“Limpho Tseo e Leng Banna” Bakeng sa ho Hlokomela Linku Tsa Jehova
“Ha a nyolohela holimo o ile a nka baholehuoa; a fana ka limpho tseo e leng banna.”—BAEFESE 4:8.
1.Morali’abo rōna e mong oa Mokreste o ile a re’ng ka baholo ba phutheho ea habo?
“REA leboha ha le re hlokomela hakana. Pososelo ea lōna, mofuthu oa lōna le kameho ea lōna ke tse se nang boikaketsi ka sebele. Kamehla le teng hore le re mamele le ho buisana le rōna ka mantsoe a tsoang Bibeleng a hlasimollang meea ea rōna. Ke rapela hore ho se be le mohla ke le khellang tlaase.” Ho ngotse joalo morali’abo rōna oa Mokreste ha a ngolla baholo ba phutheho ea habo. Ho hlakile hore lerato le bontšoang ke baholo ba Bakreste ba nang le tlhokomelo le ne le amme pelo ea hae.—1 Petrose 5:2, 3.
2, 3. (a) Ho latela Esaia 32:1, 2, baholo ba nang le kutloelo-bohloko ba hlokomela linku tsa Jehova joang? (b) Ke neng moholo a ka talingoang e le mpho?
2 Baholo ke tokisetso e tsoang ho Jehova bakeng sa ho hlokomela linku tsa hae. (Luka 12:32; Johanne 10:16) Linku tsa Jehova ke tsa bohlokoa ho eena—ha e le hantle, ke tsa bohlokoa hoo a ileng a li reka ka mali a bohlokoa a Jesu. Ha ho makatse he, hore ebe Jehova oa thaba ha baholo ba tšoara mohlape oa hae ka bonolo. (Liketso 20:28, 29) Hlokomela tlhaloso ea boprofeta ea baholo bana, kapa “mahosana”: “E mong le e mong oa bona o tla ba joalo ka tšireletso ha moea o foka, joalo ka lehaha ha sefefo se e-tla, joalo ka molatsoana oa metsi naheng e omileng, le joalo ka moriti oa lefika le phahameng naheng e nyoriloeng.” (Esaia 32:1, 2) E, ba lokela ho sireletsa linku tsa hae, ba li khatholle le ho li tšelisa. Kahoo, baholo bao ka mosa ba lisang mohlape, ba leka ka matla ho phelela seo Molimo a se lebeletseng ho bona.
3 Baholo ba joalo, ka Bibeleng ho thoe ke “limpho tseo e leng banna.” (Baefese 4:8) Ha u nahana ka mpho, u nahana ka ntho e fanoang bakeng sa ho koala sekheo se itseng kapa ho thabisa ea e fumanang. Moholo a ka talingoa e le mpho ha a sebelisa matla a hae bakeng sa ho fana ka thuso e hlokahalang le ho tlatsetsa thabong ea mohlape. A ka etsa see joang? Karabo e fumanoang mantsoeng a Pauluse ho Baefese 4:7-16, e phahamisa kameho ea Jehova e lerato bakeng sa linku tsa hae.
“Limpho Tseo e Leng Banna”—Li Tsoa Hokae?
4. Phethahatsong ea Pesaleme ea 68:18, Jehova o ile a ‘nyolohela holimo’ ka tsela efe, ’me “limpho ka sebōpeho sa banna” e ne e le bo-mang?
4 Ha Pauluse a ne a sebelisa poleloana “limpho tseo e leng banna,” o ne a qotsa mantsoe a Morena Davida, ea neng a ile a re ka Jehova: “U nyolohetse holimo; u nkile baholehuoa; u nkile limpho ka sebōpeho sa banna.” (Pesaleme ea 68:18, NW) Ka mor’a hore Baiseraele ba be Naheng e Tšepisitsoeng ka lilemo tse itseng, ka tsela ea tšoantšetso Jehova o ile a ‘nyolohela’ Thabeng ea Sione ’me a etsa Jerusalema motse-moholo oa ’muso oa Iseraele ’me Davida ea e-ba morena oa oona. Empa “limpho ka sebōpeho sa banna” e ne e le bo-mang? E ne e le banna ba neng ba entsoe baholehuoa nakong eo naha e neng e haptjoa. Hamorao Balevi ba ile ba fuoa ba bang ba baholehuoa bana hore ba ba thuse ka mosebetsi oa tabernakele.—Esdrase 8:20.
5. (a) Pauluse o bontša joang hore Pesaleme ea 68:18 e phethahala phuthehong ea Bokreste? (b) Ke ka tsela efe Jesu a ileng a “nyolohela holimo”?
5 Lengolong la hae le eang ho Baefese, Pauluse o bontša hore mantsoe a mopesaleme a phethahala ka tsela e khōloanyane ka phuthehong ea Bokreste. Ha a beha Pesaleme ea 68:18 (NW) ka mantsoe a mang, Pauluse oa ngola: “Joale ho e mong le e mong oa rōna ho ile ha fanoa ka mosa o sa tšoanelang ho ea kamoo Kreste a ileng a aba ka tekanyo mpho e sa lefelloeng. Ka lebaka leo o re: ‘Ha a nyolohela holimo o ile a nka baholehuoa; a fana ka limpho tseo e leng banna.’” (Baefese 4:7, 8) Mona Pauluse o sebelisa pesaleme ena ho Jesu e le moemeli oa Molimo. Jesu o “hlōtse lefatše” ka tsela ea hae ea botšepehi. (Johanne 16:33) Hape o ile a hlōla lefu le Satane kahobane Molimo o ile a mo tsosa bafung. (Liketso 2:24; Baheberu 2:14) Ka 33 C.E., Jesu ea tsositsoeng o ile a nyolohela “ka holimo haholo ho maholimo ’ohle”—ka holim’a libōpuoa tse ling tsohle tsa leholimo. (Baefese 4:9, 10; Bafilippi 2:9-11) E le mohlōli, Jesu o ile a nka “baholehuoa” ho sera. Ka tsela efe?
6. Ho tloha ka Pentekonta ea 33 C.E., Jesu ea nyolohileng o ile a qala joang ho phahla thepa ka tlung ea Satane, ’me o ile a etsa’ng ka “baholehuoa”?
6 Ha a le lefatšeng, Jesu o ile a bontša matla a hae holim’a Satane ka ho lopolla ba leng botlamuoeng ba bademona. Ho ne ho le joalokaha eka Jesu o hlasetse ntlo ea Satane, a mo tlama le ho nka thepa ea hae. (Matheu 12:22-29) Ak’u nahane, hang feela ha a tsohile bafung ’me a filoe “matla ’ohle a ho laela leholimong le lefatšeng,” joale Jesu o ne a ka phahla hakaakang! (Matheu 28:18) Ho tloha ka Pentekonta ea 33 C.E., Jesu ea nyolohileng, e le moemeli oa Molimo, o ile a qala ho phahla ntlo ea Satane ka ho “nka baholehuoa”—banna bao e neng e le khale ba le bokhobeng ba sebe le lefu le tlas’a taolo ea Satane. “Baholehuoa” bana ka boithatelo e ile ea e-ba ‘makhoba a Kreste, a etsang thato ea Molimo ka soule eohle.’ (Baefese 6:6) Ha e le hantle, Jesu o ile a ba lokolla taolong ea Satane ’me, bakeng sa Jehova, a fana ka bona phuthehong e le “limpho tseo e leng banna.” Ak’u nahane ka bohale ba Satane ba lefeela ha ba ne ba phamoloa taolong ea hae a ntse a shebile!
7. (a) “Limpho tseo e leng banna” li sebeletsa maemong afe ka liphuthehong? (b) Jehova o file monna ka mong ea sebeletsang e le moholo monyetla ofe?
7 Na re fumana “limpho tseo e leng banna” tse joalo ka phuthehong kajeno? Ka sebele, rea li fumana! Re li fumana li sebeletsa e le baholo, ba sebetsa ka thata e le ‘baevangeli, balisa le mesuoe’ liphuthehong tsa batho ba Molimo tse fetang 87 000 lefatšeng ka bophara. (Baefese 4:11) Satane a ka thaba haholo ha ba ka ba tšoara mohlape hampe. Empa Molimo ka Kreste ha aa ba fa phutheho ka lebaka leo. Ho e-na le hoo, Jehova o fane ka banna bana bakeng sa boiketlo ba phutheho, ’me ba ikarabella ho eena bakeng sa linku tseo a li behileng tlhokomelong ea bona. (Baheberu 13:17) Haeba u sebeletsa u le moholo, Jehova o u file monyetla o babatsehang oa ho ba mpho kapa tlhohonolofatso ho barab’eno. U ka etsa joalo ka ho phethahatsa boikarabelo ba bohlokoa bo nang le likarolo tse ’nè.
Ha ho Hlokahala Hore Motho a ‘Khutlisetsoe Tseleng’
8. Kaofela ha rōna ho hlokahala hore re khutlisetsoe tseleng ka litsela life?
8 Ea pele, Pauluse o re, “limpho tseo e leng banna” li fanoe “ka sepheo sa ho khutlisetsoa tseleng ha bahalaleli.” (Baefese 4:12) Lereho la Segerike le fetoletsoeng e le “ho khutlisetsoa tseleng” le bolela ho beha ntho “tumellanong e loketseng.” Joaloka batho ba sa phethahalang, kaofela ho hlokahala hore re khutlisetsoe tseleng nako le nako—ho etsa hore monahano oa rōna, boikutlo ba rōna kapa boitšoaro li behoe “tumellanong e loketseng” le monahano oa Molimo le thato ea hae. Ka lerato Jehova o fane ka “limpho tseo e leng banna” ho re thusa ho etsa liphetoho tse hlokahalang. Ba etsa see joang?
9. Moholo a ka thusa joang ho khutlisetsa nku e entseng phoso tseleng?
9 Ka linako tse ling, moholo a ka ’na a bitsoa hore a e’o thusa nku e entseng phoso, eo mohlomong e ‘nkileng mohato o mong o fosahetseng pele e o hlokomela.’ Moholo a ka thusa joang? Bagalata 6:1 e re: ‘Leka ho khutlisetsa motho ea joalo tseleng ka moea o bonolo.’ Kahoo, moholo ha a fana ka keletso, o ne a ke ke a omanya mofosi ka ho sebelisa mantsoe a thata. Keletso e lokela ho khothatsa, e se ke ea “tšosa” ea e fuoang. (2 Bakorinthe 10:9; bapisa le Jobo 33:7.) E ka ’na eaba motho eo o se a ntse a ikutloa a soabile, ka hona molisa ea lerato o qoba ho mo nyahamisa. Ha keletso, esita le khalemelo e tiileng, ho hlakile hore e susumetsoa ke lerato ebile e fanoa ka lerato, ho ka etsahala hore e lokise monahano oa mofosi kapa boitšoaro ba hae, ka tsela eo, e mo tsosolosa.—2 Timothea 4:2.
10. Ho khutlisetsa ba bang tseleng ho akarelletsa eng?
10 Ha Jehova a fana ka “limpho tseo e leng banna” bakeng sa ho re khutlisetsa tseleng, o ne a nahanne hore baholo e be ba khathollang moeeng ’me e be ba tšoanelehang bakeng sa hore batho ba hae ba ka ba etsisa. (1 Bakorinthe 16:17, 18; Bafilippi 3:17) Ho khutlisetsa ba bang tseleng ha ho akarelletse feela ho khalemela ba nkang tsela e fosahetseng, empa ho akarelletsa le ho thusa ba tšepahalang ho khomarela tsela e nepahetseng.a Kajeno, ha ho e-na le mathata a mangata hakana a nyahamisang, ba bangata ba hloka khothatso e le hore ba ka tšoarella. Ho ka etsahala hore ba bang ba hloke thuso e fanoang ka mosa e le hore monahano oa bona o ka lumellangoa le oa Molimo. Ka mohlala, Bakreste ba bang ba tšepahalang ba loana le maikutlo a tebileng a hore baa hlōleha kapa ha ba tšoanelehe. “Lisoule [tse joalo] tse tepeletseng maikutlo” li ka ’na tsa e-ba le maikutlo a hore Jehova a ke ke a li rata le ka mohla le hore esita le boiteko ba tsona bo molemohali ba ho sebeletsa Molimo ha ho mohla bo tla amoheleha ho eena. (1 Bathesalonika 5:14) Empa tsela ena ea ho nahana ha e tumellanong le tsela eo Molimo a hlileng a ikutloang ka eona ka barapeli ba hae.
11. Baholo ba ka etsa eng ho thusa ba loanang le maikutlo a ho se tšoanelehe?
11 Baholo, le ka etsa’ng ho thusa ba joalo? Ka mosa buisanang le bona ka bopaki ba Mangolo ba hore Jehova o hlokomela mohlanka e mong le e mong oa hae, ’me le ba tiisetse hore litemana tsena tsa Bibele li sebetsa ho bona ka ho toba. (Luka 12:6, 7, 24) Ba thuseng ho bona hore Jehova o ba ‘hutse’ hore ba mo sebeletse, ka hona, ka sebele e tlameha ebe oa bona hore ke ba bohlokoa. (Johanne 6:44) Ba tiisetseng hore ha ba bang—bahlanka ba bangata ba Jehova ba tšepahalang ba bile le maikutlo a tšoanang. Moprofeta Elia o kile a tepella maikutlo ka ho teba hoo a neng a batla ho shoa. (1 Marena 19:1-4) Bakreste ba bang ba tlotsitsoeng lekholong la pele la lilemo ba ile ba ikutloa hore lipelo tsa bona lia ba ‘tsoa.’ (1 Johanne 3:20) Hoa tšelisa ho tseba hore ba tšepahalang mehleng ea Bibele ba ne ba e-na le “maikutlo a joaloka a rōna.” (Jakobo 5:17) Hape, le ka hlahloba lihlooho tse khothatsang ho Molula-Qhooa le Tsoha! le ba nyahameng. Molimo ea faneng ka lōna le le “limpho tseo e leng banna” a ke ke a hlokomoloha boiteko ba lōna bo etsoang ka lerato ba ho tsosolosa tšepo ea ba joalo.—Baheberu 6:10.
“Ho Haha” Mohlape
12. Ke’ng se bontšoang ke poleloana e reng “ho haha ’mele oa Kreste,” hona senotlolo sa ho haha mohlape ke sefe?
12 Ea bobeli, “limpho tseo e leng banna” li fanoe ka sepheo sa ho “haha ’mele oa Kreste.” (Baefese 4:12) Mona Pauluse o sebelisa puo ea tšoantšetso. “Ho haha” ho hopotsa motho ka kaho, ’me “’mele oa Kreste” o bolela batho—litho tsa phutheho ea Bakreste ba tlotsitsoeng. (1 Bakorinthe 12:27; Baefese 5:23, 29, 30) Ho hlokahala hore baholo ba thuse barab’abo bona ho matlafala moeeng. Sepheo sa bona ke ‘ho haha eseng ho heletsa’ mohlape. (2 Bakorinthe 10:8) Senotlolo sa ho haha mohlape ke lerato, hobane “lerato lea haha.”—1 Bakorinthe 8:1.
13. Ho ba le qenehelo ho bolela’ng, ’me ke hobane’ng ha e le habohlokoa hore baholo ba bontše qenehelo?
13 Tšobotsi e ’ngoe ea lerato e thusang baholo ho haha mohlape ke qenehelo. Ho ba le qenehelo ho bolela ho utloela ba bang bohloko—ho tseba menahano ea bona le maikutlo, ho hlokomela mefokolo ea bona. (1 Petrose 3:8) Ke hobane’ng ha e le habohlokoa hore baholo ba be le qenehelo? Ka holimo ho tsohle, hobane Jehova—ea fanang ka “limpho tseo e leng banna”—ke Molimo ea qenehelang. Ha bahlanka ba hae ba le mahlomoleng kapa ba utloa bohloko, o ba utloela bohloko. (Exoda 3:7; Esaia 63:9) O nahanela mefokolo ea bona. (Pesaleme ea 103:14) Joale, ke joang baholo ba ka bontšang qenehelo?
14. Baholo ba ka bontša ba bang qenehelo ka litsela life?
14 Ha motho e mong ea nyahameng a e-tla ho bona, baa mamela, ba hlokomela maikutlo a motho eo. Ba leka ho utloisisa semelo, botho le maemo tsa barab’abo bona. Joale ha baholo ba fana ka thuso ea Mangolo e hahang, linku li tla nolofalloa ho e amohela hobane e e-tsoa ho balisa bao ka sebele ba ba utloisisang le ba ba hlokomelang. (Liproverbia 16:23) Qenehelo e boetse e susumelletsa baholo ho nahanela mefokolo ea ba bang le maikutlo ao e ka a bakang. Ka mohlala, Bakreste ba bang ba seli ba ka ’na ba ikutloa ba le molato hobane ba sa khone ho etsa se eketsehileng tšebeletsong ea Molimo, mohlomong ka lebaka la ho hōla kapa ho kula. Ka lehlakoreng le leng, ba bang ba ka ’na ba hloka khothatso e le hore ba ntlafatse tšebeletso ea bona. (Baheberu 5:12; 6:1) Qenehelo e tla susumelletsa baholo ho fumana “mantsoe a thabisang” a hahang ba bang. (Moeklesia 12:10) Ha linku tsa Jehova li hahuoa le ho hlasimolloa, lerato la tsona ho Molimo le tla li susumelletsa ho etsa sohle seo li ka se khonang ho mo sebeletsa!
Banna ba Khothalletsang Bonngoe
15. Poleloana ‘bonngoe tumelong’ e bolela’ng?
15 Ea boraro, “limpho tseo e leng banna” li fanoe e le hore ‘bohle re fihlele bonngoe tumelong le tsebong e nepahetseng ea Mora oa Molimo.’ (Baefese 4:13) Poleloana ‘bonngoe tumelong’ ha e bolele bonngoe ba lintho tse lumeloang feela empa e bolela le bonngoe ba balumeli. Joale, lena ke lebaka le leng leo ka lona Molimo a re fileng “limpho tseo e leng banna”—ho khothalletsa bonngoe har’a batho ba hae. Ba etsa see joang?
16. Ke hobane’ng ha e le habohlokoa hore baholo ba boloke bonngoe har’a bona?
16 Taba ea pele, ba lokela ho boloka bonngoe har’a bona ka bobona. Haeba balisa ba arohane, linku li ka ’na tsa hlokomolohuoa. Nako ea bohlokoa e neng e ka sebelisetsoa ho lisa mohlape e ka senngoa ka ho sa hlokahaleng ka liboka tse telele le ho pheha khang ka litaba tse sa reng letho. (1 Timothea 2:8) Ho ka ’na ha se ke ha itlisa hore baholo ba lumellane tabeng e ’ngoe le e ’ngoe eo ba buisanang ka eona, hobane ke banna ba nang le botho boo ho ka etsahalang hore bo fapane haholo. Bonngoe ha bo ba thibele ho ba le maikutlo a sa tšoaneng kapa le ho a ntša ka tsela e leka-lekaneng puisanong eo ho eona ho amoheloang likhopolo tsa bohle. Baholo ba boloka bonngoe ba bona ka ho mamelana ka tlhompho ba sa etse liqeto pele e mong a qeta taba ea hae. ’Me hafeela ho se na molao-motheo oa Bibele o tlōloang, e mong le e mong o lokela ho ikemisetsa ho inehela le ho tšehetsa qeto ea sehlopha sa baholo. Moea oa ho inehela o bontša hore ba tataisoa ke “bohlale bo tsoang holimo,” bo ‘nang le khotso le kahlolo e molemo.’—Jakobo 3:17, 18.
17. Baholo ba ka thusa joang ho boloka bonngoe ka phuthehong?
17 Baholo ba boetse ba falimehela ho khothalletsa bonngoe ka phuthehong. Ha litšusumetso tse arolang—tse kang litšebo tse kotsi, tšekamelo ea ho ba le maikutlo a fosahetseng kapa moea oa tlhōlisano—li sokela khotso, ntle ho tikatiko ba fana ka keletso e molemo. (Bafilippi 2:2, 3) Ka mohlala, e ka ’na eaba baholo ba lemohile batho ba tšoaeang liphoso ka ho tlōlisang kapa ba tloaetseng ho itšunya-tšunya litabeng tsa batho ba bang, kahoo e e-ba bo-ntšunye-khare. (1 Timothea 5:13; 1 Petrose 4:15) Baholo ba tla leka ho thusa ba joalo ho hlokomela hore tsela ena e khahlanong le seo re se rutiloeng ke Molimo le hore e mong le e mong o lokela ho “jara mojaro oa hae.” (Bagalata 6:5, 7; 1 Bathesalonika 4:9-12) Ka ho sebelisa Mangolo, ba tla hlalosa hore Jehova o tlohela lintho tse ngata matsoalong a rōna, ’me ha ho mang kapa mang ho rōna ea lokelang ho ahlola ba bang litabeng tse joalo. (Matheu 7:1, 2; Jakobo 4:10-12) Hore re sebeletse hammoho re le bonngoeng, ho lokela hore ho be le moea oa ho tšepana le oa ho hlomphana ka phuthehong. “Limpho tseo e leng banna” li re thusa ho boloka khotso ea rōna le bonngoe ka ho fana ka keletso ea Mangolo ha e hlokahala.—Baroma 14:19.
Ho Sireletsa Mohlape
18, 19. (a) “Limpho tseo e leng banna” li re sireletsa ho bo-mang? (b) Ho hlokahala hore linku li sireletsoe kotsing efe e ’ngoe, hona baholo ba nka bohato ka mokhoa ofe ho sireletsa linku?
18 Ea bone, Jehova o fana ka “limpho tseo e leng banna” bakeng sa ho re sireletsa hore re se ke ra susumetsoa “ke moea o mong le o mong oa thuto ka ho qhekella ha batho, ka mano a ho qapa phoso.” (Baefese 4:14) Lentsoe le neng le sebelisitsoe qalong bakeng sa “mano” ho thoe le bolela “ho qhekella mataeseng” kapa “tsebo ea ho etsa bolotsana ka mataese.” Na seo ha se re hopotse ka hore na bakoenehi ba sebetsa ka bohlale hakae? Ka ho pheha khang ka bokheleke, ba sotha Mangolo ha ba leka ho khelosa Bakreste ba ’nete tumelong ea bona. Baholo ba lokela ho falimehela “liphiri [tse joalo] tse hatellang”!—Liketso 20:29, 30.
19 Ho hlokahala hore linku tsa Jehova li sireletsoe likotsing tse ling hape. Davida molisa oa boholo-holo o ne a sireletsa mohlape oa ntate oa hae libataneng a se na tšabo. (1 Samuele 17:34-36) Le kajeno, ho ka ’na ha hlaha menyetla eo ho eona balisa ba amehileng ba Bakreste ba tlamehang ho bontša sebete e le hore ba sireletse mohlape ho mang kapa mang ea ka ’nang a tšoara linku tsa Jehova hampe kapa a li hatella, haholo-holo tse hlaselehang habonolo. Baholo ba tla potlakela ho tlosa phuthehong baetsalibe ba ka boomo ba ikemisetsang ho sebelisa mano, thetso le bolotsana e le hore ba ka etsa bokhopo.b—1 Bakorinthe 5:9-13; bapisa le Pesaleme ea 101:7.
20. Ke hobane’ng ha re ikutloa re sireletsehile tlhokomelong ea “limpho tseo e leng banna”?
20 Re leboha hakaakang ka “limpho tseo e leng banna”! Ha re le tlas’a tlhokomelo ea tsona e lerato, re ka ikutloa re sireletsehile, hobane li re khutlisetsa tseleng ka bonolo, li re haha ka lerato, ntle ho tikatiko li boloka bonngoe ba rōna, ’me ka sebete lia re sireletsa. Empa ke joang “limpho tseo e leng banna” li lokelang ho talima karolo eo li e phethang ka phuthehong? ’Me re ka bontša joang hore rea li ananela? Lipotso tsena li tla hlahlojoa sehloohong se latelang.
[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]
a Phetolelong ea Segerike ea Septuagint, leetsi lona lena le fetoletsoeng e le ‘ho khutlisetsa tseleng’ le ne le sebelisitsoe ho Pesaleme ea 17[16]:5, moo Davida ea tšepahalang a ileng a rapella hore mehato ea hae e tiee litseleng tsa Jehova.
b Ka mohlala, bona “Lipotso Tse Tsoang ho Babali” tokollong ea Molula-Qhooa oa June 15, 1980, leqepheng la 31-2, le sehlooho se reng, “A Re Nyonyeng Se Khopo” tokollong ea January 1, 1997, leqepheng la 26-9.
Na U sa Hopola?
◻ “Limpho tseo e leng banna” ke bo-mang, hona ke hobane’ng ha Molimo ka Kreste a li file phutheho?
◻ Baholo ba phetha boikarabelo ba bona joang ba ho khutlisetsa mohlape tseleng?
◻ Baholo ba ka etsa’ng ho haha balumeli-’moho le bona?
◻ Baholo ba ka boloka bonngoe ba phutheho joang?
[Setšoantšo se leqepheng la 10]
Kutloelo-bohloko e thusa baholo ho khothatsa ba nyahameng
[Setšoantšo se leqepheng la 10]
Bonngoe har’a baholo bo khothalletsa bonngoe ka phuthehong