Kuazimia Kumtumikia Yehova kwa Moyo Kamili
“Ukamtumikie kwa moyo mkamilifu, na kwa nia ya kukumbali; kwa kuwa [Yehova] hutafuta-tafuta mioyo yote, na kutambua mawazo yote ya fikira.”—1 MAMBO YA NYAKATI 28:9.
1. Ni maulizo gani yanayotokezwa na 1 Mambo ya nyakati 28:9?
ANDIKO lililotajwa juu linatokeza maulizo fulani juu ya moyo. Ikiwa linamaanisha moyo wa kimwili, mtu angewezaje kuishi kwa moyo mpungufu, usio kamili? Kwa mfano je, mtu angeweza kuishi akiwa na moyo nusu? Je! Yehova anaupekua-pekua moyo wa kimwili akitafuta makosa kama mtaalamu wa moyo wa kisasa? Kwa habari ya elekeo la mawazo, je, mawazo yanakaa ndani ya moyo wetu? Hivyo ndivyo marejezo fulani ya Biblia yanavyoelekea kusema, yakitaja ‘elekeo la mawazo ya moyo.” (Mwanzo 6:5; 1 Mambo ya Nyakati 29:18) Je! Yehova anachunguza mioyo yetu ya kimwili ili afahamu mawazo yetu ni nini? Maana yake nini hasa ‘kumtumikia kwa moyo kamili’?
2. Ni imani gani kuhusu moyo zilizofuatwa na Wamisri wa kale, Wababuloni, na mwanafalsafa Mgiriki Aristotle?
2 Wamisri wa kale waliamini kwamba moyo wa kimwili ulikuwa ndio makaa ya weledi (akili) na maoni ya kindani. Walifikiri pia kwamba huo una mapenzi yao wenyewe. Wababuloni walisema kwamba moyo ndio makao ya akili na upendo. Mwanafalsafa Mgiriki Aristotle alifundisha kwamba huo ndio makao ya hisia na ya nafsi. Lakini kadiri wakati ulivyopita na maarifa yakaongezeka, maoni hayo yalitupiliwa mbali. Mwishowe moyo ukawa vile unavyojulikana kuwa sasa, bomba la kuzungusha damu katika sehemu zote za mwili.
3. Ni mambo gani yanayoufanya moyo uwe wenye kustaajabisha sana?
3 Ndiyo, huo ni bomba hasa, lakini ni la kushangaza kama nini, lenye kububujisha kwa uaminifu yale maji mekundu ya uhai kila nukta ya maisha zetu! Ukiwa ni mkubwa kidogo kuliko ngumi, ukiwa na uzani unaopungua ratili, moyo wa kibinadamu unadunda-dunda mara 100,000 kwa siku, ukipiga-piga damu ya uhai kuipitisha katika mfumo wa mwili wa kilometa 96,000 zinazopokezwa damu kupitia mishipa ya moyo—karibu lita 7,600 kila siku, makumi ya mamilioni ya lita katika muda wa maisha ya mtu. Mpigo wa moyo unaamriwa na chembe zilizokusanyika mahali pamoja zinazouamulia utapiga kwa mwendo gani, zikipeleka visukumo vya umeme vinavyoongoza hesabu ya mipigo ya moyo. Hakuna musuli katika mwili unaofanya kazi kwa bidii, kwa muda mrefu, kwa imara, mwongo mmoja baada ya mwongo mwingine, kuliko moyo. Ukipatwa na mikazo ya ndani au ukifanyishwa mazoezi magumu sana unaweza kububujisha damu mwilini kwa kiasi cha mara tano zaidi. Moyo ukiondolewa nje kutoka kifuani bado utaendelea kupiga-piga kwa muda fulani. Chini ya hali zinazofaa, hata chembe zilizokatwa kutoka moyoni zitaendelea kufanya kazi kwa muda fulani. Ni ubongo tu unaohitaji chakula na oksijeni nyingi zaidi ya moyo.
4, 5. (a) Maandiko yanauhesabia moyo sifa gani? (b) Kulingana na Maandiko, ni maoni gani ya ndani na kusudio yanayokaa katika moyo?
4 Neno la Mungu linautaja moyo karibu mara elfu moja. Katika chache za mara hizo linaumaanisha moyo halisi. Katika nyingine chache linamaanisha makao au sehemu ya kati-kati ya kitu, kama vile “katika moyo wa bahari” na “katika moyo wa nchi.” (Ezekieli 27:25-27; Mathayo 12:40) Lakini, katika marejezo mengine karibu elfu moja, moyo unatumiwa kwa usemi wa mfano. Kamusi Theological Dictionary of the New Testament ya Kittel inayoorodhesha maandiko mengi chini ya “moyo” katika kimoja cha vichwa vinavyofuata: “Katika moyo zinakaa hisia na maoni ya ndani, tamaa na shauku za ndani.” “Moyo ndio makao ya ufahamu, chanzo cha mawazo na fikira.” “Moyo ndio makao ya nia, chanzo cha mashauri yenye kukatwa.” “Hivyo moyo ndio makao makubwa zaidi katika mwanadamu ambao Mungu anaangalia, na ndimo ilimo mizizi ya maisha ya kidini, inayoamua mwenendo wa kiadili wa mtu.
5 Maoni na misukumo ya ndani inakaa katika moyo huu wa mfano. Kulingana na maandiko mengi, moyo unaweza kuwa mchangamfu, wenye husuni, wenye kutiwa giza, wenye nuru, wenye uhitaji mkubwa, wenye tumaini, wenye kuzimia, mgumu. Unaweza kuwaka hasira au kuyeyuka kwa woga, wenye kiburi na majivuno au mpole na mnyenyekevu, wenye upendo mwingi sana au wenye kujawa na chuki, wenye kutakata na safi au wenye hatia ya uzinzi. Unakuwa na maelekeo ya uovu, lakini unaweza kutusukuma tutende mema.
Usiwe na Moyo Nusu-Nusu Wala na Mioyo Miwii
6, 7. (a) Ni watu wa aina gani ambao mtunga zaburi alichukia, na mfano wa hali hiyo unaonyeshwaje na vitendo vilivyokuwa katika Israeli na Yuda pia? (b) Yesu alionyeshaje kwamba utumishi wa moyo nusu-nusu kwa Yehova haukubaliki?
6 Ni lazima moyo halisi uwe kamili ndipo unaweza kufanya kazi, lakini moyo wa mfano unaweza kugawanywa. Mtunga zaburi, ambaye kwa wazi alikuwa mtu aliyeupendeza sana moyo wa Mungu mwenyewe, aliandika hivi kwa uongozi wa roho yake: “Walio na moyo nusu-nusu mimi nimewachukia.” (Zaburi 119:113) Kati yao walikuwapo wale Waisraeli ambao Eliya aliwauliza hivi kwa ushindani: “Mtasita-sita katikati ya mawazo mawili hata lini? [Yehova] akiwa ndiye Mungu, mfuateni; bali ikiwa Baali ni Mungu, haya! mfuateni yeye.” (1 Wafalme 18:21) Kwa moyo nusu-nusu, wao walisonga ‘kwa kusita-sita chini ya mawazo mawili tofauti.’
7 Vivyo hivyo, baada ya Yuda kumrudia Yehova kwa kiasi fulani, imeandikwa hivi “Lakini watu wakaendelea kutoa dhabihu katika mahali pa juu ila wakamtolea [Yehova] Mungu wao tu.” (2 Mambo ya Nyakati 33:17) Wakiwa na mioyo iliyogawanyika, walidai kwamba waliabudu Yehova lakini kwa njia isiyoruhusiwa na katika mahali walipokuwa wameabudia Baali hapo kwanza. Yesu alisema: “Hakuna mtu awezaye kutumikia mabwana wawili.” (Mathayo 6:24) Katika siku hizo watumwa walikuwa kama kifaa cha kutumiwa na mwenye mali kama alivyotaka. Wangeweza kuitwa watumikie mabwana-wakubwa wao muda wote wa saa 24 kwa siku. Wakati wao haungeweza kugawanywa kati ya mabwana-wakubwa wawili—nusu uwe na mmoja na nusu wa ule mwingine. Kwa hiyo Yesu alikuwa akimaanisha jambo hili: Yehova hataki utumishi wa nusu moyo!
8. Kwa usemi wa mfano, mtu mmoja anaweza kuwaje na mioyo miwili, na ni maandiko gani yanaonyesha jambo hilo?
8 Ndani ya kila mtu pana moyo halisi mmoja tu, lakini kwa usemi wa mfano, mtu mmoja anaweza kuwa na mioyo miwili. Daudi aliwataja wa namna hiyo, akisema: “Kwa mdomo laini wao wanaendelea kunena hata kwa moyo maradufu [“kwa moyo na moyo,” maelezo ya chini katika NW Ref. Bi.].” (Zaburi 12:2, NW) Moyo mmoja ulikuwa wa kujionyesha mbele ya watu, na ule mwingine ukashiriki kwa sura katika faida za kichoyo. Msimamo huo wenye pande mbili wa moyo maradufu umeelezwa katika Maandiko kwa njia hii: “Maana aonavyo nafsini mwake, ndivyo alivyo. Akuambia, Haya, kula, kunywa; Lakini moyo wake hauwi pamoja nawe.” “Anenapo maneno mazuri usimsadiki; Kwa maana ana machukizo saba moyoni mwake.”—Mithali 23:7; 26:25; Zaburi 28:3.
9. Ni jambo gani linaloonyesha kwamba ibada ya moyo maradufu ilikuwako katika siku za Yeremia na wakati wa Yesu pia?
9 Unafiki wa namna hiyo katika uhusiano wa kibinadamu ni jambo la kusikitisha sana, lakini unapopandwa katika ibada ya Yehova, unavuna mabaya. “Msitumainie neno la uongo mkisema, Hekalu la [Yehova], Hekalu la [Yehova], Hekalu la [Yehova] ndiyo haya. Angalieni, mnatumainia maneno ya uongo, yasiyoweza kufaidia. Je! mtaiba, na kuua, na kuzini, na kuapa kwa uongo, na kumfukizia Baali uvumba, na kuifuata miungu mingine ambayo hamkuijua; kisha mtakuja na kusimama mbele zangu katika nyumba hii, iitwayo kwa jina langu, na kusema, Tumepona; ili mpate kufanya machukizo hayo yote? ” (Yeremia 7:4, 8-10) Yesu alilaumu unafiki huo wa kuwa na moyo maradufu kati ya waandishi na Wafarisayo akisema: “Enyi wanafiki, ni vema alivyotabiri Isaya kwa habari zenu, akisema, Watu hawa huniheshimu kwa midomo; Ila mioyo yao iko mbali nami.”—Mathayo 15:7, 8.
10, 11. Yehova na hata Kristo Yesu wanatazama wapi katika kuhukumu mtu, na kwa sababu gani?
10 Kutokana na yote hayo sababu iko wazi ni kwa nini Yehova alimwambia Samweli hivi: “[Yehova] haangalii kama binadamu angaliavyo; maana wanadamu huitazama sura ya nje, bali [Yehova] huutazama moyo.” (1 Samweli 16:7) Kwa hiyo Yehova anapopima wanadamu, hategemei ushuhuda wa kijuu-juu; yeye anachunguza ndani-ndani mpaka kwenye moyo wa jambo lenyewe. Kristo Yesu aliutambulisha moyo kuwa ndio kani inayosukuma mwenendo wetu, uwe ni mwema au mbaya; “Mtu mwema katika hazina njema ya moyo wake hutoa yaliyo mema, na mtu mwovu katika hazina mbovu ya moyo wake hutoa yaliyo maovu; kwa kuwa mtu, kinywa chake hunena yale yaujazayo moyo wake.” Pia, “Moyoni hutoka mawazo mabaya, uuaji, uzinzi, uasherati, wivi, ushuhuda wa uongo, na matukano.”—Luka 6:45; Mathayo 15:19.
11 Kwa hiyo Kristo Yesu, ambaye amekabithiwa hukumu, anapatazama pia pale ambapo Yehova anatazama: “Mimi ndiye yule anayechunguza-chunguza figo [“Maoni ya ndani kabisa,” maelezo ya chini katika NW Ref. Bi.] na mioyo, nami nitawapa ninyi kila mtu kulingana na matendo yenu.” (Ufunuo 2:23, NW ) Kwa sababu hiyo, “linda moyo wako kuliko yote uyalindayo; maana ndiko zitokako chemchemi za uzima.”—Mithali 4:23
12. Kwa sababu gani kuwa na moyo kamili katika utumishi wa Yehova unadai jitihada ya bidii kwa upande wetu?
12 Ibada yetu kwa Yehova haipasi kamwe kuwa ya nusu moyo wala ya moyo maradufu, bali ya moyo kamili. Jambo hilo linadai jitihada ya bidii kwa upande wetu. Kwa sababu gani? Kwa sababu moyo ni wenye hila na unaweza kuwa mdanganyifu sana. Ni ajabu sana jinsi moyo ulivyostadi katika kutafuta sababu za kupunguza uzito wa makosa yanayovutia mwili wetu wenye dhambi. Ingawa huo unaweza kutudanganya, na kuficha makusudio yetu ya kweli tusiyajue, bado Yehova anauona jinsi ulivyo kabisa. Yeye anatuacha tujue hivyo, akisema: “Moyo huwa mdanganyifu kuliko vitu vyote, una ugonjwa wa kufisha; nani awezaye kuujua? Mimi [Yehova], nauchunguza moyo, navijaribu viuno [figo, NW ] , hata kumpa kila mtu kiasi cha njia zake, kiasi cha matunda ya matendo yake.”—Yeremia 17:9, 10.
Kujipatia Moyo Kamili
13. Yesu alisema nini juu ya wanadini fulani wa siku zake, na matokeo yalikuwa nini kwao, kwa sababu ya mwenendo huo?
13 Kwa habari ya wanadini wa siku zake, Yesu alisema: “Mioyo ya watu hawa imekuwa mizito, Na kwa masikio yao hawasikii vema, Na macho yao yameyafumba; Wasije wakaona kwa macho yao, Wakasikia kwa masikio yao Wakaelewa kwa mioyo yao, Wakaongoka nikawaponya.” (Mathayo 13:15) Kwa sababu ya maoni ya kidini waliokuwa wametangulia kuimarisha sana akilini, walifunga macho na masikio yao na kufanya mioyo yao iwe migumu wasifuate fundisho la Yesu. Kwa kukataa karipio, walishindwa kupata moyo wenye makusudio yanayofaa: “Yule anayesikiliza karipio anajipatia moyo [“anajipatia kusudio jema,” maelezo ya chini katika NW Ref. Bi.].” (Mithali 15:32, NW ) Wao walidai kuwa waliabudu Mungu, lakini walifanya “uadilifu” wao uonekane na wanadamu.—Mathayo 6:1, 2, 5, 16, NW.
14. Ni mifano gani inayoonyesha njia ambayo ukweli unafuata ili kuingia ukae ndani yetu sana?
14 Ni afadhali zaidi kuwa kama Mfalme Yehoshefati wa Yudea! Yeye ‘alitayarisha moyo wake kumtafuta Mungu wa kweli.’ (2 Mambo ya Nyakati 19:3, NW ) Matayarisho bora zaidi unayoweza kufanya katika kumtafuta Mungu ni sala inayotoka moyoni. Wakati Hana mwenye dhiki aliposali kwa bidii nyingi kuelekea Yehova, “alikuwa akinena moyoni mwake,” na sala yake ilijibiwa. Inayohitajiwa pia ni nia ya kusikiliza. Mama ya Yesu alisikiliza: “Mama yake akaziweka kwa uangalifu usemi hizo zote katika moyo wake.” Alianza “kukata mashauri katika moyo wake.” Akawa mwanafunzi mwaminifu wa Yesu. Yehova anasaidia mtafutaji mwenye moyo mweupe. Lidia mwenye kumwogopa Mungu alimsikiliza Paulo, “na Yehova akafungua moyo wake wazi ili aelekeze fikira kwenye mambo yaliyokuwa yananenwa na Paulo.” Alibatizwa. (1 Samweli 1:12, 13, UV; Luka 2:19, 51; Matendo 16:14,15, NW ) Siku zote ni moyo wa mfano—hisia, maoni ya ndani, yale makusudio mema—yanayoruhusu ukweli uingie na kukaa ndani ya mtu.
15. Ili kujipatia moyo kamili, ni lazima tuwe tayari kufanya nini?
15 Ili tujipatie moyo kamili, ni lazima tujitayarishe katika maoni ya ndani kusukuma kando mawazo tuliyotangulia kuimarisha katika akili zetu, tukiwa na nia ya kuacha Mungu awe wa kweli hata kama kufanya hivyo kutabomoa mengine ya maoni au mafundisho tuliyoyapenda sana. (Warumi 3:4) Ni lazima turushe nje makusudio ya kichoyo ili tufanye mioyo yetu iweze kupokea mapenzi na njia za Yehova. Wakati mmoja Yehova aliandika sheria zake juu ya mawe, lakini baadaye aliandika sheria juu ya mioyo ya kibinadamu. Mtume Paulo pia aliandika juu ya mioyo. Nawe, pia, unaweza “kuandika fadhili za upendo na ukweli juu ya ubao wa moyo wako.”—Waebrania 10:16; 2 Wakorintho 3:3, UV; Mithali 3:3, NW.
16. Ni maulizo gani yanayokazia hatua ambazo ni lazima mtu achukue ili awe na moyo kamili kuelekea Yehova? ’
16 Je! moyo wako unastahili kuwa mahali panapofaa kuandikwa kanuni na maagizo ya kiadili ya Yehova? Je! wewe utauosha moyo ili uondoe mawazo uliyotangulia kuimarisha humo ili ukweli wa kimungu upate nafasi ya kuingia? Basi je, wewe utaendelea kujifunza, kubadili akili yako, kuuvua ule utu wa kale, na kuuvaa utu mpya wenye kufuata mtindo ulio mfano wa Mungu? Je! wewe utafanya yote uwezayo uwe mfanya kazi asiye na jambo la kuaibikia, ukilitumia kwa halali neno la ukweli?—Warumi 12:2; Wakolosai 3:9, 10; 2 Timotheo 2:15.
Kudumisha Moyo Kamili
17. Daudi alimwonyaje kwa upole Sulemani mwanaye, na jambo gani lililofanya Sulemani ashindwe kufuata shauri hilo?
17 Daudi alimwambia Sulemani hivi: “Nawe, Sulemani mwanangu, mjue Mungu wa baba yako, ukamtumikie kwa moyo mkamilifu, na kwa nia ya kumkubali; kwa kuwa [Yehova] hutafuta-tafuta mioyo yote, na kuyatambua mawazo yote ya fikira.” Sulemani alianza kutumikia akiwa na moyo kamili, lakini miaka ilipozidi kupita, yeye hakuudumisha: “Ikawa, Sulemani alipokuwa mzee, wake zake wakamgeuza moyo wake, afuate miungu mingine, wala moyo wake haukuwa mkamilifu kwa [Yehova], Mungu wake, kama moyo wa Daudi baba yake.”—1 Mambo ya Nyakati 28:9; 1 Wafalme 11:4.
18, 19. (a) Ni njia gani mbalimbali atakazotumia Shetani akufanye ushindwe kudumisha moyo kamili? (b) Njia hizo za Shetani zilizo za ujanja zaidi zikishindwa kufanikiwa, mbinu zake zitabadilika ziwe nini?
18 Je! wewe utafanikiwa mahali aliposhindwa Sulemani? Kwa kuwa umekwisha kujiweka wakfu kuwa shahidi wa Yehova, ukaweka kando hali yote ya kuwa na moyo nusu nusu au moyo maradufu katika ibada yako, ukayakubali maneno ya Yesu ‘kumpenda Yehova Mungu wako kwa moyo wako wote,’ je, sasa wewe utajipiga konde ili uweke moyo wako ukiwa umejitoa kikamili kuelekea utumishi wa Yehova? (Mathayo 22:37, NW ) Shetani hatapenda hivyo, naye ni adui mlaghai. Shabaha yake itakua ni kupata moyo wako. Yeye anajua kwamba una elekeo la kutenda dhambi, naye anaweza kutafuta njia ya kujipinda-pinda apenye ndani ukiacha kujihadhari. Je! kwani yeye ‘hakumtia Yuda Iskariote moyo wa kumsaliti Yesu? ’ (Yohana 13:2) Yeye anajua sehemu zetu zilizo dhaifu —pesa, utafutaji wa vitu vya kimwili, vitumbuizo, kiburi, kufuatia kazi za kimwili za maisha, kujionyesha-onyesha tamaa za kimwili—naye anavitupa vishale vyake vyenye moto kuzielekea sehemu hizo. Je! wewe itavizima vyote kwa ngao ya imani?—Waefeso 6:16; 1 Yohana 2:15-17.
19 Na wakati njia zote hizo za kishetani zinaposhindwa kufanikiwa, yeye haachii hapo. Anakuwa simba mwenye kunguruma akijaribu kumeza mashahidi waaminifu wa Yehova kwa kutumia wafanya ghasia wenye jeuri, mapigo, vifungo gerezani, na hata kifo. Lakini katika yote hayo Yehova atawatia nguvu wale ambao mioyo yao ni kamili kumwelekea Yeye.—Yakobo 4:7; 1 Petro 5:8-10; Ufunuo 2:10.
20, 21. (a) Ni maulizo gani yanayoweza kuulizwa katika kuchunguza moyo halisi? (b) Maulizo yanayofanana na hayo yanaweza kutumiwaje kuchunguza moyo wa mfano?
20 Ule moyo halisi unahitaji kuchunguzwa-chunguzwa mara kwa mara. Je! huo unapokea ulishaji mzuri, kwa vipimo vinavyotosha, katika nyakati za ukawaida? Je! mwendo wake wa kupiga-piga ni thabiti na wenye nguvu au unajikokota na ni dhaifu? Je! huo unadumisha mkazo wa damu unaofaa? Je! unapata mazoezi unaohitaji? (Ili moyo uwe na afya unahitaji kupiga-piga kwa nguvu kwa vipindi virefu.) Je! kiongoza-mwendo katika moyo huo kinarekebisha-rekebisha mwendo ili ulingane na mahitaji yenye kubadilika? Je! moyo huo unaonekana kwamba unatiwa chini ya mazingira yanayofanya maoni ya ndani yakazike sana?
21 Ikiwa moyo wa kimwili unahitaji kuchunguzwa-chunguzwa, ni zaidi sana ule moyo wa mfano! Yehova anauchunguza; nasi tunapaswa kufanya hivyo. Je! huo unapata vipimo vya kutosha vya chakula cha kiroho kupitia funzo la kibinafsi la ukawaida na kuhudhuria mikutano (Zaburi 1:1, 2; Mithali 15:28; Waebrania 10:24, 25) Je! hisia na maoni ya ndani yaliyo katika moyo huu zinatusukuma kwenye utendaji wa bidii katika huduma ya shambani —labda wakati nyingine zikitufanya tujitahidi kwa nguvu nyingi katika upainia msaidizi (Yeremia 20:9; Luka 13:24; 1 Wakorintho 9:16) Namna gani mazingira ya moyo? Je! huo umezungukwa na mioyo mingine yenye umoja nao na iliyo kamili ikiwa na hisia na makusudio yanayofanana na ya huo moyo wetu’ —2 Wafalme 10:15, 16; Zaburi 86:11; Mithali 13:20; 1 Wakorintho 15:33.
22. Ni nini kitakachotuhakikishia mafanikio katika kupiga moyo konde tutumikie Yehova kwa moyo kamili?
22 Ikiwa uchunguzi wako unakuwezesha kujibu ndiyo maulizo yaliyotangulia, basi wewe unaulinda moyo wako. Utafanikiwa, pamoja na mamilioni ya Mashahidi wengine waaminifu, katika kupiga moyo konde umtumikie Yehova kwa moyo kamili. Wote hao wana uhakikisho huu: “Amani ya Mungu, ipitayo akili zote, itawahifadhi mioyo yenu na nia zenu katika Kristo Yesu.”—Wafilipi 4:7.
Je! Wewe Unakumbuka?
◻ Ni zipi zile sifa nyingi unazohesabiwa moyo wa mfano?
◻ Tunaweza kuepukaje kuwa na moyo nusu-nusu au moyo maradufu?
◻ Kwa sababu gani Yehova na Kristo Yesu wanautazama moyo wakati wanapohukumu?
◻ Tunaweza kujipatia na kudumishaje moyo kamili?
[Picha katika ukurasa wa 17]
Je! wewe una nyuso mbili?
[Picha katika ukurasa wa 18]
Lidia
Yehoshafati
Hana
Mariamu