Sura Ya Tano

Mungu wa Kweli Anatabiri Ukombozi

Isaya 44:1-28

1, 2. (a) Yehova anatokeza maswali gani? (b) Yehova atathibitishaje kuwa ni yeye tu aliye Mungu wa kweli?

‘MUNGU wa kweli ni nani?’ Swali hilo limeulizwa karne zote. Basi, inashangaza kwamba Yehova mwenyewe anatokeza swali hilo katika kitabu cha Isaya! Anakaribisha wanadamu kufikiria jambo hili: ‘Je, Yehova tu ndiye Mungu wa kweli? Au kuna mwingine wa kushindana na cheo chake?’ Baada ya kuanzisha mazungumzo, Yehova anaweka vipimo vizuri vya kutatua suala la Uungu. Kusababu kunakotokezwa huwaongoza wanyofu kufikia uamuzi mmoja tu usiokanushika.

² Siku za Isaya, mifano inaabudiwa mahali pengi. Katika mazungumzo ya wazi kabisa yaliyoandikwa katika sura ya 44 ya kitabu cha unabii cha Isaya, ibada ya mifano inaonyeshwa kuwa ni ya bure kabisa! Hata hivyo, watu wa Mungu mwenyewe wametumbukia katika mtego wa kuabudu sanamu. Kwa hiyo, kama ilivyoonwa katika sura zilizotangulia za Isaya, Waisraeli wanaelekea kutiwa nidhamu kali. Ingawa hivyo, Yehova anahakikishia taifa hilo kwa upendo kwamba, ingawa ataruhusu Wababiloni wawapeleke watu wake utekwani, atawakomboa kwa wakati wake mwenyewe. Utimizo wa unabii mbalimbali unaohusu kukombolewa kutoka utekwani na kurudishwa kwa ibada safi utathibitisha pasipo shaka kwamba Yehova tu ndiye Mungu wa kweli, kisha iwe aibu kwa wote wanaoabudu miungu ya mataifa isiyo na uhai.

 3. Maneno ya kiunabii ya Isaya yanawasaidiaje Wakristo leo?

³ Unabii mbalimbali katika sehemu hii ya Isaya na utimizo wake nyakati za kale unatia nguvu imani ya Wakristo leo. Zaidi ya hilo, maneno ya kiunabii ya Isaya yana utimizo siku zetu na hata wakati ujao. Na matukio hayo yanahusisha mkombozi na ukombozi mkubwa kuliko ule uliotabiriwa kwa ajili ya watu wa Mungu wa kale.

Tumaini kwa Wale Walio wa Yehova

 4. Yehova anamtiaje moyo Israeli?

⁴ Sura ya 44 inaanza kwa mwelekeo mzuri ikiwa na kikumbusha cha kwamba Israeli amechaguliwa na Mungu, akatenganishwa na mataifa yanayomzunguka ili awe mtumishi wake. Unabii huo unasema hivi: “Lakini sikia sasa, Ee Yakobo, mtumishi wangu; na Israeli, niliyekuchagua; BWANA, aliyekufanya, na kukuumba toka tumboni, yeye atakayekusaidia, asema hivi; Usiogope, Ee Yakobo, mtumishi wangu; na wewe, Yeshuruni, niliyekuchagua.” (Isaya 44:1, 2) Yehova amemtunza Israeli tangu alipoanza kuwa taifa baada ya kutoka Misri, ikawa ni kana kwamba anamtunza kuanzia tumbo la uzazi la mama yake. Anawaita watu wake kwa ujumla “Yeshuruni,” maana yake “Aliye Mnyofu,” mtajo unaoonyesha upendo na wororo. Pia jina hilo ni kikumbusha cha kwamba lazima Waisraeli wabaki wanyoofu, kwani wameshindwa kufanya hivyo mara nyingi.

5, 6. Yehova anampa Israeli viburudisho gani, na tokeo ni nini?

⁵ Maneno ya Yehova yanayofuata yanaburudisha kama nini! Anasema hivi: “Nitamimina maji juu yake aliye na kiu, na vijito vya maji juu ya mahali pakavu; nitamwaga roho yangu juu ya wazao wako, na baraka yangu juu yao utakaowazaa; nao watatokea katika manyasi, kama mierebi karibu na mifereji ya maji.” (Isaya 44:3, 4) Hata katika nchi kavu yenye joto, miti inaweza kusitawi pamoja kwa mfuatano kando ya chemchemi za maji. Yehova atakapoandaa maji yake mengi ya ukweli yanayowapa watu uhai, akimimina pia roho yake takatifu, Israeli atasitawi sana, kama miti kandokando ya mitaro ya maji ya kulimia. (Zaburi 1:3; Yeremia 17:7, 8) Yehova atawatia nguvu watu wake wamalize kazi yao ya kuwa mashahidi wa Uungu wake.

⁶ Tokeo moja la huku kumiminwa kwa roho takatifu ni kwamba watu fulani mmoja-mmoja watathamini upya uhusiano wa Israeli pamoja na Yehova. Hivyo, tunasoma hivi: “Mmoja atasema, Mimi ni wa BWANA [“Yehova,” “NW”]; na mwingine atajiita kwa jina la Yakobo; na mwingine ataandika juu ya mkono wake, Kwa BWANA [“Yehova,” “NW”], na kujiita kwa jina la Israeli.” (Isaya 44:5) Ndiyo, itakuwa heshima kubeba jina la Yehova, kwani ataonwa kuwa ni yeye tu aliye Mungu wa kweli.

Mwito wa Ushindani kwa Miungu

7, 8. Yehova anaitoleaje miungu ya mataifa mwito wa ushindani?

⁷ Chini ya Sheria ya Kimusa, mkombozi—kwa kawaida mwanamume aliye jamaa wa karibu—angeweza kumnunua mtu wake kutoka utumwani. (Mambo ya Walawi 25:47-54; Ruthu 2:20) Sasa Yehova anajitambulisha kuwa Mkombozi wa Israeli—ambaye atalikomboa taifa, hata Babiloni na miungu yake yote ione aibu. (Yeremia 50:34) Yehova anaikabili miungu ya uwongo na waabudu wake, akisema: “BWANA, Mfalme wa Israeli, Mkombozi wako, BWANA wa majeshi, asema hivi; Mimi ni wa kwanza, na mimi ni wa mwisho; zaidi yangu mimi hapana Mungu. Naye ni nani kama mimi atakayeita, na kuyahubiri haya, na kunitengenezea, tangu nilipowaweka watu wa kale? na mambo yanayokuja na yatakayotokea, wayatangaze. Msiogope wala msifanye hofu; je! sikukuhubiri haya zamani na kuyaonyesha? na ninyi ni mashahidi wangu. Je! yuko Mungu zaidi yangu mimi? hakika hapana Mwamba; mimi sijui mwingine.”—Isaya 44:6-8.

⁸ Yehova anatokeza ushindani kwamba miungu ijitetee. Je, wanaweza kutaja mambo yasiyokuwako kana kwamba yamekuwako, kuyatabiri yajayo kwa usahihi hata ionekane ni kama tayari yanatendeka? Anayeweza kufanya hivyo ni yule tu ‘wa kwanza na wa mwisho,’ aliyekuwako kabla ya miungu yote ya uwongo kuwaziwa, na ambaye bado atakuwako muda mrefu baada ya miungu hiyo kutokomea. Watu wake hawahitaji kuogopa kutoa ushahidi kuhusu kweli hiyo kwa kuwa wanategemezwa na Yehova, aliye imara na thabiti kama mwamba mkubwa sana!—Kumbukumbu la Torati 32:4; 2 Samweli 22:31, 32.

Ubatili wa Kuabudu Mifano

 9. Je, lilikuwa kosa kwa Waisraeli kufanya aina yoyote ya kiwakilishi cha kitu kilicho hai? Eleza.

⁹ Mwito wa ushindani wa Yehova kwa miungu ya uwongo unakumbusha mtu ile amri ya pili kati ya zile Amri Kumi. Amri hiyo ilisema hivi: “Usijifanyie sanamu ya [“mfano wa,” NW] kuchonga, wala mfano wa kitu cho chote kilicho juu mbinguni, wala kilicho chini duniani, wala kilicho majini chini ya dunia. Usivisujudie wala kuvitumikia.” (Kutoka 20:4, 5) Bila shaka, katazo hilo halikumaanisha kwamba Waisraeli hawakupaswa kufanya viwakilishi vya mapambo. Yehova mwenyewe alielekeza kwamba viwakilishi vya mimea na makerubi viwekwe katika tabenakulo. (Kutoka 25:18, 33; 26:31) Lakini, havikupasa kuheshimiwa kwa kicho wala kuabudiwa. Hakuna aliyepaswa kuvitolea sala au dhabihu viwakilisho hivyo. Amri iliyopuliziwa na Mungu ilikataza kufanyiza aina yoyote ya mfano kwa matumizi ya ibada. Kuabudu mifano au kuiinamia kwa heshima yenye kicho ni kuabudu sanamu.—1 Yohana 5:21.

10, 11. Kwa nini Yehova anaiona mifano kuwa aibu?

¹⁰ Sasa Isaya anaeleza ubatili wa mifano isiyo hai na aibu inayowangoja wale wanaoifanyiza: “Wachongao sanamu [“mifano,” “NW”], wote ni ubatili; wala mambo yao yawapendezayo hayatafaa kitu; wala mashahidi wao wenyewe hawaoni, wala hawajui; ili watahayarike. Ni nani aliyejichongea mungu mmoja, au aliyesubu sanamu isiyofaa kitu [“mfano duni wa kuyeyushwa,” “NW”]? Tazama, wenziwe wote watatahayari; na mafundi, hao ni wanadamu; na wakusanyike pamoja, wakasimame; wataogopa na kutahayari pamoja.”—Isaya 44:9-11.

¹¹ Kwa nini Mungu anaiona mifano hiyo kuwa ya aibu sana? Kwanza, haiwezekani kumwakilisha Mweza Yote kwa kutumia vitu halisi vinavyoonekana. (Matendo 17:29) Tena, kuabudu kiumbe badala ya Muumba ni kukaidi Uungu wa Yehova. Na je, kufanya hivyo si kushusha heshima ya mwanadamu, aliyeumbwa “kwa mfano wa Mungu”?—Mwanzo 1:27; Waroma 1:23, 25.

12, 13. Kwa nini mwanadamu hawezi kuunda mfano wowote unaostahili kuabudiwa?

¹² Je, kitu halisi kinaweza kupata utakatifu kwa njia fulani eti kwa sababu kimeundwa ili kiabudiwe? Isaya anatukumbusha kwamba kutengeneza mfano ni kazi ya binadamu tu. Vyombo na maarifa yanayotumiwa na mtengeneza-mifano ni sawa na vile vya fundi mwingine yeyote: “Mfua chuma hufanza shoka, hufanya kazi kwa makaa, huitengeneza sanamu kwa nyundo, huifanyiza kwa nguvu za mkono wake; naam, huona njaa, nguvu zake zikampungukia; asipokunywa maji huzimia. Seremala hunyosha uzi; huiandika kwa kalamu ya mate; huitengeneza kwa randa, huiandika kwa bikari, huifanza kwa mfano wa mwanadamu, sawasawa na uzuri wa mwanadamu, ili ikae nyumbani.”—Isaya 44:12, 13.

¹³ Mungu wa kweli aliumba vitu vyote vilivyo hai juu ya dunia hii, kutia na mwanadamu. Viumbe vyenye fahamu vinashuhudia vizuri sana Uungu wa Yehova, lakini ni wazi kuwa viumbe vyote vya Yehova vina cheo kidogo kuliko yeye. Je, inawezekana mwanadamu afanye makubwa zaidi ya hayo? Je, anaweza kutengeneza kitu kilicho na cheo kikubwa kuliko yeye mwenyewe—kiwe na cheo kikubwa sana hata kistahili ujitoaji wake? Mwanadamu anapotengeneza mfano, yeye huchoka, huona njaa, na kiu. Hayo ni mapungufu ya kibinadamu, lakini angalau yanaonyesha kwamba mwanadamu huyo yuko hai. Ule mfano anaotengeneza huenda ukafanana na mwanadamu. Huenda hata ukawa maridadi. Lakini hauna uhai. Mifano si miungu kamwe. Isitoshe, hakuna mfano wowote wa kuchongwa ambao umewahi ‘kuanguka kutoka mbinguni,’ kana kwamba aliyeutengeneza si mwanadamu anayekufa.—Matendo 19:35.

14. Watengeneza-mifano wanamtegemea Yehova kabisa kwa jinsi gani?

¹⁴ Isaya anaendelea kuonyesha kwamba watengeneza-mifano hutegemea kabisa taratibu za kiasili na vitu vilivyoumbwa na Yehova: “Yeye hujikatia mierezi, hutwaa mtiriza, na mwaloni, hujichagulia mti mmoja katika miti ya msituni; hupanda mvinje, mvua ikausitawisha. Kisha utamfaa mwanadamu kwa kuni; hutwaa kipande, akaoka mkate; naam, huufanya mungu, akauabudu; huifanya sanamu ya [“mfano wa,” “NW”] kuchonga, akaisujudia. Sehemu moja huiteketeza; kwa sehemu nyingine hula nyama; huoka chakula kiokwacho, akashiba; naam, huota moto, akasema, Aha, nimeota moto, nimeona moto; na kwa sehemu iliyobakia hufanya mungu, yaani, sanamu yake ya [“mfano wa,” “NW”] kuchonga; husujudu mbele yake akaiabudu, akaiomba, akasema, Uniokoe; maana wewe u mungu wangu.”—Isaya 44:14-17.

15. Mtengeneza-mifano huonyesha hafahamu nini hata kidogo?

¹⁵ Je, ukuni ambao haujachomeka unaweza kukomboa mtu yeyote? Wapi. Mungu wa kweli tu ndiye anayeweza kukomboa. Watu wanawezaje kuabudu sanamu zisizo hai? Isaya anaonyesha kwamba tatizo halisi limo moyoni mwa mtu: “Hawajui wala hawafikiri; maana amewafumba macho, wasione, na mioyo yao, wasiweze kufahamu. Wala hapana atiaye moyoni, wala hapana maarifa, wala fahamu kusema, Nimeteketeza sehemu motoni, naam, pia nimeoka mkate juu ya makaa yake; nimeoka nyama nikaila; nami, je! kilichobaki nikifanye kuwa chukizo? Je! nisujudie shina la mti? Hula majivu; moyo uliodanganyika umempotosha, asiweze kuiokoa nafsi yake, wala kusema, Je! sio uongo mkononi mwangu?” (Isaya 44:18-20) Ndiyo, kufikiri kwamba ibada ya sanamu ina mafaa yoyote ya kiroho ni kama kula majivu badala ya chakula chenye lishe.

16. Ibada ya sanamu ilianzaje, nayo huwezekana kwa nini?

¹⁶ Kwa kweli ibada ya sanamu ilianza katika mbingu wakati kiumbe-roho hodari, aliyekuja kuwa Shetani, alipotamani ibada iliyo haki ya Yehova tu. Tamaa ya Shetani ilikuwa kali sana hata ikamtenga na Mungu. Huo ukawa hasa ndio mwanzo wa ibada ya sanamu, kwa kuwa mtume Paulo alisema kutamani ni sawa na ibada ya sanamu. (Isaya 14:12-14; Ezekieli 28:13-15, 17; Wakolosai 3:5) Shetani aliwashawishi wanadamu wawili wa kwanza wafikirie-fikirie mawazo ya ubinafsi. Hawa alitamani toleo la Shetani: “Mtafumbuliwa macho, nanyi mtakuwa kama Mungu, mkijua mema na mabaya.” Yesu alisema kwamba kutamani hutoka ndani ya moyo. (Mwanzo 3:5; Marko 7:20-23) Ibada ya sanamu huwezekana wakati mioyo inapotiwa ufisadi. Basi, ni muhimu sana sote ‘tulinde mioyo yetu,’ tusiruhusu kamwe mtu yeyote au kitu chochote kichukue nafasi iliyo haki ya Yehova!—Mithali 4:23; Yakobo 1:14.

Yehova Huvutia Mioyo

17. Israeli anapaswa kukumbuka nini sana?

¹⁷ Kisha Yehova anawasihi Waisraeli wakumbuke kwamba wamo katika cheo chenye pendeleo na daraka. Wao ni mashahidi wake! Anasema hivi: “Kumbuka haya, Ee Yakobo; nawe Israeli, maana wewe u mtumishi wangu; nimekuumba; u mtumishi wangu; Ee Israeli, hutasahauliwa na mimi. Nimeyafuta makosa yako kama wingu zito, na dhambi zako kama wingu; unirudie; maana nimekukomboa. Imbeni, enyi mbingu, maana BWANA ametenda hayo; pigeni kelele, enyi mabonde ya nchi; pazeni nyimbo, enyi milima; nawe, msitu, na kila mti ndani yake. Maana BWANA amemkomboa Yakobo, naye atajitukuza katika Israeli.”—Isaya 44:21-23.

18. (a) Kwa nini Israeli ana sababu ya kushangilia? (b) Watumishi wa Yehova wanaweza kuigaje kielelezo chake cha rehema leo?

¹⁸ Si Israeli aliyemfanyiza Yehova. Yeye si mungu wa kutengenezwa na mwanadamu. Bali, Yehova ndiye aliyemfanyiza Israeli kuwa mtumishi wake mteule. Naye atathibitisha Uungu wake tena atakapolikomboa taifa hilo. Anasema na watu wake kwa wororo, akiwahakikishia atafunika dhambi zao kabisa wakitubu, afiche makosa yao kana kwamba anayaficha nyuma ya mawingu yasiyopenyeka. He, kweli Israeli wana sababu nzuri sana ya kushangilia! Kielelezo cha Yehova husukuma watumishi wake wa kisasa waige rehema yake. Wanaweza kufanya hivyo kwa kujitahidi kuwasaidia wakosaji—kujaribu kuwaimarisha upya kiroho, ikiwezekana.—Wagalatia 6:1, 2.

Upeo wa Kutahini Uungu

19, 20. (a) Yehova anafikisha kesi yake kwenye upeo kwa njia gani? (b) Yehova anawatolea watu wake unabii wa mambo gani yenye kuchangamsha, na ni nani atakuwa mwakilishi wake wa kuyatimiza?

¹⁹ Yehova sasa analeta hoja yake ya kisheria kwenye upeo mpevu. Yeye mwenyewe anakaribia kuujibu mtihani mkali kupita wote wa Uungu wake, yaani, kama kweli anaweza kutabiri wakati ujao kwa usahihi. Msomi mmoja wa Biblia aliiita mistari mitano inayofuata ya Isaya sura ya 44, “shairi lisilo na kifani la Mungu wa Israeli,” yule Muumba mmoja, tena mmoja tu, aliye Mfunuaji pekee wa wakati ujao na tumaini la ukombozi wa Israeli. Maelezo ya kifungu hicho yanafikia upeo wenye kuvutia sana hatua kwa hatua kwa kutangaza jina la mwanamume atakayekomboa taifa hilo kutoka Babiloni.

²⁰ “BWANA, mkombozi wako, yeye aliyekuumba tumboni, asema hivi; Mimi ni BWANA, nifanyaye vitu vyote; nizitandaye mbingu peke yangu; niienezaye nchi; ni nani aliye pamoja nami? nizitanguaye ishara za waongo, na kuwatia waganga wazimu; niwarudishaye nyuma wenye hekima, na kuyageuza maarifa yao kuwa ujinga; nilithibitishaye neno la mtumishi wangu, na kuyafikiliza mashauri ya wajumbe wangu; niuambiaye Yerusalemu, Utakaliwa na watu, nayo miji ya Yuda, Itajengwa, nami nitapainua mahali pake palipobomoka; niviambiaye vilindi, Kauka, nami nitaikausha mito yako; nimwambiaye Koreshi, Mchungaji wangu, naye atayatenda mapenzi yangu; hata ataunena Yerusalemu, Utajengwa; na hilo hekalu, Msingi wako utawekwa.”—Isaya 44:24-28.

21. Maneno ya Yehova yanaandaa uhakikisho gani?

²¹ Ndiyo, si kwamba Yehova ana uwezo wa kutabiri matukio ya wakati ujao tu, bali pia ana uwezo wa kutimiza kusudi lake lote lililofunuliwa. Tangazo hili litawapa Israeli tumaini. Huo ni uhakikisho kamili kwamba majeshi ya Babiloni yajapoiacha nchi ukiwa, Yerusalemu na majiji yanayoitegemea itainuka tena, na ibada ya kweli itasimamishwa upya huko. Lakini jinsi gani?

22. Eleza Mto Eufrati unakauka jinsi gani.

²² Kwa kawaida waaguzi wasiopuliziwa hawathubutu kutabiri mambo hususa, kwa kuhofu kwamba watathibitishwa kuwa waongo baada ya muda. Lakini Yehova ni tofauti kwa sababu anafunua kupitia Isaya jina hususa la mwanamume ambaye Yeye atamtumia kuwaweka huru watu wake watoke utekwani, waweze kwenda nyumbani wakajenge upya Yerusalemu na hekalu. Jina lake ni Koreshi, na anajulikana kuwa Koreshi Mkuu wa Uajemi. Yehova anatoa hata maelezo madogo-madogo kuhusu maarifa ambayo Koreshi atatumia kuupenya mfumo mkubwa sana wa Babiloni ulio na kinga nyingi. Babiloni italindwa na kuta ndefu na mapito ya maji yanayotiririka ndani ya jiji na vizingo vyake. Koreshi atageuza sehemu kubwa ya mfumo huo—ule Mto Eufrati—itimize lengo lake. Kulingana na wanahistoria wa kale Herodotus na Xenophon, katika upande fulani wa juu wa Babiloni, Koreshi aliyaelekeza kando maji mengi ya Mto Eufrati maji yakapungua kiasi cha askari zake kupita kwa miguu. Eufrati unakauka kwa maana ya kwamba hauwezi kulinda Babiloni.

23. Kuna maandishi gani ya kuonyesha utimizo wa ule unabii wa kwamba Koreshi angekomboa Israeli?

²³ Namna gani ile ahadi ya kwamba Koreshi atawafungua watu wa Mungu na kwamba atahakikisha Yerusalemu na hekalu vitajengwa upya? Koreshi mwenyewe, katika tangazo rasmi lililohifadhiwa katika Biblia, anatangaza hivi: “Koreshi, mfalme wa Uajemi asema hivi; BWANA, Mungu wa mbinguni, amenipa falme zote za dunia; naye ameniagiza nimjengee nyumba katika Yerusalemu, ulioko Yuda. Basi kila mtu katika ninyi nyote mlio watu wake, BWANA, Mungu wake, na awe pamoja naye, na akwee mpaka Yerusalemu, ulioko Yuda, akaijenge nyumba ya BWANA, Mungu wa Israeli, (yeye ndiye Mungu), iliyoko Yerusalemu.” (Ezra 1:2, 3) Ahaa! Neno la Yehova kupitia Isaya limetimizwa kabisa.

Isaya, Koreshi, na Wakristo Leo

24. Kutokezwa kwa amri ya Artashasta ya “kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu” kuna uhusiano gani na kuja kwa Mesiya?

²⁴ Sura ya 44 ya Isaya humtukuza Yehova kuwa Mungu mmoja tu wa kweli na Mkombozi wa watu wake wa kale. Tena, leo unabii huo una maana ya ndani sana kwetu. Amri ya Koreshi ya kujenga upya hekalu la Yerusalemu, iliyotolewa mwaka wa 538/537 K.W.K., ilianzisha matukio yaliyofikia upeo katika utimizo wa unabii mwingine wa ajabu. Amri ya Koreshi ilifuatwa na ile amri ya mtawala wa baadaye, Artashasta, aliyeamuru jiji la Yerusalemu lijengwe upya. Kitabu cha Danieli kilifunua kwamba “tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu [mwaka wa 455 K.W.K.] hata zamani zake masihi aliye mkuu,” kungekuwa na “majuma” 69, kila juma likiwa miaka 7. (Danieli 9:24, 25) Unabii huo pia ulitimia. Bila kuchelewa hata kidogo, mwaka wa 29 W.K., miaka 483 baada ya amri ya Artashasta kutimia katika Nchi ya Ahadi, Yesu alibatizwa akaanza huduma yake ya kidunia.a

25. Anguko la Babiloni mikononi mwa Koreshi linaelekeza kwenye nini nyakati za kisasa?

²⁵ Kufunguliwa kwa Wayahudi waaminifu-washikamanifu uhamishoni, ambako kuliwezekana Babiloni ilipoanguka, kulikuwa kivuli cha kufunguliwa kwa Wakristo watiwa-mafuta kutoka uhamisho wa kiroho mwaka wa 1919. Kufunguliwa huko kulithibitisha kwamba Babiloni mwingine, anayefafanuliwa kuwa kahaba, Babiloni Mkubwa—anayefananisha dini za uwongo za ulimwengu zikiwa zote pamoja kwa ujumla—alikuwa ameanguka. Mtume Yohana aliona mapema anguko la mwanamke huyo, kama lilivyoandikwa katika kitabu cha Ufunuo. (Ufunuo 14:8) Pia aliuona mapema uharibifu wake wa ghafula. Maelezo ya Yohana kuhusu uharibifu wa milki hiyo ya ulimwengu iliyojaa sanamu kochokocho yanafanana kwa njia fulani-fulani na maelezo ya Isaya kuhusu ushindi wa Koreshi juu ya jiji la kale la Babiloni. Sawa na vile mapito ya maji yenye kulinda Babiloni yalivyoshindwa kuokoa jiji hilo kutoka kwa Koreshi, hivyo ndivyo ‘maji,’ yaani wanadamu wanaotegemeza na kulinda Babiloni Mkubwa, ‘yatakavyokaushwa’ kabla mwanamke huyo hajaharibiwa impasavyo.—Ufunuo 16:12.b

26. Unabii wa Isaya na utimizo wake unaitiaje nguvu imani yetu?

²⁶ Hapo tulipo, milenia zaidi ya mbili na nusu baada ya Isaya kutoa unabii wake, tunaweza kuona kwamba kweli Mungu ‘huyafikiliza mashauri ya wajumbe wake.’ (Isaya 44:26) Basi, utimizo wa unabii wa Isaya ni mfano wa kutokeza unaoonyesha kutumainika kwa unabii wote wa Maandiko Matakatifu.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 63]

Je, ukuni ambao haujachomeka unaweza kukomboa mtu yeyote?

[Picha katika ukurasa wa 73]

Kichwa cha marimari cha mfalme fulani wa Iran, ambaye yawezekana ni Koreshi

[Picha katika ukurasa wa 75]

Koreshi atimiza unabii kwa kuyaelekeza kando maji mengi ya Mto Eufrati