buka ea ’ona ea pele e leng Lipesaleme. Sena se tiisoa ke seo a se boletseng lihora tse ’maloa pejana ho ba babeli ba neng ba le tseleng e eang Emmause, ha a “ntse a ba hlalosetsa Mangolong ’ohle tseo a boletsoeng ka tsona.”—Luka 24:27, 44.
LITABA TSE KA HARE TSA LIPESALEME
12. Ke joang Lipesaleme li hlahisang kapele-pele sehlooho sa thabo, hammoho le sehlooho sa ’Muso?
12 Buka ea Pele (Lipesaleme 1-41). Tsena kaofela li lebisitsoe ka ho toba ho Davida ntle ho Lipesaleme 1, 2, 10, le 33. Pesaleme ea 1 e fana ka sehlooho ho tloha sethathong, hobane e bolela hore ho thabile motho ea ithabelang molaong oa Jehova, ea o nahanang ka ho teba bosiu le motšehare e le hore a o latele, ho fapana le baetsalibe ba sa rateng Molimo. Ena ke phatlalatso ea pele ea thabo e fumanoang ho Lipesaleme. Pesaleme ea 2 e lelekela ka potso e phephetsang ’me e bua ka boemo bo kopaneng ba marena ’ohle a lefatše le matona a ‘tsohelang Jehova le motlotsuoa oa hae matla.’ Jehova oa ba soma ’me o bua le bona ka bohale bo tukang, o re: “Ke ’na ka sebele ke tlotsitseng morena oa ka Sione, thabeng ea ka e khethehileng!” Ke eena ea tla robaka bahanyetsi bohle likoto. Lōna marena a mang le babusi, “sebeletsang Jehova ka tšabo” le amoheleng Mora oa Hae esere la timela! (Litem. 2, 6, 11) Kahoo hang-hang Lipesaleme li hlahisa sehlooho sa Bibele sa ’Muso.
13. Ke eng hape se tsebahatsoang ke pokello ea pele ea Lipesaleme?
13 Pokellong ena ea pele, ho hlahella haholo lithapelo, tsa qelo le tsa liteboho. Pesaleme ea 8 e bapisa boholo ba Jehova le bonyenyane ba motho, ’me Pesaleme ea 14 e senola bothoto ba batho ba hanang ho ikokobeletsa matla a Molimo a ho laela. Pesaleme ea e bontša kamoo pōpo e hlollang ea Jehova Molimo e bolelang khanya ea hae ka teng, ’me litemana 7-14 li rorisa melemo e putsang ea ho boloka molao o phethahetseng oa Molimo, oo hamorao o bonahatsoang ka tekanyo e khōloanyane ho Pesaleme ea 119. Pesaleme ea 23 e tsejoa hohle e le e ’ngoe ea mesebetsi e meholohali ea boqapi bo hloahloa ba libuka har’a lingoloa tsohle, empa e hlolla ka ho fetisisa ka tsela eo e hlalosang ka mokhoa o bonolo ka teng botšepehi bo sa sisinyeheng ho Jehova. E se eka kaofela ha rōna re ka ‘lula ka tlung ea Jehova, Molisa e Moholo, ka matsatsi ’ohle’! (23:1, 6) Pesaleme ea 37 e fana ka keletso e molemo ho batho ba tšabang Molimo ba phelang har’a batho ba khopo, ’me Pesaleme ea 40 e bolela thabo ea ho etsa thato ea Molimo, joalokaha Davida le eena a entse.
14. Ho boleloa eng ka topollo Bukeng ea Bobeli ea Lipesaleme, ’me ho hlahisoa lithapelo life tsa Davida?
14 Buka ea Bobeli (Lipesaleme 42-72). Karolo ena e qala ka lipesaleme tse robeli tsa Kore. Lipesaleme 42 le 43 ka bobeli ba tsona ke tsa bara ba Kore, hobane ha e le hantle ha li kopanngoa li bōpa thothokiso e le ’ngoe litemaneng tse tharo tsa lithothokiso, li hokahantsoe ke temana e hlahang ka makhetlo a mangata. (42:5, 11; 43:5) Pesaleme ea 49 e hatella hore ho ke ke ha etsahala hore motho a iketsetse molopolli ka boeena, ’me e supa Molimo e le eena ea nang le matla a lekaneng a ho lopolla motho “matleng a nģalo ea bafu.” (Tem. 15) Pesaleme ea 51 ke thapelo ea Davida, eo a e boletseng ka mor’a sebe sa hae se tšabehang le Bathe-Sheba, mosali oa Uria Mohethe, ’me e bontša pako ea hae ea sebele. (2 Sam. 11:1–12:24) Karolo ena e phetha ka pesaleme “ea Salomone,” thapelo ea hae ea hore a be le puso ea khotso le hore tlhohonolofatso ea Jehova e be le eena.—Pes. 72.
15. Buka ea Boraro e bolela eng mabapi le histori ea Iseraele, likahlolo tsa Jehova, le selekane sa hae sa ’Muso?
15 Buka ea Boraro (Lipesaleme 73-89). Bonyane bobeli ba tsena, Lipesaleme 74 le 79, li qapiloe ka mor’a ho timetsoa ha Jerusalema ka 607 B.C.E. Li llela tlokotsi ena e khōlō ’me li kōpa Jehova ho thusa batho ba hae ‘ka baka la khanya ea lebitso la hae.’ (79:9) Pesaleme ea 78 e pheta histori ea Iseraele ho tloha nakong ea Moshe ho fihlela ha Davida e “ba moalosi oa bona ka pelo e hloekileng,” (tem. 72), ’me Pesaleme ea 80 e supa Jehova e le ‘Molisa oa sebele oa Iseraele.’ (Tem. 1) Lipesaleme 82 le 83 ke liqelo tse matla tse lebisitsoeng ho Jehova hore a lihe likahlolo tsa hae khahlanong le lira tsa hae le lira tsa batho ba hae. Ho e-na le hore e be tse phetetsang, liqelo tsena ke tsa hore “ba batle lebitso la hao, Jehova. . . . [Le hore] ba tsebe hore uena, eo lebitso la hao e leng Jehova, u rena u ’notši lefatšeng lohle.” (83:16, 18) Qetellong ea karolo ena ho hlaha Pesaleme ea 89, e totobatsang “mehauhelo ea Jehova,” joalokaha e bontšoa haholo selekaneng sa hae seo a se entseng le Davida. Sena se etsetsoa mojalefa oa ka ho sa feleng teroneng ea Davida, ea tla busa ka ho sa feleng pel’a Jehova!—Litem. 1, 34-37.
16. Ke joang Buka ea Bone e phahamisang bobusi ba Jehova le ho boloka ha hae selekane?
16 Buka ea Bone (Lipesaleme 90-106). Joaloka Buka ea Boraro, buka ena e fupere lipesaleme tse 17. E qala ka thapelo ea Moshe, e bontšang phapang e hlakileng pakeng tsa ho ba teng ha Molimo ka ho sa feleng le bophelo bo bokhutšoanyane ba motho ea shoang. Pesaleme ea 92 e rorisa litšoaneleho tse phahameng tsa Jehova. ’Me ho na le sehlopha sane se seholo, Lipesaleme 93-100, se qalang ka mohoo o susumetsang, “Jehova ka boeena o fetohile morena!” Ka baka leo “lōna batho ba lefatše” le bitsetsoa ho “binela Jehova, bokang lebitso la hae . . . , hobane Jehova o moholo ’me o lokeloa ke thoriso.” “Jehova o moholo Sione.” (93:1, NW; 96:1, 2, 4, NW; 99:2, NW) Lipesaleme 105 le 106 li leboha Jehova ka mesebetsi ea hae e babatsehang molemong oa batho ba hae le bakeng sa ho boloka ha hae ka botšepehi selekane sa hae le Abrahama ka ho neha peō ea hae naha, ho sa tsotellehe litletlebo tsa bona tse ngata le ho kheloha ha bona.
17. Ke eng se thahasellisang ka ho sa tloaelehang ho Pesaleme ea 104, ’me ke sehlooho sefe se phetoang ho tloha ntlheng ena ho ea pele?
17 Pesaleme ea 104 e thahasellisa ka ho sa tloaelehang. E rorisa Jehova ka seriti le khanya tseo a ikapesitseng tsona, ’me e hlalosa bohlale ba hae bo bonahalang mesebetsing ea hae e mengata le linthong tse leng lefatšeng. ’Me sehlooho sa buka eohle ea Lipesaleme se kenyelletsoa ka matla a maholo, ha mohoo o hlaha ka lekhetlo la pele: “Rorisang Jah, lōna batho!” (Tem. 35, NW) Pitso ena e eang ho barapeli ba ’nete hore ba nehe Jehova thoriso e loketseng lebitso la hae ka Seheberu, ke lentsoe le le leng feela ha·lelu–Yahʹ kapa “Hallelujah,” sebōpeho sena sa bobeli ke sona se tloaelehileng ho batho ba bangata lefatšeng lohle kajeno. Ho tloha temaneng ena ho ea pele, polelo ena e hlaha ka makhetlo a 24, lipesaleme tse ngata li bula le ho koala ka eona.
18. (a) Ke pina efe e totobatsang Pesaleme ea 107? (b) Lipesaleme tse bitsoang Hallel ke eng?
18 Buka ea Bohlano (Lipesaleme 107-150). Ho Pesaleme ea 107 re na le tlhaloso ea liketso tsa Jehova tsa ho lopolla, tse tsamaisanang le ’mino o monate: “A ba ke ba lebohe Jehova ka mohau oa hae le ka mehlolo ea hae ho bana ba batho.” (Litem. 8, 15, 21, 31) Lipesaleme 113 ho ea ho 118 li bitsoa Lipesaleme tsa Hallel. Ho latela Mishnah, tsena li ne li binoa ke Bajode ka Paseka le meketeng ea Pentekonta, ea Metlotloane, le ea Nyehelo.
19. Lipesaleme 117 le 119 li fapana joang, ’me tse ling tsa litšobotsi tsa Pesaleme ea 119 ke life?
19 Ho nepahala ha Pesaleme ea 117 ho matla, hobane ke eona e khutšoanyane ka ho fetisisa lipesalemeng le likhaolong tsohle tsa Bibele. Pesaleme ea 119 ke eona e telele ka ho fetisisa lipesalemeng tsohle le likhaolong tsa Bibele, e na le kakaretso ea litemana tse 176 le litemana tsa lithothokiso tse 22 tse behiloeng ka tatellano ea alfabeta ka ’ngoe e na le litemana tse robeli. Har’a tsena kaofela ke litemana tse peli feela (90 le 122) tse buang ka tsela e itseng ka lentsoe kapa molao oa Jehova Molimo, li pheta lipolelo tse ’maloa kapa tsohle (molao, khopotso, litaelo tse tlamang, liqeto tsa boahloli) tsa Pesaleme ea 19:7-14 (NW), temaneng ka ’ngoe ea thothokiso. Lentsoe la Molimo le boleloa ka makhetlo a fetang 170 ke e ’ngoe ea lipolelo tse robeli tse latelang: (li)taelo, (li)qeto tsa boahloli, molao, litaelo, melao e tataisang, (li)khopotso, (li)polelo, le (ma)ntsoe.
20, 21. (a) Lipina tsa Banyolohi ke eng? (b) Li bontša joang kananelo ea Davida ka bohlokoa ba borapeli bo hloekileng?
20 Ho latelang, re fumana sehlopha se seng sa lipesaleme, Lipina tse 15 tsa Banyolohi, Lipesaleme 120-134. Bafetoleli ba fetoletse poleloana ena ka litsela tse sa tšoaneng kahobane tlhaloso ea eona e sa utloisisoe ka ho felletseng. Ba bang ba re e bua ka litaba tse ka hare tse hlomphehang tsa lipesaleme tsena, le hoja ho sa bonahale ho e-na le lebaka le utloahalang la ho li hlompha ho feta lipesaleme tse ling tse bululetsoeng. Bahlalosi ba bangata ba bolela hore sehlooho se nkiloe lipineng tse neng li sebelisoa ke barapeli ba neng ba e-ea holimo, kapa ‘ba nyolohela’ Jerusalema bakeng sa mekete ea selemo le selemo, leeto le eang motseng-moholo le ne le nkoa e le le nyolosetsang hobane motse o ne o le holimo lithabeng tsa Juda. (Bapisa Esdrase 7:9.) Haholo-holo Davida o ne a e-na le kananelo e tebileng ka bohlokoa ba hore batho ba Molimo ba kopane borapeling. O ile a thabela ho utloa memo e reng: “A re eeng ka tlung ea Jehova!”; ’me meloko e ile ea nyoloha, “ho roka lebitso la Jehova.” Ka baka leo o ile a batlela Jerusalema khotso, tšireletseho, le nala, ka ho rapela: “Bakeng sa ntlo ea Jehova, Molimo oa rōna, ke tla u batlela molemo.”—Pes. 122:1, 4, 9.
21 Pesaleme ea 132 e bua ka kano ea Davida ea ho se iphe sebaka sa ho phomola ho fihlela a fumane sebaka se loketseng sa ho phomola bakeng sa Jehova, joalokaha se ne se emeloa ke areka ea selekane. Hoba Areka e hlongoe Sione, Jehova o hlalosoa ka mantsoe a monate a thothokiso e le ea bolelang hore o khethile Sione, “nģalo ea phomolo ea ka ka ho sa feleng; ke rata ho aha teng, hobane ke ikhethetse eona.” O ile a ela sebaka sena se setsing sa borapeli hloko, “hobane ke moo Jehova a laetseng hlohonolofatso.” “Jehova a u hlohonolofatse a le Sione.”—132:1-6, 13, 14; 133:3; 134:3; bona hape Pesaleme ea 48.
22. (a) Ho lokeloa ha Jehova ke thoriso ho phahamisoa joang? (b) Ke joang sehlooho se khanyang sa buka se fihlang sehlohlolong sa sona lipesalemeng tse phethang?
22 Pesaleme ea 135 e phahamisa Jehova e le Molimo o lokeloang ke thoriso o etsang sohle seo o se ratang, ho fapana le litšoantšo tsa lefeela tse rapeloang, tseo baetsi ba tsona ba tšoanang le tsona. Pesaleme ea 136 ke ea ’mino o arabelang, temana ka ’ngoe e phetha ka hore: “Efela mohau oa hae ke o sa feleng.” Ho bontšoa hore likarabelo tse joalo li ’nile tsa sebelisoa ka makhetlo a mangata. (1 Likron. 16:41; 2 Likron. 5:13; 7:6; 20:21; Esdr. 3:11) Pesaleme ea 137 e bua ka ho hloloheloa Sione ho neng ho le lipelong tsa Bajode ha ba ne ba le botlamuoeng Babylona hape e paka hore ha baa ka ba lebala lipina, kapa lipesaleme, tsa Sione le hoja ba ne ba le hōle le naha ea bona. Pesaleme ea 145 e rorisa molemo le bobusi ba Jehova, e bontša hore o “boloka bohle ba mo ratang, empa o felisa ba babe kaofela.” (Tem. 20) ’Me, e le sephetho se susumetsang, Lipesaleme 146-150 (NW) li hlahisa hape sehlooho se khanyang sa buka, ka ’ngoe e qala le ho phetha ka mantsoe a reng, “Rorisang Jah, lōna batho!” Pina ena ea thoriso e fihla sehlohlolong sa eona se seholo ho Pesaleme ea bo150 moo ka makhetlo a 13 ho litemana tse tšeletseng e ipiletsang ho pōpo eohle ho rorisa Jehova.
LEBAKA LEO E LENG MOLEMO
23. (a) Ke molaetsa ofe o phelang o fuperoeng ke Lipesaleme? (b) Lebitso la Jehova le bobusi ba hae li phahamisoa joang?
23 Ka baka la ho phethahala ha botle ba lipesaleme tsa Bibele le mokhoa oa bongoli ba tsona, li lokela ho kopanyelletsoa har’a lingoloa tse tsebahalang tsa puo leha e le efe. Leha ho le joalo, li bolela ho fetang feela ho ba sengoloa. Ke molaetsa o phelang o tsoang ho ’Musi ea Phahameng oa bokahohleng bohle, Jehova Molimo ka boeena. Li fana ka temohisiso e tebileng mabapi le lithuto tsa motheo tsa Bibele, li bua pele ka Jehova, Moqapi oa tsona. O bontšoa ka ho hlaka e le ’Mōpi oa bokahohle le sohle se leng ho bona. (8:3-9; 90:1, 2; 100:3; 104:1-5, 24; 139:14) Ka sebele lebitso la Jehova le hōlisitsoe bukeng ea Lipesaleme, moo le hlahang ka makhetlo a ka bang 700. Ho phaella moo, sebōpeho se khutsufalitsoeng sa “Jah” se fumanoa ka makhetlo a 43, hoo ka kakaretso lebitso la Molimo le boleloang ka makhetlo a ka bang mahlano, ka karolelano, Pesalemeng ka ’ngoe. Ho feta moo, Jehova o boleloa ka makhetlo a ka bang 350 e le ʼElo·himʹ, kapa Molimo. Bobusi bo phahameng ba Jehova bo bontšoa litšupisong tse lebisitsoeng ho eena e le “Morena ’Musi” lipesalemeng tse ngata.—68:20; 69:6; 71:5; 73:28; 140:7; 141:8.
24. Lipesaleme li bolela eng mabapi le motho ea shoang, ’me ke keletso efe e utloahalang e fanoeng?
24 Ho fapana le Molimo oa ka ho sa feleng, ho bontšoa hore motho ea shoang o tsoaletsoe sebeng ’me o hloka molopolli, ’me ho bontšoa hore ke ea shoang le ea khutlelang “leroleng,” e le ea theohelang Sheol, lebitla le tloaelehileng la batho. (6:4, 5; 49:7-20; 51:5, 7; 89:48; 90:1-5; 115:17; 146:4) Buka ea Lipesaleme e hatella bohlokoa ba ho boloka molao oa Molimo le ho tšepa Jehova. (1:1, 2; 62:8; 65:5; 77:12; 115:11; 118:8; 119:97, 105, 165) E lemosa ka boikakaso le “libe tse patiloeng” (19:12-14, NW; 131:1) ’me e khothalletsa botšepehi le litloaelano tse ntle. (15:1-5; 26:5; 101:5) E bontša hore boitšoaro bo nepahetseng bo tlisa kamohelo ea Jehova. (34:13-15; 97:10) E hlahisa tšepo e khanyang ka ho bolela hore “poloko e tsoa ho Jehova” le hore ha e le ka ba mo tšabang, o tla “lopolla sephefumolohi sa bona lefung.” (3:8; 33:19, NW) Sena se re tlisa boprofeteng ba eona.
25. (a) Buka ea Lipesaleme e batla e tletse eng? (b) Petrose o ile a sebelisa Lipesaleme joang ho khetholla Davida e Moholoanyane?
25 Hoo e ka bang buka eohle ea Lipesaleme e tletse ka boprofeta bo neng bo lebisitsoe ho Jesu Kreste, “mora oa Davida,” le karolo eo a neng a tla e phetha e le Ea Tlotsitsoeng oa Jehova le Morena.a (Matt. 1:1) Ha phutheho ea Bokreste e hlaha ka letsatsi la Pentekonta 33 C.E., moea o halalelang o ile oa qala ho beha baapostola leseling mabapi le ho phethahala ha boprofeta bona. Letsatsing lona leo, Petrose o ile a qotsa Lipesaleme ka makhetlo a mangata a hōlisa sehlooho sa puo ea hae e tsebisahalang. Puo ena e ne e amana le motho: “Jesu oa Nazaretha.” Hoo e ka bang karolo eohle ea taba ea hae ea morao e theiloe mantsoeng a qotsitsoeng ho Lipesaleme a pakang hore Kreste Jesu ke Davida e Moholoanyane le hore Jehova a ke ke a tlohela sephefumolohi sa Jesu Hades empa o tla mo tsosa bafung. Che, “Davida ha ka a nyolohela maholimong,” empa joalokaha ho profetiloe ho Pesaleme ea 110:1, Morena oa hae eena o ile a nyolohela maholimong. Morena oa Davida ke mang? Petrose o fihla sehlohlolong se seholo sa hae ’me o arabela ka matla: “[Ke] Jesu eo le mo thakhisitseng”!—Lik. 2:14-36; Pes. 16:8-11; 132:11.
26. Puo ea Petrose e ipakile e le molemo joang?
26 Na puo ea Petrose, e neng e theiloe ho Lipesaleme, e ne e le molemo? Ho kolobetsoa ha ba ka bang 3 000 ba ileng ba ekeletsoa phuthehong ea Bokreste letsatsing lona leo ke bopaki ba hoo.—Lik. 2:41.
27. “Moea o halalelang” o ile oa hlakisa joang Pesaleme ea 2?
27 Nakoana hamorao, sebokeng se khethehileng, barutuoa ba ile ba ipiletsa ho Jehova ’me ba qotsa Pesaleme ea 2:1, 2. Ba ile ba bolela hore sena se ile sa phethahala ka khanyetso e kopaneng eo babusi ba ileng ba e etsa khahlanong le “mohlanka ea halalelang oa Molimo Jesu, eo [Molimo] o mo tlotsitseng.” ’Me tlaleho e tsoela pele ho bolela hore “bohle ba tlala moea o halalelang.”—Lik. 4:23-31, NW.
28. (a) Ke taba efe eo Pauluse a ileng a bua ka eona ho Ba-Heberu likhaolo 1 ho ea ho 3, a sebelisa Lipesaleme? (b) Lipesaleme 110:4 li fana joang ka motheo oa puo ea Pauluse ka boprista ba Melkisedeke?
28 Joale, sheba lengolo la Baheberu. Likhaolong tsa pele tse peli, re fumana litšupiso tse ’maloa tse qotsitsoeng ho Lipesaleme mabapi le bophahamo ba Jesu, e le Mora oa Molimo oa leholimo ea beiloeng teroneng, a phahametse mangeloi. Pauluse o bontša ho tsoa ho Pesaleme ea 22:22 le litšupisong tse ling hore Jesu o na le phutheho ea ‘banab’abo,’ karolo ea peō ea Abrahama le “ba nang le kabelo pitsong ea leholimo.” (Ba-Heb. 2:10-13, 16; 3:1) ’Me, ho qala ka Ba-Heberu 6:20 le ho tsoela pele ho ea ho khaolo 7, moapostola o tsoela pele ho bua ka sebaka se seng se eketsehileng seo Jesu a leng ho sona joaloka “moprista ka ho sa feleng, ka mokhoa oa Melkisedeke.” Sena se lebisitse tšepisong ea Molimo ea kano ho Pesaleme ea 110:4, eo Pauluse a buang ka eona nako le nako ha a paka bophahamo ba boprista ba Jesu ho ba Aarone. Pauluse o hlalosa hore ka kano ea Jehova, Jesu Kreste ke moprista, eseng lefatšeng, empa leholimong ’me ke “moprista ka ho sa feleng”—melemo ea tšebeletso ea hae ea boprista e tla ba ea ka ho sa feleng.—Ba-Heb. 7:3, 15-17, 23-28.
29. Ke mohlala ofe o hlahelletseng oa boinehelo oo re lokelang ho o ela hloko, joalokaha o boletsoe ho Lipesaleme ’me o hlalositsoe ho Ba-Heberu 10:5-10?
29 Hape, ho Ba-Heberu 10:5-10, re bolelloa ka kananelo e ntle ea Jesu ka tsela ea hae ea sehlabelo eo e neng e le thato ea Molimo hore e etsahale le ka boikemisetso ba hae ba ho phetha thato eo. Sena se theiloe mantsoeng a Davida ho Pesaleme ea 40:6-8. Ho molemo ka ho fetisisa ho rōna kaofela hore re nahanisise le ho etsisa moea ona o behang mohlala o motle oa boinehelo e le hore re ikhapele kamohelo ea Molimo.—Bona hape Pesaleme ea 116:14-19.
30. Ke joang Lipesaleme li ileng tsa profeta, tsela ea Jesu ka mokhoa o qaqileng, ’me e tlameha ebe o ile a fumana matšeliso joang ho tsona?
30 Tsela eo Jesu a ileng a e nka, e ileng ea fella ka phihlelo e bohloko eo a ileng a e mamella thupeng ea tlhokofatso, e ile ea profetoa ho Lipesaleme ka mokhoa o qaqileng haholoanyane. E kopanyelelitse ho nehoa ha hae asene hore a e noe, ho aroloa ha liaparo tsa hae ka lotho, le ho tšoaroa ha hae ka sehlōhō matsohong le maotong, ho songoa, le mohoo oo o utloisang bohloko oa ho tšoenyeha haholo maikutlong: “Molimo oa ka, Molimo oa ka, o ntloheletse’ng?” (Matt. 27:34, 35, 43, 46; Pes. 22:1, 7, 8, 14-18; 69:20, 21) Joalokaha ho bontšitsoe ke Johanne 19:23-30, esita le nakong ea lihora tseo, e tlameha ebe Jesu o ile a fumana matšeliso a maholo le tataiso ho tsoa ho Lipesaleme, a tseba hore mangolo ana kaofela a ne a tlameha ho phethahala ka makolopetso ’ohle. Jesu o ne a tseba hore Lipesaleme le tsona li buile ka tsoho ea hae le ho phahamisoa ha hae. Ha ho pelaelo hore o ne a hopotse lintho tse joalo ha a ne a etella pele ho ‘bina lithoko,’ kapa lipesaleme, le baapostola ba hae bosiung ba ho qetela pele ho lefu la hae.—Matt. 26:30.
31. Buka ea Lipesaleme e profeta eng mabapi le Peō ea ’Muso le phutheho ea Jesu?
31 Kahoo Lipesaleme li khetholla ka ho hlakileng “mora oa Davida” le Peō ea ’Muso e le Kreste Jesu, eo hona joale a phahamisitsoeng e le Morena le Moprista Sione oa leholimo. Sebaka ha se re lumelle hore re hlalose ka mokhoa o qaqileng lipoleloana tsohle tsa Lipesaleme tse qotsitsoeng Mangolong a Segerike a Bakreste tse ileng tsa phethahala ho Ea Tlotsitsoeng oa Jehova, empa mona ho thathamisitsoe mehlala e ’maloa: Pes. 78:2—Matt. 13:31-35; Pes. 69:4—Joh. 15:25; Pes. 118:22, 23—Mar. 12:10, 11 le Lik. 4:11; Pes. 34:20—Joh. 19:33, 36; Pes. 45:6, 7—Ba-Heb. 1:8, 9. Hape, phutheho ea Jesu ea balateli ba ’nete e profetiloe ho Lipesaleme, eseng e le batho ka bomong, empa e le sehlopha se nkeloang mohaung oa Molimo ho tsoa lichabeng tsohle ho kopanela mosebetsing oa ho rorisa lebitso la Jehova.—Pes. 117:1—Ba-Roma 15:11; Pes. 68:18—Ba-Ef. 4:8-11; Pes. 95:7-11—Ba-Heb. 3:7, 8; 4:7.
32. (a) Ho ithuta Lipesaleme ho senola eng mabapi le ho tlotlisoa ha Jehova le merero ea ’Muso? (b) Bakeng sa ho bontša kananelo ka bobusi ba hae, ke joang re lokelang ho bontša botšepehi le teboho?
32 Ho ithuta ha rōna Lipesaleme ho eketsa haholo kananelo ea rōna ka bobusi ba Jehova Molimo, boo A bo bontšang ka Peō e tšepisitsoeng le ka Mojalefa oa ’Muso, bakeng sa khanya ea Hae le tlotliso. E se eka ka linako tsohle re ka ba har’a ba tšepahalang ba nyakallang ‘khanyeng e hlollang ea seriti sa Jehova’ le ba boleloang ho Pesaleme ea 145, e bitsoang ‘thoko, ea Davida’: “Ba tla bolela khanya ea ’muso oa hao, ba tumise matla a hao, ba tle ba tsebise bana ba batho liketso tsa hao tse phahameng, le boholo ba khanya ea borena ba hao. ’Muso oa hao ke ’muso oa ka mehla eohle, ’me borena ba hao bo hlola ho isa melokong e sa feleng.” (Pes. 145:5, 11-13) Pesaleme ea boprofeta e bua ’nete, bophahamo ba ’Muso o hlonngoeng oa Molimo ka Kreste esita le hona joale bo se bo tsebisoa bara ba batho lichabeng tsohle. Re lokela ho leboha hakaakang ’Muso oo le Morena oa ’ona! Ka sebele mantsoe a phethang a Lipesaleme ke a loketseng: “Tse phefumolohang kaofela a li ke li rorise Jehova! Bokang Jehova!”—150:6.
[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]
a Insight on the Scriptures, Moq. 2, maqephe 710-11.