Wakati Yehova Wafalme Masomo Alipofunza

“Kazi zake zote ni ukweli na njia zake ni haki, na . . . wale wanaotembea katika kiburi yeye anaweza kuwanyenyekeza.”​—DANIELI 4:37, NW.

 1. Elihu anavuta fikira kwenye tabia gani ya Yehova?

“TAZAMA, Mungu hutenda makuu kwa 1 uweza wake; ni nani afundishaye kama yeye?” Maneno hayo ya Elihu yaliyoelekezwa kwa Ayubu mwenye kuteseka yanavuta fikira kuhusu moja ya tabia zisizo na kifani za Muumba, Yehova Mungu. Hakuna mmoja anayeweza kulinganishwa naye kwa habari ya kuagiza, au kufunza, wengine.​—Ayubu 36:22.

 2, 3. (a) Ni nini moja la masomo ambayo Yehova ameona linahitajika kabisa awafunze wanadamu? (b) Ni mtawala gani mmoja katika wakati wa Musa ambaye Yehova alilazimika kumfunza somo, na kwa njia gani? (c) Mungu anataarifu mara ngapi katika Neno lake kusudi lake la kufunza wanadamu somo hilo?

² Miongoni mwa mambo ambayo yamehitajika kabisa Mungu afunze wanadamu na mataifa ni uhusiano unaowafaa kuelekea yeye. Hilo linakaziwa na maneno ya mtunga zaburi Daudi kwenye Zaburi 9:19, 20: “BWANA [Yehova, AW], usimame, mwanadamu asipate nguvu, mataifa wahukumiwe mbele zako. BWANA [Yehova, NW], uwawekee kitisho, mataifa na wajijue kuwa ni binadamu [wenye kufa, NW].”

³ Farao wa wakati wa Musa alikuwa miongoni mwa watawala wa dunia ambao Yehova Mungu aliona akihitajika kabisa kuwafunza somo hilo. Mungu alifanya hivyo kupitia tauni alizopeleka juu ya Wamisri. Waaidha, Yehova alimwambia hivi Farao mwenye kujigamba: “Lakini, nilikusimamisha wewe kwa sababu ii hii, ili nikuonyeshe uweza wangu, tena kwamba jina langu litangazwe katika dunia yote.” (Kutoka 9:16) Kuongezea hilo, zaidi ya mara 70, kuanzia Kutoka 6:7 hadi Yoeli 3:17, Yehova anasema katika Neno lake kwamba atafanya kazi hodari kama hizo ili wafalme, vikundi vya watu, na mataifa wapate kujua kwamba yeye ni Yehova, Aliye Juu Zaidi juu ya dunia yote.

 4. Katika wakati wa Danieli, ni watawala gani watatu waliofunzwa na Yehova, na kwa njia gani?

⁴ Vielelezo kadhaa vya kustaajabisha juu ya jinsi Yehova alivyofunza wafalme vimeandikwa katika kitabu cha Danieli. Watawala hao walikuwa Nebukadreza, Belshaza, na Dario. Yeye aliwafunza lini? Inaelekea sana ilikuwa kati ya 617 K.W.K. na 535 K.W.K. Na jinsi gani? Kupitia ndoto mbalimbali na fasiri yazo na kupitia mawonyesho ya nguvu zake. Yehova alifunza watawala hao wa kibinadamu kwamba yeye ndiye Mwenye Enzi Mkuu Zaidi wa ulimwengu wote mzima na kwamba wao walikuwa wanadamu duni tu​—masomo ambayo watawala wa kisasa watalazimika kujifunza pia.

 5. Wale wanaotia shaka juu ya uasilia wa kutungwa kwa kitabu cha Danieli wanaweza kukanushwa kwa kutumia ushuhuda gani?

⁵ Lakini je! uasilia wa kutungwa kwa kitabu cha Danieli hautiliwi shaka na wachambuzi wengi wa ki-siku-hizi? Kwa kujibu wachambuzi hao, mmoja wa wanachuo wa Biblia alitaarifu vizuri hivi: “Hicho kinagusia kwamba miujiza na manabii ambayo kinayahakikisha kuwa ya kweli, yaliandikwa na Danieli aliyeishi wakati mmoja na mambo hayo. Basi miujiza hiyo na unabii huo ama ni ya kweli, ama habari zote hizo tulizo nazo si za kweli.” (Daniel the Prophet, kilichotungwa na E. B. Pusey, ukurasa 75) Kwani, tena na tena mwandikaji wa kitabu hicho anajitambulisha mwenyewe, akisema kama hivi, “Mimi, naam, mimi Danieli”! (Danieli 8:15; 9:2; 10:2) Je! huo wote ulikuwa ubuni bandia? Uhakika ni kwamba kabla ya sehemu ya mapema ya karne ya 18, utungaji wa kitabu cha Danieli haukutiliwa shaka na Wayahudi wala Wakristo. Hata hivyo, ushuhuda wa Kimaandiko kuhusu kitabu cha Danieli ndio wenye uzito mwingi kuliko mwanachuo yeyote wa Biblia wa ki-siku-hizi. Hivyo, tunapata Danieli akiwa ametajwa mara tatu katika kitabu cha Ezekieli. (Ezekieli 14:14, 20; 28:3) Yaliyo na nguvu nyingi zaidi za uamuzi ni maneno ya Yesu, Mwana wa Mungu, kama yalivyoandikwa kwenye Mathayo 24:15, 16: “Hapo mtakapoliona chukizo la uharibifu, lile lililonenwa na nabii Danieli, limesimama katika patakatifu (asomaye na afahamu) [,] ndipo walio katika Uyahudi na wakimbilie milimani.”a

Nebukadreza Apata Kujua Mungu wa Kweli Ni Nani

 6. Huenda ikawa ni nini kilichokuwa kimekuza kiburi cha mfalme wa Babuloni, naye alisema nini juu yake mwenyewe katika miandiko yake?

⁶ Kama vile mnabii Isaya anavyoonyesha, wafalme wa Babuloni walikuwa wanaume wenye kiburi sana. (Isaya 14:4-23) Nebukadreza alikuwa mwanamume wa kidini pia. Katika miandiko yake alisimulia juu ya “miradi yake ya ujenzi na fikira alizoelekeza kwa miungu ya Babulonia.” Bila shaka alijivuna kwa sababu alifanikiwa kuteka Yerusalemu na Yudea yote baada ya Senakeribu kushindwa kimsiba katika jaribio lake la kufanya hivyo.

 7. Ni tukio gani lililosimuliwa katika Danieli sura ya 1 ambalo lingalipasa kufunza Nebukadreza kustahi Mungu wa Waebrania?

⁷ Baada ya Danieli na Waebrania waandamani wake watatu kuja mbele ya Nebukadreza, kwa uhakika yeye alikuwa na sababu ya kustahi Mungu wao, kwa maana “katika kila jambo la hekima na ufahamu alilowauliza mfalme, akawaona kuwa walifaa mara kumi zaidi ya waganga na wachawi waliokuwa katika ufalme wake.” Ndiyo, wanaume hao wenye hekima ambao Mungu wao alikuwa Yehova waliwapita kwa mbali wale wote walioabudu miungu mingine. Nebukadreza asingaliweza kukosa kuona uhakika huo.​—Danieli 1:20.

 8. Ni kwa njia gani Yehova alifichua wanaume wenye hekima wa Babuloni kwamba hawakuwa na maarifa yoyote ya pekee?

⁸ Yehova alikuwa na mengi zaidi ya kumfunza Mfalme Nebukadreza. Somo lililofuata liliandikwa katika Danieli sura ya 2. Mungu alisababisha mfalme huyo apate ndoto ya kuogopesha sana halafu akamfanya aisahau. Ndoto hiyo ilimfadhaisha sana mfalme wa Babuloni, naye akaita wanaume wake wote wenye hekima wamwambie ndoto ile na fasiri yayo. Bila shaka, hawakuweza kufunua ndoto hiyo ilikuwa nini, achia mbali kutoa fasiri yayo, kwa njia hiyo wakikiri wazi kabisa kwamba hawakuwa na maarifa ya pekee. Hiyo ikamtia mfalme kiruu kingi hata akaagiza wote wauawe. Danieli na waandamani wake walipoambiwa uamuzi rasmi wa mfalme, Danieli aliomba apewe muda, naye akapewa. Halafu yeye na waandamani wake watatu wakasali kwa moyo wa bidii kuhusu jambo hilo, tokeo likiwa kwamba Yehova alifunulia Danieli ndoto ile na maana yayo.​—Danieli 2:16-20.

 9. (a) Ni nani peke yake aliyeweza kufasiri ndoto ya Nebukadreza, na huyo Mmoja alitoa fasiri gani kuihusu? (b) Kama tokeo, mfalme alikata maneno jinsi gani?

⁹ Danieli alipoletwa mbele ya mfalme, Nebukadreza alimuuliza hivi: “Je! wewe ni hodari vya kutosha kunijulisha mimi ndoto ambayo niliona, na fasiri yayo?” Baada ya kumkumbusha mfalme huyo mwenye kiburi kwamba wanaume wake wenye hekima hawakuweza kumwambia yeye siri ya ndoto yake na fasiri yayo, Danieli akasema: “Hata hivyo, kuna Mungu katika mbingu ambaye ni Mfunua siri, na yeye amejulisha Mfalme Nebukadreza lile ambalo litatukia katika sehemu ya mwisho ya zile siku.” Akiendelea, Danieli akamwambia mfalme habari za mfano mkubwa sana aliokuwa ameuota na maana yao. Mfalme alivutiwa sana hata akatangaza hivi: “Kwa kweli Mungu wa nyinyi watu ni Mungu wa miungu na Bwana wa wafalme na Mfunua siri, kwa sababu nyinyi mliweza kufunua siri hii.” Hivyo Yehova akafunza Mfalme Nebukadreza kwamba Yeye peke yake ndiye Mungu mmoja aliye wa kweli.​—Danieli 2:26, 28, 47, NW.

10, 11. (a) Kwa kiburi chake kikuu, Mfalme Nebukadreza alifanyiza nini, hiyo ikifuatwa na amri gani? (b) Kwa kukataa kutii amri ya mfalme, ni suala gani ambalo wale Waebrania watatu walitokeza, na tokeo likawa nini?

¹⁰ Ingawa bila shaka Nebukadreza alivutiwa na maarifa na hekima ya Mungu wa Waebrania, alikuwa bado na mengi ya kujifunza. Kwa kiburi chake, yeye aliagiza mfano mkubwa wa dhahabu usimamishwe katika uwanda wa Dura. Mfano huo ulikuwa na kimo cha dhiraa 60 na upana wa dhiraa 6 hiyo ikitukumbusha ile hesabu 666 iliyo alama ya “hayawani-mwitu” wa Shetani aliyetajwa kwenye Ufunuo 13:18. (Kwa kuwa dhiraa moja ni karibu meta 0.5, mfano huo ulikuwa na kimo cha meta 27 hivi na upana wa meta 2.7 hivi.) Mfalme aliagiza maofisa wote wa milki yake “wahudhurie wakati wa kuizindua ile sanamu” na akaamuru kwamba kikundi cha wanamuziki kikipiga muziki, wote walipaswa kusujudu na kuabudu mfano huo. Kwa kuona kwamba Waebrania watatu waliokuwapo hawakushiriki sherehe hiyo, maofisa fulani Wakaldayo wenye wivu wakawaripoti kwa mfalme.​—Danieli 3:1, 2.

¹¹ Hilo lilikuwa jambo zito sana kwa Nebukadreza, kwa maana wakati mmoja alikuwa amejisifu kuwa ndiye “aliyetia katika kinywa cha watu kicho cha kuwaogopa miungu wale wakuu.” Hivyo, adhama ya utawala wa Nebukadreza wenye kusimamia tawala nyinginezo, na bidii yake nyingi ya kidini, ikawa imeudhiwa sana. Akiitikia kwa hasira kali na kiruu, mtawala huyo mwenye kujigamba akawapa Waebrania watatu hao fursa nyingine lakini kwa neno hili mkataa: “Msipoisujudia [msipoabudu, NW], mtatupwa saa iyo hiyo katika tanuru iwakayo moto; naye ni nani Mungu yule atakayewaokoa ninyi na mikono yangu?” Haya basi, Nebukadreza angelazimika kujua kwamba Mungu wao angeweza kweli kukomboa watumishi Wake mkononi mwa kikono duni cha mfalme huyo na kwamba hakuna mungu mwingine anayeweza kukomboa kama Mungu wa Waebrania.​—Danieli 3:15.

Ndoto ya Ule Mti

12, 13. (a) Ni fasiri gani ambayo Danieli alimpa Nebukadreza kuhusu ndoto yake ya mti? (b) Nebukadreza alionyeshaje kwamba fasiri ya ndoto hiyo haikumfanya afikirie mambo kwa makini?

¹² Wewe ungaliathiriwa jinsi gani na masomo hayo? Inaonekana kwamba masomo matatu hayo hayakutosha kujulisha Mfalme Nebukadreza kwamba hakupaswa kuruka mipaka ya cheo chake. Kwa hiyo ilikuwa lazima Yehova amfunze somo jingine zaidi. Kwa mara nyingine tena, ndoto ilihusika, na kwa mara nyingine tena, hakuna yeyote wa wanaume wenye hekima wa Babuloni aliyeweza kuifasiri. Mwishowe, Danieli akaitwa, naye akaweza kuarifu mfalme maana ya ndoto ile, yaani, kwamba kwa miaka saba yeye angeishi kama “wanyama wa kondeni,” na ndipo yeye angerudia utimamu wake wa akili.​—Danieli 4:1-37.

¹³ Kutokana na yaliyofuata, inaonekana wazi kabisa kwamba ndoto hiyo haikumfanya Nebukadreza afikirie mambo kwa makini. Hivyo, mwaka mmoja hivi baadaye, mfalme huyo alipokuwa akitembea-tembea katika jumba lake la kifalme, alijisifu kwa kiburi hivi: “Mji huu sio Babeli mkubwa nilioujenga mimi, uwe kao langu la kifalme, kwa uwezo wa nguvu zangu, ili uwe utukufu wa enzi yangu?” Lo! majivuno gani! Basi ikawa kwamba dakika hiyo hiyo sauti kutoka mbinguni ilisikiwa ikiambia mtawala huyo mwenye kujigamba kwamba angepokonywa ufalme wake akae pamoja na hayawani wa kondeni kwa nyakati saba, “hata utakapojua ya kuwa Aliye juu ndiye anayemiliki katika ufalme wa wanadamu.”​—Danieli 4:30-32.

14. Ndoto iliyohusu mti ilitimizwa jinsi gani, na athari ikawa nini juu ya Nebukadreza?

¹⁴ Baada ya Nebukadreza kuwa ameishi kama mnyama kwa hizo nyakati au miaka saba, Yehova alirudisha uelewevu wake naye akalazimika kukiri ‘kwamba hapana awezaye kuuzuia mkono wa Aliye Juu Zaidi wala kumwambia: Wewe umekuwa ukifanya nini?’ Waaidha, mtawala huyo wa Babuloni alionyesha alikuwa amejifunza zaidi somo lake, kwa kusema: “Basi mimi, Nebukadreza, namhimidi Mfalme wa mbinguni, namtukuza na kumheshimu; maana matendo yake yote ni kweli, na njia zake ni za adili; na wale waendao kwa kutakabari”​—kama mfalme huyo alivyokuwa amefanya​—“yeye aweza kuwadhili.” Je! ushuhuda wote huo wa jinsi Yehova alivyoamua-amua suala la enzi kuu hautoshi wenyewe tu kuwa ithibati imara yenye hali za kuonyesha kwamba masimulizi hayo si ubuni wa kuwaziwa na mtu fulani, bali ni kazi ya mwandikaji aliyevuviwa na Mungu ili aandike historia halisi?​—Danieli 4:35, 37.

Belshaza Aona Mwandiko Ukutani

15. Belshaza alionyeshaje madharau kwa Mungu wa kweli, Yehova?

¹⁵ Mfalme mwingine ambaye Yehova alipata pindi ya kumfunza alikuwa Belshaza. Yeye alikuwa mwana na mtawala-mwenzi wa Mfalme Nabonido, huyo naye akiwa ni mwana wa Nebukadreza. Katika pindi ya karamu kubwa, Belshaza alithubutu kufanya kiherehere cha kuagiza vyombo vya dhahabu ambavyo babu yake alikuwa ametoa katika hekalu la Yehova katika Yerusalemu viletwe ndani ili yeye, waheshimiwa wake, wake zake, na masuria wake wavinywee. Kwa hiyo “wakanywa divai, wakaisifu miungu ya dhahabu, na ya fedha, na ya shaba, na ya chuma, na ya mti, na ya mawe.”​—Danieli 5:3, 4.

16, 17. (a) Ni kwa njia gani Yehova alikaza sana hofu ndani ya Belshaza? (b) Ni fasiri gani ambayo Danieli alitoa kuhusu mwandiko ukutani, na ilithibitikaje kuwa kweli?

¹⁶ Ulikuwa umefika wakati wa Mungu kumaliza utawala wa Babuloni. Kwa sababu hiyo, yeye alitokeza mwandiko wa kigeni ukutani. Muujiza huo ulibabaisha sana mfalme hata akaitisha mara hiyo wanaume wenye hekima ili waufasiri. Hakuna yeyote aliyeweza. Ndipo mama yake akamkumbusha kwamba Danieli, aliyekuwa amefasiria Nebukadreza ndoto mbalimbali, angeweza kufasiri mwandiko ule. (Danieli 5:10-12) Alipoitwa na kuulizwa kama angeweza, Danieli alimkumbusha mfalme jinsi Mungu alivyokuwa amenyenyekeza babu yake mwenye kiburi ili apate kujua kwamba Aliye Juu Zaidi ndiye Mtawala katika ufalme wa aina ya binadamu.​—Danieli 5:20, 21.

¹⁷ Danieli alizidi kumwambia Belshaza hivi: “Mungu yule, ambaye pumzi yako i mkononi mwake, na njia zako zote ni zake, hukumtukuza.” (Danieli 5:23) Kwa hiyo mwandiko huo ulimpa ilani mtawala huyo wa Babuloni kwamba siku za umaliki wake zilikuwa zimefika ukingoni, kwamba yeye alikuwa amepimwa katika mizani na kupatikana mpungukiwa, na kwamba ufalme wake ungepewa kwa Wamedi na Waajemi. Na usiku huo huo, baada ya Yehova kuwa amefunza mfalme huyo mwenye kiburi somo hilo lililohitajika sana, Belshaza, mfalme wa Wakaldayo, aliuawa.​—Danieli 4:23.

18. Ni kwa njia gani Yehova atafunza watawala wa leo wa ulimwengu masomo kama hayo kuhusu enzi kuu yake na nguvu zake za uokozi?

¹⁸ Sawa na vile Yehova alivyofunza Nebukadreza na Belshaza wafalme wenye kiburi masomo ya enzi kuu yake na nguvu zake za uokozi, ndivyo kwenye Har–Magedoni Mungu atajulisha watawala wote wa dunia kwamba yeye ndiye Mtawala Mkuu Zaidi, Mwenye Enzi Kuu wa Ulimwengu Wote Mzima. Uhai wako utaathiriwa. Jinsi gani? Kwa sababu wakati huo Yehova atakomboa pia watumishi wake waaminifu, sawa na vile alivyokomboa wale Waebrania watatu katika tanuri lenye moto.​—Danieli 3:26-30.

Dario Ajifunza Juu ya Nguvu za Yehova za Uokozi

19, 20. Ni tukio gani katika maisha ya Danieli lililofunza Dario juu ya nguvu za Yehova za uokozi?

¹⁹ Danieli sura ya 6 inasimulia kisa kingine ambamo Yehova alifunza mfalme, Dario, somo​—lile la nguvu za Mungu za uokozi. Mpango wa hila ulikuwa umefanya mfalme aagize Danieli atupwe ndani ya tundu la simba, dhidi kabisa ya penzi la mfalme huyo. Yeye si mmoja aliyekuwa amejiinua kwa kiburi dhidi ya Mungu wa kweli. Kwa kupendeza, ingawa Dario alihakikishia Danieli kwamba Mungu wake angemkomboa, kwa kweli yeye hakuonekana akiitikadi hivyo kwa ukamili. Ama sivyo, mbona akose usingizi usiku na kufanya wasiwasi mpaka mapambazuko, wakati ambapo aliharakisha kwenda kwenye tundu la simba? Ndipo yeye alipopaaza mwito huu: “Ee Danieli, mtumishi wa Mungu aliye hai, je! Mungu wako, unayemtumikia daima, aweza [ameweza, NW] kukuponya na simba hawa?”​—Danieli 6:18-20.

²⁰ Ndiyo, Mungu alikuwa ameweza kuhami Danieli. Mfalme Dario alijawa sana na shangwe hata akatoa uamuzi rasmi huu: “Katika mamlaka yote ya ufalme wangu watu watetemeke na kuogopa mbele za Mungu wa Danieli; maana yeye ndiye Mungu aliye hai, adumuye milele, na ufalme wake ni ufalme usioharibika . . . Yeye huponya na kuokoa, hutenda ishara na maajabu mbinguni na duniani, ndiye aliyemponya Danieli na nguvu za simba.”​—Danieli 6:26, 27.

21. (a) Sura sita za kwanza za kitabu cha Danieli zinatoa vielelezo vya kustaajabisha kuhusu nini? (b) Kutiwa kwa mambo hayo katika maandishi kunapasa kuwa na athari gani juu yetu?

²¹ Kwa kweli sura sita za kwanza za kitabu cha Danieli zinatupatia vielelezo vya kustaajabisha juu ya jinsi Yehova, aliye na bidii nyingi​—ndiyo, aliye na wivu​—kwa ajili ya jina lake alivyofunza wafalme wenye nguvu wa ulimwengu huu kwamba yeye kweli kweli ndiye Mmoja aliye mweza wa yote, Mwenye Enzi Kuu wa Ulimwengu Wote Mzima, awezaye kunyenyekeza watawala wenye kiburi huku akikomboa watumishi wake washikamanifu. Masimulizi hayo yanapasa kukaza sana ndani yetu hofu inayofaa juu ya Mungu na staha kwa uweza-yote wa Yehova na enzi kuu yake. Wakati ule ule, maandishi hayo yaliyovuviwa yanaimarisha sana imani kwa sababu yanaandaa vielelezo thabiti sana vya watumishi wa Yehova Mungu waliodhihirisha imani na ushujaa mkuu, kama vile makala inayofuata itakavyoonyesha wazi.

[Maelezo ya Chini]

Wewe Ungejibu Jinsi Gani?

◻ Ni somo gani ambalo limehitajika kabisa Yehova afunze watawala wa ulimwengu?

◻ Inaweza kusemwa nini juu ya kitabu cha Danieli?

◻ Ni somo gani lililozidi kunyenyekeza Mfalme Nebukadreza?

◻ Masomo ambayo Yehova alifunza wafalme yanapasa kuwa na athari gani juu yetu?