Baba na Mzee—Kutimiza Mafungu Yote Mawili

“Mtu asiyejua kuisimamia nyumba yake mwenyewe, atalitunzaje Kanisa la Mungu?” —1 TIMOTHEO 3:5.

1, 2. (a) Katika karne ya kwanza, waangalizi waseja na waangalizi waliooa wasiokuwa na watoto waliweza kuwatumikiaje ndugu zao? (b) Akila na Prisila ni kielelezo jinsi gani kwa wenzi wengi wa ndoa leo?

WAANGALIZI katika kutaniko la Kikristo la mapema waliweza kuwa wanaume waseja au wanaume waliooa, wasio na watoto au wanaume waliooa, waliokuwa na watoto. Bila shaka baadhi ya Wakristo hao waliweza kufuata shauri la Paulo lililotolewa katika barua yake ya kwanza kwa Wakorintho, sura ya 7, wakidumu wakiwa waseja. Yesu alikuwa ametaarifu hivi: “Wako matowashi waliojifanya kuwa matowashi kwa ajili ya ufalme wa mbinguni.” (Mathayo 19:12) Wanaume hao waseja, kama vile Paulo na labda baadhi ya waandamani wake wa kusafiri, wangekuwa huru kusafiri ili kusaidia ndugu zao.

² Biblia haisemi kama Barnaba, Marko, Sila, Luka, Timotheo, na Tito walikuwa wanaume waseja. Ikiwa walikuwa wameoa, ni dhahiri kwamba walikuwa na uhuru vya kutosha kutoka madaraka ya familia ili waweze kusafiri sana kwenda kwenye migawo mbalimbali. (Matendo 13:2; 15:39-41; 2 Wakorintho 8:16, 17; 2 Timotheo 4:9-11; Tito 1:5) Huenda ikawa waliandamana na wake zao, kama vile Petro na “mitume wengine,” ambao yaonekana walienda na wake zao walipokuwa wakienda mahali-mahali. (1 Wakorintho 9:5) Akila na Prisila ni kielelezo cha wenzi wa ndoa waliokuwa tayari kuhama-hama, wakimfuata Paulo kutoka Korintho hadi Efeso, kisha kuhamia Roma, na kurudi Efeso tena. Biblia haisemi ikiwa walikuwa na watoto wowote. Utumishi wao wa kujitoa kwa ajili ya ndugu zao uliwapatia shukrani za “makanisa ya Mataifa yote.” (Warumi 16:3-5; Matendo 18:2, 18; 2 Timotheo 4:19) Leo, bila shaka kuna wenzi wengi wa ndoa ambao, kama vile Akila na Prisila, wangeweza kutumikia makutaniko mengine, labda kwa kuhama palipo na uhitaji mkubwa zaidi.

Baba na Mzee

3. Ni jambo gani lidokezalo kwamba wazee wengi wa karne ya kwanza walikuwa wanaume waliooa, waliokuwa na familia?

³ Inaonekana kwamba katika karne ya kwanza W.K., wazee Wakristo walio wengi walikuwa wanaume waliooa, waliokuwa na watoto. Paulo alipoorodhesha sifa za ustahili zilizotakwa kwa mwanamume ‘anayefikia cheo cha mwangalizi,’ alitaarifu kwamba Mkristo huyo apaswa kuwa “mwenye kuisimamia nyumba yake vema, ajuaye kutiisha watoto katika ustahivu.”—1 Timotheo 3:1, 4, linganisha NW.

4. Ni jambo gani lililotakwa kwa wazee waliooa, walio na watoto?

⁴ Kama vile tumeona, mwangalizi hakuwa na wajibu wa kuwa na watoto, au hata wa kuoa. Lakini ikiwa alikuwa ameoa, ili aweze kustahili kuwa mzee au mtumishi wa huduma, Mkristo alipaswa atumie ukichwa ifaavyo na kwa upendo juu ya mke wake na kujionyesha kuwa mwenye uwezo wa kudumisha watoto wake wakiwa chini ya unyenyekeo ufaao. (1 Wakorintho 11:3; 1 Timotheo 3:12, 13) Udhaifu wowote mzito katika kuisimamia nyumba yake ungemfanya ndugu asistahili mapendeleo ya pekee kutanikoni. Kwa nini? Paulo aeleza hivi: “Mtu asiyejua kuisimamia nyumba yake mwenyewe atalitunzaje Kanisa la Mungu?” (1 Timotheo 3:5) Ikiwa wale wa mwili wake mwenyewe hawakuwa tayari kunyenyekea uangalizi wake, wengine wangeitikiaje?

‘Kuwa na Watoto Waaminio’

5, 6. (a) Paulo alimtajia Tito takwa jipi kwa habari ya watoto? (b) Ni nini kinachotazamiwa kwa wazee walio na watoto?

⁵ Alipokuwa akimwagiza Tito aweke rasmi waangalizi katika makutaniko ya Krete, Paulo aliweka masharti haya: “Ikiwa mtu hakushitakiwa neno, naye ni mume wa mke mmoja, ana watoto waaminio, wasioshitakiwa kuwa ni wafisadi wala wasiotii. Maana imempasa askofu [“mwangalizi,” NW] awe mtu asiyeshitakiwa neno, kwa kuwa ni wakili wa Mungu.” Ni nini kinachomaanishwa hasa na takwa la ‘kuwa na watoto waaminio?’—Tito 1:6, 7.

⁶ Maneno “watoto waaminio” yarejezea vijana ambao tayari wameweka wakfu maisha zao kwa Yehova na wamebatizwa, au watoto wachanga wanaofanya maendeleo kuelekea wakfu na ubatizo. Washiriki wa kutaniko hutazamia watoto wa wazee kwa ujumla kuwa wenye tabia nzuri na watiifu. Yapaswa ionekane wazi kwamba mzee anafanya yote awezavyo ili kuijenga imani ya watoto wake. Mfalme Sulemani aliandika hivi: “Mlee mtoto katika njia impasayo, naye hataiacha, hata atakapokuwa mzee.” (Mithali 22:6) Lakini namna gani ikiwa kijana ambaye amepokea mazoezi akataa kumtumikia Yehova au hata afanya dhambi nzito?

7. (a) Kwa nini ni dhahiri kwamba Mithali 22:6 halionyeshi kanuni isiyonyumbuka? (b) Mtoto wa mzee asipoamua kumtumikia Yehova, kwa nini huyo mzee hatapoteza mapendeleo yake mara moja?

⁷ Ni dhahiri kwamba mithali iliyonukuliwa juu haitoi kanuni imara. Haibatilishi kanuni ya hiari ya kuchagua. (Kumbukumbu la Torati 30:15, 16, 19) Mwana au binti afikapo umri wa kuchukua madaraka, lazima afanye uamuzi wa kibinafsi kuhusu wakfu na ubatizo. Ikiwa ni wazi kwamba mzee ametoa msaada, mwongozo, na nidhamu ya kiroho inayohitajiwa, na bado kijana haamui kumtumikia Yehova, baba haonwi mara moja kutostahili kutumikia akiwa mwangalizi. Kwa upande mwingine, ikiwa mzee ana watoto wadogo kadhaa wanaoishi nyumbani, wanaokuwa wagonjwa kiroho na kuingia matatani mfululizo, huenda asionwe tena kuwa “mwenye kuisimamia nyumba yake vema.” (1 Timotheo 3:4) Jambo ni kwamba, yapaswa iwe dhahiri kwamba mwangalizi anafanya vizuri kadiri awezavyo kuwa na “watoto waaminio, wasioshitakiwa kuwa ni wafisadi wala wasiotii.”a

Aliyeoa “Mke Asiyeamini”

8. Mzee atendeje kuelekea mke wake asiyeamini?

⁸ Kuhusu wanaume Wakristo waliooa wake wasioamini, Paulo aliandika hivi: “Iwapo ndugu mmoja ana mke asiyeamini, na mke huyo anakubali kukaa naye asimwache . . . Kwa maana . . . mke asiyeamini hutakaswa katika mumewe; kama isingekuwa hivyo, watoto wenu wangekuwa si safi; bali sasa ni watakatifu. Kwa maana . . . wajuaje, wewe mwanamume, kama utamwokoa mkeo?” (1 Wakorintho 7:12-14, 16) Neno “asiyeamini” hapa halirejezei mke asiye na itikadi za kidini bali larejezea mwanamke ambaye hajajiweka wakfu kwa Yehova. Huenda alikuwa Myahudi, au mwamini katika miungu ya kipagani. Leo, huenda mzee akawa ameoa mwanamke aliye wa dini tofauti, aliye mwagnosti, au hata Mwatheisti. Ikiwa anakubali kukaa na mume huyo, mume hapaswi kumwacha kwa sababu tu ya itikadi zinazotofautiana. Apaswa bado ‘kukaa naye kwa akili; na kumpa heshima, kama chombo kisicho na nguvu,’ akiishi na matumaini ya kumwokoa.—1 Petro 3:7; Wakolosai 3:19.

9. Katika nchi ambamo sheria yampa mume na pia mke haki ya kuwafunulia watoto wao itikadi za kidini za kila mmoja wao, mzee atendeje, na hilo litaathirije mapendeleo yake?

⁹ Ikiwa mwangalizi ana watoto, atatumia ukichwa wake kama mume au baba ifaavyo katika kuwalea “katika nidhamu na rekebisho la akilini la Yehova.” (Waefeso 6:4, NW) Katika nchi nyingi sheria huwapa wenzi wote wawili wa ndoa haki ya kuwatolea watoto wao maagizo ya kidini. Katika hali hiyo huenda mke akadai kutumia haki yake ya kuwafunulia watoto wake itikadi na mazoea yake ya kidini, ambayo huenda yakatia ndani kuwapeleka kwenye kanisa lake.b Bila shaka, watoto wapaswa kufuata dhamiri yao iliyozoezwa na Biblia kwa habari ya kutoshiriki katika sherehe zisizo za kweli za kidini. Akiwa kichwa cha familia, baba atatumia haki yake mwenyewe ya kujifunza pamoja na watoto wake na kuwapeleka mikutanoni kwenye Jumba la Ufalme iwezekanapo. Wafikapo umri ambao katika huo wanaweza kufanya maamuzi yao wenyewe, watajiamulia ni njia ipi watakayoenda. (Yoshua 24:15) Ikiwa wazee wenzake na washiriki wa kutaniko waweza kuona kwamba anafanya yote ambayo sheria yamruhusu afanye ili kuwaagiza watoto wake ifaavyo katika njia ya kweli, hataonwa kutostahili kuwa mwangalizi.

“Kuisimamia Nyumba Yake Vema”

10. Ikiwa mtu aliye na familia ni mzee, wajibu wake wa msingi ni nini?

¹⁰ Hata kwa mzee aliye baba na mke wake ni Mkristo mwenzake, si kazi rahisi kugawa ifaavyo wakati na uangalifu wake kati ya mke wake, watoto wake, na madaraka ya kutaniko. Maandiko huonyesha wazi sana kwamba baba Mkristo ana wajibu wa kutunza mke na watoto wake. Paulo aliandika hivi: “Lakini mtu ye yote asiyewatunza walio wake, yaani, wale wa nyumbani mwake hasa, ameikana Imani, tena ni mbaya kuliko mtu asiyeamini.” (1 Timotheo 5:8) Katika barua iyo hiyo, Paulo alitaarifu kwamba wanaume wale tu ambao wameoa na tayari wamejionyesha kuwa waume na baba wema ndio wapaswao kupendekezwa kutumikia wakiwa waangalizi.—1 Timotheo 3:1-5.

11. (a) Mzee ‘awatunze walio wake’ katika njia zipi? (b) Hilo laweza kumsaidiaje mzee atimize madaraka yake ya kutaniko?

¹¹ Mzee apaswa ‘kuwatunza’ walio wake si kimwili tu bali pia kiroho na kihisiamoyo. Mfalme Sulemani mwenye hekima aliandika hivi: “Tengeneza kazi yako huko nje, jifanyizie kazi yako tayari shambani, ukiisha, jenga nyumba yako.” (Mithali 24:27) Kwa hiyo huku akiandaa mahitaji ya kimwili, ya kihisiamoyo, na ya kitafrija ya mke na watoto wake, mwangalizi apaswa pia kuwajenga kiroho. Hilo lataka wakati—wakati ambao hataweza kutolea mambo ya kutaniko. Lakini ni wakati uwezao kuwa na faida nyingi kwa habari ya furaha na hali ya kiroho ya familia. Hatimaye, familia yake ikiwa imara kiroho, huenda mzee akahitaji kutumia wakati mchache zaidi katika kushughulikia matatizo ya familia. Hilo litaiacha akili yake ikiwa huru zaidi ili kushughulikia mambo ya kutaniko. Kielelezo chake akiwa mume mwema na baba mwema kitakuwa chenye manufaa ya kiroho kwa kutaniko.—1 Petro 5:1-3.

12. Baba walio wazee waweke kielelezo chema katika jambo jipi la familia?

¹² Kuisimamia nyumba vema hutia ndani kuratibu wakati ili kusimamia funzo la familia. Ni jambo la maana hasa kwamba wazee waweke kielelezo chema katika habari hii, kwa maana familia imara hufanyiza makutaniko imara. Wakati wa mwangalizi haupaswi kwa ukawaida kutumiwa sana katika kushughulikia mapendeleo mengine ya utumishi hivi kwamba anakosa wakati wa kujifunza pamoja na mke na watoto wake. Ikiwa hali imekuwa hivyo, apaswa kuchunguza tena ratiba yake. Huenda akahitaji kuratibu upya au kupunguza wakati anaotolea mambo mengine, hata akikataa mapendeleo fulani pindi kwa pindi.

Uangalizi Wenye Usawaziko

13, 14. “Mtumwa mwaminifu mwenye akili” amewatolea wazee walio na familia shauri jipi?

¹³ Shauri la kusawazisha madaraka ya familia na ya kutaniko si jipya. Kwa miaka kadhaa “mtumwa mwaminifu mwenye akili” amekuwa akiwatolea wazee shauri kuhusu jambo hili. (Mathayo 24:45) Miaka 37 iliyopita, Mnara wa Mlinzi la Kiingereza la Septemba 15, 1959, kurasa 553 na 554, lilishauri hivi: “Je, kwa kweli si jambo hasa la kusawazisha madai yote hayo ya wakati wetu? Katika usawaziko huo acha masilahi ya familia yako mwenyewe yakaziwe. Bila shaka Yehova Mungu asingemtazamia mtu atumie wakati wake wote katika utendaji wa kutaniko, katika kusaidia ndugu zake na majirani wake wapate wokovu, walakini asishughulikie wokovu wa nyumba yake mwenyewe. Mke na watoto wa mwanamume ni daraka la kwanza.”

¹⁴ Mnara wa Mlinzi la Novemba 1, 1986, ukurasa 22, lilishauri hivi: “Kushiriki katika huduma ya shambani mkiwa jamaa kutafanya mkaribiane zaidi, hata hivyo mahitaji ya namna ya pekee ya watoto yanahitaji ujitie katika wajibu wa kutumia pamoja nao wakati wako wa faragha na nishati ya maoni yako ya moyoni. Basi, usawaziko unahitajiwa ili kuamua ni kiasi gani cha wakati unachoweza kutumia kwa wajibu mbalimbali wa . . . kutaniko, na bado uwatunze kiroho, katika maoni ya moyoni, na kimwili ‘wale walio wako mwenyewe.’ [Mkristo] lazima ‘ajifunze kwanza kuzoea utawa katika jamaa [yake] mwenyewe.’ (1 Timotheo 5:4, 8, NW)”

15. Kwa nini mzee aliye na mke na watoto ahitaji hekima na ufahamu?

¹⁵ Mithali ya Kimaandiko yataarifu hivi: “Nyumba hujengwa kwa hekima, na kwa ufahamu huthibitika.” (Mithali 24:3) Ndiyo, ili mwangalizi aweze kutimiza wajibu wake mbalimbali wa kitheokrasi na wakati uleule aijenge nyumba yake, kwa hakika kabisa ahitaji hekima na ufahamu. Kimaandiko, yeye ana nyanja zaidi ya moja za uangalizi—madaraka yake ya familia na madaraka yake ya kutaniko yanahusika. Ahitaji ufahamu ili kudumisha usawazisho kati yazo. (Wafilipi 1:9, 10) Ahitaji hekima ili kuweka mambo ya kutangulizwa. (Mithali 2:10, 11) Hata ahisi kadiri gani kwamba ana wajibu wa kushughulikia kutaniko lake, apaswa kung’amua kwamba akiwa mume na baba, daraka lake la kwanza alilopewa na Mungu ni utunzaji na wokovu wa familia yake.

Baba Wema na pia Wazee Wema

16. Mzee ana faida gani ikiwa yeye ni baba pia?

¹⁶ Mzee mwenye watoto wenye adabu nzuri aweza kuwa faida kwelikweli. Ikiwa amejifunza kuitunza familia yake vizuri, anaweza kusaidia familia nyinginezo kutanikoni. Aelewa matatizo yazo vizuri zaidi na aweza kutoa shauri lionyeshalo uzoefu wake mwenyewe. Kwa furaha, maelfu ya wazee kotekote ulimwenguni wanafanya kazi bora wakiwa waume, baba, na waangalizi.

17. (a) Mwanamume aliye baba na pia mzee asisahau nini kamwe? (b) Washiriki wengine wa kutaniko waonyesheje hisia-mwenzi?

¹⁷ Ili mtu aliye na familia awe mzee, lazima awe Mkristo mkomavu ambaye, atunzapo mke na watoto wake, aweza kupanga mambo yake ili aweze kutolea wengine kutanikoni wakati na uangalifu. Hapaswi kusahau kamwe kwamba kazi yake ya uchungaji huanzia nyumbani. Wakijua kwamba wazee walio na wake na watoto wana madaraka ya familia yao na ya wajibu wao mbalimbali wa kutaniko, washiriki wa kutaniko watajaribu kutodai wakati wao isivyofaa. Mathalani, mzee aliye na watoto wapaswao kwenda shuleni asubuhi ijayo huenda asiweze sikuzote kukaa muda fulani baada ya mikutano ya jioni. Washiriki wengine wa kutaniko wapaswa kuelewa jambo hilo na kuonyesha hisia-mwenzi.—Wafilipi 4:5.

Wazee Wetu Wapaswa Kuwa Wenye Thamani Kubwa Kwetu

18, 19. (a) Uchunguzi wetu wa 1 Wakorintho sura ya 7 umetuwezesha kung’amua nini? (b) Tuwaoneje wanaume hao Wakristo?

¹⁸ Uchunguzi wetu wa sura ya 7 ya barua ya kwanza ya Paulo kwa Wakorintho umetuwezesha kuona kwamba, wakifuata shauri la Paulo, kuna wanaume wengi waseja wanaotumia uhuru wao ili kutumikia masilahi ya Ufalme. Pia kuna maelfu ya ndugu waliooa, wasio na watoto, ambao, huku wakiwapa wake zao uangalifu unaostahili, hutumikia wakiwa waangalizi wema katika wilaya, mizunguko, makutaniko, na matawi ya Watch Tower, wake zao wakishirikiana nao kwa njia inayostahili pongezi. Mwishowe, katika yale makutaniko karibu 80,000 ya watu wa Yehova, kuna baba wengi ambao hawatunzi tu wake zao na watoto wao kwa upendo bali pia huchukua wakati ili kutumikia ndugu zao wakiwa wachungaji wanaojali.—Matendo 20:28.

¹⁹ Mtume Paulo aliandika hivi: “Wazee watawalao vema na wahesabiwe kustahili heshima maradufu; hasa wao wajitaabishao kwa kuhutubu na kufundisha.” (1 Timotheo 5:17) Ndiyo, wazee wasimamiao nyumba zao na kutaniko vema wastahili upendo na staha yetu. Twapaswa kwa kweli “kuwachukua watu wa namna hiyo kuwa wenye thamani kubwa.”—Wafilipi 2:29, NW.

[Maelezo ya Chini]

Kwa Njia ya Kupitia

◻ Twajuaje kwamba wazee wengi katika karne ya kwanza W.K. walikuwa wanaume waliokuwa na familia?

◻ Ni jambo jipi linalotakwa kwa wazee waliooa walio na watoto, na kwa nini?

◻ Ni nini kimaanishwacho na maneno “watoto waaminio,” lakini namna gani ikiwa mtoto wa mzee haamui kumtumikia Yehova?

◻ Mzee ‘awatunze walio wake’ kwa njia zipi?

[Picha katika ukurasa wa 23]

Familia imara hufanyiza makutaniko imara