Kuwaheshimu Wazazi Wetu Wazee-Wazee

 1. Sisi tuna madeni gani ya kuwalipa wazazi wetu, na kwa hiyo tuhisije na tutendeje kuwaelekea?

“MSIKILIZE baba yako aliyekuzaa, wala usimdharau mama yako akiwa mzee,” akashauri mtu mwenye hekima wa zamani za kale. (Mithali 23:22) ‘Nisingefanya hivyo kamwe!’ huenda ukasema. Badala ya kuwadharau mama zetu—au baba zetu—wengi wetu huwapenda sana. Twatambua kwamba tuna deni kubwa la kuwalipa. Kwanza, wazazi wetu walitupatia uhai. Ingawa Yehova ndiye Chanzo cha uhai, bila wazazi wetu hatungekuwako hata kidogo. Hakuna tuwezacho kuwapa wazazi wetu kilicho chenye thamani kama vile uhai wenyewe. Kisha, ebu fikiria kule kujidhabihu, ule utunzaji wenye hangaikio, ile gharama, na ule uangalifu wenye upendo unaohusika katika kusaidia mtoto katika kijia cha utoto mchanga hadi utu mzima. Kwa hiyo, ni jambo linalofaa kama nini kwamba Neno la Mungu hushauri hivi: “Heshimu baba yako na mama yako . . . ipate kuwa vema kwako nawe upate kudumu muda mrefu juu ya dunia”!—Waefeso 6:2, 3.

 2. Watoto ambao wamekua waweza kuwalipaje wazazi wao “fidia ipasayo”?

² Mtume Paulo aliwaandikia Wakristo hivi: “Acha [watoto na wajukuu] wajifunze kwanza kuzoea ujitoaji-kimungu kwa watu wa nyumbani mwao wenyewe na kufuliza kulipa wazazi na babu na nyanya zao fidia ipasayo, kwa maana hili ni lenye kukubalika machoni pa Mungu.” (1 Timotheo 5:4) Watoto ambao wamekua hutoa “fidia [hii] ipasayo” kwa kuonyesha uthamini kwa miaka ya upendo, kazi, na utunzaji ambao wazazi na wazakuu wao waliwatolea. Njia moja ambayo watoto waweza kufanya hivyo ni kwa kutambua kwamba kama vile kila mtu mwingine yeyote, wale walio wazee huhitaji upendo na uhakikishio—na mara nyingi wanauhitaji sana. Kama vile sisi sote, wanahitaji kuhisi wanathaminiwa. Wanahitaji kuhisi kwamba maisha zao ni za maana.

 3. Twaweza kuwaheshimuje wazazi na wazakuu?

³ Kwa hiyo twaweza kuwaheshimu wazazi na wazakuu wetu kwa kuwajulisha kwamba twawapenda. (1 Wakorintho 16:14) Ikiwa wazazi wetu hawaishi nasi, twapaswa kukumbuka kwamba kuwasiliana nao kwaweza kuwafurahisha sana. Barua yenye uchangamfu, kupiga simu, au kuwatembelea kwaweza kuchangia sana shangwe yao. Miyo, anayeishi Japani, aliandika hivi alipokuwa mwenye umri wa miaka 82: “Binti yangu [ambaye mume wake ni mhudumu asafiriye] huniambia: ‘Mama, tafadhali “safiri” nasi.’ Yeye hunipelekea ratiba ya ziara watakazofanya na nambari ya simu itakayotumiwa kila juma. Naweza kufungua ramani yangu na kusema: ‘Ah. Sasa wapo hapa!’ Mimi humshukuru Yehova sikuzote kwa ajili ya baraka ya kuwa na mtoto kama huyu.”

 4. Mapokeo ya kidini ya Kiyahudi yalitiaje moyo kuwa na maoni yasiyo na huruma kuelekea wazazi wazee-wazee?

⁴ Je, mtu kuwaheshimu wazazi wake huenda pia kukahusisha kutunza mahitaji yao ya kimwili? Ndiyo. Kwamaanisha hivyo mara nyingi. Katika siku ya Yesu viongozi wa kidini Wayahudi walitegemeza mapokeo ya kwamba ikiwa mtu angetangaza kwamba fedha au mali zake zilikuwa “zawadi iliyowekwa wakfu kwa Mungu,” yeye alikuwa huru asiwe na daraka la kuzitumia kuwatunza wazazi wake. (Mathayo 15:3-6) Lilikuwa jambo likosalo huruma kama nini! Kwa kweli, viongozi hao wa kidini walikuwa wakitia watu moyo wasiwaheshimu wazazi wao lakini wawatende kwa njia ya kudharau wakiwanyima mahitaji yao kwa ubinafsi. Hatutaki kufanya hivyo kamwe!—Kumbukumbu la Torati 27:16.

 5. Yajapokuwa maandalizi yanayotolewa na serikali za nchi fulani, kwa nini nyakati nyingine mtu kuwaheshimu wazazi wake huhusisha kutoa msaada wa kifedha?

⁵ Katika nchi nyingi leo, misaada ya kutolewa na serikali huandalia baadhi ya mahitaji ya kimwili ya wazee-wazee, kama vile chakula, mavazi, na mahali pa kukaa. Kwa kuongezea, huenda wazee-wazee wenyewe wakawa waliweza kuweka kando fedha kwa ajili ya umri wao wa uzee. Lakini maandalizi hayo yakiisha au yasipokuwa ya kutosha, watoto wanawaheshimu wazazi wao kwa kufanya kadiri wawezavyo kutimiza mahitaji ya wazazi. Kwa kweli, kuwatunza wazazi waliozeeka ni uthibitisho wa ujitoaji-kimungu, yaani, ujitoaji wa mtu kwa Yehova Mungu, aliye Mwanzilishi wa mpango wa familia.

 6. Watu fulani wamefanya mipango gani ya kuishi ili kutunza mahitaji ya wazazi wao?

⁶ Watoto wengi walio watu wazima wameitikia mahitaji ya wazazi wao wanyonge-wanyonge kwa upendo na kujidhabihu. Watu fulani wamekaribisha wazazi wao nyumbani mwao wenyewe au wamehama ili kuwa karibu nao. Wengine wamehama ili kuishi na wazazi wao. Mara nyingi, mipango hiyo imethibitika kuwa baraka kwa wazazi na watoto pia.

 7. Kwa nini ni jambo jema kutotenda kwa haraka katika kufanya maamuzi kuhusu wazazi wazee-wazee?

⁷ Lakini, nyakati nyingi kuhama huko hakuwi na matokeo mazuri. Kwa nini? Labda kwa sababu maamuzi yanafanywa kwa haraka mno au yanafanywa tu kwa msingi wa hisia-moyo. “Mwenye busara huangalia sana aendavyo,” Biblia huonya kwa hekima. (Mithali 14:15) Kwa kielelezo, tuseme kwamba mama yako mzee-mzee anakuwa na ugumu wa kuishi peke yake nawe waona huenda akanufaika kwa kuhama ili aishi nawe. Katika kufikiria hatua zako kwa busara, huenda ukafikiria yafuatayo: Mahitaji yake halisi ni nini? Je, kuna huduma mbalimbali za kutolewa na serikali au za watu binafsi zinazotoa suluhisho badala linalokubalika? Je, yeye ataka kuhama? Ikiwa ataka, maisha yake yataathiriwa kwa njia zipi? Je, atalazimika kuacha marafiki nyuma? Hilo huenda likamwathirije kihisia-moyo? Je, umeongea juu ya mambo hayo pamoja naye? Kuhama huko huenda kukaathirije wewe, mwenzi wako, watoto wako mwenyewe? Ikiwa mama yako ahitaji utunzaji, ni nani atakayeutoa? Je, daraka laweza kushirikiwa? Je, umezungumzia jambo hili na watu wote wanaohusika moja kwa moja?

 8. Huenda ukamwendea nani ili kupata mashauri unapoamua jinsi ya kuwasaidia wazazi wako wazee-wazee?

⁸ Kwa kuwa daraka la kutunza ni la watoto wote katika familia, huenda likawa jambo la hekima kuwa na mkutano wa familia ili wote waweze kushiriki katika kufanya maamuzi. Kuongea na wazee katika kutaniko la Kikristo au na marafiki ambao wamekabili hali iyo hiyo huenda kukasaidia pia. “Pasipo mashauri makusudi hubatilika,” Biblia huonya, “bali kwa wingi wa washauri huthibitika.”—Mithali 15:22.

 9, 10. (a) Kujapokuwa kuzeeka kwao, wazee-wazee wapewe ufikirio gani? (b) Hata iwe ni hatua zipi zinazochukuliwa na mtoto ambaye amekua kwa niaba ya wazazi wake, yeye awape nini sikuzote?

⁹ Kuwaheshimu wazazi wetu wazee-wazee kwataka hisia-mwenzi na uelewevu. Kadiri wazeekavyo, huenda walio wazee wakaona inazidi kuwa vigumu kutembea, kula, na kukumbuka. Huenda wakahitaji msaada. Mara nyingi watoto huhangaika sana kwa ajili ya usalama wa wazazi wao na kujaribu kutoa mwongozo. Lakini wazee-wazee ni watu wazima wenye hekima na uzoefu uliokusanywa kwa muda wote wa maisha, muda wa maisha wa kujitunza wenyewe na kufanya maamuzi yao wenyewe. Utambulisho wao na hali yao ya kujistahi huenda ikatokana na daraka lao wakiwa wazazi na watu wazima. Wazazi wanaoona kwamba ni lazima wakabidhi udhibiti wa maisha yao kwa watoto wao huenda wakashuka moyo au wakawa wenye hasira. Wazazi fulani huwa na uchungu na hukinza kile ambacho huenda wakaona kuwa jitihada za kuwanyang’anya hali yao ya kujitegemea.

¹⁰ Hakuna masuluhisho yoyote yaliyo rahisi kwa matatizo hayo, lakini ni jambo lenye fadhili kuruhusu wazazi wazee-wazee wajitunze wenyewe na wafanye maamuzi yao wenyewe kwa kadiri iwezekanavyo. Ni jambo la hekima kutofanya maamuzi kuhusu yale yatakayowafaa zaidi wazazi wako bila kuongea nao kwanza. Huenda wakawa wamepoteza mengi. Waruhusu waweke yale waliyo nayo bado. Huenda ukaona kwamba kadiri ujaribuvyo kutodhibiti maisha ya wazazi wako, ndivyo uhusiano wako nao utakavyokuwa bora zaidi. Wao watakuwa wenye furaha zaidi, ndivyo na wewe. Hata ikiwa ni lazima kusisitiza juu ya mambo fulani kwa faida yao, kuwaheshimu wazazi wako kwataka kwamba uwape adhama na staha wanayostahili. Neno la Mungu hushauri hivi: “Mwondokeeni mtu mwenye mvi; heshimuni uso wa mtu mzee.”—Mambo ya Walawi 19:32.

11-13. Ikiwa uhusiano wa mtoto aliye mtu mzima na wazazi wake haujawa mzuri katika wakati uliopita, yeye awezaje bado kushughulikia ugumu wa kuwatunza katika miaka yao ya uzee?

¹¹ Nyakati nyingine tatizo ambalo watoto walio watu wazima hukabili katika kuwaheshimu wazazi wao waliozeeka lahusisha uhusiano waliokuwa nao na wazazi wao katika nyakati za mapema. Labda baba yako alikuwa mwenye ubaridi na bila upendo, mama yako mwenye kutawala na mwenye kudhulumu. Huenda bado ukahisi kufadhaika, kuwa na hasira, au kuumizwa kwa sababu wao hawakuwa wazazi ambao ungewataka wawe. Je, waweza kushinda hisia hizo?a

¹² Basse, aliyekua katika Finland, asimulia hivi: “Baba yangu wa kambo alikuwa amekuwa ofisa wa SS (kikosi cha polisi cha kisiri) katika Ujerumani ya Nazi. Alikasirika kwa urahisi, kisha akawa mtu wa hatari. Mara nyingi alimpiga mama yangu mbele ya macho yangu. Wakati mmoja alipokasirika nami, alirusha mshipi wake na kunipiga usoni kwa bizimu. Ilinipiga kwa nguvu sana hivi kwamba nilianguka juu ya kitanda.”

¹³ Hata hivyo, kulikuwa na upande mwingine wa hali yake. Basse aongezea: “Kwa upande mwingine, alifanya kazi kwa bidii sana naye hakusita kutunza familia kimwili. Hakunionyesha kamwe shauku ya kibaba, lakini nilijua alikuwa ametiwa makovu kihisia-moyo. Mama yake alikuwa amemfukuza akiwa mvulana mchanga. Alikua akiwa mpiganaji naye akaingia vitani akiwa mwanamume kijana. Niliweza kuelewa kwa kadiri fulani nami sikumlaumu. Nilipokuwa mwenye umri mkubwa akawa mgonjwa, nilitaka kumsaidia kadiri nilivyoweza hadi kifo chake. Hilo halikuwa rahisi, lakini nilifanya kadiri nilivyoweza. Nilijaribu kuwa mwana mwema hadi mwisho, nami nafikiri aliniona kuwa hivyo.”

14. Ni andiko gani linalohusu katika nyakati zote, kutia na zile zinazotokea katika kuwatunza wazazi wazee-wazee?

¹⁴ Katika hali za familia, kama vile katika mambo mengine, shauri hili la Biblia huhusu: “Jivikeni wenyewe shauku nyororo za huruma, fadhili, hali ya akili ya kujishusha chini, upole, na ustahimilivu. Endeleeni kuchukuliana mtu na mwenzake na kusameheana kwa hiari mtu na mwenzake ikiwa yeyote ana sababu ya kulalamika dhidi ya mwingine. Kama vile Yehova alivyowasamehe nyinyi kwa hiari, fanyeni hivyo nyinyi pia.”—Wakolosai 3:12, 13.

15. Kwa nini nyakati nyingine kuwatunza wazazi husononesha?

¹⁵ Kumtunza mzazi aliye mnyonge-mnyonge ni kazi ngumu, inayohusisha mambo mengi, madaraka mengi, na muda mrefu wa wakati. Lakini mara nyingi sehemu iliyo ngumu zaidi ni ya kihisia-moyo. Ni jambo la kusononesha kuona wazazi wako wakipoteza afya, kumbukumbu na hali yao ya kujitegemea. Sandy, atokaye Puerto Riko, asimulia hivi: “Mama yangu alikuwa kitovu cha familia yetu. Kumtunza kulikuwa jambo la kuumiza sana. Mwanzoni, yeye alianza kuchechema; kisha akahitaji bakora, kisha kifaa cha kumsaidia mtu atembee, kisha kiti chenye magurudumu cha kusukumwa. Baadaye afya yake ikazidi kuzorota hadi alipokufa. Alipatwa na kansa ya mifupa naye alihitaji utunzaji wa daima—mchana na usiku. Tulimwogesha na kumlisha chakula na kumsomea vitabu. Lilikuwa jambo gumu sana—hasa kihisia-moyo. Nilipong’amua kwamba mama yangu alikuwa anakufa, nililia machozi kwa sababu nilimpenda sana.”

16, 17. Ni shauri gani ambalo huenda likamsaidia mwenye kutoa utunzaji awe na maoni yenye kusawazika juu ya mambo?

¹⁶ Ikiwa wajipata ukiwa katika hali iyo hiyo, waweza kufanya nini ili kukabiliana na hali? Kumsikiliza Yehova kwa kusoma Biblia na kusema naye kupitia sala kutakusaidia sana. (Wafilipi 4:6, 7) Kwa njia yenye kutumika, hakikisha kwamba unakula milo yenye lishe na ujaribu kupata usingizi wa kutosha. Kwa kufanya hivyo, utakuwa katika hali bora zaidi, kihisia-moyo na kimwili pia, kumtunza mpendwa wako. Labda waweza kupanga kuwa na kipindi cha mara kwa mara cha pumziko kutokana na kawaida ya kila siku. Hata ikiwa likizo haliwezekani, bado ni jambo la hekima kuratibu wakati fulani kwa ajili ya pumziko. Ili kuweza kuondoka, huenda ukaweza kupangia mtu mwingine akae na mzazi wako anayeugua.

¹⁷ Si jambo lisilo la kawaida kwa watu wazima wenye kutoa utunzaji kutazamia mambo yasiyo na kiasi kutoka kwao wenyewe. Lakini usihisi kuwa na hatia kwa yale usiyoweza kufanya. Katika hali fulani huenda ukahitaji kumkabidhi mpendwa wako kwa utunzaji wa makao watunzwako wagonjwa. Ikiwa wewe ni mwenye kutoa utunzaji, jiwekee matazamio yawezekanayo. Ni lazima usawazishe mahitaji ya wazazi wako na pia ya watoto wako, mwenzi wako na yako mwenyewe.

18, 19. Yehova amefanya ahadi gani ya utegemezo, na ni ono jipi lionyeshalo kwamba yeye hutimiza ahadi hiyo?

¹⁸ Kupitia Neno lake, Biblia, Yehova huandaa kwa upendo mwongozo uwezao kumsaidia mtu sana katika kutunza wazazi wanaozeeka, lakini huo si msaada pekee anaoandaa. “BWANA yu karibu na wote wamwitao,” akaandika mtunga-zaburi chini ya upulizio. “Atakisikia kilio chao na kuwaokoa.” Yehova ataokoa, au kuhifadhi, waaminifu wake kupitia hata hali zilizo ngumu zaidi.—Zaburi 145:18, 19.

¹⁹ Myrna, katika Filipino, alijifunza hilo alipokuwa akimtunza mama yake, aliyefanywa asijiweze na mshtuko wa akili. “Hakuna jambo lenye kushusha moyo zaidi kuliko kumwona mpendwa wako akiteseka, asiweze kukuambia anakoumwa,” aandika Myrna. “Ilikuwa sawa tu na kumwona akifa maji polepole, na hakuna lolote ambalo ningeweza kufanya. Mara nyingi nilikuwa nikipiga magoti yangu na kuongea na Yehova kuhusu jinsi nilivyokuwa nimechoka. Nilipaaza kilio kama vile Daudi, aliyemsihi Yehova ayatie machozi yake katika chupa na amkumbuke. [Zaburi 56:8] Na kama vile Yehova alivyoahidi, alinipa nguvu nilizohitaji. ‘Yehova alikuwa tegemeo langu.’”—Zaburi 18:18.

20. Ni ahadi zipi za Biblia husaidia wenye kutoa utunzaji waendelee kuwa na matazamio mazuri, hata ikiwa yule wanayemtunza anakufa?

²⁰ Imesemwa kwamba kuwatunza wazazi wanaozeeka ni “hadithi isiyo na mwisho wenye furaha.” Hata zijapokuwa jitihada bora zaidi za kutoa utunzaji, huenda wale walio wazee wakafa, kama vile mama ya Myrna. Lakini wale wanaomtumaini Yehova wanajua kwamba kifo si mwisho wa mambo. Mtume Paulo alisema hivi: “Nina tumaini kuelekea Mungu . . . kwamba kutakuwa na ufufuo wa waadilifu na wasio waadilifu pia.” (Matendo 24:15) Wale ambao wamepoteza wazazi wazee-wazee katika kifo hupata faraja katika tumaini la ufufuo pamoja na ahadi ya ulimwengu mpya wenye kupendeza utakaofanywa na Mungu ambamo “kifo hakitakuwapo tena.”—Ufunuo 21:4.

21. Ni matokeo gani mazuri hutokana na kuwaheshimu wazazi wazee-wazee?

²¹ Watumishi wa Mungu hustahi sana wazazi wao, hata ingawa huenda hawa wakawa wamezeeka. (Mithali 23:22-24) Wao huwaheshimu. Katika kufanya hivyo, wao huona lile ambalo mithali hii iliyopuliziwa husema: “Na wafurahi baba yako na mama yako; na afurahi aliyekuzaa.” (Mithali 23:25) Na zaidi ya yote, wale wanaowaheshimu wazazi wao wazee-wazee pia humpendeza na kumheshimu Yehova Mungu.