Ho Hlokomela ba Hōlileng—Liphephetso le Meputso
SHINETSU, mosebeletsi oa Mokreste, o ne a thabela kabelo ea hae haholo. Lelapa la hae la litho tse tharo le ne le akareletsa mohoehali oa hae. Ba ne ba sebeletsa le phutheho e nyenyane ea Lipaki tsa Jehova ba thabile, ba ruta batho Bibele, ho fihlela ka letsatsi le leng a kōptjoa ho nahana ka ho etela liphutheho tse ling le mosali oa hae. Ho ne ho tla hloka hore a fetole sebaka sa bolulo beke le beke. O ne a thabetse tebello eo, empa ke mang ea neng a tla hlokomela Mohoehali?
Qetellong malapa a mangata a tla talimana le phephetso e tšoanang—hore na a ka hlokomela batsoali ba hōlang hamolemohali joang. Hangata ha ho nahanoe hakaalo ka taba ena ha batsoali ba sa ntsane ba phela hantle ’me ba sebetsa. Leha ho le joalo, lintho tse nyenyane tse kang letope ha ba leka ho kenya khare naleng kapa ho lebala ha ba leka ho hopola hore na ba qetetse neng ho bona ntho eo ba e behileng sebakeng sesele li ka bontša hore ba se ba tsofala. Leha ho le joalo, hangata ke kotsi kapa ho kula ha tšohanyetso ho hlokomelisang motho litlhoko tsa bona. Ho tlameha ho etsoa ho hong.
Linaheng tse ling batsoali ba thabelang bophelo bo batlang bo le botle ba khetha ho qeta lilemo tsa bona tsa morao le balekane ba bona ba le bang ho e-na le ho li qeta ba lula le bana ba bona. Linaheng tse ling, tse kang tsa Bochabela le tsa Afrika, ke tloaelo hore ba hōlileng ba lule le bana ba bona, haholo-holo mora e moholo. Sena ke ’nete haholo-holo haeba e mong oa batsoali a se a sa tsohe liphateng. Ka mohlala, Japane batho ba lilemo li 65 le ho feta ’me ba se ba sa tsohe liphateng ho isa bohōleng bo itseng, ba ka bang 240 000 ba hlokomeloa lapeng ke malapa a bona.
Litlamo tsa Botho le tsa Mangolo
Le hoja re phela molokong oo ba bangata e leng “baithati,” ba hloka “lerato la tlhaho,” ka ho hlakileng re na le litlamo tsa botho le tsa Mangolo ho ba hōlileng. (2 Timothea 3:1-5) Tomiko, ea hlokomelang ’mè oa hae ea hōlileng, ea tšoeroeng ke lefu la Parkinson, o ile a tsebahatsa boikutlo ba tlamo ea hae ea botho boo a neng a e-na le bona ha a re ka ’mè oa hae: “O ntlhokometse lilemo tse 20. Joale ke batla ho mo etsetsa se tšoanang.” Morena Salomone ea bohlale o ile a eletsa: “Mamela ntat’ao ea u tsoetseng, u se ke ua nyelisa ’m’ao, ha a tsofetse.”—Liproverbia 23:22.
Ho hang leeme kapa lehloeo la bolumeli ka lehlakoreng la motsoali eo eseng molumeli ha li hlakole taelo eo ea Mangolo. Moapostola oa Mokreste Pauluse o ile a bululeloa hore a ngole sena: “Ekare ha e mong a sa baballe bahabo, haholo ba ntlo ea hae, eo o latotse tumelo, ’me o fetisoa ke ea sa lumelang.” (1 Timothea 5:8) E ’ngoe ea liketso tsa Jesu tsa ho qetela pele a shoa e bile ho re behela mohlala ka ho etsa litokisetso tsa hore ’mè oa hae a hlokomeloe.—Johanne 19:26, 27.
Ho Sebetsana le Mathata a Hlahang
Ho hlokahala hore bohle ba etse liphetoho tse ngata ha malapa a kopana ka mor’a ho phela a arohane lilemo tse ngata. Liphetoho tsena li hloka lerato le leholo, mamello, le ho utloisisana. Haeba mora e moholo, kapa mora e mong kapa morali, a nka lelapa la hae hore le il’o lula habo, ho hlaha maemo a mangata a macha. Ho ka ’na ha ba le mosebetsi o mocha, likolo tse ncha bakeng sa bana, le tikoloho e ncha eo ba lokelang ho e tloaela. Hangata ho bolela mesebetsi e eketsehileng bakeng sa mosali.
Ho tla ba thata ka ho tšoanang hore batsoali ba fetohe. Mohlomong e ka ’na eaba ba se ba tloaetse tekanyo e itseng ea boinotši, khutso, le bolokolohi; joale ho se ho tla ba le mofere-fere o bakoang ke litloholo tse mafolo-folo le metsoalle ea tsona. Ba tloaetse ho iketsetsa liqeto ’me ba ka ’na ba halefisoa ke liteko leha e le life tsa ho ba laola. Batsoali ba bangata, ka ho bona esale pele nako eo malapa a bara ba bona a tla tla lula le bona ka eona, ba ahile matlo a ka thōko haufi le moo kapa ba eketsa matlo a bona ’me baa kopanya ka liphaseje bakeng sa ho fana ka tekanyo e itseng ea bolokolohi bakeng sa bohle.
Moo ntlo e leng nyenyane, ho ka ’na ha hlokahala hore ho etsoe liphetoho tse khōlō ho fana ka sebaka bakeng sa ba fihlang bocha. ’Mè e mong o ile a tšeha ha a hopola kamoo barali ba hae ba bane ba neng ba saretsoe ka teng ha thepa ea ntlo e eketsehileng le lintho tse ling li ne li tsoela pele ho kena ka likamoreng tsa bona e le hore ho tle ho be le sebaka bakeng sa nkhono oa bona ea lilemo li 80. Ho ntse ho le joalo, boholo ba mathata ana boa itharolla ha bohle ba elelloa bohlokoa ba ho etsa liphetoho ’me ba hopola keletso ea Bibele ea hore lerato “ha le ipatlele tsa lona.”—1 Ba-Korinthe 13:5.
Ho Fela ha Bolokolohi
Ho ka hlaha bothata bo tebileng bakeng sa mosali oa Mokreste haeba monna oa hae a sa arolelane le eena tumelo ea hae ’me a etsa qeto ea hore lelapa le il’o lula le batsoali ba hae. Litlhoko tsa ho hlokomela lelapa li ka etsa hore ho bonahale ho le thata ho leka-lekanya litlamo tsa hae tsa Bokreste le mesebetsi e meng. Setsuko o ile a re: “Monna oa ka o ne a na le boikutlo ba hore ho kotsi ho siea ’mè oa hae ea hōlileng le ea fokolang a le mong hae, ’me o ne a batla hore ka linako tsohle ke be teng hae. Ha ke ne ke leka ho ea sebokeng, o ne a halefa ’me a tletleba. Ka lebaka la khōliso ea ka ea Sejapane, qalong le ’na ke ile ka ba le boikutlo ba hore ho fosahetse ho mo siea a le mong. Empa, hamorao, ke ile ka hlokomela hore mathata ao a ka rarolloa.”
Hisako o ne a na le bothata bo tšoanang. Oa tlaleha: “Ha re il’o lula le lelapa labo monna oa ka, ka lebaka la ho tšaba hore na beng ka eena ba tla re’ng, o ile a batla hore ke fetole bolumeli ba ka ’me ke khaotse mesebetsi ea bolumeli ba ka. Ho mpefatsa lintho le ho feta, ka Lisontaha, beng ka eena ba lulang haufi le moo ba ne ba eta, ba nthatafaletsa ho ea libokeng. Ho feta moo, bana ba ne ba batla ho bapala le bo-motsoal’a bona ho e-na le ho ea libokeng. Ke ne ke bona hore bomoea ba rōna boa ameha. Ke ile ka tlameha ho nka bohato bo tiileng ’me ke hlalosetse monna oa ka hore bolumeli ba ka hase ntho e ka fetoloang joaloka sutu ea liaparo empa ke ba bohlokoa ho ’na. Hamorao, lelapa le ile la etsa liphetoho.”
Ba bang ba ile ba rarolla bothata ba ho fumana nako e eketsehileng ka ho ba le mothusi oa ka tlung oa nakoana ea tlang ho tla thusa letsatsi kapa a mabeli bekeng. Ba bang ba ile ba fumana tekanyo e itseng ea bolokolohi bakeng sa lithahasello tsa botho le mesebetsi ea Bokreste ka ho batla thuso ho bana ba bona, beng ka bona ba haufi, esita le metsoalle ka phuthehong. Banna le bona ba ile ba khona ho thusa mantsiboea kapa mafelo bekeng ao ka ’ona ba leng teng hae.—Moeklesia 4:9.
Ho ba Boloka ba Tšoarehile
Ho boloka ba hōlileng ba tšoarehile ke phephetso e ’ngoe eo ho lokelang ho talimanoa le eona. Batho ba bang ba hōlileng ba thabela ho kenya letsoho ho pheheng le ho etseng mesebetsi e meng ka lapeng. Ba ikutloa ba hlokoa haeba ba kōptjoa hore ba sale le bana ’me ba fumana khotsofalo ka ho hlokomela seratsoana sa meroho, ho hlokomela lipalesa, kapa ho kenya letsoho mosebetsing o itseng oa boikhathollo.
Leha ho le joalo, ba bang ba batla ho qeta boholo ba nako ba ithobaletse ’me ba lebella ho etsetsoa ntho e ’ngoe le e ’ngoe. Empa ho ba boloka ba tšoarehile haholo kamoo ho ka khonehang ka teng ho bonahala ho le bohlokoa hore ba lule ba phetse hantle, ba phele nako e teletsana, le ho hlaphoheloa kelellong. Hideko o ile a hlokomela hore le hoja ’mè oa hae a sebelisa setulo sa liqhoala, ho ea le eena libokeng e ne e le tšusumetso eo ’mè oa hae a neng a e hloka. Bohle ba ne ba mo amohela ka mofuthu ’me ba mo kopanyeletsa meqoqong. Thahasello eo a neng a e bontšoa e ile ea qetella e mo susumelelitse hore a lumele ho ithuta Bibele le mosali e mong ea hōlileng. Banyalani ba bang, ba lokelang ho hlokomela motsoali e mong ea tšoeroeng ke lefu la Alzheimer, ba ea le eena libokeng tsa Bokreste. Baa hlokomela: “Ka tloaelo ha a batle ho etsa letho, empa oa thaba ha a le libokeng. O amoheloa ka mofuthu, kahoo o tla ka thahasello. Re nahana hore ho molemo haholo bakeng sa hae.”
Shinetsu, ea boletsoeng qalong ea sehlooho sena, o ile a rarolla bothata ba hae ka ho fumanela mohoehali oa hae ntlo bohareng ba sebaka seo a neng a lokela ho sebeletsa e le mosebeletsi ea tsamaeang ho sona. Kahoo eena le mosali oa hae ba ne ba lula le eena pakeng tsa maeto a hae a ho ea liphuthehong tse fapaneng beke le beke. Kyoko, mosali oa hae o ile a re: “’Mè o na le boikutlo ba hore ke karolo ea bohlokoa ea mosebetsi oa rōna ’me o na le boikutlo ba hore oa hlokoa. O thaba haholo ha monna oa ka a mo kōpa hore a phehe lijo tse khethehileng.”
Ho Sebetsana le ho Hōla le ho Kula
Ha batsoali ba ntse ba tsofala, ho hōla le ho kula ho itseng ho ipha matla, kahoo ba hloka tlhokomelo e eketsehileng. Ba lebala matsatsi, linako, linako tsa selemo le litšepiso. Ba ka ’na ba hlōleha ho kuta moriri oa bona le ho hlatsoa liaparo tsa bona. Ba ka ’na ba lebala le mokhoa oa ho apara le oa ho itlhatsoa. Ba bang ba ba le bothata ba ho fumana libaka, ha ba bang ba ba le bothata ba ho robala bosiu. Ho na le tšekamelo ea hore ba phete ntho e le ’ngoe hangata ’me ba tenehe haeba ba hlokomelisoa ka hona. Mehopolo ea ba khelosa le ho ba ferekanya. Ba ka ’na ba phehella hore ba utsoelitsoe ho hong kapa hore masholu a leka ho thuha ntlo. Lelapa le leng le nang le barali ba bane le ile la tlameha ho mamella liqoso tse se nang motheo tsa boitšoaro bo bobe ba likamano tsa botona le botšehali. Ba ile ba re: “Ho ne ho sa amohelehe, empa re ile ra ithuta ho mamella liqoso tseo le ho leka ho fetola taba eo ho buuoang ka eona. Ho se lumellane le Nkhono ho ne ho se na thuso.”—Liproverbia 17:27.
Litlhoko tsa Maikutlo li Lokeloa ho Finyelloa
Ho hōla ho tlisetsa ba hōlileng likhathatso. Ho na le ho kula ho tebileng, ho hlōleha ho tsamaea le bothata ba kelello tse lokelang ho mamelloa. Ba bangata ba na le boikutlo ba hore bophelo ba bona ha bo laolehe kapa ha bo na morero. Ba ka ’na ba ikutloa hore ke mekhoka-khoale ’me ba bonahatsa takatso ea ho shoa. Ba lokela ho ikutloa ba ratoa, ba hlomphuoa le ho ameha. (Levitike 19:32) Hisako o ile a re: “Ka nako tsohle re leka ho kopanyeletsa ’Mè moqoqong oa rōna ha a le teng, re mo etsa sehlooho sa moqoqo moo ho khonehang.” Lelapa le leng le ile la ikitlaetsa ho matlafatsa boitlhompho ba ntate-moholo oa lona ka ho mo kōpa hore a tsamaise puisano ea temana ea letsatsi le le letsatsi ea Bibele.
Motho o lokela hore ka linako tsohle a hahamalle ho ba le pono e nepahetseng ea ba hōlileng. Bakuli ba sa tsoheng liphateng ba halefisoa ke ho utloa eka ho buuoa le bona ka tsela e ba nyenyefatsang kapa ha ba tšoaroe ka tlhompho. Kimiko, ea neng a lula le matsal’ae ea holofetseng, o ile a hlalosa: “’Mè o ne a le hlokolosi haholo, ’me o ne a tseba ha ke ne ke sa mo hlokomele ka pelo ea ka kaofela kapa ha ke ne ke mo talima ka tsela e mo halalang.” Hideko le eena o ile a tlameha ho sebetsana le boikutlo ba hae. “Qalong ke ne ke ferekane ha ke ne ke lokela ho hlokomela matsale. Ke ne ke ile ka ba pula-maliboho [e leng mosebeletsi oa nako e tletseng oa Lipaki tsa Jehova], ’me ke ne ke hlōloheloa tšebeletso haholo. Eaba ke bona hore ke lokela ho fetola monahano oa ka. Le hoja tšebeletso ea ntlo le ntlo e le ea bohlokoa, hona le hona e ne e le karolo ea bohlokoa ea ho mamela melao ea Molimo. (1 Timothea 5:8) Ke ile ka hlokomela hore ho hlokahala hore ke hlaolele lerato le kutloelo-bohloko haeba ke ne ke tla thaba. Letsoalo la ka le ne le nkhathatsa ha ke ne ke etsa lintho hore feela ke li etse. Ha ke qeta ho hlaheloa ke kotsi ’me ke utloa bohloko, ke ile ka nahana ka matsale le bohloko boo a bo utloang. Ka mor’a moo ho ile ha ba bonolo ho ’na hore ke bontše mofuthu le kutloelo-bohloko haholoanyane.”
Bahlokomeli le Bona ba Hloka Tlhokomelo
Ntho e ’ngoe e sa lokelang ho tlōlisoa mahlo holimo ke bohlokoa ba ho bontša kananelo ho motho eo ka ho khethehileng boima ba ho hlokomela motho ea hōlileng bo leng holim’a hae. (Bapisa le Liproverbia 31:28.) Basali ba bangata ba tsoela pele ho hlokomela litlamo tsa bona ho sa tsotellehe hore na baa babatsoa kapa che. Leha ho le joalo, ha re nahana hore na mosebetsi oa bona o akareletsa eng, ka sebele mantsoe a joalo ke a bohlokoa. Ho ka ’na ha etsahala hore ho be le ho hloekisa ho eketsehileng, ho hlatsoa, le ho pheha hoo ba lokelang ho ho etsa. Hape, nahana ka maeto a ho ea sepetlele kapa ngakeng, haesita le ho fepa kapa ho hlatsoa mokuli ea hōlileng. Mosali e mong, ea ileng a hlokomela matsal’ae ka nako e telele, o ile a re: “Kea tseba hore ho thata ho monna oa ka hore a hlahise kananelo ea hae ka mantsoe, empa o mpontša ka litsela tse ling hore o ananela seo ke se etsang.” Mantsoe a bonolo a teboho a ka etsa hore sena sohle se bonahale e le sa bohlokoa.—Liproverbia 25:11.
Ho Boetse ho na le Meputso
Malapa a mangata a ’nileng a hlokomela batsoali ba hōlileng ka lilemo a bolela hore sena se ba thusitse ho hlaolela litšoaneleho tsa bohlokoa tsa Bokreste: mamello, boitelo, lerato le hlokang boithati, ho tsotella, boikokobetso, le bonolo. Malapa a mangata a ile a atamelana maikutlong. Moputso o eketsehileng ke monyetla oa ho buisana ka ho eketsehileng le batsoali le ho ba tseba hamolemonyana. Hisako o buile tjena ka matsal’ae: “O phetse bophelo bo thahasellisang. O fetile har’a mathata a mangata. Joale ke se ke mo tseba hamolemonyana ’me ke ananela litšoaneleho tsa hae tseo ke neng ke sa li hlokomele pele.”
Kimiko, ea ileng a hlokomela batsoali ba monna oa hae le nkhono oa hae ea neng a sa tsohe liphateng, o ile a hlalosa: “Pele ke ithuta Bibele ho na le nako eo ke neng ke batla ho hlala ’me ke balehe boemo bona. Eaba ke bala hore re lokela ho ‘hlokomela . . . basali ba bahlolohali matšoenyehong a bona.’ (Jakobo 1:27) Ke thabetse hore ebe ke ile ka etsa sohle se matleng a ka, kaha hona joale ha ho setho sa lelapa se ka bang le mabaka a utloahalang a ho belaela ka tumelo ea ka. Letsoalo la ka le lokolohile.” E mong o ile a re: “Ke bone ka mahlo a ka liphello tse tšabehang tsa sebe sa Adama ’me joale ke ananela ka ho eketsehileng tlhokahalo ea sehlabelo sa thekollo.”
Na haufinyane u tla amohela setho se seng sa lelapa la heno ntlong ea hao? Kapa mohlomong u tla ea lula le batsoali ba hao ba hōlileng? Na u ikutloa u batla u ferekane? Hoo hoa utloahala. Ho tla ba le liphetoho tse lokelang ho etsoa. Empa u tla iphumana u putsitsoe haholo ka phihlelo eo.
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
Ba hōlileng ba hloka ho utloa ba ratoa le ho hlomphuoa