Sura ya 6
“Upendo, Ndio Kifungo cha Ukamilifu”
1-6. (a) Ni jambo gani linaloweza kutukia wakati wenzi wa ndoa wanapopendezwa mno na maoni yao wenyewe? (b) Ni kutii kanuni gani za Maandiko ambako kungeweza kuzuia ugomvi mkubwa usiongezeke?
‘SABABU gani tunachelewa kupata chakula cha jioni?’ akasema kwa ukali mume wake, akiwa amechoka kungojea na kuchoshwa na kazi ambayo amefanya siku hiyo.
2 ‘Acha manung’uniko yako. Karibu kiko tayari,’ mke akajibu vikali vikali. Hakuwa na siku yenye raha vilevile.
3 ‘Lakini sikuzote wewe ni mtu wa kuchelewa. Sababu gani huwezi kufuata wakati hata kidogo?’
4 ‘Hilo si kweli!’ mke akapaza sauti. ‘Lakini kama ungejaribu siku moja kuangalia watoto, hungenung’unika sana. Ingawaje, ni watoto wako vilevile!’
5 Ndivyo jambo hilo dogo kati ya mume na mke linavyogeuka kuwa jambo kubwa, likiwafanya wote wawili kukasirika na kuacha kusemezana. Kila mmoja anamtupia mwenziwe maneno makali, mpaka wanachukizwa na kukasirikiana, na jioni yao inaharibika. Afadhali mmojawapo angaliweza kuzuia jambo hilo lisiwe kubwa. Kama mambo yalivyokuwa, kila mmoja wao alikuwa akifikiria mno mambo yake mwenyewe na kusahau yale ya mwenzake. Hasira zikatokea.
6 Magumu kama hayo yanaweza kutokea katika mambo mengi. Yanaweza kuwa juu ya fedha. Au huenda mume akadhani kwamba mke ni mwenye wivu mno, hamruhusu afurahie ushirika na watu wengine. Huenda mke naye akadhani kwamba ametupwa na haonwi kuwa wa maana. Matata yangeweza kuwako kwa sababu ya jambo kubwa ambalo ni gumu au kwa sababu ya mambo mengi madogo-madogo. Kwa vyo vyote, iwavyo, jambo tunalopendezwa nalo sasa ni namna ya kumaliza hali hiyo. Mwenzi mmojawapo anaweza kuzuia matata yasiongezeke kwa kukubali ‘kugeuza shavu la pili,’ akikubali ‘kutolipa ovu kwa ovu,’ bali badala yake, ‘aushinde ubaya kwa wema.’ (Mathayo 5:39; Warumi 12:17, 21) Ili uweze kufanya hivyo, kunatakiwa kujizuia na kukomaa. Kunatakiwa upendo wa Kikristo.
UPENDO UNAVYOMAANISHA HASA
7-9. (a) Upendo unaelezwaje katika 1 Wakorintho 13:4-8? (b) Huo ni upendo wa namna gani?
7 Yehova Mungu aliongoza ili maelezo ya upendo yatolewe, kuonyesha unavyomaanisha na usivyomaanisha, katika 1 Wakorinto 13:4-8: “Upendo huvumilia, hufadhili; upendo hauhusudu; upendo hautakabari; haujivuni; haukosi kuwa na adabu; hautafuti mambo yake; hauoni uchungu; hauhesabu mabaya; haufurahii udhalimu, bali hufurahi pamoja na kweli; huvumilia yote; huamini yote; hutumaini yote; hustahimili yote. Upendo [haushindwi] wakati wo wote.”
8 Huenda upendo ukategemea mambo mengi—uzuri wa mwili, ujamaa au kufurahia ushirika wa mmoja na mwenzake. Lakini ili uwe na thamani ya kweli, Biblia inaonyesha kwamba upendo unapaswa uwe zaidi ya kuoneana shauku au kuvutiana. Unapaswa uongozwe na jambo litakalomletea faida nyingi zaidi yule anayependwa. Upendo wa namna hiyo unaweza hata kuhitaji mtu akaripiwe au atiwe adabu, kama mzazi anavyoweza kumtendea mtoto au kama Yehova Mungu anavyowatendea waabudu wake. (Waebrania 12:6) Bila shaka, kuna maono ya moyoni na kukasirika, lakini hayo hayaruhusiwi yazuie uamuzi wa hekima wala kanuni za haki katika kutendea wengine. Upendo wa namna hiyo unawatendea watu wote kulingana na kanuni njema za huruma na usawa.
9 Ili tufahamu zaidi sana namna upendo unavyoweza kuleta faida kwenye maisha ya jamaa yetu, na tuangalie zaidi maelezo yanayotolewa juu yake katika 1 Wakorintho 13:4-8.
10, 11. Tungetazamia nini kutoka kwa mwenzi wa ndoa aliye mvumilivu na mwenye fadhili?
10 “Upendo huvumilia, hufadhili.” Je! wewe unamvumilia mwenzi wako? Je! unajizuia hata wakati hali kuwa yenye kukasirisha, hata labda unapolaumiwa isivyo haki? Yehova ni mwenye kutuvumilia sote, nao ‘wema wa Mungu unajaribu kuwavuta watu wapate kutubu.’ Uvumilivu na fadhili, yote hayo ni matunda ya roho ya Mungu.—Warumi 2:4; Wagalatia 5:22.
11 Upendo haukubali makosa, lakini si wenye kulaumu sana. Si wenye kukosa subira (uvumilivu). Unaangalia hali zinazopunguza uzito wa makosa. (1 Petro 4:8; Zaburi 103:14; 130:3, 4) Hata mambo yakiwa mazito, upendo uko tayari kusamehe. Bila shaka mtume Petro alidhani alikuwa mwenye kuvumilia alipomwuliza Yesu hivi: “Ndugu yangu atanikosea mara ngapi nami nimsamehe? Mpaka mara saba?” Jibu la Yesu lilikuwa: “Si, mpaka mara saba, bali, mpaka mara sabini na saba.” (Mathayo 18:21, 22, NW ; Luka 17:3, 4) Upendo unasamehe mara nyingi, na hauachi kuonyesha fadhili. Je! ndivyo ulivyo wewe?
12, 13. Wivu unaweza kujitokezaje, na kwa sababu gani ni lazima kujitahidi kuuzuia?
12 “Upendo hauhusudu” (hauoni wivu). Ni vigumu kuishi na mwenzi wa ndoa mwenye wivu usio na sababu ya kweli. Wivu kama huo ni wenye kutilia wengine mashaka, wenye kushikilia mno mambo yake. Ni wa kitoto nao unamzuia mtu mwingine asiwe na hali ya asili na ya urafiki akiwa pamoja na wengine. Furaha inatokana na kutoa kwa ukarimu, haitokani na kutimiza dai la wivu.
13 “Ni nani awezaye kusimama mbele ya wivu?” Biblia inauliza. Wivu ni mmojawapo wa kazi za mwili wenye dhambi. (Mithali 27:4; Wagalatia 5:19, 20) Je! unaweza kuchunguza ndani yako mwenyewe uone ishara zo zote za wivu unaotokana na maoni ya kutokuwa na usalama nao unasitawishwa na wazo la uongo? Si vigumu kwa kawaida kuyaona makosa ya mtu mwingine, lakini tunapata faida nyingi zaidi tunapojichunguza wenyewe. “Palipo wivu na ugomvi, ndipo palipo machafuko, na kila tendo baya.” (Yakobo 3:16) Wivu unaweza kuharibu ndoa. Vizuizi vinavyotokana na wivu havitamfanya mwenzi wako kujiona salama, isipokuwa uangalifu wa upendo, huruma na tumaini.
14, 15. (a) Majivuno yanaonyeshaje kukosa upendo? (b) Badala ya kumdharau mwenzi wako wa ndoa, imempasa mtu afanye nini?
14 “Upendo hautakabari; haujivuni.” Ni kweli kwamba watu wengi wanafanya hivyo, lakini wachache sana wanapenda kusikia majivuno. Kwa kweli, ye yote anayemjua sana mtu mwenye majivuno anaweza kuudhika. Ijapokuwa watu wengine wanajivuna kwa kuzungumza habari zinazowapasa wenyewe, wengine wanatimiza jambo lilo hilo katika njia nyingine. Wanalaumu na kudharau wengine, na kwa kujilinganisha na wengine, jambo hilo linawainua juu ya wale wanaodharau. Kwa hiyo mtu anaweza kujiweka juu mwenyewe kwa kuwashusha (kuwadharau) wengine. Kudharau mwenzi wako wa ndoa bila shaka ni njia ya kujivuna.
15 Je! umepata kujiona ukizungumza hadharani makosa ya mwenzi wako, wakati wo wote? Unadhani kulimfanya mwenzi wake aoneje? Namna gani ikiwa wewe ndiwe makosa yako yangalikuwa yakifunuliwa hadharani? Ungalionaje? Kupendwa? Sivyo, “upendo hautakabari,” wala kwa kujisifu wala kwa kudharau wengine. Unapozungumza habari za mwenzi wako wa ndoa, uwe mwenye kujenga; kutakitia nguvu kifungo chenu. Na kwa habari ya mambo yanayosemwa juu yako, lifuate shauri la hekima linalopatikana katika Mithali 27:2: “Mwingine na akusifu wala si kinywa chako mwenyewe; mtu mgeni wala si midomo yako wewe.”
16. Ni mambo gani machache yasiyo ya adabu ambayo mtu aliye na upendo angeepuka?
16 Upendo “haukosi kuwa na adabu.” Kuna mambo mengi ambayo kwa wazi sana si ya adabu, kama uzinzi, ulevi na hasira. (Warumi 13:13) Tofauti na upendo, yote hayo yanaharibisha kifungo cha ndoa. Adabu mbaya, usemi na matendo ya kishenzi, vilevile kujiachilia kuwa na uchafu, yote hayo yanaonyesha ukosefu wa adabu nzuri za kibinadamu. Wewe unakuwaje mwangalifu ili usimchukize mwenzi wako wa ndoa katika jambo hilo? Je! unamtendea kwa huruma, adabu njema, na kwa heshima? Mambo hayo yote yanasaidia kuifanya ndoa iwe yenye furaha, ile inayoendelea.
17. Ugomvi unaweza kuepukwaje na mtu asiyetafuta faida zake mwenyewe?
17 Upendo “hautafuti mambo yake; hauoni uchungu.” Haufikirii faida zake wenyewe. Lingalikuwa jambo bora sana kama nini ikiwa mume na mke waliotangulia kutajwa mwanzoni mwa sura hii wangalikuwa hivyo. Yule mume hangalimtupia mke wake maneno ya ukali kwa sababu chakula cha jioni hakikuwa tayari mapema, naye mke hangalimjibu mume wake vikali. Ikiwa mke angalijua kwamba mume wake alikasirika kwa sababu alikuwa amechoka, badala ya kuona uchungu, labda angalijibu hivi: ‘Chakula cha jioni karibu kiko tayari. Bila shaka leo umefanya kazi sana hata ukachoka. Acha nikupe maji baridi ya matunda unywe wakati ninapotayarisha meza.’ Au ikiwa mume angalikuwa mwenye kufahamu zaidi, bila kujifikiria mwenyewe tu, labda angaliuliza kama kungekuwa na jambo lo lote ambalo angeweza kusaidia.
18. Upendo unaweza kumzuiaje mtu asione uchungu?
18 Je! wewe unaona uchungu upesi kwa sababu ya jambo ambalo mwenzi wako anasema au kufanya, au unajaribu kufahamu kusudi la kusema au kutenda hivyo? Labda hakukuwa na ubaya, kulikuwa ni kukosa kufikiri tu, na kulikuwa hakuna kusudi la kukasirisha mtu. Ukiwa na upendo, ‘jua halitakuchwa nawe ukiwa bado una uchungu.’ (Waefeso 4:26) Namna gani ikiwa mwenzi wako angejiona kukata tamaa, naye kwa kweli hakukusudia kusema wala kufanya jambo ambalo lingekuudhi? Je! huwezi kungojea hasira zitulie kisha mzungumze wakati huo? Kulifikia tatizo hilo kwa kutaka kufaidiana ninyi wawili, kutakusaidia useme jambo linalofaa. “Moyo wake mwenye hekima hufundisha kinywa chake [busara] .” “Afunikaye kosa hutafuta kupendwa,” si kuchochea ugomvi mwingi zaidi. (Mithali 16:23; 17:9) Kwa kupinga maelekeo ya kuendeleza ugomvi na ya kutaka kujionyesha kuwa huna kosa, unaweza kupata ushindi kwa ajili ya upendo.
19. (a) Ni nini linaloweza kutiwa katika ‘kufurahia udhalimu’? (b) Sababu gani hilo liepukwe?
19 Upendo wa kweli “haufurahii udhalimu, bali hufurahi pamoja na kweli.” Haudhani ni jambo la akili kumdanganya mwenzi wake wa ndoa—kwamba ni namna mmoja anavyotumia wakati wake, anavyotumia fedha, au watu anaoshirikiana nao. Hautumii maneno yanayoonekana kuwa ya kweli kidogo kumbe ni ya uongo ili aonekane kuwa mwenye haki. Udanganyifu unaharibu hali ya kutumainiwa. Ili uweko upendo wa kweli, inawapasa ninyi wawili mfurahie kusema kweli.
UPENDO WA KWELI UNA NGUVU NA USTAHIMILIVU
20. Namna gani upendo (a) ‘unavumilia mambo yote’? (b) ‘unaamini mambo yote’? (c) ‘unatumaini mambo yote’? (d) ‘unastahimili mambo yote’?
20 “Huvumilia yote; huamini yote; hutumaini yote; hustahimili yote.” Unavumilia mikazo na taabu zinazotokea katika ndoa, wakati wawili walio katika uhusiano huu wa karibu sana wanapojifunza kujipatanisha kila mmoja na hali za mwenzake. Unaamini shauri lote lililoandikwa katika Neno la Mungu na kulifuata kwa bidii, hata hali zinapoonekana kuwa hazifai. Na, ijapokuwa si wenye kudanganyika vyepesi katika kutendea watu wengine wanaotumia udanganyifu, hauna mashaka yaliyo na sababu. Badala yake, unaonyesha tumaini. Zaidi ya hayo, unatazamia yaliyo bora. Tumaini hilo linategemea uhakikisho wa kwamba matumizi ya shauri la Biblia yataleta matokeo bora. Kwa njia hiyo, upendo unaweza kuwa na hakika, wenye kutumainia mambo mazuri na kutazamia mbele. Vilevile, haugeuki, wala si upendo wa muda wa kupumbazwa akili. Upendo wa kweli unastahimili, unashindana na magumu wakati wa taabu. Una uwezo wa kuendelea. Una nguvu; lakini pamoja na nguvu zake zote, ni wenye fadhili, mpole, unakubali, mwepesi kuishi nao.
21, 22. Ni hali gani chache zinazoonyesha kwamba upendo haushindwi wakati wo wote?
21 “Upendo [huo haushindwi] wakati wo wote.” Ikiwa nyakati za taabu zinamkaza mume na mke hata wanaishiwa fedha, jambo gani laweza kutokea? Badala ya kufikiria kutafuta maisha yenye raha zaidi mahali pengine, mke aliye na upendo huo anashikamana sana na mume wake, akitafuta njia za kupunguza gharama (matumizi ya fedha) labda kuongezea mapato ya mume wake (Mithali 31:18, 24) Lakini namna gani ikiwa mke anaugua ugonjwa ambao unachukua miaka mingi? Mume aliye na upendo wa namna hiyo anafanya yote kadiri awezavyo ili atoe msaada ambao anahitaji, akisaidia kwa kufanya kazi nyumbani, kazi ambayo sasa mke hawezi kufanya, na kutoa uhakikisho wa kuendelea na uaminifu wake. Mungu mwenyewe anawekea jambo hilo mfano. Hata watumishi wake waaminifu waingie katika hali gani, ‘hakuna cho chote kinachoweza kuwatenga na upendo wa Mungu.’—Warumi 8:38, 39.
22 Ni magumu gani ambayo yangeweza kushinda upendo wa namna hiyo? Je! ndoa yako inao? Je! wewe mwenyewe unajizoeza upendo huo?
KUUKUZA UPENDO
23. Ni jambo gani linaloamua kama tutafanya jambo la upendo au lisilo la upendo?
23 Kama mshipa wa mwili, upendo unatiwa nguvu kwa kutumiwa. Kwa upande mwingine, upendo, kama imani, unakufa ikiwa hauna matendo. Maneno na matendo yenye kuongozwa na maoni yaliyo ndani ndani yetu, yanasemekana kuwa yakitoka katika moyo, yakionyesha makusudi yetu ya ndani ndani. “Kinywa cha mtu huyanena yaujazayo moyo wake. Mtu mwema katika akiba njema hutoa mema.” Lakini ikiwa maoni yaliyo ndani ya mioyo yetu ni maovu, “moyoni hutoka mawazo mabaya, uuaji, uzinzi, uasherati, wivi, ushuhuda wa uongo, na matukano.”—Mathayo 12:34, 35; 15:19; Yakobo 2:14-17.
24, 25. Unaweza kutiaje nguvu makusudi yako ili uonyeshe upendo?
24 Wewe unasitawisha katika moyo wako mawazo na maoni gani? Ikiwa kila siku unazifikiria njia ambazo katika hizo Mungu ameonyesha upendo na kutaka kufuata mfano wake, makusudi mema yatatiwa nguvu. Kwa kadiri unavyojizoeza zaidi upendo huo, ndivyo utakavyotenda na kusema zaidi kupatana nao, utatiwa kwa nguvu zaidi katika moyo wako. Kujizoeza upendo huo kila siku katika mambo madogo, kutaufanya uwe mazoea. Ndipo magumu makubwa ya mara kwa mara yakitokea, upendo huo utakuwapo, ukiwa umeimarishwa kwa nguvu, ukusaidie ushindane nayo.— Luka 16:10.
25 Je unaona jambo fulani lenye kusifika katika mwenzi wako wa ndoa? Msifu kwa hilo! Je! una maelekeo ya kufanya tendo la fadhili? Fuata maelekeo hayo! Yatupasa tuonyeshe upendo ili tuupokee. Kujizoeza mambo hayo kutakukaribisha wewe na mwenzi wako mwe karibu zaidi, kuwafanye ninyi wawili kuwa mmoja, kufanye upendo wenu ukue.
26, 27. Kushiriki mambo pamoja na wengine kunaongezaje upendo wa mtu?
26 Ili uongeze upendo, ushiriki upendo huo pamoja na wengine. Adamu, mtu wa kwanza, aliishi katika paradiso. Alipewa kwa wingi mambo yote ambayo mwili wake ulitaka. Tangu mwanzo alizungukwa na uzuri. Hakukuwako mashamba ya majani na maua, misitu na mito tu, bali vilevile kulikuwako wingi wa wanyama wa namna mbalimbali waliokuwa chini ya utawala wake akiwa mtunzaji wa dunia. Ijapokuwa hayo yote, takwa moja halikutimizwa : mwanadamu fulani wa kushiriki naye paradiso hiyo yenye uzuri. Je! umepata kuwa peke yako wakati ulipotazama kwa kustaajabia machweo yenye kupendeza ya jua, ukasema kwamba afadhali kama mpendwa wako angekuwapo ashiriki pamoja nawe? Au umepata kuwa na habari njema zenye kufurahisha, lakini usiwe na mtu ambaye ungeambia habari hizo? Yehova Mungu alifahamu uhitaji wa Adamu, naye akampa mwenzi wa kushiriki naye mawazo na maoni yake. Kushiriki mambo pamoja na mwingine kunawaleta watu wawili pamoja, na kunasaidia upendo uimarike na kukua.
27 Ndoa ni kushiriki mambo pamoja na mtu. mwingine. Labda kuna mtazamo wa upendo chumbani, mguso, neno la upole, hata kukaa kimya pamoja bila kusema neno. Kila tendo laweza kuonyesha upendo: kutandika kitanda, kusafisha vyombo vya kulia, kuweka akiba ya fedha ili kununua kitu ambacho mke anataka lakini hawezi kukiomba kwa sababu kuna mpango wa matumizi ya fedha, kusaidia mwenzi kazi anapochelewa kuzifanya. Upendo unamaanisha kushiriki pamoja kazi na michezo, taabu na furaha, mambo ya kutimiza na mambo yanayomshinda mtu kuyatimiza, mawazo ya akilini na maono ya moyoni. Shirikini pamoja miradi yenu, na kuitimiza pamoja. Hilo ndilo jambo linalofanya watu wawili wawe mmoja; hilo ndilo jambo linalokuza upendo.
28. Kutumikia kunakuzaje upendo?
28 Kutumikia mwenzi wako wa ndoa kunaweza kusaidia upendo unaomwonyesha upate kukomaa. Kwa kawaida mke anatumikia kwa kupika vyakula, kutandika vitanda, kusafisha nyumba, kufua nguo, kufanya kazi za jamaa. Kwa kawaida mume anatumikia kwa kutoa riziki ya chakula ambacho mke anapika, vitanda ambavyo mke anatandika, nyumba anayosafisha, nguo anazofua. Ni utumishi huo, ni utoaji huo, unaoleta furaha na kuusitawisha upendo. Kama Yesu alivyosema, kuna furaha nyingi katika kutoa kuliko zilivyo katika kupokea. Au, kuna furaha nyingi katika kutumikia kuliko zilivyo katika kutumikiwa. (Matendo 20:35, NW) Aliwaamhia wanafunzi wake kwamba “aliye mkubwa wenu atakuwa mtumishi wenu.” (Mathayo 23:11) Maoni hayo yataondoa roho yo yote ya kushindana na kuleta furaha. Tunapotumikia tunajiona kuwa tunahitajiwa, tunatimiza kusudi, nalo hilo linatupa hali ya kujiheshimu na kuturidhisha. Ndoa inampa mume na mke wote wawili nafasi tele ya kutumikia na kuona uradhi huo, na hivyo kuitia nguvu zaidi sana ndoa yao katika upendo.
29. Sababu gani upendo utavutia hata wale wasio watumishi wa Mungu?
29 Namna gani ikiwa mwenzi mmoja ni Mkristo, mtumishi wa Mungu anayefuata kanuni hizo za Biblia, lakini mwenzake sivyo? Je! hilo linageuza namna Mkristo anavyopaswa kutenda? Sivyo kabisa. Huenda kusiweko mazungumzo mengi juu ya makusudi ya Mungu upande wa yule Mkristo, lakini mwenendo ni ule ule. Yule mwenzi asiyeamini anayo mambo yale yale ya msingi anayotaka kama vile mwabudu wa Yehova, na mara nyingine anatenda katika njia ile ile. Hilo linaelezwa katika Warumi 2:14, 15: “Watu wa Mataifa wasio na sheria wafanyapo kwa tabia zao yaliyo ndani ya torati, hao wasio na sheria wamekuwa sheria kwa nafsi zao wenyewe. Hao waionyesha kazi ya torati iliyoandikwa mioyoni mwao, dhamiri yao ikiwashuhudia, na mawazo yao, yenyewe kwa yenyewe, yakiwashitaki au kuwatetea.” Kwa kawaida mwenendo mwema wa Mkristo utathaminiwa nao utaukuza upendo.
30. Je! upendo unapaswa kuonyeshwa wakati wa hali za ajabu tu? Sababu gani unajibu hivyo?
30 Upendo haungojei hali za ajabu zijitokeze ili ujionyeshe. Katika mambo mengine, upendo uko kama vazi. Ni nini kinachoshikamanisha vazi lako pamoja? Ni vifundo vikubwa vinavyofungwa kwa kamba? Au mashono madogo ya nyuzi nyingi? Mashono madogo mengi, na hivyo ndivyo ilivyo kwamba tunasema habari za vazi la kawaida au “mavazi” ya kiroho. Ni ma-neno na matendo machache yanayoendelea kuwa mengi, yanayotokea kila siku, ‘yakitufunika’ sisi na kufunua utu wetu. “Vazi” hilo la kiroho halitakwisha na kuwa lisilofaa kitu kama vazi la kimwili. Ni “mapambo yasiyoharibika,” kama Biblia inavyosema.—1 Petro 3:4.
31. Ni shauri gani jema juu ya upendo linalotolewa katika Wakolosai 3:9, 10, 12, 14?
31 Je! wataka ndoa yako ishikamanishwe pamoja kwa “kifungo cha ukamilifu”? Basi fanya kama inavyopendekezwa katika Wakolosai 3:9, 10, 12, 14, NW : “Uvueni utu wa kale pamoja na mazoea yake, na kujivika utu mpya .. . jivikeni shauku pole za huruma, fadhili, unyenyekevu wa akili, upole, na ustahimilivu . . . jivikeni upendo, maana ni kifungo kikamilifu cha umoja.”