Lile “Hekalu” na Yule “Mkuu” Leo

“Na mukubwa [“mkuu,” “Union Version”], wakati wanapoingia, ataingia katikati yao; na wakati wanapotoka, watatoka pamoja.” —EZEKIELI 46:10, Zaire Swahili Bible.

1, 2. Ni ukweli gani muhimu unaotuwezesha kuelewa maana nyingi ya ono la Ezekieli la hekalu?

MARABI fulani wa zamani hawakuridhika kabisa na kitabu cha Ezekieli. Kulingana na Talmud, baadhi yao hata walifikiria juu ya kukiondoa kabisa kutoka kwa orodha ya Maandiko Matakatifu yaliyokubalika. Ilikuwa vigumu kwao kueleza maana ya hilo ono la hekalu na wakatangaza kwamba hakuna mwanadamu angeweza kulielewa. Wasomi wengine wa Biblia wametatanishwa na ono hilo la Ezekieli la hekalu la Yehova. Vipi sisi?

² Tangu kurudishwa kwa ibada safi, Yehova amewabariki watu wake kwa mimweko mingi ya ufahamu wa kiroho, kutia ndani kutambua maana ya hekalu la Mungu la kiroho ni nini—mpango wa kihekalu wa Yehova kwa ajili ya ibada safi.a Ukweli huu muhimu hutuwezesha kuelewa kwa kadiri kubwa maana ya ono la Ezekieli la hekalu. Acheni tuchunguze kwa makini sehemu nne za ono hilo—hekalu, ukuhani, mkuu, na nchi. Hizo zamaanisha nini leo?

Lile Hekalu na Wewe

3. Twajifunza nini kutokana na dari refu na michoro iliyo ukutani katika vijia vya kuingia hekaluni?

³ Wazia kwamba tunazuru hekalu hilo la kimaono. Twakaribia na kupanda vipandio saba hadi kwenye moja la hayo malango makubwa mno. Tukiwa ndani ya kijia hicho cha kuingilia, twatazama juu kwa kuduwaa. Dari lake lina urefu wa meta 30 kwenda juu! Hivyo, twakumbushwa kwamba viwango vya kuingia katika mpango wa Yehova wa ibada ni vya juu sana. Miali ya nuru inayopenyeza kutoka madirishani yamulika michoro ya mitende iliyo ukutani, ambayo hutumiwa katika Maandiko kufananisha unyofu. (Zaburi 92:12; Ezekieli 40:14, 16, 22) Mahali hapo patakatifu ni pa wale walio wanyofu kiadili na kiroho. Kwa kupatana na hilo, twataka kubaki tukiwa wanyofu ili ibada yetu ikubalike kwa Yehova.—Zaburi 11:7.

4. Ni nani wanaozuiwa kuingia hekaluni, na hilo latufunza nini?

⁴ Kando-kando ya pande zote za kijia hicho, pana vyumba vitatu vya walinzi. Je, hao walinzi wataturuhusu tuingie ndani ya hekalu? Yehova amwambia Ezekieli kwamba hapana mgeni ambaye “moyo wake haukutahiriwa” awezaye kuingia. (Ezekieli 40:10; 44:9) Hilo lamaanisha nini? Lamaanisha kwamba Mungu hukubali tu wale wanaopenda sheria zake na kuishi kulingana nazo wamwabudu. (Yeremia 4:4; Waroma 2:29) Yeye huwakaribisha watu wa aina hiyo katika hema lake la kiroho, nyumba yake ya ibada. (Zaburi 15:1-5) Tangu ibada safi irudishwe mwaka wa 1919, tengenezo la kidunia la Yehova limetegemeza na kufafanua sheria zake za adili hatua kwa hatua. Wale wanaokataa kutii kimakusudi hawakubaliwi tena kushirikiana na watu wake. Leo, lile zoea linalotegemea Biblia la kutenga na ushirika wakosaji wasiotubu limesaidia kudumisha ibada yetu ikiwa safi na yenye utakato.—1 Wakorintho 5:13.

5. (a) Ni ufanano gani uliopo kati ya ono la Ezekieli na ono la Yohana ambalo limerekodiwa kwenye Ufunuo 7:9-15? (b) Katika ono la Ezekieli, makabila 12 yanayoabudia kwenye ua wa nje yafananisha nani?

⁵ Kijia hicho chaelekeza kwenye ua wa nje ambapo watu wamwabudu na kumsifu Yehova. Hilo latukumbusha juu ya ono la mtume Yohana la “umati mkubwa” ukimwabudu Yehova “mchana na usiku katika hekalu lake.” Mitende yaonyeshwa katika maono yote mawili. Katika ono la Ezekieli hiyo yapamba kuta za kijia cha kuingilia. Katika ono la Yohana waabudu wana matawi ya mitende mikononi mwao, ikionyesha shangwe yao katika kumsifu Yehova na kumkaribisha Yesu akiwa Mfalme wao. (Ufunuo 7:9-15) Katika muktadha wa ono la Ezekieli, yale makabila 12 ya Israeli yafananisha “kondoo wengine.” (Yohana 10:16; linganisha Luka 22:28-30.) Je, wewe ni mmoja wa wale wanaopata shangwe katika kumsifu Yehova kwa kutangaza Ufalme wake?

6. Kusudi la vyumba vya kulia vilivyo katika ua wa nje lilikuwa nini, na hilo laweza kuwakumbusha wale wa kondoo wengine kuhusu pendeleo jipi?

⁶ Tunapozuru ua wa nje, twaona vyumba vya kulia 30 ambamo watu wanashiriki kula matoleo yao ya hiari. (Ezekieli 40:17) Leo, wale walio miongoni mwa kondoo wengine hawatoi dhabihu za wanyama, lakini hawaji kwenye hekalu la kiroho mikono mitupu. (Linganisha Kutoka 23:15.) Mtume Paulo aliandika: “Kupitia [Yesu] acheni sikuzote tumtolee Mungu dhabihu ya sifa, yaani, tunda la midomo ambayo hulifanyia jina lake tangazo la hadharani. Zaidi ya hayo, msisahau kule kutenda mema na kule kushiriki vitu pamoja na wengine, kwa maana kwa dhabihu za namna hiyo Mungu hupendezwa vema.” (Waebrania 13:15, 16; Hosea 14:2) Ni pendeleo kubwa kumtolea Yehova dhabihu kama hizo.—Mithali 3:9, 27.

7. Kupimwa kwa hekalu hutupa uhakikisho juu ya nini?

⁷ Ezekieli atazama malaika alipimapo hekalu hilo la kimaono. (Ezekieli 40:3) Vivyo hivyo, mtume Yohana aliambiwa: “Inuka upime patakatifu pa hekalu la Mungu na madhabahu na wale wanaoabudu ndani yalo.” (Ufunuo 11:1) Kupima huko kwamaanisha nini? Katika visa vyote viwili yaonekana hilo lilikuwa uhakikisho kamili, ishara kwamba hapana chochote kiwezacho kumzuia Yehova asitimize makusudi yake yanayohusu ibada safi. Vivyo hivyo leo, twaweza kuhakikishiwa kwamba hakuna chochote—hata upinzani mkali kutoka kwa serikali zenye nguvu—kiwezacho kuzuia kurudishwa kwa ibada safi.

8. Ni nani waingiao malango yanayoelekea kwenye ua wa ndani, na malango hayo yatukumbusha nini?

⁸ Tunapotembea kuvuka ua wa nje, huenda tukaona kwamba kuna malango matatu ya kuingia kwenye ua wa ndani; malango ya ndani yako kwenye mpangilio mmoja na malango ya nje, nayo ni yenye kipimo kimoja na hayo ya nje. (Ezekieli 40:6, 20, 23, 24, 27) Ni makuhani tu wanaoweza kuingia katika ua wa ndani. Malango ya ndani yatukumbusha kwamba ni lazima watiwa-mafuta wafikie viwango na sheria za kimungu, viwango na sheria hizohizo huwaongoza Wakristo wote wa kweli. Lakini kazi ya makuhani ni nini, nayo yamaanisha nini leo?

Ukuhani Mwaminifu

9, 10. “Ukuhani wa kifalme,” kama ulivyotangulia kuonyeshwa na jamii ya kikuhani katika ono la Ezekieli, umetoa ufundishaji wa kiroho jinsi gani?

⁹ Katika nyakati za kabla ya Ukristo, makuhani walifanya kazi ngumu hekaluni. Kazi ya kuchinja wanyama wa dhabihu, kuwatoa kwenye madhabahu, na kuwatumikia makuhani wenzao na watu ilikuwa yenye kuchosha sana. Lakini walikuwa na kazi nyingine muhimu. Yehova aliamuru hivi kuhusu makuhani hao: “Watawafundisha watu wangu tofauti iliyopo kati ya vitu vitakatifu na vitu vya sikuzote [“vichafu,” NW], na kuwafundisha kupambanua kati ya yaliyo machafu na yaliyo safi.”—Ezekieli 44:23; Malaki 2:7.

¹⁰ Je, unathamini kazi ngumu na utumishi mnyenyekevu ambao watiwa-mafuta wakiwa kikundi, “ukuhani wa kifalme,” wamefanya kwa ajili ya ibada safi? (1 Petro 2:9) Kama ukuhani wa Kilawi wa zamani, wameongoza katika kutoa mafundisho ya kiroho, wakisaidia watu kuelewa kile ambacho ni safi na chenye kukubalika machoni pa Mungu na kile ambacho si safi na kisichokubalika. (Mathayo 24:45) Mafundisho hayo, yanayotolewa kupitia vichapo vinavyotegemea Biblia na mikutano ya Kikristo na mikusanyiko, yamewasaidia mamilioni ya watu kupatanishwa na Mungu.—2 Wakorintho 5:20.

11. (a) Ono la Ezekieli lilikaziaje umuhimu wa usafi kwa makuhani? (b) Katika siku za mwisho, watiwa-mafuta wamesafishwaje katika maana ya kiroho?

¹¹ Hata hivyo, ni lazima makuhani wafanye mengi zaidi ya kufundisha wengine wawe safi; ni lazima wao wenyewe wawe safi. Hivyo basi, Ezekieli aliona kimbele hatua ya kusafishwa kwa ukuhani wa Israeli. (Ezekieli 44:10-16) Vivyo hivyo, historia yaonyesha kwamba mwaka wa 1918, Yehova aliketi “kama asafishaye” katika hekalu lake la kiroho, akiichunguza jamii ya kikuhani ya watiwa-mafuta. (Malaki 3:1-5) Wale walioonwa kuwa safi kiroho au waliotubu kuhusu ibada yao ya sanamu ya hapo awali, waliruhusiwa kuendelea na pendeleo la utumishi katika hekalu lake la kiroho. Na bado, sawa na watu wale wengine wote, watiwa-mafuta wakiwa mtu mmoja-mmoja wanaweza kuwa wachafu—kiroho na kiadili. (Ezekieli 44:22, 25-27) Imewalazimu kujitahidi sana ili kubaki “bila doa kutokana na ulimwengu.”—Yakobo 1:27; linganisha Marko 7:20-23.

12. Kwa nini twapaswa kuthamini kazi ya watiwa-mafuta?

¹² Kila mmoja wetu aweza kujiuliza, ‘Je, ninathamini kielelezo kilichowekwa na watiwa-mafuta kwa miaka mingi ya utumishi wao mwaminifu? Je, ninaiga imani yao?’ Ni vizuri kwa wale wa umati mkubwa kukumbuka kwamba hawatakuwa na watiwa-mafuta sikuzote hapa duniani. Yehova alisema hivi kuhusu makuhani katika ono la Ezekieli: “Wala hamtawapa milki [ya nchi] iwayo yote katika Israeli; mimi ni milki yao.” (Ezekieli 44:28) Vivyo hivyo, watiwa-mafuta hawana sehemu yoyote yenye kudumu milele hapa duniani. Wao wana urithi wa kimbingu, na wale wa umati mkubwa huliona kuwa pendeleo kuwaunga mkono na kuwatia moyo wakiwa wangali hapa duniani.—Mathayo 25:34-40; 1 Petro 1:3, 4.

Yule Mkuu—Yeye Ni Nani?

13, 14. (a) Ni kwa nini yule mkuu lazima awe mmoja wa kondoo wengine? (b) Mkuu hufananisha nani?

¹³ Sasa swali lenye kuamsha udadisi lazuka. Basi, mkuu huyo anawakilisha nani? Kwa kuwa yeye huzungumziwa akiwa kama mtu mmoja na vilevile kama kikundi, twaweza kukata kauli kwamba anawakilisha jamii ya watu. (Ezekieli 44:3; 45:8, 9) Lakini watu gani? Kwa hakika si watiwa-mafuta. Katika ono hilo, yeye anafanya kazi kwa kushirikiana na ukuhani, lakini yeye si mmoja wao. Tofauti na jamii ya kikuhani, yeye apewa urithi katika nchi hiyo na kwa hiyo wakati wake ujao upo hapa duniani, wala si mbinguni. (Ezekieli 48:21) Na zaidi, Ezekieli 46:10 (ZSB), lasema: “Na mukubwa [“mkuu,” UV], wakati wanapoingia [yale makabila yasiyo ya kikuhani yanapoingia kwenye ua wa nje wa hekalu], ataingia katikati yao; na wakati wanapotoka, watatoka pamoja.” Yeye haingii katika ua wa ndani bali huabudia katika ua wa nje, akiingia na kutoka hekaluni pamoja na hao watu. Kwa wazi mambo hayo ya hakika humweka mkuu huyo miongoni mwa umati mkubwa wa kondoo wengine.

¹⁴ Kwa wazi, mkuu huyo ana daraka fulani miongoni mwa watu wa Mungu. Katika ua wa nje, yeye aketi katika ukumbi wa Lango la Mashariki. (Ezekieli 44:2, 3) Hilo lingeonyesha cheo cha uangalizi, kinachofanana na kile cha wanaume wazee katika Israeli walioketi kwenye lango la jiji na kutoa hukumu. (Ruthu 4:1-12; Mithali 22:22) Ni nani miongoni mwa kondoo wengine walio na vyeo vya uangalizi leo? Ni wazee walio na tumaini la kidunia ambao wamewekwa rasmi na roho takatifu. (Matendo 20:28) Hivyo, jamii ya mkuu sasa inatayarishwa kwa tazamio la kutumikia baadaye katika cheo cha usimamizi katika ulimwengu mpya.

15. (a) Ono la Ezekieli hutufafanuliaje uhusiano uliopo baina ya wazee ambao ni wa umati mkubwa na jamii ya kikuhani ya watiwa-mafuta? (b) Wazee watiwa-mafuta wamechukua uongozi upi katika tengenezo la Mungu la kidunia?

¹⁵ Lakini je, ni uhusiano gani uliopo baina ya jamii ya kikuhani ya watiwa-mafuta na wanaume wazee hao ambao, wakiwa sehemu ya umati mkubwa, wanatumikia katika vyeo vya usimamizi? Ono la Ezekieli ladokeza kwamba fungu la wazee hao walio washiriki wa umati mkubwa ni la chini na la kuunga mkono, huku watiwa-mafuta wakichukua uongozi wa kiroho. Jinsi gani? Kumbuka, makuhani katika ono hilo walipewa daraka la kufundisha watu mambo ya kiroho. Pia waliambiwa watumikie wakiwa mahakimu katika kesi za kisheria. Kwa kuongezea, Walawi walipewa kazi ya kuwa “wasimamizi” katika malango ya hekalu. (Ezekieli 44:11, 23, 24) Kwa wazi, mkuu huyo alipaswa kujitiisha kwa utumishi wa kiroho na uongozi wa hao makuhani. Basi, inafaa kwamba katika nyakati za kisasa watiwa-mafuta wamechukua uongozi katika ibada safi. Kwa mfano, washiriki wa Baraza Linaloongoza la Mashahidi wa Yehova wamechaguliwa kutoka miongoni mwao. Wazee hao waaminifu, watiwa-mafuta, wamekuwa wakiizoeza kwa makumi ya miaka jamii ya mkuu huyo inayokua. Washiriki hao wa Baraza Linaloongoza wanawatayarisha wale wanaotazamia kuwa washiriki wa jamii hii kwa ajili ya siku watakapoachiwa mamlaka kamili ya madaraka yao katika ulimwengu mpya wa Mungu unaokuja.

16. Kulingana na Isaya 32:1, 2, ni lazima wazee wote watendeje?

¹⁶ Je, hawa wanaotazamia kuwa washiriki, ambao wako katika mstari wa kupata madaraka yaliyoongezeka wakiwa kama jamii ya mkuu, ni waangalizi wa aina gani? Unabii ulio kwenye Isaya 32:1, 2 wasema hivi: “Tazama, mfalme atamiliki kwa haki, na wakuu [“wana-wafalme,” NW] watatawala kwa hukumu. Na mwanadamu atakuwa kama mahali pa kujificha na upepo, na mahali pa kujisitiri na dhoruba; kama mito ya maji mahali pakavu, kama kivuli cha mwamba mkubwa katika nchi yenye uchovu.” Unabii huo unatimizwa sasa, wazee Wakristo—watiwa-mafuta na kondoo wengine—wanapofanya kazi ili kulinda kundi dhidi ya “dhoruba” kama vile mnyanyaso na kuvunjika moyo.

17. Wachungaji Wakristo wapaswa kujionaje, na kundi lapaswa kuwaonaje?

¹⁷ Maneno “mwana-mfalme” na “mkuu,” ambayo yana maana sawa katika lugha ya Kiebrania, hayatumiwi kama majina ya vyeo vinavyokusudiwa kuwatukuza wanadamu. Badala yake, yanafafanua daraka ambalo wanaume hawa wanalo katika kutunza kondoo za Mungu. Yehova aonya kwa ukali hivi: “Na iwatoshe ninyi, enyi wakuu wa Israeli; ondoeni dhuluma na unyang’anyi; fanyeni hukumu na haki.” (Ezekieli 45:9) Yafaa wazee wote leo wazingatie shauri hilo. (1 Petro 5:2, 3) Kwa upande mwingine, kundi hutambua kwamba Yesu ameandaa wachungaji, ambao ni “zawadi zikiwa wanadamu.” (Waebrania 4:8) Sifa zao za ustahili zimeandikwa katika Neno la Mungu mwenyewe lililopuliziwa. (1 Timotheo 3:1-7; Tito 1:5-9) Hivyo basi, Wakristo hufuata mwongozo wa wazee.—Waebrania 13:7.

18. Ni nini baadhi ya madaraka ya wale wanaotazamia kuwa jamii ya mkuu sasa, na wakati ujao daraka lake litakuwa nini?

¹⁸ Katika nyakati za Biblia wakuu fulani walikuwa na uwezo mkubwa, na wengine uwezo mdogo. Leo, wazee wa ule umati mkubwa wana madaraka mengi mbalimbali. Baadhi yao hutumikia kutaniko moja; wengine hutumikia makutaniko mengi wakiwa waangalizi wasafirio; wengine hutumikia nchi nzimanzima wakiwa washiriki wa Halmashauri ya Tawi; wengine husaidia moja kwa moja halmashauri mbalimbali za Baraza Linaloongoza. Katika ulimwengu mpya, Yesu ataweka rasmi “wakuu katika nchi zote” ili waongoze miongoni mwa waabudu wa Yehova duniani. (Zaburi 45:16) Yaelekea atateua wengi wao kutoka miongoni mwa wazee waaminifu wa siku hizi. Kwa kuwa hawa wanaume wanajithibitisha wenyewe sasa, ataamua kuwakabidhi wengi mapendeleo makubwa zaidi wakati ujao anapofunua daraka la jamii ya mkuu katika ulimwengu mpya.

Nchi ya Watu wa Mungu Leo

19. Nchi iliyo kwenye ono la Ezekieli huwakilisha nini?

¹⁹ Pia, ono la Ezekieli laonyesha nchi iliyorudishwa ya Israeli. Sehemu hii ya ono huwakilisha nini? Unabii mwingine mbalimbali wa urudisho ulitabiri kwamba nchi hiyo, Israeli, ingekuwa paradiso kama Edeni. (Ezekieli 36:34, 35) Leo, twafurahia “nchi” iliyorudishwa, na hii pia ni ya Kiedeni kwa njia fulani. Vivyo hivyo, mara nyingi sisi husema juu ya paradiso yetu ya kiroho. Gazeti la Mnara wa Mlinzi limefafanua “nchi” yetu kuwa “eneo la utendaji” la watu wa Mungu waliochaguliwa.b Kokote ambako huenda mtumishi wa Yehova yuko, yeye yumo katika nchi hiyo iliyorudishwa maadamu anajitahidi kutegemeza ibada ya kweli kwa kutembea katika hatua za Kristo Yesu.—1 Petro 2:21.

20. Twaweza kujifunza kanuni ipi kutokana na “toleo takatifu” kwenye ono la Ezekieli, nasi huenda tukaitumiaje kanuni hii?

²⁰ Vipi juu ya sehemu ya nchi iitwayo “toleo takatifu”? Hiyo ilikuwa toleo la watu ili kutegemeza ukuhani na jiji. Vivyo hivyo, “watu wote wa nchi” wangepaswa kutoa sehemu ya nchi kwa ajili ya mkuu. Hilo lamaanisha nini leo? Bila shaka, halimaanishi kwamba watu wa Mungu watwikwe mzigo wa kulipa jamii ya makasisi mshahara. (2 Wathesalonike 3:8) Badala yake, utegemezo unaotolewa kwa wazee hasa ni wa kiroho. Unatia ndani kusaidia katika kazi iliyopo na kuonyesha roho ya ushirikiano, na ya kujitiisha. Hata hivyo, kama ilivyokuwa katika siku ya Ezekieli, toleo hili hutolewa “kwa BWANA [“Yehova,” NW], wala si kwa mwanadamu yeyote.—Ezekieli 45:1, 7, 16.

21. Huenda tukajifunza nini kutokana na kugawanywa kwa nchi katika ono la Ezekieli?

²¹ Si mkuu na makuhani pekee waliogawiwa mahali katika nchi hiyo iliyorudishwa. Kugawanywa kwa nchi kwaonyesha kwamba kila moja la yale makabila 12 lina urithi ulio salama. (Ezekieli 47:13, 22, 23) Hivyo, wale wa umati mkubwa wana sehemu katika paradiso ya kiroho iliyopo sasa na pia watagawiwa nchi watakaporithi sehemu katika eneo la kidunia la Ufalme wa Mungu.

22. (a) Jiji kwenye ono la Ezekieli huwakilisha nini? (b) Ni nini tunachoweza kujifunza kutokana na jiji kuwa na malango pande zote?

²² Hatimaye, jiji kwenye ono hilo huwakilisha nini? Hilo si jiji la kimbingu, kwa kuwa limo katikati mwa sehemu ya nchi “chafu” (isiyo takatifu). (Ezekieli 48:15-17, NW) Hivyo, ni lazima liwe la kidunia. Naam, jiji ni nini? Je, hilo halitoi wazo la watu kuja pamoja wakiwa kikundi na kufanyiza kitu fulani kilichoundwa na kilichopangwa kitengenezo? Ndiyo. Hivyo, yaonekana jiji hilo hufananisha usimamizi wa kidunia unaowafaidi wote watakaofanyiza jamii yenye uadilifu ya kidunia. Jiji hilo litatenda kikamilifu katika “dunia mpya” itakayokuja. (2 Petro 3:13) Malango yaliyo pande zote za jiji hilo, moja kwa kila kabila, yaonyesha vizuri uwazi wa mambo. Leo, watu wa Mungu hawako chini ya usimamizi fulani wa kisiri na wa kichinichini. Ndugu walio na madaraka lazima wawe wenye kufikika; wote wanajua vizuri kanuni zinazowaongoza. Uhakika wa kwamba watu kutoka makabila yote hulima shamba linalotegemeza jiji hilo hutukumbusha kwamba kondoo wengine huunga mkono, hata kwa njia ya kimwili, mipango ya usimamizi ambayo imefanywa kwa ajili ya watu wa Mungu ulimwenguni pote.—Ezekieli 48:19, 30-34.

23. Tutachunguza nini katika makala inayofuata?

²³ Lakini, vipi juu ya mto unaotiririka kutoka patakatifu pa hekalu? Kile ambacho huo huwakilisha leo na wakati ujao ndilo litakalokuwa jambo kuu la makala ya tatu na ya mwisho katika mfululizo huu.

[Maelezo ya Chini]

Mambo ya Kupitia

◻ Hekalu kwenye ono la Ezekieli hufananisha nini?

◻ Makuhani wanaotumikia hekaluni hufananisha nani?

◻ Jamii ya mkuu ni nini, na ni nini baadhi ya madaraka yake?

◻ Nchi kwenye ono la Ezekieli ni nini, na ni katika maana gani hiyo yagawanywa kwa yale makabila 12?

◻ Jiji lafananisha nini?

[Picha/Ramani katika ukurasa wa 15]

(Ona mpangilio kamili katika nakala iliyochapishwa)

Kugawanywa kwa nchi kama ionyeshwavyo katika ono la Ezekieli

YALE MAKABILA KUMI NA MAWILI

Bahari Kuu

Bahari ya Galilaya

Mto Yordani

Bahari ya Chumvi

DANI

ASHERI

NAFTALI

MANASE

EFRAIMU

REUBENI

YUDA

MKUU

BENYAMINI

SIMEONI

ISAKARI

ZEBULONI

GADI

[Picha]

KUPANULIWA KWA TOLEO TAKATIFU

A. “Yehova Mwenyewe Yupo Hapo” (NW) (Yehova-Shama); B. shamba lenye kuzaa la jiji

Sehemu ya Walawi

Patakatifu pa Yehova

Sehemu ya Makuhani

B A B