Marko, Mwandikaji wa Injili ya Vitendo

JE! NYAKATI zote wewe unakuwa na haraka? Unakuwa na wakati mchache wa kusoma? Hata hivyo, je! ungependa kuelewa mambo makuu yanayohusu maisha na mafundisho ya Kristo upesi, bila kuchoshwa kwa kusimuliwa mambo mengi ya kidini au falsafa? Ndiyo kusema, ungependa kuujua ujumbe wa Kikristo kwa muhtasari fupi sana? Basi chukua Biblia usome kitabu cha Marko. Tunasema ni “kitabu” ingawa kina kurasa zipatazo 25 za Biblia yenye kipimo cha kadiri. Na kwa sababu gani tunasema Marko, badala ya wale waandikaji wengine wa Injili, Mathayo, Luka na Yohana? Ni kwa sababu Marko ndicho kitabu chenye kueleza mambo yale makubwa-makubwa upesi bila kukawia na ndicho kimejawa na vitendo hodari kati ya zile Injili nne au vitabu vya “habari njema” zinazoeleza maisha ya Yesu Kristo.

Roho (kusudi) ya Injili ya Marko inaonekana wazi katika sura ile ile ya kwanza ambapo analitumia neno la Kigiriki euthús, “mara” au “na mara” (upesi, bila kukawia), kwa kulitaja sehemu mbalimbali 11. Nyakati zote anaonyesha utendaji wa Kristo ulikuwa ukifanywa haraka sana kwa kulitumia neno hilo au maneno hayo mawili mara 42 katika maandishi yake yote.

Mapema katika sura ya kwanza masimulizi ya Marko yanataja Yesu alibatizwa na Yohana binamu yake katika mto Yordani. Kufikia mistari 16 mpaka 21, Kristo anachagua wanafunzi wanne wanaoambatana naye katika safari yake ya kwanza ya kuhubiri Galilaya. Juu ya wanafunzi wale wawili wa kwanza, Simoni na Andrea, waliokuwa wavua-samaki, tunasoma hivi: “Mara [euthús] wakaziacha nyavu zao, wakamfuata.” Halafu Yesu akachagua Yakobo na Yohana, waliokuwa wakitengeneza nyavu zao pamoja na baba yao, na “mara [euthús] akawaita.”​—Marko 1:10-43.

Njia ya pekee ya Marko ya kusimulia vitendo vyenye kufanywa upesi inaonyeshwa zaidi na masimulizi yaliyo katika sura ya tisa na ya kumi ambapo anasema makutano ‘walimwendea mbio’ Yesu na, baadaye, ‘wakakusanyika mbio.’ Yule mtawala kijana tajiri mwenye kuuliza ulizo ‘alikuja mbio, akapiga magoti’ mbele ya Kristo. Marko peke yake, kati ya wale waandikaji wa Injili zenye maoni mamoja kwa ujumla (Mathayo, Marko na Luka), ndiye anayetaja kwamba watu hao walipiga mbio nyakati hizo.​—Marko 9:15, 25; 10:17; linganisha Mathayo 19:16 na Luka 18:18.

Marko Alikuwa Nani?

Labda sasa unauliza hivi: Marko alikuwa nani? Je! yeye alikuwa shahidi mwenye kujionea mwenyewe matukio aliyoyasimulia? Au alipata habari kutoka vyanzo vingine?

Kwa wazi Mariamu, mama yake Marko, alikuwa mwamini na aliruhusu nyumba yake itumiwe kwa mikusanyiko ya Kikristo. unajua pia kutokana na kitabu cha Matendo ya Mitume kwamba yeye (Marko) alikwenda akauingia utumishi wa misionari akiwa mwenzi wa Barnaba binamu yake, na mwenzi wa mtume Paulo. Yeye hakuwa mtume wala shahidi mwenye kujionea mwenyewe mengi ya matukio anayosimulia. Inaweza kuwa alikuwa mwanafunzi wakati Yesu alipokamatwa, kwa maana wanachuo wengine wanamsema kuwa ndiye yule ‘kijana mmoja aliyemfuata’ na ‘kukimbia yu uchi’ wakati huo.​—Matendo 12:6-17, 25; 15:36-41; Marko 14:51, 52.

“Yohana, ambaye jina lake la pili ni Marko” anatajwa kwa mara ya kwanza katika maandishi ya Biblia kuhusiana na kufunguliwa kimwujiza kwa mtume Petro kutoka gerezani mwaka wa 44 W.K. Petro alijipeleka mwenyewe usiku nyumbani kwa Marko kujulisha Wakristo waliokutana huko kwamba amefunguliwa. (Matendo 12:12, 18) Wakati huo Marko hakujua kwamba mgeni huyu angevuta sana maisha yake katika miaka ya baadaye. Namna gani? Kwa sababu baadaye alipata kuwa mshirika wa karibu sana wa Petro, ambaye, katika barua yake ya kwanza iliyoongozwa na Mungu, hata alimwita “Marko mwanangu.” (1 Petro 5:13) Ingawa Marko alikuwa anaweza kupata habari kwa wengine, bila shaka Injili yake imesimuliwa kwa njia inayoonyesha ufahamiano mwingi ambao Petro alikuwa nao kuhusiana na maisha na huduma ya Yesu. Kuna ushuhuda gani wa kutaja jambo hilo? Mfano mwepesi utaonyesha maana.

Muda fulani baada ya karamu ya Kupitwa ya mwaka wa 31 W.K., Yesu alikuwa katika safari yake ya pili ya kuhubiri Galilaya, akiwa ameambatana na wale mitume 12. Yeye akaamua kuivuka Bahari ya Galilaya kwa mashua. Inapendeza kulingana na namna Mathayo na Marko wanavyoisimulia hadithi hii. Kwanza, Mathayo:

“Kukawa msukosuko mkuu baharini, hata chombo kikafunikizwa na mawimbi; naye [Yesu] alikuwa amelala usingizi.”​—Mathayo 8:24.

Ingawa habari hizo zinampa mtu wazo la kwamba kulikuwako dhoruba, hazikazii sana kitendo chenyewe wala kusisimua maoni ya moyo wa mtu. Marko alilielezaje tukio ilo hilo?

“Ikatokea dhoruba kuu ya upepo, mawimbi yakakipiga chombo hata kikaanza kujaa maji. Naye [Yesu] mwenyewe alikuwapo katika shetri, amelala juu ya mto.”​—Marko 4:37, 38.

Marko hakuwapo. Basi aliwezaje kueleza vizuri sana namna ilivyotukia hasa? Ni wazi kwamba mwenye kumpasha habari alikuwa Petro mvua-samaki. Je! umeona namna dhoruba na matokeo yake juu ya mashua inavyoelezwa wazi sana? Umeona pia maelezo zaidi ya kuitaja “shetri” ambayo Mathayo mtoza-kodi asiyejua sana mambo ya baharini hakutaja, ingawa yeye alikuwapo mashuani wakati wa tukio hilo? Hakika Petro alikuwa mtu wa kutazama sana matukio na kuyaweka sana katika kumbukumbu lake ndipo akaweza kukumbuka kwamba Yesu alikuwa “amelala juu ya mto.”​—Angalia Luka 8:23 pia.

Ni jambo jepesi kufahamu sababu inayofanya wanachuo fulani wawe wanamweleza Marko kuwa mkalimani (Mfasiri) wa Petro. Lakini je! hiyo inamaanisha kwamba kwa kweli Injili ya Marko inapasa kuitwa Injili ya Petro? Hata kidogo. Katika mambo mengi hadithi yenyewe inaonyesha kwamba Petro alikuwa mtu wa kutazama sana mambo, hata yale madogo-madogo. Lakini inaonekana wazi kwamba Marko ndiye aliyeandika kwa sababu ya namna masimulizi yalivyo wazi na yenye kuelewesha mtu upesi mambo yaliyotukia bila kukawia-kawia.

Jambo jingine la maana sana linalopasa kukumbukwa ni kwamba “Andiko lote liliongozwa na Mungu” na kwamba “hakuna unabii wa Andiko unaotokana na fasiri yo yote ya mtu binafsi . . . bali waandamu walisema yaliyotoka kwa Mungu wakati walipoongozwa kwa roho takatifu.” Hivyo tunapata mwunganisho wenye kufurahisha wa masimulizi ya Petro yanayotaja mambo kiukamili na uandikaji wa Marko wenye kutaja vitendo vinavyofanywa haraka. Hakika Marko alikuwa mmoja wa wale ‘walioongozwa’ kwa roho takatifu ya Mungu, au kani ya utendaji.​—2 Timotheo 3:16; 2 Petro 1:20, 21, NW.

Marko Aliandika kwa Ajili ya Nani?

Ni wazi kwamba kila mwandikaji wa Injili aliandika akifikiria kusaidia wasomaji walio tofauti na wa wale wengine, Mathayo aliandika kwa ajili ya Wayahudi hasa, kama inavyoonyeshwa na mitajo yake mingi juu ya Maandiko ya Kiebrania na kuhangaikia kwake maandishi ya ukoo wa Yesu ili kuthibitisha alikuwa mzao wa kisheria wa ukoo wa Abrahamu. Luka aliandika kwa faida ya “Theofilo mtukufu” na watu wa mataifa yote, na maandishi yake yakawa na majina ya ukoo unaorudi nyuma mpaka kwa Adamu. (Luka 1:1-4; 2:14; 3:23-38) Hivyo kila mmoja ana namna tofauti ya kuandika, mkazo tofauti na mwelekeo tofauti. Marko aliandikia nani hasa?

Inaelekea sana kwamba aliandika akiwa Rumi akiwa na lengo la kusaidia waamini Warumi. Namna yake ya Kigiriki ya uandikaji unaoeleweka vyepesi na kupendwa na watu wengi imechaganyika na maneno yaliyogeuzwa kidogo tu kutokana na maneno ya Kilatini. Hayo yangekuwa ni maelekeo ya kawaida sana kwa mtu mwenye kusema Kigiriki aliyeishi Rumi. Anatumia maneno ya Kilatini yasiyopungua tisa mara 18 kulingana na tafsiri ya Kiingereza ya New World. Maneno hayo ni kutia ndani speculator (Kigiriki, spekoulátora, maana yake “askari wa kulinda mtu”), praetorium (Kigiriki, praitórion, (“jumba la gavana”) na centurio (Kigiriki kenturíon,“afisa wa kijeshi,” au akida).​—Marko 6:27; 15:16, 39, NW.

Ushuhuda mwingine wa kuonyesha kwamba Marko aliandika kwa ajili ya Mataifa yasiyo ya Kiyahudi hasa ni uhakika wa kwamba hataji lo lote juu ya kuzaliwa kwa Yesu wala majina ya watu wa ukoo wake. Kwa kweli, katika maneno yake ya utangulizi anarukia moja kwa moja huduma ya Yohana Mbatizaji na tangazo lake juu ya Masihi. Ingawaje, hakukuwa na uhitaji wa kuandika habari zote za mwanzo wa maisha ya Yesu kwa kuwa zilikuwa zimekwisha kuelezwa vya kutosha katika Injili zilizotangulia za Mathayo na Luka. Sababu gani arudie ushuhuda wao kama alitaka kufaidi watu wasio Wayahudi? Basi jambo hilo linawapinga wanachuo wengi wa kisasa wa Biblia wanaoshikilia kwamba Marko ndiye aliyekuwa mwandikaji wa kwanza wa Injili. Wanachuo hao wanashikilia hivyo ingawa waandikaji-vitabu wa zamani zaidi wanakubali kwamba Mathayo ndiye aliyewatangulia waandikaji wale wengine wa Injili katika kuandika.

Kristo Akiwa Mtu

Marko anamwonyesha Kristo kuwa mtu wa namna gani? Tunajikuta tukienda mbio kujaribu kumfikia mfanyaji-miujiza mwenye haraka ambaye kila mistari michache anaelekea kuondoka mahali pa kwanza kwenda mahali pengine. Tunamfuata katika miujiza 19 iliyofanywa mahali mbalimbali pasipopungua 10 kando-kando ya Galilaya na Yudea.aHata hivyo tunasaidiwa wakati uo huo kumwona mtu huyo Yesu kuwa mwenye huruma. Maelezo mengi hata madogo-madogo yanaelezwa vizuri zaidi ya vile yalivyo katika Injili nyingineyo yote, na maitikio ya moyo wa Yesu yanaonyeshwa wazi. Kwa mfano:

“Basi wakamletea watoto wadogo ili awaguse; wanafunzi wake wakawakemea. Ila Yesu alipoona alichukizwa sana, akawaambia, Waacheni watoto wadogo waje kwangu . . . Akawakumbatia, akaweka mikono yake juu yao, akawabarikia.”​—Marko 10:13-16.

Je! unaweza kuwaza na kuona kwa macho ya akili yako jambo hilo likitukia? Ni mara nyingi namna gani tumesema au tukasikia watu wakisema maneno kama haya, “Watoto wanaweza kutazamwa lakini sauti yao isisikike”! Hapo wanafunzi walikuwa wakionyesha nia kama hiyo tu. Naye Bwana wao aliitikiaje? “Alichukizwa sana.” Inaonekana kwamba Petro, aliyeshuhudia jambo hilo kwa macho yake mwenyewe, alilikumbuka itikio la moyo wa Yesu lenye uadilifu. Wakati huo Yesu alisema: “Waacheni watoto wadogo waje kwangu, msiwazuie.” Hapo Marko anaeleza tukio lenye kugusa sana moyo wa kibinadamu lisilotajwa na waandikaji Mathayo na Luka. Ni kama kwamba yeye alitumia kioo cha kuleta picha karibu sana ili kukipiga picha yenye kuonekana wazi-wazi alipoandika hivi: “Akawakumbatia.” Hapo pana kitendo cha haraka na huruma wakati ule ule mmoja. Kwa kweli tunamwona Yesu akiwa kama vile macho ya kibinadamu ya Petro yenye huruma ya kiutu yalivyomwona akiwa. Jambo la kutufurahisha ni kwamba roho takatifu ilimsukuma Marko kutia ndani ya maandishi yake kijambo hicho kidogo kinachoongezea uzuri na uchangamshi wa tukio hilo.

Ikiwa hii ndiyo mara yako ya kwanza kuisoma Biblia au kuuchunguza Ukristo, inaweza kufaa uanze kwa kuisoma hadithi hii ya “habari njema” inayofafanua mambo wazi kabisa kwa bidii nyingi. Ni hadithi ya yule mwanamume mwenye vitendo vya haraka, Yesu Kristo. Yasahau yanayotukia ulimwenguni kwa saa moja au mbili kisha ujiingize katika usomaji wa hadithi ya Marko yenye kusisimua, “Mwanzo wa Injili ya Yesu Kristo.” (Marko 1:1) Haya, basi, ufanye hivyo “mara” (bila kukawia)!

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 21]

Ni nani aliyetoa maelezo yaliyo wazi na yenye kusisimua zaidi​—Mathayo au Marko?