Hatua Muhimu kwa Wapendao Neno la Mungu

Wote wapendao Neno la Mungu walipiga hatua muhimu sana mwaka wa 1998. Mwaka huo, nakala ya milioni 100 ya “New World Translation of the Holy Scriptures” ilichapishwa. Hivyo, hiyo imekuwa mojawapo ya Biblia zilizochapishwa katika karne hii ambazo zimegawanywa kwa wingi zaidi!

HATUA hiyo hasa ni yenye kutokeza kwa kuzingatia kwamba tafsiri hii ilichambuliwa sana ilipotolewa. Hata hivyo, imeokoka na kusitawi pia, yapatikana katika mamilioni ya nyumba, nayo imechochea mioyo ya watu wengi ulimwenguni kote! Ni nini chanzo cha tafsiri hii isiyo na kifani? Ni nani anayefanya kazi hiyo? Nawe waweza kunufaikaje kwa kuitumia?

Kwa Nini Tafsiri Mpya Ilihitajiwa?

Kwa zaidi ya miaka mia moja, shirika la Watch Tower Bible and Tract Society, wakala wa kisheria wa Mashahidi wa Yehova, limekuwa likigawanya Biblia. Kwa nini basi, Mashahidi wa Yehova waliona uhitaji wa kutoa tafsiri nyingine ya Neno la Mungu? Kitabu So Many Versions?, cha Sakae Kubo na Walter Specht, chasema: “Hakuna tafsiri ya Biblia iwezayo kufikiriwa kuwa ndiyo ya mwisho. Ni lazima tafsiri ziende sambamba na ukuzi wa elimu ya Biblia na mabadiliko ya lugha.”

Katika karne hii hatua kubwa imepigwa katika kuelewa Kiebrania, Kigiriki, na Kiaramu—lugha zilizotumiwa kwanza kuiandika Biblia. Pia, hati za zamani zaidi za Biblia zimepatikana nazo ni sahihi zaidi kuliko zile zilizotumiwa na vizazi vilivyopita vya watafsiri wa Biblia. Hivyo, Neno la Mungu laweza kutafsiriwa kwa usahihi zaidi leo kuliko wakati mwingine wowote! Basi, ni kwa sababu nzuri kwamba Halmashauri ya Tafsiri ya Biblia ya Ulimwengu Mpya ilifanyizwa ili kutafsiri Biblia katika lugha za kisasa.

Katika mwaka wa 1950 Biblia ya Kiingereza ya New World Translation of the Christian Greek Scriptures ilichapishwa. Kichwa chenyewe kilikuwa hatua ya ujasiri ya kuyaacha mapokeo, wakikataa kuiona Biblia kuwa imefanyizwa kwa sehemu mbili, yaani, agano la “Kale” na “Jipya.” Katika karne iliyofuata, sehemu za Maandiko ya Kiebrania yalichapishwa kwa sehemu-sehemu. Katika mwaka wa 1961 Biblia yote nzima ilitolewa katika Kiingereza ikiwa buku moja.

Ni nani hasa aliyetafsiri Biblia hii yenye kutokeza? Gazeti la Mnara wa Mlinzi la Septemba 15, 1950 (la Kiingereza), lilisema: “Watu walio katika halmashauri ya tafsiri wameeleza tamaa yao . . . ya kubaki bila kujulikana, na hawataki hasa majina yao yatangazwe ama wakiwa hai au baada ya kufa. Kusudi la tafsiri hii ni kulikweza jina la Mungu wa kweli aliye hai.” Wachambuzi fulani walidai kwamba tafsiri hiyo yapaswa kukataliwa mara moja kwa kuwa ni kazi ya watu wasio na ustadi, lakini si watu wote waliokuwa na mtazamo kama huo usiopatana na akili. Alan S. Duthie aandika: “Tukijua ni nani waliotafsiri au kuchapisha tafsiri fulani ya Biblia, je, jambo hilo hutusaidia kuamua kama tafsiri hiyo ni nzuri au ni mbaya? Si moja kwa moja. Tunahitaji kuchunguza sifa za kila tafsiri yenyewe.”a

Sifa za Pekee

Mamilioni ya wasomaji wamefanya vivyo hivyo na wametambua kwamba New World Translation inasomeka vizuri na pia ni sahihi sana. Watafsiri wake walitafsiri kutoka katika lugha za awali za Kiebrania, Kiaramu, na Kigiriki, wakitumia maandishi bora waliyoweza kupata.b Walikuwa makini sana ili kutafsiri maandishi ya kale kihalisi iwezekanavyo, lakini wakitumia lugha ambayo ingekuwa rahisi kueleweka. Kwa sababu hiyo, wasomi fulani walisifu tafsiri hiyo kwa sababu ya uaminifu na usahihi wake. Kwa mfano, gazeti la Andover Newton Quarterly la Januari 1963 lilisema: “Kutafsiriwa kwa Agano Jipya ni uthibitisho wa kuwepo kwa wasomi miongoni mwao wanaostahili kukabiliana kiakili na matatizo mengi ya kutafsiri Biblia.”

Watafsiri hao walitokeza uelewevu mpya wa Biblia. Maandishi ya Biblia ambayo hapo awali yalieleweka kidogo tu yakadhihirika kwa njia yenye kutokeza. Kwa mfano, andiko lenye kutatanisha la Mathayo 5:3, “heri walio maskini wa roho” (King James Version), lilitafsiriwa kwa njia yenye kueleweka: “Wenye furaha ni wale wenye kuona uhitaji wao wa kiroho.” Biblia ya New World Translation pia ni yenye upatano sana katika kutafsiri maneno ya msingi. Kwa mfano, neno la Kigiriki psy·kheʹ, lilitafsiriwa “nafsi” mahali popote linapopatikana. Matokeo yakiwa kwamba wasomaji wanaweza kufahamu haraka kwamba tofauti na nadharia za kidini, nafsi inaweza kufa!—Mathayo 2:20; Marko 3:4; Luka 6:9; 17:33.

Kurudisha Jina la Mungu

Jambo lenye kutokeza zaidi kuhusu Biblia ya New World Translation lilihusu kurudishwa kwa jina la Mungu, Yehova. Katika nakala za kale za Biblia ya Kiebrania, jina la Mungu limeonyeshwa kwa konsonanti nne ziwezazo kunukuliwa kuwa YHWH au JHVH. Jina hili la pekee lapatikana takriban mara 7,000 katika ile iitwayo Agano la Kale pekee. (Kutoka 3:15; Zaburi 83:18) Ni wazi kwamba Muumba alikusudia waabudu wake walijue na kulitumia jina hilo!

Hata hivyo, hofu za kishirikina zilifanya Wayahudi waache kulitumia jina la Mungu. Baada ya mitume wa Yesu kufa, wanakili wa Maandiko ya Kigiriki walianza kutumia maneno ya Kigiriki Kyʹri·os (Bwana) au The·osʹ (Mungu) badala ya jina la kibinafsi la Mungu. Yasikitisha kusema kwamba watafsiri wa kisasa wameendeleza pokeo hilo lenye kumvunjia Mungu heshima, wakiliondoa jina la Mungu kutoka katika Biblia nyingi na hata kuficha kwamba Mungu ana jina. Kwa mfano, kwenye Yohana 17:6 tunapata maneno haya ya Yesu: “Nimefanya jina lako kuwa dhahiri.” Hata hivyo, Biblia ya Today’s English Version, yatafsiri hivi: “Nimefanya ujulikane.”

Wasomi fulani hutetea kuondolewa kwa jina la Mungu kwa sababu matamshi yake sahihi hayajulikani. Hata hivyo, majina ya Biblia yanayofahamika kama vile Yeremia, Isaya, na Yesu kwa kawaida yametafsiriwa katika njia ambazo hazifanani na matamshi ya awali ya Kiebrania. Kwa kuwa jina Yehova ndilo tafsiri halali ya jina la Mungu—nalo lafahamika na watu wengi—hakuna sababu ya kweli ya kukataa kulitumia.

Halmashauri ya Tafsiri ya Biblia ya Ulimwengu Mpya ilichukua hatua ya ujasiri ya kulitumia jina Yehova katika Maandiko ya Kigiriki na ya Kiebrania. Tafsiri za mapema ambazo wamishonari walitafsiria watu wa Amerika ya Kati, Pasifiki ya Kusini, na sehemu za Mashariki ziliwawekea kielelezo. Hata hivyo, jina la Mungu halitumiwi kwa sababu tu ya manufaa za kitaaluma. Kulijua jina la Mungu ni muhimu ili kupata kumjua yeye binafsi. (Kutoka 34:6, 7) Biblia ya New World Translation imewatia moyo mamilioni ya wasomaji walitumie jina lake!

Kuwafikia Wasomaji wa Lugha Nyingine

Kati ya 1963 na 1989, New World Translation ilianza kupatikana, ikiwa nzima au ikiwa sehemu, katika lugha kumi zaidi. Hata hivyo, kazi ya kutafsiri ilikuwa ngumu, tafsiri nyingine zikichukua muda wa miaka 20 au zaidi. Kisha, mwaka wa 1989 Idara ya Utumishi wa Tafsiri ikaanzishwa kwenye makao makuu ya Mashahidi wa Yehova. Chini ya mwelekezo wa Halmashauri ya Uandikaji ya Baraza Linaloongoza, idara hiyo ilianza kujaribu kuharakisha kutafsiriwa kwa Biblia. Mfumo wa kutafsiri ulitokezwa ambao ulihusisha uchunguzi wa maneno kwa tekinolojia ya kompyuta. Mfumo huo hufanyaje kazi?

Halmashauri ya Uandikaji inapotoa kibali cha kutafsiriwa kwa Biblia katika lugha mpya, hiyo huweka kikundi cha Wakristo waliojiweka wakfu ili wafanye kazi ya kutafsiri. Vikundi vinaweza kutokeza tafsiri zifaazo zaidi kuliko mtu mmoja akitafsiri peke yake. (Linganisha Mithali 11:14.) Kwa kawaida, kila mshiriki wa kikundi huwa amepata uzoefu katika kutafsiri vichapo vya Sosaiti. Kisha kikundi hicho hupata mazoezi kamili kuhusiana na kanuni za utafsiri wa Biblia na matumizi ya programu za kompyuta zilizobuniwa kwa njia ya pekee. Kompyuta haitafsiri kihalisi, lakini inaweza kusaidia washiriki wa kikundi hicho wapate habari muhimu na kuwasaidia kuweka rekodi za maamuzi yao.

Kazi ya kutafsiri Biblia ina awamu mbili. Katika awamu ya kwanza, watafsiri hupewa orodha ya maneno na semi zilizotumiwa katika Biblia ya New World Translation ya Kiingereza. Maneno ya Kiingereza yanayohusiana, kama vile “funika,” “ufuniko,” na “kufunika” huwekwa pamoja, yakiwatahadharisha watafsiri juu ya maana mbalimbali zisizo wazi kabisa. Wao hukusanya orodha ya maneno ya lugha yao yaliyo na maana sawa na hayo ya Kiingereza. Hata hivyo, nyakati nyingine huenda mtafsiri akawa na tatizo la kutafsiri mstari fulani. Mfumo wa kompyuta wa kutafuta maneno humpasha mtafsiri habari kuhusu maneno ya Kigiriki na ya Kiebrania na humwezesha pia kutumia vichapo vya Watch Tower.

Kazi hiyo inapofikia awamu ya pili, maneno yaliyoteuliwa ya lugha hiyo huingizwa moja kwa moja katika maandishi ya Biblia. Jambo hilo hufanya tafsiri iwe sahihi na yenye upatano mkubwa. Hata hivyo, maandishi yanayotokana na “kutafuta na kubadilisha maneno” hayasomeki. Ni lazima kazi nyingi ifanywe kuhariri na kuiunda upya mistari ya Biblia ili isomeke kwa urahisi.

Mfumo huo wa kutafsiri umethibitika kuwa na matokeo yenye kutokeza sana. Kikundi kimoja kiliweza kutafsiri Maandiko yote ya Kiebrania kwa muda wa miaka miwili tu. Linganisha kikundi hicho na kingine kilichotafsiri katika lugha inayokaribiana na hiyo lakini bila msaada wa kompyuta. Kilichukua muda wa miaka 16. Hadi sasa, Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yamechapishwa katika lugha 18 zaidi tangu mwaka wa 1989. Biblia ya New World Translation sasa inapatikana, ikiwa nzima au ikiwa sehemu katika lugha 34. Hivyo, zaidi ya asilimia 80 ya Mashahidi wa Yehova wanaweza kupata angalau Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo katika lugha yao.

Shirika la United Bible Societies laripoti kwamba kati ya lugha 6,500 ulimwenguni, sehemu za Biblia zapatikana katika lugha 2,212 tu.c Hivyo, watafsiri wapatao 100 wanafanya kazi ya kutafsiri New World Translation ya Maandiko ya Kiebrania katika lugha 11 na ya Kigiriki katika lugha 8. Mapenzi ya Mungu ni “kwamba watu wa namna zote waokolewe na kuja kwenye ujuzi sahihi wa kweli.” (1 Timotheo 2:4) Bila shaka, Biblia ya New World Translation itaendelea kutimiza fungu kubwa kuhusiana na jambo hilo.

Hivyo, tunafurahi kwamba tafsiri hii imepita kile kiwango cha nakala milioni 100, na twasali kwamba milioni nyingi zaidi zitachapishwa wakati ujao. Tunakutia moyo uichunguze wewe binafsi. Utafurahia mambo mengi ya pekee: maandishi yenye kusomeka, vichwa vidogo vya habari kwenye kurasa, fahirisi iwezayo kukusaidia kupata mistari unayoifahamu, ramani zenye mambo mengi, na habari za nyongeza zenye kuvutia. La muhimu zaidi ni kwamba unaweza kusoma Biblia hii ukiwa na uhakika kwamba inawasilisha kwa usahihi semi za Mungu mwenyewe katika lugha yako.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 29]

“Kutafsiriwa kwa Agano Jipya ni uthibitisho wa kuwepo kwa wasomi miongoni mwao wanaostahili kukabiliana kiakili na matatizo mengi ya kutafsiri Biblia.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, JANUARI 1963

[Blabu katika ukurasa wa 30]

“Ni lazima tafsiri ziende sambamba na ukuzi katika elimu ya Biblia na mabadiliko ya lugha”

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 31]

WASOMI WAISIFU BIBLIA YA NEW WORLD TRANSLATION

KUHUSU Biblia ya New World Translation of the Holy Scriptures, Edgar J. Goodspeed, aliyetafsiri “Agano Jipya” katika Biblia ya An American Translation kwa lugha ya Kigiriki, aliandika hivi katika barua ya Desemba 8, 1950: “Ninapendezwa na kazi ya watu wenu, na jinsi ambavyo imeenea ulimwenguni kote, na ninapendezwa sana na tafsiri yenu huru, wazi na dhahiri. Ina ujuzi mwingi mno, kama niwezavyo kushuhudia.”

Msomi wa Kiebrania na Kigiriki, Alexander Thomson, aliandika hivi: “Bila shaka, tafsiri hiyo ni kazi ya wasomi wenye ustadi na wenye akili, ambao wamejaribu kuwasilisha maana kamili ya maandishi ya Kigiriki kwa kadiri ambavyo lugha ya Kiingereza inaweza kuyawasilisha.”—The Differentiator, Aprili 1952, ukurasa wa 52-57.

Profesa Benjamin Kedar, msomi wa Kiebrania katika Israel, alisema hivi mwaka wa 1989: “Katika utafiti wangu wa lugha unaohusu Biblia ya Kiebrania na tafsiri mbalimbali, mara nyingi mimi hurejezea chapa ya Kiingereza ya ile iitwayo New World Translation. Kwa kufanya hivyo, mimi hukuta maoni yangu yakithibitishwa tena na tena kwamba tafsiri hii imejitahidi sana kupata kuelewa maandishi kwa usahihi kadiri iwezekanavyo.”