Sura ya 12
Kifo Ni Adui Anayeweza Kushindwa
KIFO ni adui ya uhai. Kila wakati kunapokuwa na maziko kifo kinaonekana kuwa mfalme anayeelekea kushinda watu wote. (Warumi 5:14) Miti fulani inaishi miaka zaidi ya 1,000; samaki fulani miaka 150; lakini miaka ya mwanadamu ni 70 au 80 tu kabla hajatokomea kwa kumezwa na kifo.—Zaburi 90:10.
2 Basi Biblia ina sababu nzuri ya kuonyesha kifo kuwa adui. Ingawa tunaonekana kuwa na tamaa iliyo ndani yetu ya kuishi na kujifunza mambo bila kufikia kikomo, hata mtu awe amepata masomo mengi namna gani, hata awe na namna ngapi za ujuzi wa kufanya mambo, awe anapendwa sana na rafiki zake na watu wa ukoo, bado kifo kinamkomesha. (Mhubiri 3:11; 7:2) Watu walio wengi, wanaokubali kwamba kifo ni adui, wanatoa jasho jingi ili kukikawiza kisiwashinde upesi. Wengine wanafanya kukuru-kukuru (wanashughulika sana) kutafuta anasa yote wanayoweza kupata maishani kabla hawajashindwa.
3 Ingawa hivyo, muda wote wa historia watu wengi wameamini kwamba mtu anapokufa anakwenda kuishi maisha mengine. Plato, mwanafalsafa Mgiriki, alifundisha kwamba sisi tuna nafsi isiyoweza kufa inayoendelea kuwa hai wakati mwili unapokufa. Je! tunayo? Watu wamesisimuka wakataka kujua habari hizo kwa sababu ya hadithi za hivi majuzi za kwamba watu fulani waliodhaniwa wamekufa walifufuka na baadaye wakasimulia mambo ‘waliyoona baada ya kuupita mlango wa kifo.’ Je! wafu wako hai mahali fulani? Je! kifo kinaweza kushindwa nguvu?
USHINDI WA KWANZA WA KIFO
4 Biblia inaonyesha kwamba wanadamu waliumbwa waishi, si wafe. Mungu aliwaweka Adamu na Hawa katika bustani ya kupendeza sana ambamo wangeweza kufurahia maisha. Alichagua mti mmoja akauita “mti wa uzima.” Inaelekea kuwa kwamba kama Adamu na Hawa wangalithamini na kuonyesha ushikamanifu wao kwa Mungu, yeye angaliwaruhusu wale matunda ya mti huo. Hiyo ingalionyesha amewapa uzima wa milele. (Mwanzo 1:30; 2:7-9) Walakini, Adamu na Hawa walichagua wasimtii Mungu. Dhambi yao ikafanya wahukumiwe kufa.—Mwanzo 3:17-19.
5 Ili tuelewe kama kweli kifo ni adui asiyeweza kushindwa, tunahitaji kuyachunguza yaliyotokea wakati kifo kilipowashinda Adamu na Hawa. Je! ‘walikufa’ fofofo? Au “kifo” hicho kilikuwa daraja tu la kuwapitisha wafikie uzima wa namna nyingine?
6 Adamu alipokwisha kutenda dhambi kwa upumbavu, Yehova alishikilia neno lenye haki na uadilifu alilokuwa amenena. Alimwambia Adamu hivi:
“Katika jasho la uso wako wewe utakula mkate mpaka wewe utakaporudi kwenye ardhi, kwa maana kutoka hiyo wewe ulichukuliwa. Kwa maana wewe ni mavumbi na kwenye mavumbi wewe utarudi.” —Mwanzo 3:19, NW.
Maneno hayo yalikuwa na maana gani kwa Adamu na kwetu leo?
7 Masimulizi yanayotangulia hayo juu ya kuumbwa kwa Adamu yanatuambia: “Mungu akaanza kufanya umbo la yule mtu mume kwa mavumbi ya kutoka kwenye ardhi na kupuliza ndani ya mianzi ya pua ya huyo mtu mume ile pumzi ya uhai, na yule mtu mume akaja kuwa nafsi inayoishi.” (Mwanzo 2:7, NW) Ebu fikiria maana ya maneno hayo. Kabla Mungu hajamwumba Adamu kutokana na mavumbi, kulikuwa hakuna Adamu. Kwa hiyo, baada ya kufa na kuyarudia mavumbi, hakungekuwa na mtu anayeitwa Adamu.—Mwanzo 5:3-5.
JE! WAFU WANAJUA KITU?
8 Huenda watu wengi wakashangaa kwa kusikia wazo la kwamba Adamu alipokufa aliacha kuwako. Hata iwe hivyo, ile adhabu ya kutenda dhambi—kufa kwa Adamu na kurudia mavumbi—haikutoa dokezo (wazo) lo lote la kwamba angeendelea kuishi mahali pengine. Kifo ni kinyume cha uhai, kiwe ni cha mwanadamu au cha mnyama. Wote wawili wana “roho” au nguvu ile ile ya uhai. Ndiyo sababu Biblia inaeleza:
“Kuna tukio la mwisho kwa habari ya hao wana wa watu na tukio la mwisho kwa habari ya huyo mnyama, na wao wana tukio lile lile moja la mwisho. Kama yule mmoja anavyokufa, ndivyo yule mwingine anavyokufa; na wote wana roho moja tu, hivi kwamba hakuna ukubwa wa mwanadamu juu ya mnyama . . . Wote wametoka katika mavumbi, na wote wanarudi kwenye mavumbi.”—Mhubiri 3:19, 20, NW.
9 Je! ndiyo kusema kwamba wafu hawana mawazo wala hisi yo yote? Mhubiri 9:4, 5 inajibu hivi: “Imbwa aliye hai ni vizuri kuliko simba aliyekufa. Maana walio hai wanajua ya kwamba watakufa: lakini wafu hawajui kitu.” (Zaire Swahili Bible) Wakati mtu anapokufa, “mawazo yake yapotea,” hana uwezo wa kuhisi mambo wala kufanya kazi.—Zaburi 146:3, 4; 31:17.
10 Kwa kuwa Biblia inatuhakikishia kwamba wafu hawajui kitu wala hawahisi lo lote, ndiyo kusema kwamba kifo kinamalizia mtu maumivu na taabu. Ayubu, mtumishi mwaminifu wa Mungu, alijua hivyo. Alipokuwa akitaabishwa na ugonjwa wenye kumwumiza, yeye alisema: “Kwa nini sikufa tangu tumboni? . . . Kwa nini magoti yalinipokea? Ao kwa nini maziwa, ili ninyonye? Maana sasa ningelala na kutulia: ningelala usingizi, halafu ningepumzika.”—Yobu 3:11-13, Zaire Swahili Bible.
11 Lakini maneno hayo yanahusu nafsi pia?
12 Kwa ufupi, Maandiko yanafundisha kwamba nafsi yako ndiyo wewe. Maneno tuliyosoma katika Mwanzo 2:7 yanaonyesha hivyo. Kumbuka Mungu alifanya umbo la mwili wa mtu kutokana na mavumbi. Ndipo Mungu alipoutia uhai na ile pumzi iliyohitajiwa ili kuuendeleza ukiwa hai. Matokeo yakawa nini? Kulingana na Neno la Mungu mwenyewe, yule mtu “akaja kuwa nafsi inayoishi [Kiebrania, nephesh].” (Mwanzo 2:7, NW) Adamu hakupewa nafsi, wala yeye hakuja kuwa na nafsi. Yeye alikuwa nafsi. Biblia inafundisha jambo hilo kila mahali bila ugeu-geu. Karne nyingi baadaye mtume Paulo alitumia maneno ya Mwanzo 2:7, akaandika hivi: “Mtu wa kwanza, Adamu, akawa nafsi iliyo hai [Kigiriki, psykhe].”—1 Wakorintho 15:45.
13 Neno nephesh la Kiebrania na neno psykhe la Kigiriki, yanayopatikana katika maandiko hayo, yametafsiriwa kwa njia mbalimbali. Kwenye Ezekieli 18:4 na Mathayo 10:28 utaona kwamba, katika tafsiri nyingi za Biblia (za Kiingereza), maneno hayo yametafsiriwa kuwa “soul” (nafsi). Mahali penginepo pote maneno ayo hayo ya lugha za kwanza yametafsiriwa kuwa “anayekuwako,” “kiumbe,” au “mtu.” Hizo ni tafsiri zinazofaa za maneno hayo ya lugha za kwanza, na unapozilinganisha tafsiri zenyewe unaona kwamba nafsi ndicho kiumbe au mtu mwenyewe, wala si sehemu fulani isiyoonekana ya mwanadamu. Biblia inatumia maneno ayo hayo ya lugha za kwanza kuhusu wanyama, kuonyesha kwamba wanyama ni nafsi au wana uhai wakiwa nafsi.—Mwanzo 2:19, Mambo ya Walawi 11:46 na Ufunuo 8:9 katika tafsiri ya New World.
14 Akiwa nafsi, Adamu, au ye yote kati yetu, angeweza kula, kuona njaa na kuchoka. Katika Kiebrania cha kwanza, Biblia inasema kwamba nafsi zinafanya yote hayo. (Kumbukumbu la Torati 23:24, tafsiri ya New World; Mithali 19:15, Union Version na Zaire Swahili Bible; Mithali 25:25, tafsiri ya New World) Alipokuwa akikataza Waisraeli wasifanye kazi siku fulani, Mungu alionyesha wazi jambo jingine la maana juu ya nafsi, akisema: “Kwa habari ya nafsi yo yote ambayo itafanya namna yo yote ya kazi katika siku hii hii, lazima nitaiangamiza hiyo nafsi kutoka miongoni mwa watu wake.” (Mambo ya Walawi 23:30, NW) Kwa hiyo, hapo na katika maandiko mengine mengi, Biblia inaonyesha nafsi inaweza kufa.—Ezekieli 18:4, 20, tafsiri ya New World na Zaire Swahili Bible; Zaburi 33:19, tafsiri ya New World, Zaire Swahili Bible na Union Version.
15 Kujua kweli za Biblia za namna hiyo kunaweza kutusaidia tuzichunguze hadithi za hivi majuzi zinazosema watu fulani walikufa (mioyo yao ikawa haipigi wala ubongo haufanyi kazi), lakini wakafufuka na baada ya hapo wakaeleza watu kwamba walielea-elea hewani wakiwa nje ya mwili wao. Uwezekano mmoja ni kwamba labda walipotewa na akili kwa sababu ya dawa za kuwatibu au kwa sababu ubongo ulikosa oksijeni (hewa) ya kutosha. Hata kama hayo si maelezo kamili ya visa hivyo, sisi tunajua kwa uhakika kwamba hakuna nafsi isiyoonekana iliyouacha mwili ikaenda mahali pengine.
16 Pia, ikiwa wafu hawajui kitu hata kimoja, na ikiwa hakuna “nafsi” inayouacha mwili na kuelea-elea hewani, basi hakuwezi kuwako moto wa mateso unaozingoja nafsi za waovu, au sivyo? Lakini makanisa mengi yanafundisha ati waovu watateswa-teswa watakapokufa. Baada ya kuijua ile kweli inayohusu wafu, watu fulani wamekuwa na sababu nzuri ya kuudhika, wakiuliza: ‘Mbona dini yetu haikutuambia kweli juu ya wafu?’ Wewe mwenyewe una maoni gani?—Linganisha Yeremia 7:31.
KUNA TUMAINI GANI KWA WAFU?
17 Ikiwa watu wanaoishi sasa wanatumaini kufa tu kisha huo uwe ndio mwisho wao, basi kifo kingalikuwa ni adui asiyeweza kushindwa. Lakini Biblia inaonyesha kinaweza kushindwa.
18 Tumaini la mara tu mtu anapokufa ni kuwa kaburini. Zile lugha zilizotumiwa kuandika Biblia zilikuwa na maneno ya kuonyesha mahali pa wafu, yaani, kaburi la wanadamu wote kwa ujumla. Katika Kiebrania paliitwa “Sheoli.” Katika Kigiriki pakaitwa “Hadesi.” Maneno hayo yametafsiriwa katika Biblia nyingine-nyingine kwa kutumia maneno kama “kaburi,” “shimo” au hell (hata “kuzimu”). Hata yawe yametafsiriwa namna gani, maana ya maneno hayo katika lugha zile za kwanza si mahali penye mateso ya moto bali ni kaburi la wafu wasiojua kitu cho chote. Tunasoma hivi:
“Yote ambayo mkono wako wapata kutenda, tenda kwa uwezo wako wenyewe, kwa maana hakuna kazi wala kubuni wala maarifa wala hekima katika Sheoli [“hell,” Tafsiri ya Douay; “kaburi”, Zaire Swahili Bible], pale mahali ambapo wewe unakwenda.”—Mhubiri 9:10, NW.
Mtume Petro anatuhakikishia kwamba hata Yesu alipokufa alikwenda kwenye kaburi, “Sheoli,” “Hadesi” au hell.—Matendo 2:31, NW; linganisha Zaburi 16:10, NW au ZSB.
19 Pasipo shaka, mtu aliyekufa hana uwezo wa kubadili hali yake. (Ayubu 14:12) Kwa hiyo, je! ndiyo kusema tumaini kwa wafu ni kubaki tu katika hali ya kutojua kitu? Kwa wengine wao, hivyo ndivyo ilivyo. Biblia inafundisha kwamba watu watakaokataliwa kabisa na Mungu watabaki wamekufa milele.—2 Wathesalonike 1:6-9.
20 Wayahudi wa kale waliamini kwamba watu waliokuwa waovu mno wasingekuwa na tumaini la kuishi tena. Wayahudi hawakuzika watu wa namna hiyo. Bali, walitupa mizoga yao ndani ya bonde fulani nje ya Yerusalemu ambako mioto iliendelezwa katika hali ya kuwaka ili imalize takataka. Hilo lilikuwa Bonde la Hinomu, au Gehena (Jehanum). Akitumia mazoea ya kutupa takataka humo, Yesu alitumia Gehena kuwa mfano wa uharibifu kamili, bila mataraja ya kuishi wakati ujao. (Mathayo 5:29, 30) Kwa mfano, yeye alisema:
“Musiwaogope wale wanaoua mwili lakini hawawezi kuua nafsi [au, mataraja ya kuishi ukiwa nafsi]; lakini zaidi mwogope yeye anayeweza kuharibu nafsi na mwili vile-vile katika Gehena.”—Matayo 10:28, Zaire Swahili Bible.
Walakini, maneno ya Yesu yanatupa sababu ya kutumaini kwamba wafu wengi wataishi tena, hivyo wakishinde kifo.
USHINDI KUPITIA UFUFUO
21 Mungu alitenda moja la matendo yenye sifa kubwa zaidi katika historia kwa kumfufua Yesu Kristo baada ya yeye kuwa mfu siku kadha. Yesu akawa kiumbe wa kiroho anayeishi, kama alivyokuwa amekuwa kabla ya kuja duniani. (1 Wakorintho 15:42-45; 1 Petro 3:18) Mamia ya watu walimwona Yesu akitokea-tokea baada ya kufufuliwa. (Matendo 2:22-24; 1 Wakorintho 15:3-8) Mashahidi walioshuhudia jambo hilo walikuwa na nia ya kuingiza maisha zao hatarini ili waitetee imani yao ya kwamba Yesu alifufuliwa. Ufufuo wa Yesu unathibitisha kwamba kifo si adui asiyeweza kushindwa. Kifo kinaweza kushindwa!—1 Wakorintho 15:54-57.
22 Ushindi mwingi zaidi juu ya kifo unaweza kupatikana pia. Watu wanaweza kurudia uhai wa kibinadamu duniani. Yehova, ambaye hawezi kusema uongo, anatuhakikishia katika neno lake “ya kwamba kutakuwa na ufufuo wa wafu, wenye haki [watu walioyajua mapenzi ya Mungu na kuyatenda] na wasio haki [wale ambao hawakuzoea uadilifu] pia.”—Matendo 24:15.
23 Tunaweza kuwa na tumaini hakika kwamba Mungu ana uwezo wa kurudisha watu wawe na uhai wa kibinadamu. Wanadamu wanaweza kunakili katika utepe wa sinema au televisheni sura, sauti na tabia za mtu. Je! Mungu ashindwe kufanya zaidi ya hapo? Kumbukumbu lake ni pana zaidi sana ya utepe wo wote wa sinema au televisheni, hivi kwamba anaweza kuwaumba upya kwa ukamilifu wale anaotaka kuwafufua. (Zaburi 147:4) Tayari amekwisha kuonyesha jambo hilo. Biblia ina masimulizi kadha yanayoonyesha namna Mungu alivyotumia Mwanawe kurudishia wanadamu uhai. Unaweza kusoma mawili ya masimulizi hayo yenye kusisimua kwenye Yohana 11:5-44 na Lu-ka 7:11-17. Basi watu waliomwabudu Mungu zamani zilizopita walikuwa na sababu nzuri ya kuutazamia wakati ambao yeye angewakumbuka na kuwafufua. Kufanya hivyo kungekuwa kama kuwaamsha katika usingizi usiokuwa na fahamu.—Ayubu 14:13-15.
24 Kwa uhakika visa hivyo vya zamani vya watu waliofufuliwa viliwateremesha (viliwafurahisha) kweli kweli watu wa ukoo na rafiki za watu hao. Lakini visa hivyo vya ufufuo vilikishinda kifo kwa muda mfupi tu, kwa maana waliofufuliwa walikufa tena hatimaye. Hata hivyo, visa hivyo vinatuonyesha mapema njozi yenye kusisimua, kwa sababu Biblia inaonyesha kwamba unakuja “ufufuo ulio bora.” (Waebrania 11:35) Utakuwa bora zaidi sana kwa sababu wale watakaofufuliwa duniani hawatalazimika kufa tena. Jambo hilo litafanya kifo kipate kushindwa hata zaidi.—Yohana 11:25, 26.
25 Maneno ya Biblia juu ya namna Mungu anavyoweza kushinda kifo, na namna atakavyokishinda kweli kweli, yaonyesha anapendezwa na hali ya wanadamu kwa upendo. Yanapasa yatufahamishe utu wa Yehova kisha tumkaribie yeye zaidi. Kweli hizo zinatusaidia pia tuwe na usawaziko wa mawazo, kwa maana tunalindwa tusiogope kifo mno kama vile wanavyokiogopa watu wengi. Tunaweza kuwa na tumaini lenye furaha la kuwaona tena watu wa ukoo wetu na wapendwa wetu waliokufa wakati kifo kitakaposhindwa kupitia ule ufufuo.—1 Wathesalonike 4:13; Luka 23:43, NW au ZSB.
[Mambo ya Kuzungumziwa]
Sababu gani inatupasa tumchunguze “adui” kifo? (Ayubu 14:1, 2) ( 1-3)
Kifo kiliwafikiaje wanadamu? (4, 5)
“Kifo” kilikuwa na maana gani kwa Adamu? (6, 7)
Kwa kutumia Biblia ungeweza ku-mwonyeshaje mtu kama wafu wanajua au hawajui kitu? (8-11)
Kulingana na Biblia, “nafsi” ni nini? (12, 13)
Nafsi inaweza kufa, na hilo linaonyesha mambo gani? (14-16)
Ni jambo gani linalopata mtu baada ya kufa? (17-20)
Kifo kinaweza kushindwa namna gani? (21, 22)
Kwa sababu gani wakati ujao unaweza kusisimua (kufurahisha) watu? (23-25)
[Sanduku katika ukurasa wa 117]
“Inastahili kuangaliwa kwamba katika Agano Jipya hatuoni moto wa mateso ukitajwa kuwa sehemu ya mahubiri yale ya kwanza-kwanza. Kuna dalili katika Agano Jipya za kuonyesha kwamba ajali ya mwisho inayowapata wale wanaolikataa toleo la Mungu la wokovu inaweza kuwa ni maangamizi badala ya kuwa adhabu ya milele.’—“Kamusi ya Theolojia ya Kikristo” (ya Kiingereza), iliyohaririwa na Alan Richardson
[Picha katika ukurasa wa 114]
MAVUMBI
ADAMU
MAVUMBI
[Picha katika ukurasa wa 119]
Kufufuliwa kwa Lazaro kunaonyesha kifo kinaweza kushindwa