Uhai
Maana: Hali inayotofautisha mimea, wanyama, wanadamu, na watu wa roho kutoka kwa vitu visivyo na uhai. Vitu hai vinavyoonekana vinaweza kukua, kula, kuhisi, na kuzaana. Mimea ina uhai lakini si uhai kama ule wa nafsi inayoweza kuhisi. Katika nafsi zilizo duniani, wanyama na wanadamu, kuna nguvu za uhai zinazotenda na kuzifanya ziwe hai na pia kuna pumzi inayoendeleza nguvu hizo za uhai.
Uhai katika maana kamili zaidi, kama ule wa watu wenye akili, ni maisha makamilifu pamoja na haki ya kuwa hai. Nafsi ya wanadamu inaweza kufa. Lakini watumishi waaminifu wa Mungu wana tarajio la kuishi milele wakiwa wakamilifu—wengi wataishi duniani, na washiriki wa “kundi dogo” wataishi mbinguni wakiwa warithi wa Ufalme wa Mungu. Wanapofufuliwa na kuwa viumbe wa roho, washiriki wa jamii ya Ufalme huvikwa kutoweza kufa, uhai usiohitaji kuendelezwa kwa kitu chochote kilichoumbwa.
Uhai wa wanadamu una kusudi gani?
Ili kuwa na kusudi maishani lazima tutambue Chanzo cha uhai. Ikiwa uhai ungekuwa umejitokeza wenyewe pasipo mtu fulani mwenye akili, maisha yetu hayangekuwa na kusudi, na hakungekuwa na wakati ujao wenye kutegemeka ambao tungeweza kuupangia. Lakini andiko la Matendo 17:24, 25, 28 linasema hivi: “Mungu aliyeufanya ulimwengu na vitu vyote vilivyomo . . . huwapa watu wote uhai na pumzi na vitu vyote. Kwa maana kupitia kwake tuna uhai na tunaenda na kuwako.” Maneno ya Ufunuo 4:11, yanayoelekezwa kwa Mungu, huongeza hivi: “Unastahili, Ee Yehova, naam, Mungu wetu, kupokea utukufu na heshima na nguvu, kwa sababu uliumba vitu vyote, na kwa sababu ya mapenzi yako vilikuwako navyo vikaumbwa.” (Ona pia ukurasa wa 215-220, chini ya kichwa “Mungu.”)
Watu hukata tamaa wanapoishi maisha yanayopingana na matakwa ya Muumba na miongozo yake kwa ajili ya furaha. Andiko la Wagalatia 6:7, 8 huonya hivi: “Msipotoshwe: Mungu si wa kudhihakiwa. Kwa maana lolote lile analopanda mtu, atavuna hilo pia; kwa sababu yeye anayepanda kwa mwili wake atavuna uharibifu kutokana na mwili wake.”—Ona pia Wagalatia 5:19-21. (Ona pia kichwa “Uhuru.”)
Dhambi iliyorithiwa kutoka kwa Adamu huwazuia wanadamu leo wasifurahie maisha kikamili kama Mungu alivyokusudia mwanzoni. Andiko la Waroma 8:20 husema kwamba, kwa sababu ya hukumu ya Mungu baada ya dhambi ya Adamu, “uumbaji [wanadamu] ulitiishwa chini ya ubatili.” Kuhusu hali yake mwenyewe akiwa mwanadamu mwenye dhambi, mtume Paulo aliandika: “Mimi ni wa kimwili, nimeuzwa chini ya dhambi. Kwa maana lile jema ninalotaka silifanyi, bali lile baya nisilotaka ndilo ninalozoea kulifanya. Kwa kweli naipenda sheria ya Mungu kulingana na mtu niliye kwa ndani, lakini mimi naona ndani ya viungo vyangu sheria nyingine ikipigana na sheria ya akili yangu na kunichukua mateka kwa sheria ya dhambi iliyo ndani ya viungo vyangu. Maskini mimi!”—Rom. 7:14, 19, 22-24.
Sisi hupata furaha nyingi sasa na maisha yetu huwa na kusudi tunapotumia kanuni za Biblia na kutanguliza mapenzi ya Mungu. Hatumtajirishi Mungu kwa kumtumikia; yeye hutufundisha ‘ili tujifaidi wenyewe.’ (Isa. 48:17) Biblia hushauri: “Iweni imara, thabiti, sikuzote mkiwa na mengi ya kufanya katika kazi ya Bwana, mkijua kwamba kazi yenu si ya bure kuhusiana na Bwana.”—1 Kor. 15:58.
Biblia hutupa tazamio la kuishi milele tukiwa wakamilifu ikiwa tutakuwa na imani katika maandalizi ya Yehova kwa ajili ya uhai na kutembea katika njia zake. Tumaini hilo lina msingi imara; halitatukatisha tamaa; kutenda kulingana na tumaini hilo kunaweza kutupa kusudi halisi maishani hata sasa.—Yoh. 3:16; Tito 1:2; 1 Pet. 2:6.
Je, wanadamu waliumbwa waishi miaka michache tu kisha wafe?
Mwa. 2:15-17: “Yehova Mungu akamchukua mtu [Adamu] na kumweka katika bustani ya Edeni, ailime na kuitunza. Pia Yehova Mungu akamwekea mtu amri hii: ‘Matunda ya kila mti wa bustani unaweza kula mpaka ushibe. Lakini kuhusu matunda ya mti wa ujuzi wa mema na mabaya usile, kwa maana siku utakapokula, utakufa hakika.’” (Mungu alipokuwa akisema juu ya kifo, hakusema kwamba hakingeweza kuepukika, bali kwamba kingetokana na dhambi. Alikuwa akimhimiza Adamu akiepuke. Linganisha na Waroma 6:23.)
Mwa. 2:8, 9: “Yehova Mungu akapanda bustani katika Edeni, kuelekea mashariki, na hapo akamweka mtu ambaye alikuwa amemfanya. Hivyo Yehova Mungu akachipusha katika nchi kila mti wenye kutamanika kwa macho ya mtu na ulio mwema kwa ajili ya chakula na pia mti wa uzima katikati ya bustani.” (Baada ya dhambi ya Adamu, watu wawili wa kwanza walifukuzwa kutoka Edeni ili wasipate kula kutokana na mti wa uzima, kulingana na Mwanzo 3:22, 23. Kwa hiyo, inaonekana kwamba ikiwa Adamu angeendelea kumtii Muumba wake, mwishowe Mungu angemruhusu ale kutokana na mti huo ili kuonyesha kwamba anastahili kuishi milele. Kuwapo kwa mti huo wa uzima katika Edeni kulionyesha tazamio hilo.)
Zab. 37:29: “Waadilifu wenyewe wataimiliki dunia, nao watakaa milele juu yake.” (Ahadi hiyo inaonyesha wazi kwamba kusudi la msingi la Mungu kuhusu dunia na wanadamu halijabadilika.)
Ona pia ukurasa wa 100, chini ya kichwa “Kifo.”
Lakini je, kuishi muda mfupi na kuteseka ndilo kusudi la maisha leo?
Rom. 5:12: “Kupitia mtu mmoja [Adamu] dhambi iliingia katika ulimwengu na kifo kupitia dhambi, na hivyo kifo kikaenea kwa watu wote kwa sababu wote walikuwa wamefanya dhambi.” (Sote tumerithi kifo, si kwa sababu Mungu alikusudia hivyo, bali kwa sababu ya dhambi ya Adamu.) (Ona pia kichwa “Majaliwa.”)
Ayu. 14:1: “Mwanadamu, aliyezaliwa na mwanamke, ana maisha mafupi na yenye kujaa msukosuko.” (Kwa kadiri kubwa hilo laonyesha jinsi maisha yalivyo katika mfumo huu wa mambo usio mkamilifu.)
Hata hivyo, hata katika hali hizo tunaweza kuishi maisha yenye kuthawabisha sana, na yenye kusudi. Ona habari iliyo katika ukurasa wa 328, 329, kuhusu kusudi la uhai wa wanadamu.
Je, kusudi la maisha duniani ni kujaribu kuona ni nani watakaoenda mbinguni?
Ona ukurasa wa 197-204, chini ya kichwa “Mbingu.”
Je, tuna nafsi isiyoweza kufa ambayo huendelea kuishi baada ya mwili kufa?
Ona ukurasa wa 221-226, chini ya kichwa “Nafsi.”
Mtu anawezaje kuwa na tumaini la kuishi maisha marefu zaidi kuliko maisha yake ya sasa?
Mt. 20:28: “Kama vile Mwana wa binadamu [Yesu Kristo] alivyokuja, si kuhudumiwa, bali kuhudumu na kutoa nafsi yake kuwa fidia badala ya wengi.”
Yoh. 3:16: “Mungu aliupenda ulimwengu sana hivi kwamba akamtoa Mwana wake mzaliwa-pekee, ili kila mtu anayemwamini asiangamizwe bali awe na uzima wa milele.”
Ebr. 5:9: “Baada ya yeye [Yesu Kristo] kufanywa kuwa mkamilifu akawa ndiye mwenye daraka la wokovu wa milele kwa wale wote wanaomtii.” (Pia Yoh. 3:36)
Matazamio ya kuishi wakati ujao yatatimizwaje?
Mdo. 24:15: “Nina tumaini kwa Mungu, tumaini ambalo watu hawa pia wanalo, kwamba kutakuwa na ufufuo wa waadilifu na wasio waadilifu pia.” (Tumaini hilo litatia ndani watu wa zamani ambao walimtumikia Mungu kwa uaminifu na pia wengine wengi ambao hawakupata kumjua Mungu wa kweli vya kutosha ili wakubali au wakatae njia zake.)
Yoh. 11:25, 26: “Yesu akamwambia [dada ya mwanamume aliyemfufua muda mfupi baadaye]: ‘Mimi ndiye ufufuo na uzima. Yule anayeniamini, hata akifa, atarudi kwenye uzima; na kila mtu aliye hai na ananiamini hatakufa kamwe. Je, unaamini hilo?’” (Kwa hiyo, mbali na tumaini la ufufuo, Yesu aliahidi jambo lingine kwa ajili ya watu watakaokuwa wakiishi wakati ambapo ulimwengu mbovu wa sasa utaisha. Wale walio na tumaini la kuwa raia wa Ufalme wa Mungu hapa duniani, wana tarajio la kuokoka na kutokufa kamwe.)
Je, kuna chochote katika mwili wa mwanadamu kinachothibitisha kwamba alikusudiwa aishi milele?
Wengi wametambua kwamba ubongo wa mwanadamu una uwezo mkubwa kuliko jinsi unavyotumiwa katika maisha yetu ya sasa, tuwe tunaishi hadi umri wa miaka 70 au hata 100. Encyclopædia Britannica inasema kwamba ubongo wa mwanadamu “una uwezo mkubwa kuliko ule unaoweza kutumiwa katika muda wa maisha ya mtu mmoja.” (1976, Buku la 12, uku. 998) Mwanasayansi Carl Sagan hutaarifu kwamba ubongo wa mwanadamu unaweza kuhifadhi habari “inayoweza kujaa mabuku kama milioni ishirini, jumla ya yale yaliyo katika maktaba kubwa zaidi za ulimwengu.” (Cosmos, 1980, uku. 278) Kuhusu uwezo wa ubongo wa mwanadamu wa “kuhifadhi mambo,” mwanakemia Isaac Asimov aliandika kwamba “una uwezo kamili wa kujifunza chochote na kukumbuka chochote ambacho mwanadamu anaweza kujifunza—na mara bilioni zaidi ya kiasi hicho, pia.”—The New York Times Magazine, Oktoba 9, 1966, uku. 146. (Kwa nini ubongo wa mwanadamu una uwezo huo ikiwa haukupaswa kutumiwa? Je, si jambo linalopatana na akili kwamba wanadamu, kwa kuwa wana uwezo wa kujifunza milele, waliumbwa waishi milele?)
Je, kuna uhai katika sayari nyingine?
Gazeti The New York Times linasema hivi: “Kutafutwa kwa viumbe vyenye akili kwingineko ulimwenguni . . . kulianza miaka 25 iliyopita . . . Kazi hiyo kubwa mno inayohusisha kuchunguza mamia ya mabilioni ya nyota, kufikia sasa haijatoa uthibitisho ulio wazi kwamba kuna uhai nje ya Dunia.”—Julai 2, 1984, uku. A1.
The Encyclopedia Americana yasema: “Hakuna sayari nyingine [nje ya mfumo wetu wa jua] ambazo zimeonekana waziwazi. Lakini kwa kila sayari ambayo huenda iko nje ya mfumo wa jua, kuna uwezekano wa kwamba uhai ulianza, kisha ukageuka na kuingia katika ustaarabu ulioendelea.” (1977, Buku la 22, uku. 176) (Tangu wakati huo, sayari nyingi zimegunduliwa nje ya mfumo wetu wa jua, lakini hakuna uthibitisho wowote wa kwamba kuna uhai katika yoyote ya sayari hizo. Hata hivyo, kama maneno hayo yanavyoonyesha, je, inawezekana kwamba sababu kubwa ya kazi hiyo yenye gharama kubwa sana ya kutafuta viumbe vingine katika anga la juu ni ile tamaa ya kupata uthibitisho wa nadharia ya mageuzi, uthibitisho fulani wa kwamba mwanadamu hakuumbwa na Mungu na kwa hiyo hawezi kutozwa hesabu na Yeye?)
Biblia inafunua kwamba uhai hauko katika dunia hii peke yake. Kuna watu wa roho—Mungu na malaika—ambao akili na uwezo wao unapita wa mwanadamu kwa mbali sana. Tayari wamewasiliana na wanadamu, wakieleza asili ya uhai na utatuzi wa matatizo mazito yanayoukabili ulimwengu. (Ona vichwa “Biblia” na “Mungu.”)